Yehowa Kele Dikabu na Mono

“Mono muntu ta vanda dikabu na [beno] ti kimvwama na [beno] na kati ya bantu ya Israele.”​—KUT. 18:20.

1, 2. (a) Inki mambu kukuminaka Balevi ntangu bo kabulaka dikabu ya ntoto? (b) Yehowa kupesaka Balevi inki lusilu?

NTANGU bantu ya Izraele kubotulaka babwala mingi na Ntoto ya Lusilu, Yozue kumosi ti nganga-Nzambi ya Nene Elazare mpi bamfumu ya makanda kukabulaka ntoto na bitini. (Kut. 34:13-29) Kansi, Balevi kubakaka ve dikabu ya ntoto bonso makanda yankaka. (Yoz. 14:1-5) Sambu na nki dikanda ya Levi kubakaka ve bwala to dikabu ya Ntoto ya Lusilu? Keti bo vilaka bo?

² Mvutu kemonana na mambu yina Yehowa kusongaka Balevi. Sambu na kumonisa nde bo vilaka bo ve, Yehowa kuzabisaka bo nde: “Mono muntu ta vanda dikabu na [beno] ti kimvwama na [beno] na kati ya bantu ya Israele.” (Kut. 18:20) Tala lusilu yai: “Mono muntu ta vanda dikabu na [beno]”! Inki mutindu nge zolaka kudiwa kana Yehowa kuzabisaka nge mambu yai? Ntete-ntete nge lendaka kudiyula nde: ‘Keti mono mefwana sambu nde Nkwa-ngolo yonso kupesa mono lusilu yai?’ Mpi nge lendaka dyaka kudiyula nde: ‘Keti bubu yai, Yehowa lenda vanda mpenza dikabu ya Mukristu yonso ya kukonda kukuka?’ Bangyufula yina ketadila nge mpi bantu yina nge kezolaka. Yo yina, bika beto tadila ntendula ya bangogo yango. Yo tasadisa beto na kubakisa mutindu Yehowa lenda vanda bubu yai dikabu ya Bakristu. Dyaka, yandi lenda vanda dikabu na nge, yo vanda nge kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu to na ntoto yina takituka paladisu.

Yehowa Kulungisaka Bampusa ya Balevi

 3. Sambu na nki Nzambi kuponaka Balevi na kusala kisalu na yandi?

³ Na ntwala nde Yehowa kupesa bansiku na dikanda ya Izraele, bamfumu ya mabuta vandaka kusala bonso banganga-Nzambi na mabuta na bo. Ntangu Nzambi kupesaka bansiku, yandi ponaka bankaka na kati ya dikanda ya Levi na kuvanda banganga-Nzambi mpi bansadi. Inki mutindu dyambu yai kusalamaka? Ntangu Nzambi kufwaka bana ya ntete ya Ezipte, yandi santisaka bana ya ntete ya Izraele, mpi yandi tulaka bo na kingenga sambu na kusadila yandi. Na nima Nzambi kutubaka nsoba yai ya mfunu: ‘Mono mesola bantu ya dikanda ya Levi na kuyinga na kisika ya bana ya ntete na kati ya bantu ya Izraele.’ Sambu bana ya ntete ya dikanda ya Izraele kuvandaka mingi kuluta dikanda ya Levi, bo futaka mbongo bonso nkudulu sambu na kukatula luswaswanu yina. (Kut. 3:11-13, 41, 46, 47) Mpidina, Balevi lendaka kulungisa mukumba na bo ya kusadila Nzambi ya Izraele.

4, 5. (a) Inki mutindu Nzambi kuvandaka dikabu ya Balevi? (b) Inki mutindu Nzambi kulungisaka bampusa ya Balevi?

⁴ Mukumba yina Yehowa kupesaka Balevi vandaka kutendula inki? Ntangu Yehowa kutubaka nde yandi zolaka kuvanda dikabu ya Balevi, yandi zolaka kutuba nde na kisika ya kupesa bo dikabu ya ntoto, yandi zolaka kupesa bo kisalu mosi ya mfunu mingi. “Kisalu ya kinganga-Nzambi” kuvandaka dikabu na bo. (Yoz. 18:7) Kutanga kapu 18 kemonisa nde dyambu yai kukumisaka ve Balevi bansukami na kinsuni. (Tanga Kutanga 18:19, 21, 24.) Yo lombaka nde, bantu ya Izraele kupesa Balevi ‘ndambu ya kumi ya bima yonso na Israele bonso lufutu ya kisalu na bo.’ Bo zolaka kupesa Balevi ndambu ya kumi na bima ya bilanga mpi ya bambisi ya bantu ya Izraele. Na nima, yo vandaka kulomba mpi nde Balevi kupesa ndambu ya kumi ya bima yina bo vandaka kubaka, “ndambu ya kuluta mbote” sambu na kupesa lusadisu na kisalu na bo ya kinganga-Nzambi.a (Kut. 18:25-29) Bo vandaka kupesa mpi banganga-Nzambi ‘makabu yonso ya santu’ yina bantu ya Izraele vandaka kunatila Nzambi na kisika ya lusambu. Ebuna, banganga-Nzambi lendaka kutula ntima nde Yehowa talungisa bampusa na bo.

⁵ Yo kemonana nde, Nsiku ya Moize vandaka kulomba bantu na kupesa ndambu ya kumi ya zole, yina mabuta vandaka kubumba sambu yo sadisa bo na nsungi ya balukutakanu ya santu yina vandaka kusalama konso mvula. (Kul. 14:22-27) Kansi, na nima ya konso bamvula tatu mpi sambanu ya nsungi yina ya bamvula nsambwadi, bantu ya Izraele vandaka kutula ndambu yai ya kumi na bakyelo sambu na kusadisa bansukami mpi Balevi. Sambu na nki bo vandaka kupesa Balevi ndambu yai ya kumi? Sambu Balevi kuvandaka ve ti “ntoto na bo mosi” na Izraele.​—Kul. 14:28, 29.

 6. Ata Balevi kuvandaka ve ti dikabu ya ntoto na Izraele, na wapi bo zolaka kuzinga?

⁶ Nge lendaka kudiyula nde: ‘Kana Balevi kuvandaka ve ti ntoto, na wapi bo zolaka kuzinga?’ Nzambi kulungisaka bampusa na bo, yandi pesaka bo babwala 48 kumosi ti bamfinda. Babwala yango kuvandaka mpi ti bambanza sambanu ya kutinina. (Kut. 35:6-8) Mpidina, Balevi vandaka ti kisika ya kuzinga ntangu bo vandaka ve kusala na tempelo. Yehowa kulungisaka na mutindu ya kufwana bampusa ya bantu yina kudipesaka na kisalu na yandi. Yo ke pwelele nde, Balevi kuvandaka ti makuki ya kumonisa nde Yehowa kuvandaka dikabu na bo na kutulaka kivuvu na luzolo mpi na ngolo na yandi ya kulungisa bampusa na bo.

 7. Yo lombaka nde Balevi kusala nki sambu Yehowa kuvanda dikabu na bo?

⁷ Nsiku vandaka kutuba ve nde bo fwete pesa ndola na muntu yina tapesa ve ndambu ya kumi. Ntangu bantu kuyambulaka kupesa ndambu ya kumi, banganga-Nzambi mpi Balevi kumaka na mpasi. Dyambu yai kusalamaka na bilumbu ya Nehemia. Yo yina, Balevi kuvutukilaka bisalu na bo ya bilanga mpi kuyambulaka kisalu ya kinganga-Nzambi. (Tanga Nehemia 13:10.) Yo ke pwelele nde, Balevi lendaka kuvanda ti bima yina bo vandaka na yo mfunu kana dikanda yina kulemfukilaka Nsiku ya Yehowa. Dyaka, yo lombaka nde banganga-Nzambi mpi Balevi kutula ntima na Yehowa mpi na banzila yina yandi vandaka kusadila sambu na kulungisa bampusa na bo.

Balevi Yina Kubikaka nde Yehowa Kuvanda Dikabu na Bo

 8. Tubila mambu yina vandaka kuyangisa Azafi yina kuvandaka Mulevi.

⁸ Yehowa kuvandaka dikabu ya dikanda ya Balevi. Kansi dyambu ya kebenda dikebi kele nde, Balevi yankaka kutubaka nde Yehowa kele dikabu na bo sambu na kumonisa nde bo kudipesaka na yandi mpi vandaka kutudila yandi ntima. (Mawa 3:24) Mu mbandu, Biblia ketubilaka Mulevi mosi yina kuvandaka muyimbi mpi nsoniki ya bankunga. Zina na yandi Azafi, ata yandi lendaka kuvanda muntu ya dibuta ya Azafi, Mulevi yina vandaka kutwadisa miyimbi-bankunga na bilumbu ya Ntotila Davidi. (1 Bans. 6:31-43) Beto ketanga na Nkunga 73 nde Azafi (to mutekolo na yandi) yantikaka kudiyangisa. Yandi kumaka kuwila bantu ya mbi kimpala sambu bo vandaka na luzingu ya mbote mpi yandi tubaka nkutu nde: “Mono me tulaka ngolo nde nsiku kusimba mono ve, mono me katulaka maboko na mono na kusala mambu ya mbi, keti mambu yai yonso ya mono salaka kele mpamba?” Ziku yandi vilaka nde, kisalu na yandi kuvandaka ya mfunu mingi mpi Yehowa kuvandaka dikabu na yandi. Mabanza na yandi kumaka kisakasaka “tii kuna [yandi] kotaka na nzo” ya Nzambi.​—Nk. 73:2, 3, 12, 13, 17.

9, 10. Sambu na nki Azafi lendaka kutuba nde Nzambi kele dikabu na yandi ya mvula na mvula?

⁹ Ntangu Azafi kukotaka na nzo ya Nzambi, yandi yantikaka kutadila mambu mutindu Nzambi ketadilaka yo. Mbala yankaka, dyambu ya kiteso mosi mekuminaka nge. Ziku, na ntangu mosi buna nge vilaka nde kisalu yina nge kesadilaka Yehowa kele mfunu mpi nge yantikaka kuyindula bima ya kinsuni yina nge kevandaka na mfunu na yo. Kansi, na kulongukaka Ndinga ya Nzambi mpi na kukwendaka na balukutakanu, nge yantikaka kutadila mambu mutindu Yehowa ketadilaka yo. Azafi kubakisaka mambu yina zolaka kukumina bantu ya mbi na makwisa. Yandi yindulaka mambu ya mbote yina yandi vandaka ti yo mpi yandi bakisaka nde Yehowa lendaka kusimba yandi na diboko ya kitata mpi kutwadisa yandi. Yo yina Azafi lendaka kutuba sambu na Yehowa nde: “Nani ya nkaka mono ke na yandi kuna na zulu? Kaka nge. Inki diaka mono ke zolaka awa na ntoto? Kaka nge.” (Nk. 73:23, 25) Na nima, yandi tubaka nde Nzambi kele dikabu na yandi. (Tanga Nkunga 73:26.) Ata ‘ntima mpi nitu ya muyimbi-bankunga lendaka kulemba’ Nzambi zolaka kuvanda dikabu na yandi ya mvula na mvula. Muyimbi-bankunga vandaka ti kivuvu nde Yehowa zolaka kuyibuka yandi bonso nduku mpi zolaka kuvila ve kisalu na yandi ya kwikama. (Lo. 7:1) Mambu yai kupesaka Azafi kikesa mpenza! Yandi yimbaka nde: “Kansi mono, mbote mpenza na kuvanda penepene na nge Nzambi! Mono me tulaka ntima na mono na nge Mfumu Nzambi yina ke taninaka mono.”​—Nk. 73:28.

¹⁰ Ntangu Azafi kutubaka nde Yehowa kele dikabu na yandi, yandi vandaka kutubila kaka ve bima ya kinsuni yina yandi vandaka kubaka sambu yandi vandaka Mulevi. Yandi vandaka kutubila ntete-ntete kisalu yina yandi vandaka kusadila Yehowa mpi bangwisana na yandi ti Muntu ya Kuluta Kuzanguka. (Yak. 2:21-23) Sambu na kutanina bangwisana yina, yo lombaka nde Azafi kulanda na kukwikila na Yehowa mpi kutudila yandi ntima. Yo lombaka mpi nde, yandi tula kivuvu nde Yehowa tapesa yandi makwisa ya kyese kana yandi zinga na kuwakana ti bansiku na yandi. Nge mpi lenda vanda ti kivuvu ya mutindu mosi na nkwa-ngolo yonso.

11. Inki ngyufula Yeremia kudiyulaka, mpi nki mutindu Yehowa kupesaka yandi mvutu?

¹¹ Profete Yeremia kuvandaka Mulevi yankaka yina kutubaka nde Yehowa kuvandaka dikabu na yandi. Bika beto tadila mambu yina yandi zolaka kutuba ntangu yandi tubaka mpidina. Yeremia vandaka kuzinga na Anatoti, mbanza mosi ya Balevi ya kuvandaka penepene na Yeruzalemi. (Yer. 1:1) Na ntangu mosi buna, Yeremia yantikaka kudiyangisa mpi kudiyula nde: Sambu na nki bantu ya mbi vandaka ti luzingu ya mbote kansi bantu ya lunungu vandaka kunyokwama? (Yer. 12:1) Na nima ya kumona mambu yina kusalamaka na Yeruzalemi mpi na Yuda, yandi kumaka kudiyangisa ngolo. Yeremia kuzabaka nde Yehowa kele muntu ya lunungu. Yehowa kupesaka mvutu na ngyufula ya Yeremia na mutindu yandi zabisaka yandi na kubikula mambu yina tasalama na makwisa, mpi na mutindu Yehowa kulungisaka bambikudulu yango. Na kuwakana ti bambikudulu yina, bantu yina kulemfukaka na lutwadisu ya Yehowa kugulusaka ‘moyo na bo,’ kansi bantu ya mbi kutulaka ve dikebi na balukebisu yina mpi kufwaka.​—Yer. 21:9.

12, 13. (a) Inki kupusaka Yeremia na kutuba nde: “Yehowa kele dikabu na mono,” mpi inki kikalulu yandi monisaka? (b) Sambu na inki yo lombaka nde makanda yonso ya Izraele kuvanda ntima-nda?

¹² Ntangu Yeremia kutalaka bwala na yandi yina kubebaka, yandi kudimonaka bonso nde yandi vandaka kutambula na mudidi. Yo vandaka bonso nde, Yehowa kuvandisaka yandi “bonso bantu yina me fwaka ntama.” (Mawa 1:1, 16; 3:6) Yeremia kuzabisaka dikanda yina ya bankolami na kuvutukila Tata na bo ya zulu, kansi mambu na bo ya mbi kukumaka mingi mpenza na mpila nde Nzambi kubikaka nde bambeni kubebisa Yeruzalemi mpi Yuda. Dyambu yai kupesaka Yeremia mpasi, ata yandi salaka mbi ve. Ata na ntangu yina ya mawa, Yeremia kutubaka nde: “Kuzola ya Mfumu Nzambi ke zolaka beto yo ke manaka ve.” Yandi tubaka sambu na mawa ya Yehowa nde: “Konso kilumbu na suka yandi ke songaka beto nde yandi ke zolaka beto.” Mpi na nima ya kutuba mambu yina, Yeremia kutubaka nde: “Yehowa kele dikabu na mono.” (NW) Yandi landaka kusadila Yehowa bonso profete.​—Tanga Mawa 3:22-24.

¹³ Na nsungi ya bamvula 70, bantu ya Izraele zolaka kukonda bwala ya kuzingila sambu yo zolaka kukuma mayumbu. (Yer. 25:11) Kansi, bangogo yai ya Yeremia “Yehowa kele dikabu na mono,” kumonisaka nde yandi vandaka kutula ntima na mawa ya Nzambi mpi yo pesaka yandi bikuma ya kuvanda ntima-nda. Makanda yonso ya Izraele kuvidisaka kimvwama na bo, yo yina yo lombaka nde bo vanda ntima-nda. Kivuvu na bo yonso kuvandaka na Yehowa. Na nima ya bamvula 70, bantu ya Nzambi kuvutukaka na insi na bo mpi bo bakaka dibaku ya kusadila yandi.​—2 Bans. 36:20-23.

Bantu Yankaka Lendaka Kubika nde Yehowa Kuvanda Dikabu na Bo

14, 15. Katula Balevi, nani kubikaka nde Yehowa kuvanda dikabu na yandi mpi sambu na nki?

¹⁴ Yeremia mpi Azafi kuvandaka bantu ya dikanda ya Levi, kansi keti Balevi mpamba kuvandaka ti dibaku ya kusadila Yehowa? Ve! Toko Davidi, yina kukumaka ntotila na Izraele, kutubaka nde Nzambi kele ‘dikabu na yandi na insi ya bantu ya luzingu.’ (Tanga Nkunga 142:2, 6.) Ntangu Davidi sonikaka nkunga yai, yandi vandaka ve na nzo na yandi. Yandi vandaka na kati ya dibulu sambu na kubumbana bambeni na yandi. Mbala zole ya mvimba, Davidi kubumbanaka na kati ya mabulu​—dibulu mosi kuvandaka penepene ya Adulami mpi yankaka na ntoto ya zelo na zelo ya En-gedi. Yo fwete vanda nde yandi sonikaka Nkunga 142 na mosi ya mabulu yai.

¹⁵ Kana yo kele mpidina, Ntotila Saule kuvandaka muntu yina vandaka kulanda Davidi, sambu na kufwa yandi. Davidi kutinaka na dibulu yina kuvandaka mpasi sambu na kukota kuna. (1 Sam. 22:1, 4) Ziku, Davidi kuvandaka ata ti nduku mosi ve ya kupesa yandi lutaninu na bwala yina. (Nk. 142:5) Yo kele na ntangu yina Davidi kusosaka lusadisu na Nzambi.

16, 17. (a) Sambu na nki Davidi kudiwaka bonso nde yandi kondaka lusadisu? (b) Davidi lendaka kubaka lusadisu na nani?

¹⁶ Na ntwala nde Davidi kusonika Nkunga 142, ziku yandi waka mambu yina kukuminaka nganga-Nzambi ya Nene Ahimeleki yina kusadisaka yandi kukonda kuzaba nde yandi vandaka kutina Saule. Ntotila yina ya kimpala Saule, kutindaka bantu na kufwa Ahimeleki mpi dibuta na yandi. (1 Sam. 22:11, 18, 19) Davidi kudiwaka bonso nde yandi vandaka na kisina ya lufwa na bo, sambu yo vandaka bonso nde yandi fwaka nganga-Nzambi yina kusadisaka yandi. Kana nge vandaka na kisika ya Davidi, keti nge zolaka kudiwa mpidina? Bampasi ya Davidi kumanaka ve sambu Saule fulaka na kulanda yandi.

¹⁷ Ntangu fyoti na nima, mbikudi Samuele yina kupakulaka Davidi mafuta sambu na kukuma ntotila kufwaka. (1 Sam. 25:1) Ziku, dyambu yai kupusaka dyaka Davidi na kudiwa bonso nde yandi kondaka muntu ya kusadisa yandi. Ata mpidina yandi sosaka lusadisu na Yehowa. Davidi vandaka kusala ve kisalu yina Balevi vandaka kusala, kansi yandi pakulamaka sambu na kusala kisalu yankaka, yandi zolaka kukuma ntotila ya bantu ya Nzambi. (1 Sam. 16:1, 13) Yo yina, Davidi kuzabisaka Nzambi mambu na yandi yonso mpi landaka kusosa lutwadisu na yandi. Kana nge kudipesa na kisalu ya Yehowa, yandi mpi lenda vanda dikabu na nge mpi kitininu na nge.

18. Inki mutindu bantu yina beto metubila na disolo yai kumonisaka nde Yehowa kuvandaka dikabu na bo?

¹⁸ Bantu yina beto metubila kumonisaka nde Yehowa kuvandaka dikabu na bo, na mutindu bo ndimaka kisalu yina yandi pesaka bo sambu na kusadila yandi. Bo vandaka kutula ntima nde, Nzambi talungisa bampusa na bo sambu bo vandaka kusadila yandi. Balevi mpi bantu ya Izraele ya makanda yankaka, mu mbandu Davidi, lendaka mpi kubika nde Yehowa kuvanda dikabu na bo. Inki mutindu nge mpi lenda bika nde Yehowa kuvanda dikabu na nge? Beto tatubila yo na disolo yina kelanda.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki mutindu Yehowa kuvandaka dikabu ya Balevi?

• Azafi, Yeremia, mpi Davidi kusalaka inki sambu na kumonisa nde Yehowa kuvandaka dikabu na bo?

• Inki kikalulu nge fwete monisa kana nge kezola nde Nzambi kuvanda dikabu na nge?

[Bangogo sambu na kubenda dikebi ya kele na lutiti 11]

Balevi kubakaka ve dikabu ya ntoto. Kansi, Yehowa kuvandaka dikabu na bo sambu yandi pesaka bo dibaku ya mbote ya kusadila yandi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]

Inki mutindu Yehowa kuvandaka dikabu ya banganga-Nzambi mpi Balevi?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]

Inki kusadisaka Azafi na kutadila Yehowa bonso dikabu na yandi?