Keti Nge Keyulaka nde “Yehowa Kele Wapi?”

“Bo buyaka mono . . . Bo [tubaka ve nde, ‘Yehowa kele wapi,’ NW]?”​—YEREMIA 2:5, 6.

 1. Ntangu bantu keyulaka nde, “Nzambi kele na wapi?,” yo lenda vanda nde bo keyindulaka nki mambu?

“NZAMBI kele wapi?” Bantu mingi meyulaka ngyufula yai. Bamingi meyulaka yo kaka sambu na kusosa kubakisa dyambu mosi ya mfunu ya metala Ngangi, disongidila, bo keyulaka nde, yandi kevandaka na nki kisika? Bankaka keyulaka ngyufula yai na nima ya kumona kisumbula mosi ya nene to ntangu bo mosi kukutanaka ti dyambu mosi ya mpasi yina kusalaka nde bo bakisa ve kikuma ya Nzambi kukangisaka ve nzila nde dyambu ya mutindu yina kusalama. Kansi bankaka kesosaka nkutu ve kuyula ngyufula ya mutindu yina sambu bo kendimaka ve nde Nzambi kele.​—Nkunga 10:4.

 2. Banani kenungaka na kusosa Nzambi?

² Ya kyeleka, bantu mingi kendimaka bidimbu mingi ya kemonisaka nde Nzambi kele. (Nkunga 19:2; 104:24) Bamingi na kati na bo kemonaka nde kusambila na dibundu mosi buna mefwana. Kansi zola ya ngolo sambu na kyeleka mepusaka bantu ya bansi mingi na kusosa Nzambi ya kyeleka. Kikesa na bo kevandaka ve ya mpamba sambu Nzambi “kele ntama ve na konso muntu . . . na kati na beto.”​—Bisalu 17:26-28.

 3. (a) Yehowa kezingaka na wapi? (b) Na kutadila Masonuku ngyufula yina keyula nde “Yehowa kele na wapi” ketendula inki?

³ Kana nsukansuka muntu mesengumuna mpenza Yehowa, yandi kebakisaka nde “Nzambi kele mpeve,” yina bantu lenda kumona ve na meso. (Yoane 4:24) Yezu kubingaka Nzambi ya kyeleka nde ‘Tata na mono yina kele na zulu.’ Yo ketendula nde inki? Nde na ntendula ya kimpeve, kisika ya Tata na beto ya zulu kezingaka kele ya kuzanguka kibeni, mutindu zulu kele mpenza ntama na zulu ya ntoto. (Matayo 12:50; Yezaya 63:15) Kansi, ata beto lenda mona ve Nzambi ti meso na beto, yandi kesalaka yonso na mpila nde beto zaba yandi mpi beto longuka mambu yina metala balukanu na yandi. (Kubasika 33:20; 34:6, 7) Yandi kepesaka bamvutu na bangyufula yina bantu ya masonga ya kesosaka ntendula ya luzingu keyulaka. Sambu na mambu yina ketadila luzingu na beto, yandi kepesaka metode mosi ya kutudila ntima yina tasadisa beto na kuzaba ngindu na yandi, disongidila, mutindu ya yandi ketadilaka mambu ya mutindu yina mpi kana bampusa na beto kewakana ti balukanu na yandi to ve. Yandi kezolaka nde beto sosa lutwadisu na mambu ya metala luzingu na beto mpi beto sala kikesa ya masonga sambu na kusosa bamvutu na yo. Na nzila ya profete Yeremia, Yehowa kunganinaka bantu ya Izraele ya ntama sambu bo sala ve mutindu yai. Bo zabaka zina ya Nzambi, kansi bo yulaka ve nde “Yehowa kele na wapi?” (Yeremia 2:6) Bo vandaka kudibanza mingi ve sambu na lukanu ya Yehowa. Bo vandaka kusosa ve lutwadisu na yandi. Ntangu nge kekutanaka ti mambu yina kelombaka kubaka badesizio ya nene to ya fyoti, keti nge keyulaka nde “Yehowa kele na wapi?”

Bantu Yina Kusosaka Lutwadisu ya Nzambi

 4. Inki mutindu beto lenda baka mambote na mbandu ya Davidi yina metala kusosa lutwadisu ya Yehowa?

⁴ Ntangu yandi vandaka leke, Davidi, mwana ya Yese, kukumaka ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Yandi zabaka nde Yehowa kele “Nzambi ya moyo.” Davidi yandi mosi kumonaka mutindu Yehowa kutaninaka yandi. Lukwikilu ti zola na yandi sambu na “zina ya Yehowa” (NW) kupusaka Davidi na kufwa Goliati, mbinga ya Filistia, yina kuvandaka ti binwaninu ya ngolo mingi mpenza. (1 Samuele 17:26, 34-51) Kansi, kununga ya Davidi kunungaka bitumba kupusaka yandi ve na kuditudila ntima. Yandi yindulaka ve nde imene, Yehowa tasakumunaka yandi kaka na konso kima yina yandi tasalaka. Na bamvula yina kulandaka, Davidi vandaka kulomba mbala na mbala lutwadisu ya Yehowa na ntangu yandi vandaka kukutana ti mambu yina vandaka kulomba nde yandi kubaka badesizio. (1 Samuele 23:2; 30:8; 2 Samuele 2:1; 5:19) Yandi landaka na kusamba nde: “Songa mono nzila ya nge zola nde mono landa, longa mono na kuzinga mutindu nge zola. Longa mono na kulanda nzila na nge ya kieleka na luzingu na mono sambu nge kele Ngulusi na mono. Konso ntangu mono ke tulaka kaka ntima na nge.” (Nkunga 25:4, 5) Yai kele mbandu mosi ya mbote mpenza ya beto fwete landa!

5, 6. Inki mutindu Yozafati kusosaka Yehowa na bantangu ya kuswaswana ya luzingu na yandi?

⁵ Na bilumbu ya Ntotila Yozafati, ntotila ya tanu ya kuyalaka na nima ya Davidi, kimvuka ya basoda ya bansi tatu kwisaka kunwanisa Yuda. Ntangu yandi monaka kigonsa yai, Yozafati “kubalulaka luse na yandi sambu na kusosa Yehowa.” (2 Bansangu 20:1-3, NW) Yai kuvandaka ve mbala ya ntete ya Yozafati kusosaka Yehowa. Ntotila yai kubuyaka lusambu ya Baale yina ba aposta ya kimfumu ya nordi ya Izraele kukotisaka mpi yandi ponaka na kutambula na banzila ya Yehowa. (2 Bansangu 17:3, 4) Ebuna, na ntangu yai ya yandi kutanaka ti dyambu mosi ya mpasi, inki mutindu Yozafati “kuyulaka Yehowa?”

⁶ Na kisambu mosi ya yandi salaka na meso ya bantu na Yeruzalemi na ntangu yai ya mpasi, Yozafati kumonisaka nde yandi yibukaka Yehowa muntu kele Nkwa-Ngolo Yonso. Yandi yindulaka mingi mpenza lukanu ya Yehowa yina kumonanaka na mutindu yandi kulaka makanda yankaka sambu na kupesa ntoto na bo na bantu ya Izraele na mpila nde yo kuma ya bo. Ntotila kundimaka mpenza nde yandi vandaka na mfunu ya lusadisu ya Yehowa. (2 Bansangu 20:6-12) Keti Yehowa kudibikisaka sambu bo mona lusadisu na yandi na okazio yina? Ee, yandi salaka yo. Na nzila ya Mulevi mosi na zina ya Yahaziele, Yehowa kupesaka lutwadisu ya sikisiki, ebuna na kilumbu yina kulandaka Yandi nungisaka bantu na Yandi. (2 Bansangu 20:14-28) Inki mutindu nge lenda ndima mpenza nde Yehowa tasala na mpila nde nge mona lusadisu na yandi na ntangu ya nge talomba yandi lutwadisu?

 7. Nzambi kewaka bisambu ya nani?

⁷ Yehowa kekabula-kabulaka ve. Yandi kebingisa bantu ya makanda yonso na kusosa yandi na kisambu. (Nkunga 65:3; Bisalu 10:34, 35) Yandi kezabaka mambu yina kevandaka na kati ya ntima ya bantu yina kebondilaka yandi na bisambu. Yandi kendimisa beto nde yandi kewaka bisambu ya bantu ya lunungu. (Bingana 15:29) Yandi kekudibikisaka nde bantu yina vandaka kusepela ntete ve na kyeleka kansi ya ke na kusosa ntangu yai lutwadisu na yandi kumona yandi. (Yezaya 65:1) Nkutu yandi kewaka bisambu ya bantu yina vandaka kuzitisa ve bansiku na yandi kansi yina mebalulaka ntangu yai ntima na kudikulumusa yonso. (Nkunga 32:5, 6; Bisalu 3:19) Kansi, kana ntima ya muntu kelemfukaka ve na Nzambi, Nzambi lenda ndima ve bisambu na yandi. (Marko 7:6, 7) Beto tadila mwa bambandu.

Bo Sambaka Kansi Bo Bakaka Mvutu Ve

 8. Inki kusalaka nde Yehowa kubuya na kundima bisambu ya Ntotila Saule?

⁸ Ntangu profete Samuele kusongaka Ntotila Saule nde Nzambi mebuya yandi sambu na kukonda bulemfu na yandi, Saule kusalaka kisambu na Yehowa. (1 Samuele 15:30, 31) Kansi kisambu na yandi kuvandaka ve ya masonga. Mpusa ya Saule kuvandaka ve ya kulemfukila Nzambi, kansi ya kubaka lukumu ya bantu. Na nima, ntangu bantu ya Filistia kwendaka kunwanisa bantu ya Izraele, Saule kwendaka kuyula Yehowa kaka sambu na kumonisa na meso ya bantu nde yandi mesala yo. Kansi ntangu yandi bakaka ve mvutu, yandi kwendaka kusosa nganga-ngombo mosi ata yandi zabaka nde Yehowa kubuyisaka mambu ya mutindu yina. (Kulonga 18:10-12; 1 Samuele 28:6, 7) Na bunkufi, 1 Bansangu 10:14 ketuba mutindu yai sambu na Saule: ‘Yandi sambaka ve Yehowa.’ Sambu na inki? Sambu Saule kukondaka lukwikilu na bisambu na yandi. Yo yina, yo kumonikaka bonso nde yandi vandaka kusamba ve ata fyoti.

 9. Mbi kuvandaka na wapi na kisambu yina Sedesiasi kusalaka sambu na kulomba lutwadisu ya Yehowa?

⁹ Mutindu mosi mpi, ntangu nsuka ya kimfumu ya Yuda kukumaka penepene, bantu kusalaka bisambu mingi mpi bo kwendaka kumona baprofete ya Yehowa. Bantu yango vandaka kusambila biteki kansi na munoko bo ketuba nde bo kesambila Yehowa. (Sofonia 1:4-6) Ata bo vandaka kumonisa nde bo kesala bisambu na Nzambi, bo yidikaka ve bantima na bo sambu na kulemfuka na luzolo na yandi. Ntotila Sedesiasi kubondilaka Yeremia nde yandi kusamba Yehowa sambu na yandi. Yehowa kutubilaka dezia ntotila mambu yina ya yandi fwete sala. Kansi sambu yandi kondaka lukwikilu mpi yandi waka boma ya bantu, ntotila kulemfukilaka ve ndinga ya Yehowa, yo yina Yehowa kupesaka yandi ve mvutu ya yandi zolaka.​—Yeremia 21:1-12; 38:14-19

10. Inki foti Yohanani kusalaka na ntangu yandi sosaka lutwadisu ya Yehowa, mpi foti na yandi kepesa beto nki dilongi?

¹⁰ Ntangu basoda ya Babilone kufwaka Yeruzalemi mpi kunataka Bayuda na kimpika imene, Yohanani kuyilamaka sambu na kukwenda na Ezipte ti kibuka mosi ya fyoti ya Bayuda yina kubikalaka. Bo yidikaka baprograme na bo, kansi na ntwala ya kukwenda, bo lombaka Yeremia na kusadila bo kisambu mpi na kusosa lutwadisu ya Yehowa. Kansi, ntangu bo bakaka ve mvutu yina bo zolaka, bo vutukaka ve nima mpi bo lungisaka mambu ya bo yidikaka. (Yeremia 41:16–43:7) Keti mambu yai mesadisa nge na kubaka malongi yina tasadisa nge na mpila nde Yehowa kundima nge na ntangu ya nge tasosa lutwadisu na yandi?

“Beno Landa na Kuzikisa”

11. Sambu na nki beto fwete sadila mambu yina kele na Efezo 5:10?

¹¹ Lusambu ya kyeleka kelombaka kusala mambu mingi kuluta kudinda na masa yina kele kidimbu ya kudipesa na beto, kukwenda na balukutakanu, mpi kusala kisalu ya kusamuna na meso ya bantu yonso. Yo kesimbaka luzingu na beto ya mvimba. Konso kilumbu beto kekutanaka ti mambu ya mpasi, yankaka ya kubumbana, yankaka ya kimuntukimuntu, yina lenda katula beto na nzila yina kewakana ti kukangama na Nzambi. Inki mutindu beto tasala na ntwala ya mumekamu ya mutindu yai? Ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya kwikama ya Efezo, Polo kulongisilaka bo nde: “Beno landa na kuzikisa mambu yina Mfumu kemonaka mbote.” (Efezo 5:10, NW) Mambote ya kusala mambu yina ke ya mbote kemonana na mambu mingi yina kele ya kusonika na Masonuku.

12. Sambu na nki Yehowa kusepelaka ve na ntangu Davidi kukatulaka sanduku ya kuwakana sambu na kunata yo na Yeruzalemi?

¹² Na nima ya kuvutula Sanduku ya kuwakana na Izraele mpi ya kutanina yo bamvula mingi na Kiriati-Yearimi, Ntotila Davidi kuzolaka nde bo nata yo na Yeruzalemi. Yandi solulaka ti bambuta-bantu mpi yandi tubaka nde bo takatula Sanduku na bwala yina ‘kana bo me zola mpi kana Mfumu Nzambi mpi me ndima.’ Kansi yandi salaka kifu na kukonda kuzikisa mbotembote luzolo ya Yehowa sambu na dyambu yango. Kana yandi salaka yo, bo zolaka kunata ve ata fyoti Sanduku yango na zulu ya pusupusu. Balevi ya kikanda ya Kehati bantu zolaka kunata yo na mapeka na bo, mutindu Nzambi kupesaka nsiku. Ata Davidi vandaka ti kikalulu ya kusosa lutwadisu ya Yehowa, na mbala yai yandi salaka yo ve. Yo yina mpasi kubwilaka bo. Na nima Davidi kundimaka nde “Nzambi na beto, pesaka beto ndola ya lufwa sambu beto landaka ve bansiku na yandi.”​—1 Bansangu 13:1-3; 15:11-13; Kutanga 4:4-6, 15; 7:1-9.

13. Na nkunga mosi ya bo yimbaka ntangu bo nungaka na kunata Sanduku, inki ngibusa bo kotisaka na kati ya nkunga yango?

¹³ Nsukansuka, ntangu bantu ya Levi kunataka Sanduku yina katuka na nzo ya Obedi-Edomi tii na Yeruzalemi, bo yimbaka nkunga mosi ya Davidi kusonikaka. Na kati ya nkunga yango yandi kotisaka ngibusa yai ya masonga: “[Beno sosa Yehowa ti ngolo na yandi, beno sosa luse na yandi ntangu yonso, NW]. Beno yindula mambu ya nene ti ya kuyituka ya yandi salaka, beno yindula mpi mutindu yandi vandaka kusambisa bantu.”​—1 Bansangu 16:11, 12.

14. Inki mutindu beto lenda baka mambote na mbandu ya mbote ya Salomo ti na bifu yina yandi salaka na nima na luzingu na yandi?

¹⁴ Na ntwala ya lufwa na yandi, Davidi kulongisilaka mwana na yandi Salomo nde: “Kana nge sosa [Yehowa], yandi ta ndima nge; kansi kana nge buya yandi, yandi mpi ta buya nge kimakulu.” (1 Bansangu 28:9) Ntangu yandi mataka na kiti ya kimfumu, Salomo kukwendaka na Gabaoni, kisika tenta ya lukutakanu kuvandaka, ebuna yandi pesaka Yehowa makabu. Ntangu yandi vandaka kuna Yehowa kusongaka Salomo nde: “Nki kima nge zola nde mono pesa nge?” Sambu na kumonisa nde yandi mendima kima ya Salomo kulombaka, Yehowa kupesaka yandi mayele ti nzayilu sambu na kusambisa bantu ya Izraele, mpi Yandi yikaka yandi kimvwama ti lukumu. (2 Bansangu 1:3-12) Salomo kusadilaka pula ya kutungila yina Yehowa kupesaka Davidi mpi yandi tungaka tempelo mosi ya lukumu kibeni. Kansi sambu na yina metala luzingu na yandi ya makwela, Salomo kusosaka ve Yehowa. Salomo kukwelaka bankento yina vandaka kusambila ve Yehowa. Na bamvula ya nsuka ya luzingu na yandi, bankento yango kupukumunaka ntima na yandi na kukonda kulanda Yehowa. (1 Bantotila 11:1-10) Ata beto kele ti lukumu, mayele, to beto mezaba mambu mingi kibeni, yo kele mfunu na “kulanda kuzikisa mambu yina ya kepesaka Mfumu kyese”!

15. Ntangu Zera, muntu ya Etiopia, kwendaka kunwanisa Yuda, sambu na nki Aza kusambaka ti kutula ntima nde Yehowa tagulusa Yuda?

¹⁵ Mfunu ya kusala dyambu yai kemonanaka dyaka mingi na disolo ya kimfumu ya Aza, mutekulu ya Solomo. Ntangu Aza kulungisaka bamvula kumi na mosi na kimfumu na yandi, Zera muntu ya insi ya Etiopia, kunataka bamilio ya basoda sambu na kwisa kunwanisa Yuda. Keti Yehowa zolaka kugulusa Yuda? Bamvula 500 na ntwala, Yehowa kutubaka pwelele mambu yina takumina bantu na yandi kana bo wila Nzambi mpi bo zitisa bansiku na yandi, mpi mambu yina takumina bo kana bo zitisa ve bansiku na yandi. (Kulonga 28:1, 7, 15, 25) Na luyantiku ya luyalu na yandi, Aza kukatulaka bamesa ya kimenga ti makunzi ya lusambu ya luvunu na Yuda. Yandi syamisaka bantu na “kusosa Yehowa.” (NW) Aza kukingaka ve nde mpasi kubwila yandi ntete na nima yandi yantika kusosa Nzambi. Yo yina ti lukwikilu na Yehowa, Aza kulombaka na kisambu nde Nzambi kusadisa bo. Ebuna nki kusalamaka? Nzambi kunungisaka Yuda na bitumba.​—2 Bansangu 14:2-12.

16, 17. (a) Ata Aza kunungaka mvita, inki Yehowa kuyibusaka yandi? (b) Ntangu Aza kusalaka mambu ya buzoba, inki lusadisu bo pesaka yandi, kansi nki yandi salaka? (c) Inki mutindu beto lenda baka mambote na ntangu beto ketadila mbandu ya Aza?

¹⁶ Ata mpidina, ntangu Aza kuvutukaka ti lukumu sambu yandi nungaka bitumba, Yehowa kutindaka Azaria na kwenda kukutana ti ntotila mpi kusonga yandi nde: “Nge mfumu Aza ti beno bantu yonso ya Yuda ti ya Benyamini, beno wa! Mfumu Nzambi kele ti beno kana beno mpi kulemfuka na yandi. Kana beno sosa yandi, beno mpi ta mona yandi; kana beno pesa yandi nima, yandi mpi ta bikisa beno.” (2 Bansangu 15:2) Aza kubakaka dyaka kikesa mpi yandi tombulaka lusambu ya kyeleka. Kansi bamvula 24 na nima, ntangu bo kwisaka kunwanisa yandi dyaka, Aza kusosaka ve Yehowa. Yandi tangaka ve Ndinga ya Nzambi, mpi yandi yibukaka ve mambu yina Yehowa kusalaka na ntangu basoda ya Etiopia kunwanisaka Yuda. Na buzoba yonso yandi salaka kuwakana ti Asiria.​—2 Bansangu 16:​1-6.

¹⁷ Yo yina, Yehowa kutindaka profete Anani na kwenda kunganina Aza. Ata na ntangu yina ya bo tendudilaka yandi ngindu ya Yehowa sambu na dyambu yina, Aza zolaka kubaka mayele. Olie na kubaka mayele, Aza kuwilaka Anani makasi mpi yandi tulaka profete yai na boloko. (2 Bansangu 16:7-10) Yo kele mawa mingi mpenza! Ebuna beto? Keti beto kesosaka Nzambi kansi na nima beto buya na kulanda ndongisila na yandi? Kana nkuluntu mosi yina kele na susi na beto mpi ya kezodila beto mambote mesadila Biblia na kulongisila beto sambu yandi memona nde beto kezola kusala kinduku ti inza, keti beto tamonisa ntonda sambu na lusadisu ya zola yina bo mepesa beto na mpila nde beto bakisa “mambu yina ya kepesaka Mfumu Kyese”?

Kuvila Ve na Kuyula

18. Inki mutindu beto lenda baka mambote na bangogo yina Elihu kusongaka Yobi?

¹⁸ Na ntangu ya mpasi, ata muntu yina mezabanaka nde yandi mesadilaka Yehowa mingi, yandi lenda bwa. Ntangu Yobi kubelaka maladi mosi ya nzanzi, ntangu bana na yandi kufwaka, mpi bima na yandi yonso kumanaka mpi banduku na yandi kufundaka yandi na mambu ya luvunu, yandi kumaka kudibanza kaka sambu na yandi mosi. Elihu kuyibusaka yandi nde: “Ata muntu mosi ve ke [tuba nde, ‘Nzambi ya Nene yina kugangaka mono kele na wapi, NW]?’.” (Yobi 35:10) Yo lombaka nde Yobi kutula dikebi na yandi na Yehowa mpi yandi tadila nki mutindu Nzambi vandaka kutadila mambu yina kubwilaka yandi. Yobi kundimaka ngibusa yina na kudikulumusa yonso, mpi mbandu na yandi lenda sadisa beto na kusala mutindu mosi.

19. Inki mambu bantu ya Izraele vandaka kusala ve mbala mingi?

¹⁹ Bantu ya Izraele kuzabaka mambu yina Nzambi kusalaka sambu na dikanda na bo. Kansi mbala mingi bo vandaka kuyibuka yo ve na ntangu bo vandaka kukutana ti mambu yankaka na luzingu na bo. (Yeremia 2:5, 6, 8) Ntangu bo vandaka kukutana ti mambu ya luzingu yina vandaka kulomba kubaka badesizio, bo vandaka kulanda byese na bo mosi na kisika ya kuyula nde “Yehowa kele na wapi?”​—Yezaya 5:11, 12.

Landa na Kuyula nde “Yehowa Kele na Wapi?”

20, 21. (a) Bubu yai banani memonisaka mpeve ya Elisa na kusosa lutwadisu ya Yehowa?(b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya lukwikilu na bo mpi kubakila yo mambote?

²⁰ Ntangu Elia kumanisaka na kusala kisalu na yandi, nsadisi na yandi Elisa kubakaka kazaka ya kisalu ya Elia yina kubwaka, ebuna yandi kwendaka na Yordani, yandi bulaka yo na masa, mpi yandi yulaka nde: “Wapi Mfumu Nzambi, Nzambi ya Elia?” (2 Bantotila 2:14) Yehowa kupesaka mvutu mpi yandi monisaka nde mpeve na yandi kuvandaka ntangu yai na zulu ya Elisa. Inki dilongi beto lenda baka na mbandu yai?

²¹ Dyambu ya mutindu mosi kusalamaka na bilumbu na beto. Bakristu yankaka ya kupakulama yina vandaka kutwadisa kisalu ya kusamuna kufwaka. Bayina kuvandaka ti mikumba ya kinkengi na ntangu yina kutadilaka Masonuku mpi bo sambaka sambu na kulomba lutwadisu ya Yehowa. Bo kondaka ve na kuyula nde, “Yehowa kele na wapi?” Yo yina kusalaka nde Yehowa kulanda na kutwadisa bantu na yandi mpi na kuyedisa kisalu na bo. Keti beto kelandaka mbandu ya lukwikilu na bo? (Baebreo 13:7) Kana nde ee, beto takangamaka kaka na organizasio ya Yehowa, beto tandimaka lutwadisu na yo, mpi beto takudipesaka mingi na kisalu yina yo kesala na lutwadisu ya Yezu Kristu.​—Zakaria 8:23.

Inki Mutindu Nge Tavutula?

• Ti nki ngindu beto fwete yulaka nde “Yehowa kele na wapi?”

• Bubu yai nki mutindu beto lenda zwa mvutu na ngyufula yina ketuba nde “Yehowa kele na wapi?”

• Sambu na nki Nzambi kendimaka ve bisambu yankaka ya bantu kesalaka sambu na kulomba lutwadisu na yandi?

• Inki bambandu ya Biblia kemonisa mfunu ya “kulanda kuzikisa mambu yina ya kepesaka Mfumu kyese”?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Sambu na nki Saule kwendaka kumona nganga-ngombo?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 20]

Samba, longuka, mpi yindulula sambu na kusosa kuzaba ‘kisika Yehowa kele’