Sadila Yehowa Ti Kyese Ya Ntima
“Balusingu yai yonso tabwila nge mpenza . . . sambu nge sadilaka ve Yehowa Nzambi na nge ti mayangalala mpi kyese ya ntima.”—KULONGA 28:45-47, NW.
BANSADI ya Yehowa kele na kyese, ata bau kesala luzolo na yandi na zulu to na ntoto. Bawanzyo, “bambwetete ya suka” kubokaka na kyese yonso ntangu ntoto kugangamaka, mpi na ntembe ve, na kyese yonso, bibuka ya bawanzyo ya zulu ‘kelungisa ndinga ya Nzambi.’ (Yobi 38:4-7, NW; Bankunga 103:20) Mwana ya Yehowa mosi kaka kuvandaka ‘ngudi ya nsadi’ ya kyese na zulu mpi yandi kuyangalalaka na kusala luzolo ya Nzambi bonso muntu Yezu Kristu na zulu ya ntoto. Dyaka, “sambu na kyese ya kutulamaka na ntwala na yandi, yandi kuvibidilaka nti ya mpasi, yandi kuwaka ve nsoni, mpi kuvandaka na diboko ya kibakala ya kiti ya kimfumu ya Nzambi.”—Bingana 8:30, 31; Baebreo 10:5-10; 12:2, NW.
2 Bantu ya Izraele kuvandaka na kyese ntangu bau vandaka kuyangidika Nzambi. Kansi inki vandaka kusalama kana bau mekolama na yandi? Bau vandaka kukebisama nde: “[Balusingu] fwete kulanda nge ti dibuta na nge bonso kidimbu mpi lukebisu ya kimakulu, sambu nge sadilaka ve Yehowa Nzambi na nge na mayangalala mpi na kyese ya ntima sambu na bima yonso ya kuluta mingi. Mpi nge tasadila bambeni na nge yina Yehowa tatinda na ntwala na nge na nzala ti kiwina ti kinkonga mpi na mpasi ya bima yonso; mpi ya kyeleka yandi tatula vangu ya kibende na nkingu na nge tii kuna yandi kukatula nge kimakulu.” (Kulonga 28:45-48, NW) Balusambulu ti balusingu kumonisaka pwelele banani kuvandaka mpi banani kuvandaka ve bansadi ya Yehowa. Balusingu ya mutindu yina vandaka kumonisa mpi nde muntu lenda ve kukonda luzitu na minsiku ti balukanu ya Nzambi, yandi lenda mpi ve kuvweza yau. Sambu Bantu ya Izraele kubuyaka na kutula dikebi na balukebisu ya Yehowa na yina metala mbungula ti kimpika, Yeruzalemi kukumaka “lusingu sambu na mabuta yonso ya ntoto.” (Yeremia 26:6, NW) Yau yina, bika beto kulemfukila Nzambi mpi kuyangalala na nlemvo na yandi. Kyese kele mosi na kati ya balusambulu ya Nzambi ya bantu yina kebangaka Nzambi kemonaka.
Inki Mutindu Kusadila Nzambi ti “Kyese ya Ntima”
3 Yau lombamaka nde bantu ya Izraele kusadila Yehowa “ti mayangalala mpi kyese ya ntima.” Bansadi ya Nzambi ya bubu yai mpi fwete kusala mutindu mosi. Kuyangalala kele “kuvanda na kyese; kufuluka na kyese.” Ata ntima ya kinsuni metubilama na Masonuku, yau keyindulaka mpenza ve to kefimpaka. (Kubasika 28:30) Kisalu na yau ya ntete kele ya kupompa menga yina kedisaka baselile ya nitu. Kansi, mbala mingi, Biblia ketubilaka ntima na kifwani, yina kele kuluta lufulu ya mawi, ya balukanu, mpi ya ngangu. Yau ketubilama nde yau kele “kitini ya katikati na kimvuka, kati, mpi mpila yina, yau kele muntu ya kati mutindu yandi lenda kudimonisa na bisalu na yandi ya mutindu na mutindu, na bampwisa na yandi, mawi, na bansadilu na yandi, na bansatu na yandi, balukanu, mabanza na yandi, bamboninu, bangindu, mayele na yandi, nzayilu, biyeka, balukwikilu na yandi mpi bamfimpa na yandi, bambambukilu na yandi ti kansansa na yandi.” (Journal of the Society of Biblical Literature and Exegesis, 1882, lutiti 67) Ntima na beto ya kimfwani kezola kutendula mawi mpi boma, ti kyese.—Yoane 16:22.
4 Inki lenda kusadisa beto na kusadila Yehowa ti kyese ya ntima? Mboninu ya mbote ti ntonda ya balusambulu na beto ti mabaku ya mbote ya Nzambi kepesa beto kesadisaka. Mu mbandu, beto lenda kuyindula na kyese yonso dibaku ya kusadila Nzambi ya kyeleka na “kisalu ya busantu”. (Luka 1:74, NW) Dibaku ya nkaka ya kewakana ti yina, kele kunata zina ya Yehowa bonso Bambangi na yandi. (Yezaya 43:10-12) Na mambu yai beto lenda kuyika kyese ya kuzaba nde na kulandaka Ndinga ya Nzambi beto keyangidika yandi. Mpi inki kyese na kusemisa nsemo ya kimpeve mpi na kusadisa bantu mingi na kubasika na tombe!—Matayo 5:14-16; fwanisa na 1 Piere 2:9.
5 Kansi, kusadila Yehowa ti kyese ya ntima ketendula kaka mboninu ya mbote ya kuyindula ve. Yau kele mbote na kuvanda ti mboninu ya mbote. Kansi kyese ya kekatuka na Nzambi kele ve kima mosi ya beto kebutukaka na kuyela ya kikalulu. Yau kele mbuma ya mpeve ya Yehowa. (Galatia 5:22, 23) Kana beto kele ve na kyese ya mutindu yina, beto lenda kuvanda na mfunu ya kusala bansobana sambu na kuyambula kuyindula to kusala na mutindu mosi ya melombama ve na Masonuku, yina lenda kupesa mpeve ya Yehowa mawa. (Efezo 4:30) Kansi, bonso bantu yina mekudipesaka na Yehowa, bika beto kuyindula ve nde kukonda kyese ya ntima na bantangu ya nkaka kele kidimbu ya kubuyama na Nzambi. Beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi beto kemonaka bampasi, mambu ya mawa kebwilaka beto, nkutu ata kunyokwama na mabanza na bantangu ya nkaka, kansi Yehowa kebakisaka beto. (Bankunga 103:10-14) Ebuna, bika beto kusamba sambu na mpeve santu na yandi, na kuyibukaka nde mbuma na yau ya kyese, kele Nzambi muntu kepesaka yau. Tata na beto ya zulu ya zola tandima bisambu na beto mpi tapesa beto kikesa ya kusadila yandi ti kyese ya ntima.—Luka 11:13.
Ntangu Kyese Mekonda
6 Kana kyese mekonda na kisalu na beto, ya kyeleka beto lenda kuvidisa kikesa ya kusadila Yehowa to nkutu beto lenda kukonda kwikama na yandi. Kansi, yau tavanda mayele na kutadila balukanu na beto na mbatalala yonso mpi na kati ya kisambu mpi kusala bansobana yina melombama. Sambu na kuvanda na kyese ya Yehowa kepesa, beto fwete kusadila Yehowa na zola mpi ti ntima na beto yonso, ti moyo na beto, mpi ti mabanza na beto. (Matayo 22:37) Beto lenda kusadila ve na nkadilu ya kutesana, sambu Polo kusonikaka nde: “Kana beto kezinga na mpeve, bika beto fula na kutambula mpi na mpeve. Bika beto kudisikisa ve, na kubasisaka bantembe ti bankaka, na kudiwilaka kimpala.” (Galatia 5:25, 26, NW) Beto tavanda na kyese ya kyeleka ve kana beto kesadila Yehowa sambu beto kezola kuluta bantu ya nkaka to kusosa nkembo.
7 Kyese kele na kuzingaka na kuwakana ti kudipesa na beto na Yehowa. Bilumbu ya ntete ya beto kudipesaka na Yehowa, beto kotaka ti kikesa yonso na mutindu ya kuzinga ya bukristu. Beto longukaka Masonuku mpi mbala na mbala, beto vandaka kuvutula bamvutu na balukutakanu. (Baebreo 10:24, 25) Yau vandaka kupesa beto kyese na kuvukana na kisalu ya kusamuna. Kansi, inki beto fwete kusala kana kyese na beto mekulumuka? Kulonguka ya Biblia, kukwenda na balukutakanu, kubasika na kisalu ya kusamuna—ya kyeleka, kudipesa mvimba na bitini yonso ya Bukristu—fwete kupesa bukatikati na luzingu na beto ya kimpeve mpi kuvumbula zola ya beto kuvandaka na yau ntete ti kyese na beto ya ntama. (Kusonga 2:4) Ebuna, beto tavanda ve bonso bayina kevandaka ve na kyese mpi kevandaka na mfunu ya lusadisu ya kimpeve mbala na mbala. Bankuluntu keyangalalaka na kusadisa, kansi muntu na muntu fwete kulungisa mikumba na yandi na Nzambi. Muntu ya nkaka ve lenda kusala yau sambu na beto. Ebuna, bika beto kubaka lukanu ya kulanda manaka ya mbote ya bisalu ya bukristu sambu na kulungisa mikumba na beto na Yehowa mpi kuvanda na kyese ya kyeleka.
8 Kana beto kezola kuvanda na kyese yina kele mbuma ya mpeve ya Nzambi, beto kele na mfunu ya kansansa ya mbote. Ntangu yonso ya Davidi mfumu ya Izraele kumekaka na kubumba disumu na yandi, yandi vandaka ya kulemba. Ya kyeleka, yau vandaka kumonana nde ngolo ya luzingu na yandi vandaka kukauka, mpi mbala ya nkaka yandi vandaka mpi kubela na kinsuni. Yandi kubakaka ndembikilu ya ngolo ntangu yandi kubalulaka ntima mpi yandi kufungunaka. (Bankunga 32:1-5) Beto lenda kuvanda na kyese ve kana beto kebumba masumu ya ngolo. Yau lenda kunatila beto luzingu ya mpasi. Ya kyeleka, yina kele ve mutindu ya kuzwa kyese. Kansi mfunguna ti mbalula ya ntima kenataka ndembikilu mpi kevutulaka mpeve ya kyese.—Bingana 28:13.
Kuvingila na Kyese
9 Kuvanda na kyese ntangu beto kelonguka ntete lukanu ya Nzambi, kele kima mosi, kansi kima ya nkaka kele kubikala na kyese ntangu beto mesala bamvula mingi na kati ya kyeleka. Beto lenda kubaka mbandu ya Abrahami, muntu ya kwikama. Ntangu yandi kumekaka na kutambika mwana na yandi Izaki na ntuma ya Nzambi, wanzio mosi kupesaka nsangu yai: “ ‘Mono mosi medya ndefi,’ yai kele ntubilu ya Yehowa, ‘nde sambu nge mesala dyambu yai mpi nge mepimisa mono ve mwana na nge, mwana na nge mosi kaka, ya kyeleka, mono tasambula nge mpi ya kyeleka, mono tafwokula nkuna na nge bonso bambwetete ya zulu mpi bonso bambuma ya zelo na lweka ya mbu; mpi nkuna na nge tabaka kyelo ya bambeni na yandi. Mpi na nsadisa ya nkuna na nge mabuta yonso ya ntoto tasambulama mpenza sambu nge kuwaka ndinga na mono.’ ” (Kuyantika 22:15-18, NW) Na ntembe ve, Abrahami kuyangalalaka mingi sambu na lusilu yai.
10 Abrahami lendaka kutula ngindu nde Izaki lendaka kuvanda “nkuna” yango, na ndadisa na yandi lusambulu ya kusilama zolaka kukwisa. Kansi mutindu bamvula vandaka kuluta nkatu dyambu mosi ya ngituka kusalama na Izaki, lendaka kumeka lukwikilu mpi kyese ya Abrahami ti dibuta na yandi. Kundimisama ya lusilu ya Nzambi kusalaka na Izaki mpi na nima na mwana na yandi Yakobo kundimisaka bau nde nkuna ya fwete kukwisa kuvandaka kaka na makwisa, mpi yau kusadisaka bau na kulunda lukwikilu ti kyese na bau. Kansi, Abrahami, Izaki, ti Yakobo kufwaka nkatu kumona ndungisa ya lusilu ya Nzambi, ata mpila yina bau kuvandaka ve bansadi ya Yehowa ya kukonda kyese. (Baebreo 11:13) Beto mpi lenda kufula na kusadila Yehowa ti lukwikilu mpi kyese ntangu beto kevingila ndungisa ya balusilu na yandi.
Kyese Ata Munyoku Kele
11 Bonso beto kele bansadi ya Yehowa, beto lenda kusadila Yehowa ti kyese ya ntima, ata nkutu beto kenyokwama. Yezu kubingaka bayina bau kenyokula sambu na yandi, bankwa mayangi, mpi ntumwa Piere kutubaka nde: “Beno landa na kuyangalala sambu beno kemona bampasi ya Kristu kumonaka, sambu beno lenda kuyangalala mpi kuvanda na kyese mingi, ntangu nkembo na yandi takwisa. Kana bau kefinga beno sambu na zina ya Kristu, beno kele bankwa mayangi, kadi mpeve ya nkembo, ee, mpeve ya Nzambi kele na beno.” (1 Piere 4:13, 14, NW; Matayo 5:11, 12) Kana nge kevibidila munyoku ti bampasi sambu na lunungu, nge kele na mpeve ya Yehowa mpi nge mendimama, mpi ya kyeleka, yau kevumbulaka kyese.
12 Beto lenda kununga mimekamu ya lukwikilu na kyese sambu Nzambi kele Kitininu na beto. Bankunga 42 ti 43 kemonisa yau mbotembote. Sambu na bikuma ya mekondaka kuzabana, Mulevi mosi kuvandaka na kimpika. Yandi kukondaka mpenza lusambu na kisika ya Nzambi ya longo na mpila nde yandi kudiwaka bonso nkabi ya nkento ya kenyokwama na kiwina na kati ya nzyunga ya kukauka mpi ya kebutaka ve bambuma. Yandi ‘vandaka kuwa kiwina’ to yandi vandaka na nsatu ya ngolo, sambu na Yehowa mpi sambu na dibaku ya kusambila yandi na kisika na yandi ya santu. (Bankunga 42:1, 2) Dyambu ya mulevi yai kumonaka fwete kupusa beto na kumonisa ntonda sambu na kinduku ya beto keyangalalaka na yau ti bansadi ya Yehowa. Kana bamvwandilu bonso kuvanda na kingenga sambu na munyoku kekandikila beto sambu na ntangu fyoti na kuvanda kumosi ti bau, bika beto kumonisa kyese ya beto vandaka na yau kumosi ntama na kisalu ya busantu mpi beto kusamba sambu na mvibudulu ntangu beto kele na “kuvingila Nzambi” kuvutudila beto lusambu ya ntangu yonso ti bansambidi na yandi.—Bankunga 42:4, 5, 11; 43:3-5.
“Sadila Yehowa ti Mayangalala”
13 Kyese fwete kuvanda kidimbu ya mfunu mpenza ya kisalu na beto sambu na Nzambi. Yau kumonisamaka na mwalulu mosi ya kuvutula matondo kuna muyimbi-nkunga mosi kuyimbaka nde: “Beno boka ndungunu na Yehowa, beno bantu yonso ya ntoto. Beno sadila Yehowa ti mayangalala. Beno kota na ntwala na yandi ti mbokolo ya kyese.” (Bankunga 100:1, 2, NW) Yehowa kele “Nzambi ya kyese” mpi yandi kezola bansadi na yandi kuzwa kyese na kulungisaka malombilu ya kudipesa na bau na yandi. (1Timoteo 1:11) Bantu ya mabuta yonso fwete kuyangalala na Yehowa, mpi balukembisu na beto fwete kuvanda ngolo, bonso ‘mbokolo ya ndungunu’ ya nkangu ya ndungunu. Sambu kisalu ya Yehowa kele ya ndembikilu, yau fwete kulungisama na mayangalala. Yau yina muyimbi-bankunga kusyamisaka bantu na kukwenda na ntwala ya Nzambi “ti mbokolo ya kyese.”
14 Muyimbi-bankunga kuyikaka nde: “Beno fwete kuzaba nde Yehowa kele Nzambi. Yandi muntu kusalaka beto, beto mosi ve. Beto kele bantu na yandi mpi mameme ya lupangu na yandi.” (Bankunga 100:3) Bonso Yehowa kele Ngangi na beto, beto kele bantu na yandi bonso mameme kele ya ngungudi. Nzambi kesungiminaka beto mpenza yau yina beto kekembilaka yandi ti ntonda. (Bankunga 23) Na yina metala Yehowa, muyimbi-bankunga kuyimbaka dyaka nde: “Beno kota na byelo na yandi ti mvutulu ya matondo, na lupangu na yandi ti lukembisu. Beno pesa yandi matondo, beno kumisa zina na yandi. Sambu Yehowa kele Nzambi; luzolo na yandi ya mbote kele ya kimakulu.”—Bankunga 100:4, 5, NW.
15 Bubu yai, bantu ya kyese ya mabuta yonso kekota na bibansala ya kisika ya longo ya Yehowa sambu na kupesa yandi matondo ti lukembisu. Beto kezitisa zina ya Nzambi na kyese yonso na kutubaka ntangu yonso mambu ya mbote sambu na yina metadila Yehowa, mpi bankadulu na yandi kepusa beto na kukembila yandi. Yehowa kele mbote na yonso, mpi bansadi na yandi lenda kutula ntima na bumbote na yandi ya ntima ti na nkenda na yandi, sambu yau kefula kimakulu. Na “Mbandu na nima ya mbandu”, Yehowa kemonisa zola na yandi na kwikama yonso na bayina kesalaka luzolo na yandi. (Roma 8:38, 39) Ebuna, ya kyeleka, beto kele na kikuma ya mbote ya “kusadila Yehowa na mayangalala.”
Beno Yangalala na Kivuvu na Beno
16 Polo kusonikaka nde: “Beno yangalala na kivuvu.” (Roma 12:12, NW) Balongoki ya kusolama ya Yezu Kristu keyangalala na kivuvu ya nkembo ya luzingu ya zulu ya Nzambi kukangudilaka bau na nsadisa ya Mwana na yandi. (Roma 8:16, 17; Filipi 3:20, 21) Bakristu yina kele na kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na paladisu ya ntoto mpi kele na lufulu ya kuyangalala. (Luka 23:43) Bansadi ya Yehowa yonso ya kwikama kele na kikuma ya kuyangalala na kivuvu ya Kimfumu, sambu bau tavukana na luyalu yango ya zulu to bau tazinga na ntoto. Inki lusakumunu ya kyese!—Matayo 6:9, 10; Roma 8:18-21.
17 Yezaya mpi kutubaka na ntwala makwisa ya kyese sambu na bantu ya bulemfu. Yandi kusonikaka nde: “Ya kyeleka, Yehowa ya minkangu tasala sambu na bantu yonso, na ngumba yai, feti ya madya ya mafuta, feti ya vinu ya mbote ya nkulu, madya ya kufuluka na mafuta, ya vinu ya nkulu, ya kuyungula mbotembote? Mpi, ya kyeleka, na ngumba yai, yandi tamina zulu ya kifikilu ya mefikaka bantu yonso, mpi lele ya metungamaka na zulu ya makanda yonso. Ya kyeleka, yandi tamina mpenza lufwa kimakulu, mpi ya kyeleka Yehowa Nkwa-Kimfumu takungula mansanga na luse na bau yonso. Mpi nsoni ya dibuta na yandi, yandi takatula na zulu ya ntoto, kadi Yehowa yandi mosi metuba yau.”—Yezaya 25:6-8, NW.
18 Nkinzi ya kimpeve ya beto kesala bubu yai bonso bansambidi ya Yehowa kele mpenza nkinzi ya kyese. Ya kyeleka, kyese na beto kelutana mingi ntangu beto kesadila Yehowa na kikesa yonso na ntangu beto kevingila nkinzi ya kyeleka ya bima ya kitoko yina ya yandi kusilaka sambu na ntoto ya mpa. (2 Piere 3:13) Na lufulu ya kimenga ya Yezu, Yehowa takatula “lele” ya kefikaka bantu yonso sambu na disumu ya Adami. Inki kyese tavanda na kumona disumu ti lufwa kukatulama! Inki kyese na kuyamba bafutumuki ya beto zolaka, na kuzaba nde mansanga mevila, mpi na kuzinga na paladisu ya ntoto, kuna bau takusilaka dyaka ve bansadi ya Yehowa makambu kansi bansadi yango tapesa mvutu na Yehowa na yina yandi lenda kutuba na nsosidi ya nene, Satana Dyabulu!—Bingana 27:11.
19 Keti nge mefuluka ve na kyese mpi na ntonda na kuzaba yina Yehowa tasala sambu na bansadi na yandi? Ya kyeleka, bivuvu ya mutindu yina keyika beto kyese! Dyaka, kivuvu na beto ya kusambulama kesadisa beto na kutala na Nzambi na beto ya kyese, ya zola, ya kekabaka ti mawi ya mutindu yai: “Tala! Yai kele Nzambi na beto. Beto metulaka kivuvu na yandi, mpi yandi tagulusa beto. Yai kele Yehowa. Beto metulaka kivuvu na yandi. Bika beto kuvanda na kyese mpi beto kuyangalala na luguluku na yandi.” (Yezaya 25:9, NW) Ti kivuvu na beto ya kyese ya kukangama ngolo na mabanza, bika beto kusala ngolo mpenza sambu na kusadila Yehowa ti Kyese ya ntima.
[Study Questions]
1. Inki kemonisa nde bansadi ya Yehowa kele na kyese, konso kisika yina ya bau kesadila yandi?
2. Inki mambu vandaka kusala nde bantu ya Izraele kubaka balusambulu to balusingu?
3. Ntima ya kifwani kele inki?
4. Inki lenda kusadisa beto na kusadila Yehowa ti kyese ya ntima?
5. Inki kele nto ya kyese ya Nzambi?
6. Kana kyese mekonda na kisalu na beto ya Nzambi, inki beto fwete kusala?
7. Inki mutindu beto lenda kuvumbula dyaka kyese ya ntima?
8. Sambu na inki kansansa ya mbote kele mfunu kana beto kezola kuvanda na kyese?
9, 10. (a) Inki lusilu Abrahami kubakaka, kansi, inki mutindu lukwikilu na yandi ti kyese kumekamaka? (b) Inki mutindu beto lenda kubaka mambote na bambandu ya Abrahami, Izaki, mpi ya Yakobo?
11. Sambu na inki beto lenda kuvanda na kyese ata minyoku kele?
12. (a) Sambu na inki beto lenda kununga mimekamu ti kyese? (b) Inki dilongi ya mfunu beto lenda kubaka na dyambu ya mulevi mosi ya kuvandaka na kimpika?
13. Inki mutindu Bankunga 100:1, 2 kemonisa nde kyese fwete kuvanda kidimbu ya mfunu ya kisalu na beto na Nzambi?
14, 15. Inki mutindu Bankunga 100:3-5 kelungisama bubu yai na bansadi ya Yehowa ya kyese?
16. Na inki bivuvu mpi makwisa Bakristu fwete kuyangalala?
17, 18. (a) Inki kutubamaka na ntwala na Yezaya 25:6-8? (b) Inki mutindu mbikudulu ya Yezaya kelungisama bubu yai, mpi inki kele ndungisa na yau ya ntangu kekwisa?
19. Inki fwete kuvanda mawi na beto na makwisa ya Yehowa metulaka na ntwala na beto Bambangi na yandi?
[Caption on page 1]
[Bangyufula]
[Caption on page 16]
[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 16]
Kuvukana na mitindu yonso ya kisalu ya luzingu na beto ya Bukristu tayedisa kyese na beto
[Caption on page 1]
Inki Mutindu Nge Tapesa Mvutu?
◻ Inki mutindu beto lenda kusadila Yehowa ti “kyese ya ntima”?
◻ Inki beto lenda kusala kana beto mekonda kyese na kisalu na beto na Nzambi?
◻ Sambu na inki bansadi ya Yehowa lenda kuvanda na kyese ata munyoku kele?
◻ Inki bikuma beto kele na yau sambu na kuyangalala na kivuvu na beto?