Kapu ya Kumi na Nsambwadi

Mutindu ya Kuzaba Bansambidi ya Kyeleka na Ntangu ya Nsuka

 1. Na kutadila Daniele kapu ya 7, inki mambu ya nene zolaka kukumina kakibuka mosi ya bantu ya kukonda ngolo na bilumbu na beto?

NGOLO mosi ya inza ya ntima ya mbi kenwanisa kakibuka mosi ya fyoti ya bantu ya kukonda ngolo. Bo meguluka mpi nkutu bo mekuma dyaka ngolo mingi, na ngolo na bo mosi ve kansi sambu Yehowa Nzambi kebakaka bo na valere mingi. Daniele kapu ya 7 kutubilaka dezia mambu yai ya kusalamaka na luyantiku ya mvu-nkama ya 20. Kansi, banani bantu yango? Kapu yina mosi ya Daniele kubingaka bo “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu,” (NW) Yehowa Nzambi. Kapu yango kumonisaka mpi nde nsukansuka bantu yai tavanda bantotila na Kimfumu ya Mesia!​—⁠Daniele 7:​13, 14, 18, 21, 22, 25-27.

 2. (a) Inki mawi Yehowa kevandaka na yo sambu na bansadi na yandi ya kupakulama? (b) Yo ke mayele na kusala nki na bilumbu yai?

² Mutindu beto monaka yo na Daniele kapu ya 11, ntotila ya nordi takuma na nsuka na yandi na nima ya kunwanisa ntoto ya kimpeve ya ke na lutaninu ya bantu yai ya kwikama. (Daniele 11:45; fwanisa ti Ezekiele 38:​18-23.) Ya kyeleka, Yehowa ketaninaka mpenza bapakulami na yandi ya kwikama. Nkunga 105:​14, 15 ketuba nde: “[Yehowa] pesaka bantotila ya nkaka atasio sambu na bo. Yandi tubaka nde: ‘Beno simba bantu na mono ve, bantu ya mono solaka; beno pesa baprofete na mono mpasi ve!’ ” Yo yina, keti nge kendima ve nde na bilumbu yai ya mavwanga, yo ke mayele nde “kibuka ya nene” ya ke na kukuma kaka nene kuvukana ti basantu yai? (Kusonga 7:​9, NW; Zakaria 8:23) Yezu Kristu kulombaka bantu yina ya ke bonso mameme na kusala mpenza mutindu yina, disongidila kuvukana ti bampangi na yandi ya kimpeve ya kupakulama mpi kupesa bo maboko na kisalu na bo. ​—⁠Matayo 25:​31-46; Galatia 3:⁠29.

 3. (a) Sambu na nki yo kele ve pete na kuzwa balongoki ya kupakulama ya Yezu mpi kukangama ti bo? (b) Inki mutindu Daniele kapu ya 12 lenda sadisa beto na dyambu yai?

³ Kansi, Satana, Mbeni ya Nzambi, ke na kunwanisa mpenza bapakulami. Yandi kepesaka maboko na lusambu ya luvunu, mpi yandi mefulusaka mpenza inza ti Bakristu ya luvunu. Yo yina, bantu mingi mevilaka nzila. Bankaka nkutu kevandaka ve ti kivuvu nde kilumbu mosi bo lenda zwa bantu yina kemonisaka dibundu ya kyeleka. (Matayo 7:​15, 21-23; Kusonga 12:​9, 17) Nkutu ata bantu yina kezwaka “kibuka ya fyoti” (NW) mpi kevukanaka ti bo fwete sala ngolo sambu na kutanina lukwikilu na bo, sambu inza kesosaka ntangu yonso na kubwisa lukwikilu na bo. (Luka 12:32) Ebuna nge? Keti nge mezwaka “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu,” mpi keti nge kevukanaka ti bo? Keti nge kebakisaka mbote banzikisa ya kemonisaka nde bantu ya nge mezwaka kele mpenza bantu ya Nzambi meponaka? Banzikisa yango lenda kumisa lukwikilu na nge ngolo. Yo lenda sadisa nge mpi na kusadisa bantu yankaka na kubakisa mbote luvunu yina kele na kati ya mabundu ya inza ya bubu yai. Kapu ya 12 ya Daniele ke ti nzayilu yai ya kegulusaka.

NTOTILA YA NENE MEYANTIKA KISALU

 4. (a) Inki mambu zole ya kuswaswana ya Mishele kesala yina Daniele 12:1 ketubila? (b) Mbala mingi ‘kutelama’ ya ntotila mosi ketendulaka nki na mukanda ya Daniele?

⁴ Daniele 12:1 ketuba nde: “Na ntangu yina, Mishele, [ntotila ya nene, NW] yina ke kengilaka bantu na nge, ta kwisa kumonika.” Verse yai ketubila mambu yai zole ya kuswaswana ya Mishele kesala: ya ntete, yandi “metelama,” yo kepesa ngindu ya dyambu mosi ya kezinga mwa nsungi mosi ya ntangu; ya zole, yandi “tatelama,” yo kepesa ngindu ya dyambu mosi yina tasalama na nsungi ya ntangu yango yina. Ntetentete, beto kezola kuzaba nsungi yina Mishele ‘metelama sambu na kukengila bana ya bantu [ya Daniele].’ Yibuka nde Mishele kele zina ya bo pesaka Yezu sambu na kisalu ya yandi kesala na zulu bonso Mfumu. Mutindu bo metubila ‘kutelama’ na yandi keyibusa beto mutindu bo mesadila ngogo yai na bisika yankaka na mukanda ya Daniele. Mbala mingi yo ketubilaka kisalu yina ntotila mosi kesala, bonso kubaka kiyeka ya kuyala. ​—⁠Daniele 11:​2-4, 7, 20, 21.

5, 6. (a) Na nki nsungi ya ntangu Mishele kutelamaka? (b) Inki ntangu mpi nki mutindu Mishele “tatelama,” mpi nki yandi tasala?

⁵ Yo ke pwelele nde awa wanzyo vandaka kutubila nsungi mosi ya ntangu ya bo ketubila mpi pwelele na bisika mingi na mbikudulu ya Biblia. Yezu kubingaka yo “kuvanda” (NW) na yandi (na Kigreki, parousia), ntangu yandi tayala bonso Ntotila na zulu. (Matayo 24:​37-39) Biblia kebinga nsungi yango ya ntangu nde “bilumbu ya nsuka” mpi “ntangu ya nsuka.” (2 Timoteo 3:1; Daniele 12:​4, 9) Sambu nsungi yango kuyantikaka na mvu 1914, Mishele metelamaka bonso Ntotila na zulu.​—⁠Fwanisa ti Yezaya 11:10; Kusonga 12:​7-9.

⁶ Kansi, inki ntangu Mishele “tatelama”? Ntangu yandi tatelama sambu na kusala kisalu mosi ya mfunu. Yezu tasala yo na bilumbu kekwisa. Kusonga 19:​11-16 ketubila Yezu na mutindu mosi ya mbikudulu bonso Ntotila ya ngolo ya Mesia yina ketwadisa kibuka mosi ya bawanzyo yina ke basoda sambu na kufwa bambeni ya Nzambi. Daniele 12:1 kelanda mutindu yai: “Yo ta vanda ntangu ya mpasi mingi, mpasi ya bantu me monaka ntete ve katuka ntangu [dikanda mosi kumonanaka, NW] tii na ntangu yina.” Sambu yandi kele Muntu Yina Talungisa Luzolo ya Yehowa, Kristu tafwa ngidika yonso ya bima ya mbi na “mpasi ya nene” yina bo tubilaka na ntwala.​—⁠Matayo 24:​21, NW; Yeremia 25:33; 2 Tesalonika 1:​6-8; Kusonga 7:14; 16:​14, 16.

 7. (a) Inki kivuvu bansadi yonso ya kwikama kele na yo sambu na “ntangu ya mpasi mingi” yina kekwisa? (b) Mukanda ya Yehowa kele inki, mpi sambu na nki yo ke mfunu nde zina na beto kuvanda na kati na yo?

⁷ Inki kima bantu yina kemonisa lukwikilu tasala na ntangu yai ya mpasi? Wanzyo kuzabisaka dyaka Daniele nde: “Na ntangu yango yina, bantu na nge yonso yina ke na bazina na mukanda ya Nzambi bo ta guluka.” (Fwanisa ti Luka 21:​34-36.) Mukanda yango kele inki? Yo kele mambu yina Yehowa Nzambi keyibukaka sambu na bantu yina kesalaka lukanu na yandi. (Malashi 3:16; Baebreo 6:10) Bantu yina bazina na bo kele na mukanda yina ya luzingu kele bantu yina ke na lutaninu ya kuluta na inza, sambu Nzambi muntu ketaninaka bo. Ata konso nki dyambu ya mbi yina mekumina bo, yo lenda sala bo ve mpi yo tasala bo ve ata kima mosi. Ata lufwa mebwila bo na ntwala nde “ntangu ya mpasi mingi” kulunga, bo tavanda na lutaninu na mabanza ya Yehowa yina ke na nsuka ve. Yandi tayibuka bo mpi tafutumuna bo na Luyalu ya Mvu Funda ya Yezu Kristu.​—⁠Bisalu 24:15; Kusonga 20:​4-6.

BASANTU ‘METELAMA’

 8. Inki kivuvu ya kyese Daniele 12:2 kepesa?

⁸ Ntembe kele ve nde kivuvu ya lufutumuku kepesa beto mpenza kikesa. Daniele 12:2 ketubila yo mutindu yai: “Bantu mingi bayina me fwaka ntama, bo ta telama na lufwa, bo ta zinga diaka. Bankaka ta zinga tii kuna, kansi bankaka ta mona nsoni ti mpasi yina ke manaka ve.” (Fwanisa ti Yezaya 26:19.) Ziku bangogo yai keyibusa beto lusilu ya Yezu Kristu ya kepesa kikesa ya lufutumuku ya bantu yonso. (Yoane 5:​28, 29) Yo ke kivuvu mosi ya kyese kibeni! Yindula fyoti banduku mpi bantu ya dibuta na beto yina mefwaka, bo tazwa dibaku ya kuzinga dyaka na bilumbu kekwisa! Kansi, lusilu yai ya kele na mukanda ya Daniele ketubila ntetentete lufutumuku mosi ya mutindu yankaka, disongidila lufutumuku yina mesalamaka dezia. Inki mutindu?

 9. (a) Sambu na nki yo mefwana na kuyindula nde Daniele 12:2 talungana na bilumbu ya nsuka? (b) Lufutumuku ya nki mutindu mbikudulu yai ketubila, mpi nki mutindu beto mezaba yo?

⁹ Beto tadila mambu mbote. Mutindu beto monaka, verse ya ntete ya kapu ya 12 ketubila ve kaka nsuka ya ngidika yai ya bima kansi nsungi ya mvimba ya bilumbu ya nsuka. Ya kyeleka, kitini ya nene ya mambu yina kapu yai ketubila talungana ve na paladisu ya ntoto ya beto kevingila, kansi na ntangu ya nsuka. Keti lufutumuku mesalamaka na nsungi yai? Ntumwa Polo kutubaka nde lufutumuku ya “bantu yina kele ya Kristu” tasalama na “ntangu ya kuvanda na yandi.” Kansi, bantu yina kefutumukaka sambu na kuzinga na zulu ketelamaka ti nitu ya “kefwaka ve.” (1 Korinto 15:​23, 52, NW) Ata muntu mosi ve na kati na bo tafutumuka sambu na ‘kumona nsoni ti mpasi yina kemanaka ve’ mutindu Daniele 12:2 kutubaka. Keti lufutumuku ya mutindu yankaka mpi kele? Bantangu yankaka lufutumuku kevandaka na ntendula ya kimpeve na Biblia. Mu mbandu, mukanda ya Ezekiele ti ya Kusonga kele ti baverse ya kele bambikudulu yina ketubilaka kuvutuka na luzingu, to kufutumuka na kimpeve.​—⁠Ezekiele 37:​1-14; Kusonga 11:​3, 7, 11.

10. (a) Na nki mutindu bapakulami yina mebikalaka kufutumukaka na ntangu ya nsuka? (b) Inki mutindu mwa ndambu ya bapakulami yina kuvutukaka na luzingu kutelamaka sambu na kubaka ‘nsoni mpi mpasi yina kemanaka ve’?

¹⁰ Keti bansadi ya kupakulama ya Nzambi kuvutukaka na luzingu na ntangu ya nsuka? Ee! Yo kele dyambu mosi ya kusalamaka mpenza na mvu 1918 ntangu bo kangaka Bakristu fyoti ya kwikama ya mebikalaka na mpila nde yo bebisaka kisalu na bo ya kusamuna na meso ya bantu yonso, kisalu yina vandaka kusalama mbote. Na nima, na mutindu mosi ya kuyituka, na mvu 1919 bo vutukaka na luzingu na mutindu mosi ya kimpeve. Mambu yai kewakana ti lufutumuku yina bo tubilaka na Daniele 12:⁠2. Bankaka ‘kutelamaka’ na mutindu mosi ya kimpeve na ntangu yina mpi na nima. Kansi, yo kele mawa na kumona nde, bo yonso ve kubikalaka na luzingu na kimpeve. Bayina kubuyaka Ntotila yina kele Mesia mpi kuyambulaka kusala kisalu ya Nzambi na nima ya kubaka dyaka ngolo kudibakilaka ‘nsoni mpi mpasi yina kemanaka ve’ yina Daniele 12:2 kutubilaka. (Baebreo 6:​4-6) Kansi, bapakulami ya kwikama kusadilaka mbote luzingu ya kimpeve ya bo bakaka dyaka, mpi bo landaka na kupesa maboko na kwikama yonso na Ntotila yina kele Mesia. Nsukansuka kwikama na bo tanata bo na ‘kuzinga tii kuna’ mutindu mbikudulu yango ketuba. Bubu yai, kikesa na bo na ntwala ya kimbeni ya bo kekutana na yo kesadisa beto na kuzaba bo mbote.

BO ‘KEPELA BONSO BAMBWETETE’

11. “Bantu yina kele mayele” bubu yai kele banani, mpi na nki mutindu bo kepela bonso bambwetete?

¹¹ Baverse zole ya Daniele kapu ya 12 yina melanda ketubila mambu mingi ya kesadisa beto na kuzaba mbote “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu.” Na verse ya 3 wanzyo kesonga Daniele nde: ‘Bantu yina kele mayele tamonika bonso nsemo ya nzasi na zulu, ebuna bayina longaka bantu mingi lunungu, bo tapela tii kuna mvula na mvula bonso bambwetete na zulu.’ “Bantu yina kele mayele” kele banani bubu yai? Banzikisa yonso kemonisa dyaka nde yo kele kaka “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu.” Kana beto tala mbote, katula bapakulami ya kwikama yina mebikalaka, banani kele ti mayele ya kubakisa nde Mishele, Ntotila ya Nene, kuyantikaka kutelama bonso Ntotila na mvu 1914? Bo ‘kepelaka bonso bambwetete’ na inza yai ya kele na mpimpa na kimpeve na mutindu bo kelongaka bakyeleka bonso yai mpi na mpila bo kevandaka ti bikalulu ya mbote ya Bukristu. (Filipi 2:15; Yoane 8:12) Yezu kutubaka mutindu yai sambu na bantu yango: ‘Na ntangu yina bantu ya lunungu tapela bonso ntangu na Kimfumu ya Tata na bo.’​—⁠Matayo 13:⁠43.

12. (a) Na ntangu ya nsuka, inki mutindu bapakulami kesala kisalu ya ‘kulonga bantu mingi lunungu’? (b) Inki mutindu bapakulami talonga bantu mingi lunungu mpi ‘tapela bonso bambwetete’ na Luyalu ya Mvu Funda ya Kristu?

¹² Nkutu Daniele 12:3 ketubila beto kisalu yina Bakristu yai ya kupakulama tasala na ntangu ya nsuka. Bo ‘talonga bantu mingi lunungu.’ Bapakulami yina mebikalaka kuyantikaka kusala kisalu ya kuvukisa bantu yina mebikalaka na kati ya bantotila 144000 yina tayala ti Kristu. (Roma 8:​16, 17; Kusonga 7:​3, 4) Ntangu kisalu yango kusukaka, yo fwete vanda na katikati ya bamvu 1930, bo yantikaka kuvukisa bantu ya “kibuka ya nene” ya “mameme ya nkaka.” (Kusonga 7:​9, NW; Yoane 10:16) Bantu yai mpi kekwikilaka na nkudulu ya kimenga ya Yezu Kristu. Yo yina, Yehowa kemonaka bo bunkete. Bubu yai bo mekuma bamilio, mpi bo ke ti kivuvu ya kuguluka na lufwa ya inza yai ya mbi ya kekwisa. Na Luyalu ya Mvu Funda ya Kristu, Yezu ti bantotila mpi banganga-Nzambi 144000 tapesa bantu ya bulemfu yina tavanda na ntoto mambote yonso ya nkudulu. Bo tasadisa bantu yonso yina ke na lukwikilu na kukatula bidimbu yonso ya disumu yina bo bakaka na Adami. (2 Piere 3:13; Kusonga 7:​13, 14; 20:​5, 6) Ebuna, na mutindu mosi ya kufwana mpenza, bapakulami tasala mpi kisalu ya ‘kulonga lunungu na bantu mingi’ mpi bo ‘tapela bonso bambwetete’ ya zulu. Keti nge kebakaka na valere kivuvu ya kuzinga na ntoto na nsi ya luyalu ya Kristu ya nkembo mpi yina ke na zulu ti ya bantotila yina tayala ti yandi? Yo kele dibaku mosi ya mbote mpenza na kusala kumosi ti “basantu” na kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi! ​—⁠Matayo 24:⁠14.

BO ‘TASOSA KUZABA MAMBU YINA TABWA’

13. Na nki mutindu bo kangaka mpi bo bumbaka mambu yina kele na mukanda ya Daniele?

¹³ Mambu yina wanzyo kusongaka Daniele, yina kuyantikaka na Daniele 10:​20, kesuka ntangu yai ti bangogo yai ya kepesa kyese: “Ebuna ntangu yai, Daniele, kanga mukanda, bumba yo mbote-mbote tii kuna ntangu ya nsuka kwisa. Bantu mingi ta sosa mpila ya kuzaba mambu yina ke bwa kansi bo ta kuka ve.” (Daniele 12:⁠4) Ya kyeleka, Nzambi kubumbaka mpi kukangisaka mambu mingi yina Daniele kusonikaka na ngolo ya mpeve sambu bantu kubakisa yo ve. Nkutu, Daniele kusonikaka na nima nde: “Mono waka mambu ya yandi vandaka kutuba kansi mono vandaka ku[bakisa] yo ve.” (Daniele 12:⁠8) Na mutindu yina, mukanda ya Daniele kubikalaka ya kukanga na nsungi ya bamvu-nkama mingi. Keti yo kele kaka ya kukanga tii na bilumbu na beto?

14. (a) Na “ntangu ya nsuka,” banani ‘sosaka kuzaba mambu yina tabwa,’ mpi na wapi? (b) Inki nzikisa kemonisa nde Yehowa kusakumunaka bantu yina ‘sosaka kuzaba mambu yina tabwa’?

¹⁴ Beto ke na dibaku ya mbote ya kuzinga na “ntangu ya nsuka” yina mukanda ya Daniele kutubilaka. Kaka mutindu mbikudulu kutubaka, bantu mingi ya kwikama sosaka ‘kuzaba mambu yina tabwa’ na kati ya Ndinga ya Nzambi. Inki mbuma yo butaka? Na lusakumunu ya Yehowa, nzayilu ya kyeleka mekumaka mingi. Yehowa mesakumunaka Bambangi na yandi ya kupakulama ya kwikama na mpila yandi mepesaka bo mayele yina kesadisa bo na kubakisa nde Mwana ya muntu kukumaka Ntotila na mvu 1914, na kuzaba ntendula ya bambisi ya mbikudulu ya Daniele, mpi na kukebisa bantu sambu na “kima ya mvindu ya kenataka mpasi.” Yai kele kaka mwa bambandu fyoti ya beto mepesa. (Daniele 11:​31, NW) Nzayilu yai ya mingi ke kidimbu yankaka ya kuzabila “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu.” Kansi Daniele kubakaka banzikisa yankaka.

BO ‘MEPANZA BO’

15. Inki ngyufula wanzyo keyufula ntangu yai, mpi ngyufula yango lenda yibusa beto banani?

¹⁵ Beto vila ve nde wanzyo kuzabisaka Daniele bansangu yai na lweka ya ‘nzadi ya nene’ Hidekele, ya mezabana mpi na zina ya Tigre. (Daniele 10:⁠4) Daniele kumonaka bigangwa tatu ya kele bonso bawanzyo mpi yandi tubaka nde: “Ntangu yai mono Daniele, mono monaka bantu ya nkaka zole me telama na lweka ya masa simu na simu. Muntu mosi yulaka muntu yina me lwata bilele ya lino, me telama mwa-ntama na ndambu ya zulu ya masa, nde: ‘Tii nki ntangu mambu yai ya kuyituka ta suka?’ ” (Daniele 12:​5, 6) Ngyufula yina wanzyo keyufula na kisika yai lenda yibusa beto dyaka “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu.” Na luyantiku ya “ntangu ya nsuka,” na mvu 1914, bo vandaka kuditungisa mingi sambu na kuzaba ntangu ikwa taluta na ntwala nde balusilu ya Nzambi kulungana. Mutindu beto kezaba nde mbikudulu yai ketadila bo ntetentete kesadisa beto na kuzwa mvutu na ngyufula yai.

16. Inki mbikudulu wanzyo kuzabisaka, mpi nki mutindu yandi monisaka mpenza nde yo fwete lungana kaka?

¹⁶ Daniele kelanda disolo na yandi mpidiyai: “Muntu yango tedimisaka maboko na yandi yonso zole na zulu, ebuna yandi zengaka na zina ya Mfumu Nzambi yina ke zingaka tii kuna, nde: ‘Tii kuna [ntangu mosi, bantangu, mpi ndambu ya ntangu taluta, NW]. Mambu yai yonso ta bwa ntangu ngolo ya bantu ya Nzambi ta mana [“tapanzana,” NW].’ ” (Daniele 12:⁠7) Mambu mekuma ngolo. Wanzyo metombusa maboko na yandi zole mpi kedya ndefi na zina ya Nzambi, ziku sambu bawanzyo zole yina kuvandaka mwa ntama na simu ya nzadi kumona kidimbu ya yandi kesala. Yandi kemonisa mpenza nde mbikudulu yai fwete lungana kibeni. Kansi, bantangu yango talungana na nki ntangu? Yo kele mpasi ve na kuzwa mvutu mutindu nge lenda yindula yo.

17. (a) Inki mambu ya kufwanana kele na bambikudulu yina kele na Daniele 7:​25, Daniele 12:​7, mpi Kusonga 11:​3, 7, 9? (b) Bantangu tatu ti ndambu kele nda nki kiteso?

¹⁷ Mbikudulu yai mefwanana mpenza ti bambikudulu zole yankaka. Ya ntete, yina ya beto tubilaka na Kapu ya 9 ya mukanda yai, kele na Daniele 7:25; yankaka kele na Kusonga 11:​3, 7, 9. Tala mwa mambu ya mefwanana. Yonso zole kesalama na ntangu ya nsuka. Bambikudulu yango yonso zole ketadila bansadi ya santu ya Nzambi. Yo kemonisa nde bo kepesa bo mpasi mpi nde, na mwa ntangu fyoti, bo takuka ve kusala kisalu na bo ya kusamuna na meso ya bantu yonso. Konso mbikudulu kemonisa nde bansadi ya Nzambi mebaka dyaka ngolo mpi bo mevutukila kisalu na bo, mpi nde bo mebedisa bantu yina vandaka kumonisa bo mpasi. Dyaka, konso mbikudulu ketubila nda ya nsungi yina basantu kemona mpasi. Bambikudulu yonso zole ya kele na Daniele (7:25 mpi 12:⁠7) ketubila ‘ntangu mosi, bantangu, mpi ndambu ya ntangu.’ Mbala mingi bantu ya mayele kendimaka nde yo ketendula bantangu tatu ti ndambu. Kusonga kebingaka nsungi yai mosi nde bangonda 42, to bilumbu 1260. (Kusonga 11:​2, 3) Yo kendimisa beto nde bantangu tatu ti ndambu yina kele na mukanda ya Daniele ketubila bamvula tatu ti ndambu, yina konso mvula ke ti bilumbu 360. Kansi nki ntangu bilumbu 1260 yai kuyantikaka?

18. (a) Na kutadila Daniele 12:​7, inki zolaka kumonisa nsuka ya bilumbu 1260? (b) Inki ntangu “ngolo ya bantu ya Nzambi” kumanaka, mpi nki mutindu yo salamaka? (c) Inki ntangu bilumbu 1260 kuyantikaka, mpi nki mutindu bapakulami ‘kusamunaka na bilele ya ngoto’ na nsungi yina?

¹⁸ Mbikudulu yango kemonisa pwelele ntangu bilumbu 1260 tasuka, ntangu “ngolo ya bantu ya Nzambi ta mana.” Na katikati ya mvu 1918, bo fundaka bantwadisi ya Watch Tower Bible and Tract Society ti prezida na yo, J. F. Rutherford, sambu na mambu ya luvunu, mpi bo zengilaka bo boloko ya bilumbu mingi. Ya kyeleka, basantu ya Nzambi kumonaka mutindu kisalu na bo ‘kupanzanaka,’ mpi ngolo na bo kumanaka. Kana beto tanga na kuvutukaka na nima banda na katikati ya mvu 1918, yo kenata beto na nsuka ya mvu 1914. Na ntangu yina, kakibuka ya fyoti ya bapakulami vandaka kuyilama sambu na kunwana ti mpasi yina zolaka kubwila bo. Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba kuyantikaka, mpi kimbeni na kisalu na bo vandaka kukuma kaka mingi. Yo yina na mvu 1915, mukapu ya mvu ya bo ponaka kuvandaka ngyufula yai ya Kristu kuyulaka balongoki na yandi: “Keti beno lenda nwa dikopa yai ya mono ta nwa?” (Matayo 20:22) Mutindu Kusonga 11:3 kutubaka, nsungi ya bilumbu 1260 yina kulandaka kuvandaka nsungi mosi ya mawa sambu na bapakulami, disongidila yo vandaka bonso nde bo vandaka kusamuna ti bilele ya ngoto. Mpasi ya bo vandaka kumonisa bo kukumaka ngolo kibeni. Bo kangaka bantu mingi na kati na bo, kibuka ya bantu kubulaka bankaka, mpi bo nyokulaka bankaka dyaka. Bantu mingi kulembaka nitu na lufwa ya C. T. Russell, prezida ya ntete ya la Société na mvu 1916. Kansi, inki mambu zolaka kusalama na nsuka ya ntangu yai ya mpasi yina kusukaka na lufwa ya basantu bonso organizasio mosi ya bansamuni?

19. Inki mutindu mbikudulu ya ke na Kusonga kapu ya 11 kendimisa beto nde bapakulami zolaka kukanga ve munoko na ntangu ya nda?

¹⁹ Mbikudulu ya kufwanana yina kele na Kusonga 11:​3, 9, 11 kemonisa nde na nima ya lufwa ya ‘batemwe zole,’ bo talala na lufwa kaka na mwa nsungi ya fyoti, bilumbu tatu ti ndambu, tii ntangu bo tabaka dyaka luzingu. Mutindu mosi, mbikudulu ya Daniele kapu ya 12 kemonisa nde basantu takanga ve munoko tii kuna, kansi bo vandaka ti kisalu mingi ya kusala na nima.

BO ‘MEKUMISA BO BUNKETE, MPEMBE, MPI BO METOMISA BO’

20. Na kutadila Daniele 12:​10, inki balusakumunu bapakulami zolaka kubaka na nima ya kumona mpasi?

²⁰ Mutindu beto monaka yo, Daniele kusonikaka mambu yai kansi yandi bakisaka yo ve. Ata mpidina, yo fwete vanda nde yandi kudiyulaka kana basantu yonso zolaka kufwa na maboko ya bantu yina vandaka kupesa bo mpasi, sambu yandi yulaka nde: “Nki mutindu mambu yai yonso ta suka?” Wanzyo kuvutulaka nde: “Kumona mpasi ve Daniele, sambu mambu yai fweti bikala ya kubumbana tii kuna ntangu ya nsuka kwisa. Bo fweti katula ntete mbi ya bantu mingi ti kukumisa bo mpembe [mpi kutomisa bo, NW]. Bantu ya ntima ya mbi ta bakisa ve, bo ta landa kaka na kusala mbi; kansi bayina kele mayele bo ta zaba mambu yina ke bwa.” (Daniele 12:​8-10) Basantu vandaka ti kivuvu mosi ya kyeleka mpenza! Na kisika ya kufwa, bo zolaka kukuma mpembe, mpi bo zolaka kusepela na kuvanda bunkete na meso ya Yehowa Nzambi. (Malashi 3:​1-3) Mayele na bo na mambu ya kimpeve zolaka kusadisa bo na kuvanda kaka mpembe na meso ya Nzambi. Kansi, bantu ya mbi zolaka kubuya kubakisa mambu ya kimpeve. Mambu yai yonso zolaka kusalama nki ntangu?

21. (a) Nsungi ya ntangu yina bo tubilaka na Daniele 12:11 zolaka kuyantika na nima ya kulungana ya nki mambu? (b) Inki vandaka “makabu ya konso kilumbu,” mpi nki ntangu bo katulaka yo? (Tala lupangu na lutiti 298.)

²¹ Wanzyo kusongaka Daniele nde: “Katuka ntangu ya bo bikaka kupesa Nzambi makabu ya konso kilumbu, disongidila nde ntangu ya bo tedimisaka [kima mosi ya mvindu ya kenataka mpasi, NW], bilumbu mile mosi nkama zole makumi uvwa (1.290) fweti luta.” Yo yina, nsungi yai ya ntangu zolaka kuyantika na nima ya kulungana ya mambu yankaka. Bo zolaka kukatula “makabu ya konso kilumbu” to “makabu yina kemanaka ve.”a(NW) (Daniele 12:​11, noti na nsi ya lutiti.) Wanzyo vandaka kutubila nki makabu? Yandi vandaka kutubila ve makabu ya bambisi yina bo vandaka kupesa na tempelo mosi na ntoto. Nkutu, ata tempelo yina vandaka na Yeruzalemi kuvandaka kaka “mbandu ya kisika ya kieleka,” disongidila tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa, yina yantikaka kusala ntangu Kristu kukumaka Nganga-Nzambi na yo ya Nene na mvu 29 ya T.B.! Na tempelo yai ya kimpeve, ya kemonisa ngidika ya Nzambi sambu na lusambu ya kyeleka, mfunu ya kupesa makabu konso ntangu sambu na masumu kele ve, sambu ‘Kristo kudipesaka makabu kaka mbala mosi mpamba sambu na kukatula masumu ya bantu mingi.’ (Baebreo 9:​24-28) Kansi, Bakristu yonso ya kyeleka kepesaka makabu na tempelo yai. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Na nzila [ya Kristu], bika beto pesa mbala na mbala kimenga ya lukumu na Nzambi, disongidila mbuma ya bikobo yina ketaka kimbangi na meso ya bantu yonso na zina na yandi.” (Baebreo 13:​15, NW) Yo yina, dyambu ya ntete ya mbikudulu yango, disongidila kukatuka ya “makabu ya konso kilumbu,” kusalamaka na katikati ya mvu 1918 ntangu bo buyisaka kisalu ya kusamuna.

22. (a) Inki kele ‘kima ya mvindu’ ya kenataka mpasi, mpi nki ntangu bo tedimisaka yo? (b) Inki ntangu nsungi ya ntangu yina Daniele 12:11 kutubilaka kuyantikaka, mpi nki ntangu yo sukaka?

²² Kansi, inki beto lenda tuba sambu na dyambu ya zole, disongidila ‘kutedimisa,’ to kutula, “kima mosi ya mvindu ya kenataka mpasi”? Mutindu beto monaka yo na disolo na beto ya Daniele 11:​31, kima yai ya mvindu kuvandaka ntete Société des Nations mpi yo basikaka dyaka na nima na zina ya Nations unies. Yonso zole kele mvindu sambu bantu kutubaka nde yo kele kivuvu mosi kaka ya ngemba na ntoto ya mvimba. Yo yina, na ntima ya bantu mingi, bimvuka yai mebakaka mpenza kisika ya Kimfumu ya Nzambi! Bo basisaka Société des Nations na Yanuari 1919. Na ntangu yina, mambu yonso zole ya bo tubilaka na Daniele 12:11 kulunganaka. Yo yina, bilumbu 1290 kuyantikaka na luyantiku ya mvu 1919 mpi yo sukaka na nsungi ya mvula (na Bansi ya Nordi) ya mvu 1922.

23. Inki mutindu bo kumisaka basantu ya Nzambi bunkete na nsungi ya bilumbu 1290 yina bo tubilaka na Daniele kapu ya 12?

²³ Na ntangu yina, keti basantu kukumaka mpembe mpi bunkete na meso ya Nzambi? Ee! Na Marsi 1919, bo basisaka prezida ya Watch Tower Society ti banduku na yandi na boloko. Na nima bo katulaka mambu ya luvunu yina bo kusilaka bo. Sambu bo bakisaka nde kisalu na bo kusukaka ntete ve, bo vutukilaka yo na mbala mosi, mpi bo bongisaka lukutakanu mosi ya nene na Septembri 1919. Kaka na mvula yina, bo basisaka na mbala ya ntete zulunalu mosi yina tabasikaka kumosi ti Nzozulu ya Nkengi. Na luyantiku bo vandaka kubinga yo L’Âge d’Or (bubu yai Réveillez-vous !). Yo kepesaka Nzozulu ya Nkengi maboko na mpila yo ketubilaka kukonda boma mambu ya mbi ya inza yai mpi kesadisaka bantu ya Nzambi na kuvanda ntangu yonso bunkete. Na nsuka ya bilumbu 1290, basantu kusalaka kikesa sambu na kukuma bunkete mpi kuvutukila mutindu bo vandaka ntete. Na Septembri 1922, kaka na nsuka ya nsungi yai, bo salaka lukutakanu mosi ya nene na Cedar Point, na Ohio, na États-Unis. Yo pesaka mpenza bantu kikesa mingi sambu na kisalu ya kusamuna. Ata mpidina, yo lombaka kutomisa dyaka mambu mingi. Bo zolaka kusala yo na nsungi mosi ya mfunu yina kulandaka.

KYESE SAMBU NA BASANTU

24, 25. (a) Inki nsungi ya ntangu Daniele 12:12 kutubilaka, mpi nki ntangu kibeni yo yantikaka mpi yo sukaka? (b) Na luyantiku ya bilumbu 1335 mambu ya kimpeve ya bapakulami yina mebikalaka vandaka nki mutindu?

²⁴ Wanzyo ya Yehowa kesukisa mbikudulu na yandi ya metala basantu na bangogo yai: “Kiese na bantu yina ke kangaka ntima [“kelanda na kuvingila,” NW] . . . tii kuna bilumbu mile mosi nkama tatu makumi tatu na tanu (1.335) kulunga.” (Daniele 12:12) Wanzyo yango kepesa ve ata kidimbu mosi ya kemonisa ntangu yina nsungi yai keyantika to kesuka. Kana beto tadila mutindu masolo ya teokrasi ke na kulandana, yo kemonana nde nsungi yai kelanda mpenza nsungi yina vandaka na ntwala na yo. Kana mpidina, yo bandaka na nsungi ya mvula (automne) ya mvu 1922 tii na nsuka ya nsungi ya mvula (printemps) ya mvu 1926 (na Bansi ya Nordi). Keti basantu kuvandaka na kyese na nsuka ya nsungi yai? Ee, na mambu mingi ya mfunu ya kimpeve.

²⁵ Ata na nima ya lukutakanu ya nene ya mvu 1922 (yina ke na lutiti 302), basantu yankaka ya Nzambi kuvandaka kaka ti bangindu ya ntama. Na balukutakanu na bo, bo vandaka kusadila Biblia ti bavolime ya mukanda Études des Écritures, yina C. T. Russell kubasisaka. Na ntangu yina, bampangi mingi vandaka kuzola nde mvu 1925 kuvanda mvula yina lufutumuku tayantika mpi ya Nzambi tatula Paladisu na ntoto. Yo yina, mingi na kati na bo vandaka kusadila Nzambi ti dati mosi na mabanza. Bankaka vandaka kubuya na lulendo yonso na kusala kisalu ya kulonga bantu. Mambu vandaka kukwendila ve mbote kibeni.

26. Mutindu bilumbu 1335 vandaka kuluta, inki mutindu mambu ya kimpeve ya bapakulami kusobaka?

²⁶ Kansi, mutindu bilumbu 1335 vandaka kuluta, mambu yai yonso yantikaka kusoba. Bo tulaka kisalu ya kusamuna na kisika ya ntete, mpi bo salaka bangidika sambu konso muntu kusala kisalu ya bilanga ntangu yonso. Bo salaka manaka ya balukutakanu sambu na kulonguka Nzozulu ya Nkengi konso mposo. Nimero ya Marsi 1, 1925 (na Kingelesi), vandaka ti disolo mosi ya mfunu yina vandaka ti ntu-dyambu “Kubutuka ya Dikanda,” yina kusadisaka bantu ya Nzambi na kubakisa mbote mambu yina kusalamaka na nsungi ya mvu 1914-19. Na nima ya mvu 1925, basantu vandaka kusadila dyaka ve Nzambi ti dati mosi ya penepene mpi ya sikisiki na mabanza. Kansi, bo tulaka kusantisa zina ya Yehowa na kisika ya ntete. Na disolo ya Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Yanuari 1, 1926, yina vandaka ti ntu-dyambu “Nani Tapesa Yehowa Lukumu,” bo vutukilaka dyaka kyeleka yai ya mfunu. Na lukutakanu ya nene yina kusalamaka na Mayi 1926, bo basisaka mukanda Délivrance. (Tala lutiti 302.) Yo vandaka mosi na kati ya mikanda ya mpa yina zolaka kuyinga mukanda Études des Écritures. Basantu vandaka kuyindula dyaka ve mambu yina kulutaka. Bo vandaka kutala ti kivuvu yonso bilumbu yina kekwisa mpi kisalu yina vandaka na ntwala. Yo yina, kaka mutindu mbikudulu kutubaka, ntangu bilumbu 1335 kusukaka basantu vandaka na kyese.

27. Inki mutindu kutadila bangindu ya mfunu ya Daniele kapu ya 12 kesadisa beto na kuzaba mbotembote bapakulami ya Yehowa?

²⁷ Ya kyeleka, bo yonso ve kukangaka ntima na ntangu yai ya mpasi. Yo yina wanzyo kumonisaka mbotembote mfunu ya ‘kulanda na kuvingila.’ Nzambi kusakumunaka kibeni bantu yina kukangaka ntima mpi kulandaka na kuvingila. Kutadila bangindu ya mfunu ya Daniele kapu ya 12 tamonisa beto yo pwelele. Mutindu mbikudulu kutubaka yo, bapakulami kubakaka dyaka luzingu, to kufutumukaka, na kimpeve. Nzambi pesaka bo nzayilu mingi ya Ndinga na yandi, mpi bo bakaka ngolo ya ‘kusosa kuzaba mambu yina tabwa’ na kati na yo mpi, na lutwadisu ya mpeve santu, bo bakisaka maswekamu ya ntama. Yehowa kuyobisaka bo mpi yandi salaka nde bo kuma kungenga na kimpeve, kupela bonso bambwetete. Yo yina, bo kumisaka bantu mingi bantu ya lunungu na meso ya Yehowa Nzambi.

28, 29. Inki fwete vanda lukanu na beto mutindu “ntangu ya nsuka” mefinama na nsuka na yo?

²⁸ Na kutadila bidimbu yonso ya kemonisa “basantu ya Muntu ya Kuluta Zulu,” keti Nzambi lenda lolula muntu yina kebuya na kundima bo mpi na kuvukana ti bo? Balusakumunu ya kitoko kevingila kibuka ya nene, yina kevukana ti kimvuka yai ya bapakulami ya ntalu na bo ke na kukuma kaka fyoti sambu na kusadila Yehowa. Beto yonso fwete landa na kuvingila kulungana ya balusilu ya Nzambi. (Habakuki 2:⁠3) Na bilumbu na beto Mishele, Ntotila ya Nene, metelamaka dezia banda bamvula mingi sambu na mambote ya bantu ya Nzambi. Kubika fyoti yandi tayantika kisalu yina Nzambi mepesaka yandi ya kufwa ngidika yai ya bima. Ntangu yandi tasala yo, beto tavanda nki ndambu?

²⁹ Mvutu na ngyufula yai ketadila mutindu beto kepona na kuzinga luzingu mosi ya kwikama bubu yai. Sambu na kukumisa ngolo lukanu na beto ya kusala yo mutindu nsuka ya “ntangu ya nsuka” mefinama, bika beto tadila verse ya nsuka ya mukanda ya Daniele. Ntangu beto tatadila yo na kapu yina kelanda, yo tasadisa beto na kumona mutindu Daniele kutelamaka na ntwala ya Nzambi na yandi mpi mutindu yandi tatelama na ntwala na Yandi na bilumbu kekwisa.

[Noti na nsi ya lutiti]

INKI MAMBU NGE MESIMBA?

• Na nki nsungi ya ntangu Mishele ‘kutelamaka,’ mpi nki mutindu mpi nki ntangu yandi “tatelama”?

• Lufutumuku ya nki mutindu Daniele 12:2 ketubila?

• Inki badati kemonisa kuyantika mpi nsuka ya

bantangu tatu ti ndambu ya bo ketubila na Daniele 12:⁠7?

bilumbu 1290 yina Daniele 12:11 kutubilaka?

bilumbu 1335 yina Daniele 12:12 kutubilaka?

• Inki mutindu kutula dikebi na Daniele kapu ya 12 kesadisa beto na kuzaba bansambidi ya kyeleka ya Yehowa?

[Lupangu ya lutiti 298]

BO BIKAKA KUPESA MAKABU YA KONSO KILUMBU

Mukanda ya Daniele kevutukila bangogo “makabu ya konso kilumbu” mbala tanu. Yo ketubila kimenga ya lukumu, disongidila “mbuma ya bikobo,” yina bansadi ya Yehowa kepesaka yandi mbala na mbala. (Baebreo 13:​15, NW) Daniele 8:11; 11:​31, mpi 12:1 kutubilaka mutindu bo tayambula kupesa makabu ya konso kilumbu.

Na bamvita yonso zole ya inza ya mvimba, bo pesaka bantu ya Yehowa mpasi mingi na teritware ya ‘ntotila ya nordi’ mpi ya ‘ntotila ya sudi.’ (Daniele 11:​14, 15) Kubika kupesa “makabu ya konso kilumbu” kusalamaka penepene na nsuka ya Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba ntangu bo buyisaka kisalu ya kusamuna na katikati ya mvu 1918. (Daniele 12:⁠7) Mutindu mosi mpi, na Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba, Ngolo ya Inza ya Anglo-Amerika “buyaka” nde bantu kupesa “makabu ya konso kilumbu” na nsungi ya bilumbu 2300. (Daniele 8:​11-14; tala Kapu ya 10 ya mukanda yai.) “Basoda” ya Nazi kubuyisaka yo mpi na nsungi mosi ya ntangu yina Masonuku kutubilaka ve na sikisiki.​—⁠Daniele 11:31; tala Kapu 15 ya mukanda yai.

[Tablo/Bifwanisu ya lutiti 301]

BANSUNGI YA MBIKUDULU NA MUKANDA YA DANIELE

[Bifwanisu ya kele na lutiti 287]

Ata bo salaka kima ve, kukonda lunungu bo tulaka bansadi ya Yehowa yina vandaka ti mikumba ya nene na boloko ya Atlanta, na Géorgie, na États-Unis. Banda na diboko ya kimama tii na diboko ya kitata: (ya kuvanda) A. H. Macmillan, J. F. Rutherford, W. E. Van Amburgh; (ya kutelama) G. H. Fisher, R. J. Martin, G. DeCecca, F. H. Robison, mpi C. J. Woodworth

[Bifwanisu ya kele na lutiti 299]

Balukutakanu ya nene kusalamaka na Cedar Point, na Ohio, na États-Unis, na mvu 1919 (na zulu) mpi na mvu 1922 (na nsi)

[Kifwanisu ya lutiti ya mvimba na lutiti 302]