Kapu ya Kumi na Nana

Yehowa Mesila na Kupesa Daniele Dikabu Mosi ya Kitoko

1, 2. (a) Inki kikalulu ya mfunu muntu yina kesala nsaka ya kubaka ntinu kele na yo mfunu sambu na kununga? (b) Inki mutindu ntumwa Polo kufwanisaka luzingu ya kwikama na kisalu ya Yehowa ti nsaka ya kubaka ntinu?

MUNTU mosi ya kesala nsaka ya kubaka ntinu mefinama na ndilu ya nsuka. Yandi melemba mpenza, kansi yandi ketala lukanu na yandi ebuna, yandi mesadila ngolo yonso ya yandi bikalaka na yo na kakitamina yina mebikala. Yandi metandula misisa yonso, mpi nsukansuka yandi meluta ndilu yango! Luse na yandi ke na kyese sambu yandi menunga. Kukanga ntima tii na nsuka mepesa yandi lufutu.

² Na nsuka ya Daniele kapu ya 12, beto kemona profete yai ya Nzambi kuzolaka mingi mefinama na ndilu ya nsuka ya ‘nsaka na yandi ya kubaka ntinu,’ disongidila luzingu na yandi ya yandi pesaka sambu na kusadila Yehowa. Na nima ya kutanga bazina ya bambandu mingi ya lukwikilu ya bansadi ya Yehowa yina kuzingaka na ntwala ya Yezu, ntumwa Polo kusonikaka nde: “Sambu na beto, bantu yonso yina mingi kele batemwe na beto, beto kele na kati-kati na bo . . . Mpidina beto katula mambu yonso yina ke pesa beto kilo, masumu yina ke zola kukangisa beto nzila konso ntangu, ebuna beto baka ntinu [ti kukanga ntima, NW], beto kwenda na ntwala . . . Beto tula meso na beto kaka na Yesu, sambu lukwikilu na beto katukaka na yandi, yandi mpi muntu ke bongisaka lukwikilu na beto sambu yo kuma ya kulunga. Yandi kangaka ntima ntangu bo fwaka yandi na zulu ya [nti ya mpasi]. Yandi monaka nsoni ve na kufwa lufwa ya mutindu yina, sambu yandi vandaka kutala kaka kiese yina vandaka kuvingila yandi. Ebuna ntangu yai, yandi me vanda na diboko ya [kitata] ya kiti ya kimfumu ya Nzambi.”​—⁠Baebreo 12:​1, 2.

 3. (a) Inki kupesaka Daniele kikesa ya ‘kubaka ntinu na kukanga ntima yonso’? (b) Inki mambu tatu ya kuswaswana wanzyo ya Yehowa kusongaka Daniele?

³ Daniele kuvandaka na kati ya ‘bantu mingi yina vandaka batemwe.’ Ntembe kele ve nde yandi vandaka na kati ya bantu yina ‘kubakaka ntinu ti kukanga ntima,’ mpi zola ya mingi ya yandi vandaka na yo sambu na Nzambi kupesaka yandi kikesa ya kusala yo. Yehowa kusongaka Daniele mambu mingi yina zolaka kukumina baluyalu ya inza na bilumbu kekwisa, kansi ntangu yai Yandi kesyamisa Daniele na bangogo yai: “Ebuna nge Daniele, kwenda kaka na ntwala tii kuna na nsuka. Nge [tapema, NW], kansi na kilumbu ya nsuka nge ta telama na kubaka matabisi na nge.” (Daniele 12:13) Wanzyo ya Yehowa kusongaka Daniele mambu tatu ya kuswaswana: (1) nde Daniele fwete “kwenda kaka na ntwala tii kuna na nsuka,” (2) nde yandi “tapema,” mpi (3) nde yandi “ta telama” dyaka na bilumbu kekwisa. Inki mutindu bangogo yai kepesaka Bakristu kikesa bubu yai na kukanga ntima tii na ndilu ya nsuka na nsaka ya kubaka ntinu sambu na luzingu?

“KWENDA KAKA NA NTWALA TII KUNA NA NSUKA”

 4. Inki wanzyo zolaka kutuba ntangu yandi songaka Daniele nde “kwenda kaka na ntwala tii kuna na nsuka,” mpi sambu na nki yo vandaka dyambu ya mpasi sambu na Daniele?

⁴ Inki wanzyo zolaka kutuba ntangu yandi songaka Daniele nde: “Nge Daniele, kwenda kaka na ntwala tii kuna na nsuka”? Nsuka ya inki? Sambu Daniele vandaka ti bamvula kiteso ya 100, yo fwete vanda nde wanzyo vandaka kutubila nsuka ya luzingu na yandi yina kufinamaka.a Wanzyo vandaka kusyamisa Daniele na kukanga ntima na kwikama yonso tii na lufwa. Kansi kusala yo kuvandaka ve pete ata fyoti. Daniele kuzingaka mingi na mpila nde yandi monaka mutindu Babilone kubwaka, mpi mutindu Bayuda ya kubikalaka yina kuvandaka na kimpika kuvutukaka na Yuda mpi na Yeruzalemi. Yo fwete vanda nde mambu yai kupesaka profete yai ya mununu kyese. Kansi, ata dyambu mosi ve kendimisa beto nde yandi kwendaka ti bo kumosi. Yo fwete vanda nde na ntangu yina yandi nunaka mingi mpi yandi vandaka dyaka ve na ngolo mingi. To ziku Yehowa kuzolaka nde yandi bikala na Babilone. Ata yo vanda nki mutindu, konso muntu lenda kudiyula nki mutindu Daniele kudiwaka ntangu bampangi na yandi kuvutukaka na Yuda.

 5. Inki kima kemonisa nde Daniele kukangaka ntima tii na nsuka?

⁵ Ntembe kele ve nde Daniele kubakaka kikesa mingi na bangogo yai ya zola ya wanzyo: “Kwenda kaka na ntwala tii kuna na nsuka.” Ziku yo keyibusa beto bangogo yina Yezu Kristu kutubaka kiteso ya bamvu-nkama sambanu na nima: “Muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka, yandi ta guluka.” (Matayo 24:13) Ntembe kele ve nde yo yina Daniele kusalaka. Yandi kangaka ntima tii na nsuka, yandi salaka nsaka ya kubaka ntinu sambu na luzingu na kwikama yonso tii na nsuka na yo. Ziku yo yai kikuma ya kusalaka nde na nima bo tubila yandi na bangogo ya mbote na Ndinga ya Nzambi. (Baebreo 11:​32, 33) Inki kusadisaka Daniele na kukanga ntima tii na nsuka? Disolo ya luzingu na yandi kesadisa beto na kubaka mvutu.

KANGA NTIMA NA KULONGUKA NDINGA YA NZAMBI

 6. Inki mutindu beto mezaba nde Daniele vandaka longoki ya kikesa ya Ndinga ya Nzambi?

⁶ Sambu na Daniele, kukanga ntima tii na nsuka kutendulaka kulanda na kulonguka mpi kuyindulula mpenza balusilu ya kitoko ya Nzambi. Beto mezaba nde Daniele vandaka longoki ya ngolo ya Ndinga ya Nzambi. Kana ve, inki mutindu yandi zolaka kuzaba lusilu yina Yehowa kupesaka na Yeremia nde kimpika tasala bamvula 70? Daniele yandi mosi kusonikaka nde: “Mono . . . bakisaka na nsadisa ya mikanda kiteso ya bamvula.” (Daniele 9:​2, NW; Yeremia 25:​11, 12) Ntembe kele ve nde, Daniele kusalaka bansosa na mikanda yina kele na Ndinga ya Nzambi yina kuvandaka na ntangu na yandi. Mikanda ya Moize, Davidi, Salomo, Yezaya, Yeremia, Ezekiele, ti mikanda yina yonso ya yandi lendaka kuzwa, kusadisaka kibeni Daniele na kulutisa bangunga mingi ya mbote na kutanga mpi kuyindulula.

 7. Kana beto fwanisa ntangu na beto ti ya Daniele, inki kesadisaka beto na kulonguka Ndinga ya Nzambi kukonda mpasi?

⁷ Sambu na kukuna kukanga ntima bubu yai, yo kele mfunu nde beto longuka Ndinga ya Nzambi mpi kudipesa na yo. (Roma 15:​4-6; 1 Timoteo 4:15) Bubu yai beto kele na Biblia ya mvimba, yina ke ti mambu ya kusonika ya kemonisa mutindu bambikudulu mingi ya Daniele kulunganaka bamvu-nkama mingi na nima. Dyaka, beto ke ti dibaku ya mbote ya kuzinga na “ntangu ya nsuka,” yina Daniele 12:4 kutubilaka. Na bilumbu na beto, bapakulami mebakaka mayele ya kimpeve, ebuna bo kepelaka bonso bamwinda ya kyeleka na kati ya inza yai ya ke na mpimpa. Yo yina, bambikudulu mingi ya nene yina kele na mukanda ya Daniele, ti yina yandi bakisaka ve, kele mfunu mingi sambu na beto bubu yai. Yo yina, bika beto landa na kulonguka Ndinga ya Nzambi konso kilumbu, mpi beto mona ve bima yai mpamba. Kusala mutindu yina tasadisa beto na kukanga ntima.

DANIELE KUKWAMINAKA NA KISAMBU

 8. Inki mbandu Daniele kubikilaka beto sambu na yina metala kisambu?

⁸ Kisambu kusadisaka mpi Daniele na kukanga ntima tii na nsuka. Konso kilumbu yandi vandaka kusamba Yehowa mpi kutubila yandi pwelele ti ntima ya kufuluka na lukwikilu mpi kivuvu. Yandi zabaka nde Yehowa “ke ndimaka bisambu ya bantu.” (Nkunga 65:3; fwanisa ti Baebreo 11:⁠6.) Ntangu Daniele vandaka kumona mpasi na ntima sambu na kukolama ya bantu ya Izraele, yandi kangudilaka Yehowa ntima na yandi. (Daniele 9:​4-19) Ata na ntangu Dariusi kubasisaka nsiku nde bantu fwete sambila kaka yandi na nsungi ya bilumbu 30, Daniele kubikaka ve nde yo kanga yandi nzila ya kusamba Yehowa Nzambi. (Daniele 6:11) Keti yo kesimba ve ntima na beto na kuyindula mutindu mununu yai ya kwikama kundimaka nde bo losa yandi na dibulu ya bantambu na kisika ya kuyambula dibaku na yandi ya mbote ya kisambu? Ntembe kele ve nde Daniele kwendaka na nsuka na kwikama yonso, mpi yandi sambaka Yehowa na kikesa yonso konso kilumbu.

 9. Sambu na nki beto fwete baka ve ata fyoti dibaku ya kisambu mpamba?

⁹ Yo ke mpasi ve na kusamba. Beto lenda samba konso ntangu, konso kisika, na ndinga ya ngolo to ya nsi. Kansi, beto lenda mona ve ata fyoti dibaku yai ya kitoko mpamba. Biblia kewakanisaka kisambu ti kukanga ntima, kukwamina, mpi kubikala ya kutelama na kimpeve. (Luka 18:1; Roma 12:12; Efezo 6:18; Kolosai 4:⁠2) Keti yo kele ve dyambu ya kuyituka na kusolula ti muntu ya kuluta nene ya inza ya mvimba mutindu beto mezola mpi kukonda mpasi? Mpi nde yandi kewaka beto! Yibuka mutindu Daniele kusambaka kilumbu mosi, mpi Yehowa kutindaka wanzyo sambu na kupesa yandi mvutu. Wanzyo kukumaka kaka ntangu Daniele vandaka kusamba! (Daniele 9:​20, 21) Beto kele ve na ntangu yina bawanzyo vandaka kwenda kutala bantu, kansi Yehowa mesobaka ve. (Malashi 3:⁠6) Kaka mutindu yandi waka kisambu ya Daniele, yandi tawa mpi bisambu na beto. Dyaka, kana beto kesamba, beto tapusana mpenza penepene na Yehowa, beto tasala bangwisana yina tasadisa beto na kukanga ntima tii na nsuka, mutindu Daniele kusalaka.

KANGA NTIMA BONSO LONGI YA NDINGA YA NZAMBI

10. Sambu na nki kulonga kyeleka ya Ndinga ya Nzambi kuvandaka mfunu sambu na Daniele?

¹⁰ Yo lombaka nde Daniele “kwenda kaka na ntwala tii kuna na nsuka” na mutindu yankaka. Yo lombaka nde yandi kanga ntima sambu yandi vandaka muntu yina vandaka kulonga kyeleka. Yandi vilaka ve ata fyoti nde yandi vandaka na kati ya bantu ya meponamaka yina Masonuku kutubaka nde: “ ‘Beno kele bambangi na mono,’ kele ndinga ya Yehowa, ‘ee, nsadi na mono ya mono ponaka.’ ” (Yezaya 43:​10, NW) Daniele kusalaka yonso sambu na kulungisa mukumba na yandi. Kisalu na yandi vandaka kulomba nde yandi longa mpi bampangi na yandi yina vandaka na kimpika na Babilone. Beto mezaba ve mambu mingi na mutindu yandi vandaka kuzinga ti bampangi na yandi Bayuda katula kaka na mambu yina metala bantu tatu ya bo kebinga nde “banduku na yandi,” disongidila Anania, Mishaele, ti Azaria. (Daniele 1:7; 2:​13, 17, 18) Ntembe kele ve nde kinduku na bo ya ngolo kusadisaka konso muntu na kati na bo na kukanga ntima. (Bingana 17:17) Daniele vandaka na mambu mingi ya kulonga banduku na yandi sambu Yehowa kupesaka yandi mayele mingi. (Daniele 1:17) Kansi yo lombaka nde yandi longa mpi bantu yankaka.

11. (a) Inki kima ya kuswaswana Daniele kusalaka na kisalu na yandi? (b) Inki kemonisa nde Daniele kulungisaka mpenza mukumba na yandi?

¹¹ Daniele vandaka ti mukumba ya kuta kimbangi na bamfumu yina vandaka ve Bayuda kuluta baprofete yonso yankaka. Ata mbala mingi yo lombaka nde yandi zabisa bansangu yina vandaka kusepedisa ve bantu, yandi vandaka kubaka ve bamfumu yai bonso bantu ya mbi to ya yandi meluta. Yandi vandaka kutuba na bo na luzitu mpi na mayele yonso. Na kati na bo, kuvandaka ti bankaka bonso baguvernere ya zwa mpi ya ntima ya mbi, yina zolaka kufwa Daniele. Kansi, bamfumu yankaka vandaka kuzitisa yandi. Sambu Yehowa kupesaka Daniele mayele ya kutendula binsweki yina bantotila ti bantu ya mayele vandaka kubakisa ve, profete yai kumaka ti lukumu mingi. (Daniele 2:​47, 48; 5:29) Ya kyeleka, sambu yandi nunaka, yandi lendaka ve kuvanda kikesa bonso na kileki na yandi. Kansi, yandi kwendaka mpenza tii na nsuka na yandi mpi yandi vandaka kusosa na kwikama yonso mitindu yonso ya kudimonisa mbangi ya Nzambi na yandi ya yandi vandaka kuzola mingi.

12. (a) Inki bisalu ya kulonga beto Bakristu kesalaka bubu yai? (b) Inki mutindu beto lenda landa ndongisila ya Polo ya ‘kuzinga na mayele ti bantu yina kele ve bakristo’?

¹² Na dibundu ya Bukristu bubu yai, beto lenda zwa bampangi ya kwikama yina tasadisa beto na kukanga ntima, kaka mutindu Daniele ti banduku na yandi tatu vandaka kusadisana. Beto kelonganaka mpi ntangu beto ‘kepesanaka kikesa.’ (Roma 1:​11, 12) Bonso Daniele, beto ke na mukumba ya kuta kimbangi na bantu yina kele ve Bakristu. (Matayo 24:14; 28:​19, 20) Yo yina, beto ke na mfunu ya kutomisa mayele na beto na mpila nde beto ‘zabisa nsangu ya kyeleka mbotembote’ na ntangu beto ketubila bantu mambu ya metala Yehowa. (2 Timoteo 2:15) Beto tanunga na kusala yo kana beto lemfuka na ndongisila yai ya Polo: “Beno zinga na mayele na bantu yina kele bakristo ve.” (Kolosai 4:⁠5) Mayele ya mutindu yina ketendula kuvanda na mabanza ya mbote sambu na bantu yina kele ve ti lukwikilu mosi ti beto. Beto kemonaka ve bantu ya mutindu yina mpamba, to nde beto meluta bo. (1 Piere 3:15) Kansi, beto kesosaka kubenda bo na kyeleka, na mutindu beto kesadilaka Ndinga ya Nzambi ti mayele yonso sambu na kusimba ntima na bo. Kana beto menunga na kusimba ntima ya muntu, yo kepesaka beto kyese mingi! Kyese ya mutindu yina kesadisaka beto na kukanga ntima tii na nsuka bonso Daniele.

“NGE TAPEMA”

13, 14. Sambu na nki ngindu ya lufwa vandaka kupesa bantu mingi ya Babilone boma, mpi nki mutindu mabanza ya Daniele vandaka ya kuswaswana?

¹³ Na nima wanzyo kundimisaka Daniele nde: “Nge tapema.” (Daniele 12:​13, NW) Bangogo yai ketendula inki? Ya kyeleka, Daniele kuzabaka nde lufwa vandaka kukinga yandi na ntwala. Banda na bilumbu ya Adami tii na bilumbu na beto, lufwa kele nsuka yina ata muntu mosi ve lenda tina. Biblia ke na kikuma ya mbote ya kubinga lufwa nde “mbeni.” (1 Korinto 15:26) Kansi, sambu na Daniele, ngindu ya kufwa vandaka ti ntendula yankaka kana beto fwanisa yo ti mutindu bantu ya Babilone yina vandaka kuzinga penepene ti yandi vandaka kutadila yo. Sambu bo kudikotisaka na lusambu na banzambi ya luvunu kiteso ya 4000, lufwa vandaka kima mosi ya kepesaka boma ya mutindu na mutindu. Bo vandaka kukwikila nde na nima ya lufwa, bantu yina vandaka ve na luzingu ya kyese to yina kufwaka na mpila mosi ya mbi vandaka kukituka bampeve ya mbi yina kenyokulaka bantu ya kezinga. Bantu ya Babilone vandaka kukwikila mpi na insi ya bafwa ya kepesaka boma, ya mefulukaka ti bigangwa ya boma ya kele bonso bantu mpi bambisi.

¹⁴ Sambu na Daniele, lufwa vandaka kutendula ve ata kima mosi ya mutindu yina. Bamvula mingi na ntwala ya bilumbu ya Daniele, Ntotila Salomo kutubaka na nsadisa ya mpeve santu nde: “Bantu ya kufwa kuzaba kima ve.” (Longi 9:⁠5) Mpi sambu na muntu yina mefwa, muyimbi-bankunga kuyimbaka nde: “Ntangu bo ta fwa, bo ta vutuka na ntoto; na kilumbu yo yina bangindu na bo yonso ta suka.” (Nkunga 146:⁠4) Daniele kuzabaka nde mambu yina wanzyo kuzabisaka yandi talungana. Lufwa vandaka kutendula kupema. Bangindu, basusi, kunyokwama, mpi bigangwa ya kepesa boma kevandaka ve ata fyoti. Yezu Kristu kutubilaka mambu ya mutindu mosi ntangu Lazare kufwaka. Yandi tubaka nde: “Nduku na beto Lazare me lala mpongi.”​—⁠Yoane 11:⁠11.

15. Inki mutindu kilumbu ya lufwa lenda vanda mbote mingi kuluta kilumbu ya kubutuka?

¹⁵ Tala kikuma yankaka ya kemonisa sambu na nki lufwa vandaka kupesa ve Daniele boma ata fyoti. Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “ ‘Lukumu ya mbote [“zina,” NW] me luta mananasi ya [mbote]’, ebuna mono ke tuba nde, kilumbu ya nge ke fwa kele mbote kuluta kilumbu ya nge butukaka.” (Longi 7:⁠1) Inki mutindu kilumbu ya lufwa, kilumbu mosi ya bidilu, lenda luta kilumbu ya lubutuku ya kevandaka na kyese mingi? Mvutu ke na “zina.” “Mananasi ya mbote” vandaka kuta mbongo mingi kibeni. Kilumbu mosi, Maria, mpangi ya Lazare, kupakulaka Yezu mananasi yina ntalu na yo vandaka kiteso ya salere ya mvula ya mvimba! (Yoane 12:​1-7) Inki mutindu zina ya mpamba lenda vanda mfunu mingi mpidina? Na Longi 7:​1, Biblia ya Greki ya la Septante ketuba nde, “zina mosi ya mbote.” Kima ke mfunu mingi kele ve kaka zina ya mpamba, kansi ntendula na yo. Kana muntu mebutuka, yandi kevandaka ve ti lukumu, to disolo ya bisalu ya mbote ya yandi mesala, ata muntu mosi ve kezabaka kimuntu mpi bikalulu na yandi. Kansi na nsuka ya luzingu, zina ketendulaka mambu yai yonso. Dyaka, kana yo ke zina ya mbote na meso ya Nzambi, yo meluta bima yonso ya kinsuni ya muntu lenda vanda na yo.

16. (a) Inki mutindu Daniele kusalaka kikesa sambu na kudisadila zina ya mbote na meso ya Nzambi? (b) Sambu na nki Daniele lendaka kwenda kupema ti kivuvu yonso nde yandi nungaka na kudisadila zina ya mbote na meso ya Yehowa?

¹⁶ Na luzingu na yandi ya mvimba, Daniele kusalaka mambu mingi sambu na kukuma ti zina ya mbote na meso ya Nzambi, mpi Yehowa kuvilaka ve ata dyambu mosi na kati na yo. Yandi vandaka kutala Daniele mpi kufimpa ntima na yandi. Nzambi kusadilaka Ntotila Davidi mambu mingi, mpi yandi yimbaka nde: “Mfumu Nzambi, nge me tala ntima na mono mbote-mbote, nge me zaba mono. Nge zaba ntangu mono ke vandaka, nge zaba ntangu mono ke telamaka; ata nge kele ntama nge ke zabaka ngindu na mono yonso.” (Nkunga 139:​1, 2) Ya kyeleka, Daniele kuvandaka ve muntu ya kukuka. Yandi vandaka mwana ya nsumuki Adami mpi yandi vandaka muntu ya dikanda mosi ya bansumuki. (Roma 3:23) Kansi Daniele kubalulaka ntima na masumu na yandi mpi yandi landaka kutambula ti Nzambi na yandi na mutindu mosi ya mbote. Yo yina, profete yai ya kwikama vandaka kutula ntima nde Yehowa talolula masumu na yandi mpi nde yandi tayindula yo dyaka ve. (Nkunga 103:​10-14; Yezaya 1:18) Yehowa mebakaka lukanu ya kuyibuka bisalu ya mbote ya bansadi na yandi ya kwikama. (Baebreo 6:10) Yo yina, wanzyo ya Yehowa kubingaka Daniele mbala zole nde ‘muntu ya Nzambi kezolaka mingi.’ (Daniele 10:​11, 19) Dyambu yai ketendula nde Nzambi vandaka kuzola Daniele mingi. Daniele lendaka kwenda kupema na kyese yonso, sambu yandi zabaka nde yandi kudisadilaka zina ya mbote na meso ya Yehowa.

17. Sambu na nki beto fwete kudisadila zina ya mbote na meso ya Yehowa bubu yai kukonda kusukinina?

¹⁷ Konso muntu na kati na beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mu mekudisadilaka zina ya mbote na meso ya Yehowa’? Beto kezinga na ntangu mosi ya mavwanga mpenza. Yo kele ve kukonda mayele kansi yo ke kyeleka na kundima nde lufwa lenda kumina konso muntu na kati na beto na konso ntangu yina. (Longi 9:11) Yo yina, yo ke mfunu mingi nde konso muntu na kati na beto kubaka lukanu ya kudisadila zina ya mbote na meso ya Nzambi ntangu yai, kukonda kusukinina. Kana beto sala yo, beto tavanda ve ti kikuma kubanga lufwa. Yo kele kaka kupema, bonso mpongi. Mpi bonso mpongi, nsukansuka beto tatelama!

“NGE TA TELAMA”

18, 19. (a) Inki wanzyo zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde Daniele “ta telama” na bilumbu kekwisa? (b) Sambu na nki yo fwete vanda nde Daniele kuzabaka mbote kivuvu ya lufutumuku?

¹⁸ Mukanda ya Daniele kesuka ti lusilu mosi ya ke na kati ya balusilu ya kuluta kitoko ya Nzambi mepesaka bantu. Wanzyo ya Yehowa kusongaka Daniele nde: “Na kilumbu ya nsuka nge ta telama na kubaka matabisi na nge.” Inki wanzyo zolaka kutuba? Sambu ‘kupema’ ya yandi tubilaka vandaka lufwa, kusila nde Daniele “ta telama” na nima ketendula kaka kima mosi: lufutumuku!b Bantu mingi ya mayele ketubaka nde Daniele kapu ya 12 kele kisika ya ntete ya Masonuku ya Kiebreo ketubilaka lufutumuku pwelele. (Daniele 12:⁠2) Kansi, na dyambu yai bo menunga ve. Daniele kuzabaka mpenza kivuvu ya lufutumuku.

¹⁹ Mu mbandu, ntembe kele ve nde Daniele kuzabaka bangogo yai ya Yezaya kusonikaka bamvu-nkama zole na ntwala: “Bantu na nge bayina me fwaka, bo ta zinga diaka, bamvumbi na bo ta vanda diaka na moyo. [Beno telama mpi beno yimba na kyese yonso, beno bantu kevandaka na kati ya putulu! Sambu . . ntoto tabika bantu yina melalaka na lufwa kukonda ngolo, bo telama, NW].” (Yezaya 26:19) Ntangu mingi na ntwala, Yehowa kupesaka Elie ti Eliya ngolo ya kufutumuna bantu. (1 Bantotila 17:​17-24; 2 Bantotila 4:​32-37) Ata nkutu na ntwala, Ana, mama ya profete Samuele, kundimaka nde Yehowa lenda tedimisa bantu na Sheole, to na mazyamu. (1 Samuele 2:⁠6) Nkutu na ntwala dyaka, Yobi, muntu ya kwikama kumonisaka kivuvu ya yandi vandaka na yo na bangogo yai: “Kana muntu kufwa, keti yandi ta telama diaka? [Bilumbu yonso ya mpasi na mono, mono takinga, tii kuna ntangu na mono ya kutelama talunga. Nge tabinga, ebuna mono tandima. Nge tavanda na kyese na kumona mono muntu ya nge salaka, NW].”​—⁠Yobi 14:​14, 15.

20, 21. (a) Daniele vandaka ti kivuvu ya kutelama na nki lufutumuku? (b) Na nki mutindu lufutumuku tasalama na Paladisu?

²⁰ Bonso Yobi, Daniele kuvandaka na kikuma ya mbote ya kutula ntima nde kilumbu kele Yehowa tatedimisa yandi. Kansi, yo fwete vanda nde yo pesaka yandi kikesa mingi na kuwa kigangwa ya ngolo ya kimpeve kendimisa kivuvu yina. Ya kyeleka, Daniele tatelama na ntangu Nzambi “ta tedimisa bantu ya mbote na lufwa.” Lufutumuku yango tasalama na Luyalu ya Mvu Funda ya Kristu. (Luka 14:14) Inki mutindu yo tasalama sambu na Daniele? Ndinga ya Nzambi ketela beto mambu mingi sambu na yo.

²¹ Yehowa kele ‘ve Nzambi ya kisakasaka, kansi ya ngemba.’ (1 Korinto 14:33) Yo yina, yo ke pwelele nde na Paladisu lufutumuku tasalama na ndonga. Ziku mwa ntangu taluta na nima ya Armagedoni. (Kusonga 16:​14, 16) Bidimbu yonso ya ngidika ya bima ya ntama tavanda dyaka ve, mpi ntembe kele ve nde bo tayidika dezia mambu na ntwala sambu na kuyamba bafwa. Sambu na ndonga yina bafwa tafutumukila, Biblia kemonisa mutindu yo tasalama: “Konso muntu na ndonga na yandi.” (1 Korinto 15:23) Yo kemonana nde ntangu ‘lufutumuku ya bantu ya lunungu ti ya bantu ya kukonda lunungu’ tasalama, bantu ya lunungu tafutumuka ntete. (Bisalu 24:15) Yo ketendula nde bantu ya kwikama ya ntama, bonso Daniele, tabaka mukumba ya kutwadisa bisalu yina tasalama na ntoto, yika mpi kisalu ya kulonga bamiliare ya bantu ya ‘kukonda lunungu’ yina tafutumuka.​—⁠Nkunga 45:⁠16.

22. Daniele tavanda na nzala ya kuzwa bamvutu na nki bangyufula?

²² Na ntwala nde Daniele kukuka na kubaka mikumba ya mutindu yai, yandi tavanda ti mwa bangyufula ya kuyula. Beto ketuba mutindu yina sambu ntangu bo pesaka yandi mwa bambikudulu ya mpasi, yandi tubaka nde: “Mono waka . . . kansi mono vandaka [kubakisa] yo ve.” (Daniele 12:⁠8) Yandi tavanda mpenza na kyese mingi na kubakisa maswekamu yai ya Nzambi! Ntembe kele ve nde yandi tavanda ti nzala ya kuwa mambu ya metala Mesia. Daniele tayituka na kuwa kulandana ya bangolo ya inza banda na bilumbu na yandi tii na bilumbu na beto, na kuzaba bantu yina kele ‘basantu ya kwikama ya Muntu ya Kuluta Zulu,’ yina kukwaminaka ata bo vandaka kumonisa bo mpasi “na ntangu ya nsuka,” mpi mutindu Kimfumu ya Mesia ya Nzambi kufwaka bimfumu yonso ya bantu.​—⁠Daniele 2:44; 7:22; 12:⁠4.

MATABISI YA DANIELE NA PALADISU, MPI YA NGE!

23, 24. (a) Inki mutindu inza yina Daniele tazinga na nima ya lufutumuku taswaswana ti yina yandi zingaka ntete? (b) Keti Daniele tavanda ti kisika na Paladisu, mpi nki mutindu beto mezaba yo?

²³ Daniele tavanda na mpusa ya kuzaba mambu ya inza yina yandi tazinga na ntangu yina, inza yina meswaswana ti yina ya bilumbu na yandi. Bidimbu yonso ya bitumba ti ya mpasi yina bantu vandaka kumona na inza ya ntangu na yandi tavanda dyaka ve. Mawa, maladi, ti lufwa tavanda dyaka ve. (Yezaya 25:8; 33:24) Kansi, madya mpi banzo tavanda mingi, mpi konso muntu tavanda ti kisalu yina tapesa yandi kyese. (Nkunga 72:16; Yezaya 65:​21, 22) Bantu yonso tazinga na bumosi, mpi bo tasala dibuta mosi ya kyese.

²⁴ Ntembe kele ve nde Daniele tavanda ti kisika na inza yina. Wanzyo kusongaka yandi nde: “Nge ta telama na kubaka matabisi na nge.” Ngogo ya Kiebreo ya bo mebalula awa nde “matabisi” kele yo yina mosi ya bo sadilaka sambu na kutubila kitini ya ntoto.c Mbala yankaka Daniele kuzabaka mpenza mbikudulu ya Ezekiele ya ketala mutindu bo kabulaka ntoto ya Izraele na nima ya kimpika. (Ezekiele 47:13–48:35) Inki mbikudulu ya Ezekiele kelonga beto ntangu yo talungana na Paladisu? Yo kelonga beto nde bansadi yonso ya Nzambi tavanda ti kisika na Paladisu, ata ntoto tavanda ya kukabisa na ndonga mpi na lunungu yonso. Ya kyeleka, matabisi ya Daniele na Paladisu tavanda ve kaka kitini ya ntoto. Yo tavanda mpi mukumba na yandi na lukanu ya Nzambi. Ntembe kele ve nde Daniele tabaka makabu yina ya bo mesilaka yandi.

25. (a) Inki mwa mambu ya luzingu na kati ya Paladisu mesepedisa nge? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde Paladisu ke kisika ya bantu fwete vanda?

²⁵ Inki tavanda matabisi na nge? Balusilu yina lenda lungana mpi na nge. Yehowa kezolaka nde bantu ya bulemfu ‘kutelama’ sambu na kubaka matabisi na bo, kuvanda ti kisika na Paladisu. Yindula fyoti! Ntembe kele ve nde yo tavanda kyese mingi na kukutana ti Daniele yandi mosi, yika mpi babakala ti bankento yankaka ya kwikama ya ntangu ya ntama. Na nima, bantu yina ntalu na bo mezabana ve tatelama na lufwa, bo tavanda ti mfunu nde bo longa bo sambu bo zaba mpi bo zola Yehowa Nzambi. Yindula mutindu nge tasalaka sambu na kutomisa ntoto mpi kukumisa yo paladisu mosi yina tafuluka ti bima ya mutindu na mutindu mpi ya kitoko mpenza. Yindula nde Yehowa ke na kulonga nge, nge kelonguka na kuzinga mutindu yandi kezolaka nde bantu kuzinga. (Yezaya 11:9; Yoane 6:45) Ya kyeleka, nge tavanda ti kisika na Paladisu. Kansi, ata bantu yankaka lenda mona mpasi na kundima dibanza ya Paladisu bubu yai, kuvila ve nde na luyantiku Yehowa kusalaka bantu sambu bo zinga na kisika ya mutindu yai. (Kuyantika 2:​7-9) Na mutindu yina, Paladisu kele kisika ya Nzambi mesalaka sambu bamiliare ya bantu kuzinga na kati na yo. Yo kele kisika ya bo fwete vanda. Ntangu bantu takota na Paladisu, yo tavanda bonso muntu mevutuka na bwala na bo.

26. Inki mutindu Yehowa kendima nde kuvingila nsuka ya ngidika ya bima yai kele ve pete sambu na beto?

²⁶ Keti ntima na beto kefuluka ve na kyese ntangu beto keyindula mambu yai yonso? Keti ntima na nge kele ve tiya-tiya nde nge kota na kisika ya mutindu yina? Mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde Bambangi ya Yehowa kele na mpusa ya ngolo ya kuzaba ntangu nsuka ya ngidika ya bima yai talungana! Kuvingila kevandaka ve pete. Yehowa mezaba yo mbote, yo yina yandi kelongisila beto na ‘kulanda na kuvingila’ nsuka ‘ata yo kekwisa malembe-malembe.’ Yandi kezola kutuba nde yo lenda monana bonso nde yo kesukinina na mabanza na beto, sambu kaka na verse yai mosi, yandi kendimisa beto nde: “Yo ta konda ve.” (Habakuki 2:3; fwanisa ti Bingana 13:12.) Ya kyeleka, nsuka takwisa mpenza kaka na ntangu yina ya Nzambi metulaka.

27. Inki nge fwete sala sambu na kutelama na ntwala ya Nzambi kimakulu?

²⁷ Inki nge fwete sala mutindu nsuka mefinama? Kanga ntima na kwikama yonso bonso Daniele, profete yina Yehowa vandaka kuzola mingi. Longukaka Ndinga ya Nzambi na kikesa yonso. Sambaka na kikesa yonso. Vukanaka na zola yonso ti bampangi Bakristu. Longaka bantu yankaka kyeleka na kikesa yonso. Mutindu nsuka ya ngidika yai kefinama konso kilumbu, baka lukanu ya kuvanda nsadi ya kwikama ya Muntu ya Kuluta Kuzanguka mpi ya kukotila Ndinga na yandi na kikesa yonso. Kuluta dyaka, tula dikebi na mbikudulu ya Daniele! Mpi bika nde Mfumu Yehowa kupesa nge dibaku ya kutelama na ntwala na yandi na kyese yonso sambu na kimakulu!

[Banoti na nsi ya lutiti]

INKI MAMBU NGE MESIMBA?

• Inki kusadisaka Daniele na kukanga ntima tii na nsuka?

• Sambu na nki ngindu ya lufwa vandaka kupesa ve Daniele boma?

• Inki mutindu lusilu ya wanzyo nde Daniele ‘tatelama sambu na kubaka matabisi na yandi’ talungana?

• Inki mambote nge mebaka na kutala dikebi na mbikudulu ya Daniele?

[Kifwanisu ya lutiti ya mvimba na lutiti 307]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 318]

Bonso Daniele, keti nge ketula dikebi na ndinga ya mbikudulu ya Nzambi?