Kapu ya Tanu
Lukwikilu na Bo Kunungaka Kumekama ya Ngolo
1. Inki bantu mingi keyindulaka sambu na yina metala kukangama na Nzambi mpi na insi ya bo kezingaka?
KETI nge fwete kangama na Nzambi to na insi yina nge kezinga? Bantu mingi tapesa mvutu nde, ‘mu kezitisaka yonso zole. Mu kesambilaka Nzambi mutindu dibundu na mono kelombaka; mpi kaka na ntangu yina, mu kelemfukaka na bansiku ya insi ya mu kezingaka.’
2. Inki mutindu ntotila ya Babilone kuvandaka na mbala mosi mfumu ya dibundu mpi ya politiki?
2 Bubu yai yo ke mpasi na kumona luswaswanu yina kevandaka na kati ya kukangama na malongi ya dibundu mpi zola ya insi. Na Babilone ya ntama luswaswanu yango kuvandaka nkutu ve. Ya kyeleka, bantangu yankaka yo vandaka mpasi na kuswaswanisa bantu yina vandaka kusala bisalu ya leta ti ya dibundu. Profesere Charles F. Pfeiffer kusonikaka nde: “Na Babilone ya ntama, ntotila vandaka Nganga-Nzambi ya Nene mpi mfumu ya leta. Yandi vandaka kupesa bimenga mpi kupesa bansiku yina bantu na yandi fwete landa na kati ya dibundu.”
3. Inki kemonisa nde Nabukodonozore vandaka kusambila mingi?
3 Beto baka mbandu ya Ntotila Nabukodonozore. Zina na yandi ketendula nde “O Nebo, Tanina Muntu Yina Tayinga!” Nebo kuvandaka nzambi ya mayele mpi ya bisalu ya bilanga ya Babilone. Nabukodonozore vandaka kusambila mingi. Mutindu beto monaka yo na ntwala, yandi tungaka mpi yandi tomisaka batempelo ya banzambi mingi ya Babilone, mpi yandi kudipesaka mingimingi na Marduku, ya yandi vandaka kutuba nde yandi muntu vandaka kunungisa yandi na bitumba.a Yo kemonana dyaka nde Nabukodonozore vandaka kudipesa mingi na banganga-ngombo na ntwala ya kusala bapula na yandi ya bitumba.—Ezekiele 21:18-23.
4. Tubila mambu yina metala lusambu na Babilone.
4 Ya kyeleka, Babilone ya mvimba kudipesaka mingi na lusambu. Bantu ya mbanza yina vandaka kudisikisa sambu bo vandaka ti batempelo kuluta 50, bisika bo vandaka kusambila banzambi mingi ya babakala mpi ya bankento, yika mpi nzambi ya butatu yina kusalamaka na Anu, (nzambi ya zulu), Enlil (nzambi ya ntoto, mupepe, ti ya mvula ya ngolo), mpi Ea (nzambi yina vandaka kuyala na zulu ya masa). Nzambi yankaka ya butatu kusalamaka na Sin (nzambi-ngonda), Shamash (nzambi-ntangu), mpi Ishtar (nzambi ya nkento yina vandaka kubutisa bima na bilanga). Mazi, kindoki, mpi astrolozi kuvandaka na kisika ya nene na lusambu ya bantu ya Babilone.
5. Inki dyambu ya mpasi Bayuda yina vandaka na kimpika kukutanaka na yo sambu na yina metala mambu ya lusambu ya Babilone?
5 Kuzinga na kati ya bantu yina vandaka kusambila banzambi mingi kuvandaka mpasi kibeni sambu na Bayuda yina kuvandaka na kimpika. Bamvu-nkama mingi na ntwala, Moize kukebisaka bantu ya Izraele nde bo takutana ti mambu mingi ya mpasi kana bo kolama na Mupesi Bansiku ya inza ya mvimba. Moize kusongaka bo nde: “[Yehowa] ta nata beno ti ntotila na beno na ntoto ya bantu ya nkaka, kisika ya beno ti bankaka na beno me zingaka ntete ve; ko kuna beno ta sambilaka banzambi ya nkaka, banzambi ya biteki ya bo me sala na banti ti na matadi.” —Kulonga 28:15, 36.
6. Sambu na nki kuzinga na Babilone vandaka dyambu ya mpasi sambu na Daniele, Anania, Mishaele, ti Azaria?
6 Ntangu yai Bayuda vandaka kuzinga na kati ya mambu ya mpasi ya mutindu yina. Kubikala ya kwikama na Yehowa vandaka mpasi, mingimingi sambu na Daniele, Anania, Mishaele, mpi Azaria. Bo ponaka baleke yai iya ya Baebreo ntetentete na kulanda malongi sambu na kisalu ya leta. (Daniele 1:3-5) Yibuka nde bo pesaka bo nkutu bazina ya Babilone: Belteshasare, Shadraki, Meshaki, mpi Abedi-Nego. Bo salaka yo sambu na kupusa bo na kuzinga bonso bantu ya Babilone.b Bisika ya nene ya bo pesaka babakala yai zolaka kupesa bo ve kimpwanza ya kubuya na kusambila banzambi ya insi yina, kana ve bo zolaka kumonana bonso bankolami.
KITEKI YA WOLO MEBASISA KUMEKAMA YA NGOLO
7. (a) Tendula mutindu kiteki yina Nabukodonozore kutedimisaka kuvandaka. (b) Inki vandaka lukanu ya kiteki yango?
7 Ya kyeleka, sambu na kukumisa bumosi ya kintinu na yandi ngolo, Nabukodonozore kutedimisaka kiteki mosi ya wolo na nseke ya Dura. Yo vandaka nda bametre 27, mpi nene bametre 2,7.c Bantu mingi keyindulaka nde kiteki yango vandaka ya kutelama bonso dikunzi. Mbala yankaka yo vandaka dikunzi mosi ya nda yina kuvandaka ti kiteki mosi ya nene bonso muntu na zulu yina vandaka kifwanisu ya Nabukodonozore yandi mosi to ya nzambi Nebo. Yo vanda mpidina to ve, monima yai ya nda vandaka kidimbu ya Kintinu ya Babilone. Ebuna, yo vandaka kumonana na bisika yonso mpi bantu vandaka kusambila yo.—Daniele 3:1.
8. (a) Banani bo bingaka na feti ya kukangula kiteki, mpi nki bo lombaka na bantu yonso yina vandaka pana? (b) Inki ndola bo zolaka kupesa na bantu yina tafukama ve na ntwala ya kiteki?
8 Ebuna, Nabukodonozore kuyidikaka feti ya nene sambu na kukangula yo. Yandi vukisaka bamfumu ya leta, baguvernere, bakonseye, bantu ya kebumbaka mbongo ya leta, bazuzi, bamfumu ya bapolisi, mpi bamfumu ya badistrike yonso. Mfumu mosi ya basoda kutubaka na ndinga ya ngolo nde: “Beno yonso, ata beno kele nki dikanda to nki ndinga, ntangu beno ta wa makelele ya bampungi, ya bagitare, ya bangoma ti ya ba bima ya nkaka ya miziki, beno yonso beno fweti fukama ti kusambila kiteki ya wolo ya ntotila Nabukodonozore me tedimisa. Konso muntu yina ta fukama ve to ta sambila ve kiteki, bo ta losa yandi na mbala mosi na furu yina ya tiya ke pelaka ngolo.” —Daniele 3:2-6.
9. Kufukama na ntwala ya kiteki yina Nabukodonozore kutedimisaka vandaka kutendula inki?
9 Bantu mingi keyindulaka nde Nabukodonozore kuyidikaka feti yina sambu na kumeka na kupusa Bayuda na kubuya kusambila Yehowa. Dibanza yai lenda vanda ve ya kyeleka, sambu yo ke pwelele nde bo bingaka kaka bamfumu ya leta na feti yango. Yo yina, Bayuda yina zolaka kuvanda pana vandaka kaka bayina kuvandaka ti mikumba ya leta. Ziku kufukama na ntwala ya kiteki kuvandaka ti lukanu ya kukumisa ngolo kuwakana na kati ya bamfumu. John F. Walvoord, muntu mosi ya mayele ketuba nde: “Kumonana ya bamfumu ya leta na kisika yina kumonisaka ngolo ya kintinu ya Nabukodonozore mpi yo vandaka mfunu sambu yo monisaka nde banzambi na bo bantu vandaka kunungisa bo na bitumba.”
BANSADI YA YEHOWA MEBUYA NA KULEMFUKA
10. Sambu na nki bantu yina vandaka ve Bayuda kubuyaka ve na kulemfuka na nsiku ya Nabukodonozore?
10 Ata bo vandaka kusambila banzambi yankaka, bantu mingi yina kuvukanaka na ntwala ya kiteki ya Nabukodonozore kumonaka ve mbi na kusambila yo. Muntu mosi ya mayele kutendulaka nde: “Bo yonso vandaka ti kikalulu ya kusambila biteki, mpi kusambila nzambi mosi vandaka kubuyisa bo ve na kupesa lukumu na nzambi yankaka.” Yandi landaka na kutuba nde: “Yo vandaka kuwakana ti mabanza yina bansambidi ya biteki vandaka na yo nde banzambi kele mingi . . . mpi nde yo vandaka ve mbi na kusambila nzambi ya konso bantu yina to insi.”
11. Sambu na nki Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kubuyaka na kufukama na ntwala ya kiteki?
11 Kansi, yo vandaka ve mpidina sambu na Bayuda. Nzambi na bo, Yehowa, kupesaka bo nsiku nde: “Kusala ve biteki to bifwanisu ya bima yina kele kuna na zulu to awa na nsi-ntoto to na masa yina kele kuna na nsi ya ntoto. Kufukama ve na ntwala ya biteki sambu na kusambila yo, sambu mono [Yehowa], Nzambi na nge, mono kele Nzambi mosi ya zwa, mono ke ndimaka banzambi ya nkaka ve.” (Kubasika 20:4, 5) Yo yina, ntangu miziki kuyantikaka mpi bantu yina kuvukanaka kufukamaka na ntwala ya kiteki, baleki tatu ya Baebreo, disongidila, Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego, kubikalaka ya kutelema.—Daniele 3:7.
12. Bantu yankaka ya Kaldea kufundaka Baebreo tatu nde inki, mpi sambu na inki?
12 Kubuya yina bamfumu ya leta tatu ya Baebreo kubuyaka na kusambila kiteki kupesaka bantu yankaka ya Kaldea makasi mingi. Na mbala mosi, bo “kwendaka kufunda Bayuda” na ntotila.d Bo buyaka kuwa ata ntendula mosi. Sambu bo zolaka kaka nde Baebreo yina kubaka ndola sambu na kukonda kwikama mpi nkolama na bo, bantu yina kufundaka bo kutubaka nde: “Ke na Bayuda yai Shadraki, Meshaki ti Abedi-Nego ya nge tulaka na kisalu ya kutalaka provense ya Babilone, bo me zitisa ve nsiku na nge mfumu. Bo ke sambaka ve nzambi na nge, bo me fukama mpi ve na ntwala ya kiteki ya nge tedimisaka.” —Daniele 3:8-12.
13, 14. Inki Nabukodonozore kusalaka sambu na mambu yina Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kusalaka?
13 Yo fwete vanda nde Nabukodonozore kuwaka makasi mingi sambu Baebreo yina tatu kukolamaka na nsiku na yandi! Yo vandaka pwelele nde yandi nungaka ve na kukumisa Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego bantu yina vandaka kunwanina Kimfumu ya Babilone. Keti yandi longaka bo ve mayele ya bantu ya Kaldea? Nkutu, yandi sobaka mpi bazina na bo! Kansi, kana Nabukodonozore kuyindulaka nde kulonguka mingi talonga bo mutindu ya mpa ya kusambila to nde kusoba bazina na bo zolaka kusoba mpi kimuntu na bo, yandi kudikusaka kibeni. Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kuvandaka kaka bansadi ya kwikama ya Yehowa.
14 Ntotila Nabukodonozore kuwaka makasi mingi kibeni. Na mbala mosi, yandi bingaka Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego. Yandi yulaka bo nde: “Shadraki, Meshaki, Abedi-Nego, keti ya kieleka beno ke buyaka na kusamba nzambi na mono, beno me buya mpi na kufukama na ntwala ya kiteki ya mono tedimisaka?” Ntembe kele ve nde Nabukodonozore kundimaka ve nde bo lendaka kusala makambu ya mutindu yina. Yo fwete vanda nde yandi yindulaka mutindu yai, ‘Inki mutindu babakala tatu yai ya mayele fwete buya na kulemfuka na nsiku yai, ya kepesa ndola ya ngolo na konso muntu yina mekolama na yo?’—Daniele 3:13, 14.
15, 16. Inki dibaku Nabukodonozore kupesaka Baebreo yina tatu?
15 Nabukodonozore zolaka kupesa Baebreo yina tatu dibaku yankaka ya kuguluka. Yandi tubaka nde: “Ntangu yai, kana beno wa diaka makelele ya miziki, beno fukama, beno sambila kiteki. Kana beno buya kusala mpidina; bo ta baka beno ti kulosa beno na mbala mosi na furu yina ya tiya ke pelaka ngolo. Keti beno ke yindula nde ke na nzambi ya nkaka yina lenda gulusa beno na maboko na mono?” —Daniele 3:15.
16 Yo kemonana nde Nabukodonozore kuvilaka dilongi ya kiteki ya ndosi (yina bo ketubila na Daniele kapu ya 2). Ziku yandi vilanaka dezia mambu ya yandi mosi kutubaka na Daniele nde: “Nzambi na nge me luta banzambi yonso na nene, yandi kele ntotila ya bantotila.” (Daniele 2:47) Ntangu yai, yo monanaka nde Nabukodonozore vandaka kunwanisa Yehowa, ntangu yandi tubaka nde ata Yandi lendaka kugulusa ve Baebreo na ndola yina vandaka kuvingila bo.
17. Inki mvutu Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kupesaka na ntotila?
17 Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kuvandaka ve na mfunu ya kuyindula dyaka na mambu yina. Na mbala mosi bo vutulaka nde: “Mfumu, beto mpila ya kupesa nge mvutu kele ve. Nzambi yina ya beto ke sadilaka, kana yandi zola gulusa beto na tiya ti na maboko na nge, yandi ta gulusa beto kaka. Kansi ata yandi gulusa beto ve mfumu, zaba nde beto ta samba nzambi na nge ve, beto ta fukama mpi ve na ntwala ya kiteki yina ya wolo ya nge tedimisaka.” —Daniele 3:16-18.
NA KATI YA FURU YA TIYA!
18, 19. Inki kusalamaka ntangu bo losaka Baebreo yina tatu na kati ya furu ya tiya?
18 Na makasi yonso, Nabukodonozore kusongaka bansadi na yandi na kukumisa tiya ya furu ngolo mbala nsambwadi kuluta. Na nima yandi songaka “basoda na yandi ya ngolo mpenza” na kukanga Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego bansinga mpi kulosa bo na “kati ya tiya yina.” Bo lemfukaka na bantuma ya ntotila, bo kangaka Baebreo yina tatu bansinga mpi bo lwatisaka bo bilele mingi, ziku sambu bo zika nswalu, ebuna bo losaka bo na tiya. Kansi, basoda na yandi bantu kufwaka na tiya.—Daniele 3:19-22.
19 Kansi dyambu mosi ya kuyituka kusalamaka. Ata Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kuvandaka na kati ya tiya, yo yokaka bo ve. Nabukodonozore kuyitukaka mingi kibeni! Bo losaka bo na kati ya tiya ya ngolo, ya kukanga bansinga mbotembote, kansi bo fwaka ve. Ya kyeleka, bo vandaka kutambula na kati ya tiya kukonda bansinga! Kansi Nabukodonozore kumonaka kima yankaka. Yandi yulaka bamfumu na yandi ya nene nde: “Keti beno me losa ve na tiya bantu tatu ya beto kangaka bansinga?” Bo vutulaka nde: “E mfumu.” Nabukodonozore kutubaka na ndinga ya ngolo nde: “Ebuna ntangu yai, sambu na nki mono ke mona bantu iya ke tambula-tambula na kati ya tiya? Bo kele ya kukanga ve, bo mpi ke monika ve nde bo ke wa mpasi, ebuna muntu ya iya ke monika bonso wanzio.” —Daniele 3:23-25.
20, 21. (a) Inki Nabukodonozore kumonaka ntangu Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kubasikaka na furu? (b) Inki Nabukodonozore kundimaka na ngolo?
20 Nabukodonozore pusanaka penepene na kyelo ya furu ya tiya. Yandi bingaka na ndinga ya ngolo nde: “Shadraki, Meshaki, Abedi-Nego, beno bantu ya [Nzambi ya Kuluta Kuzanguka, NW], beno kwisa kubasika!” Baebreo yina tatu kubasikaka na kati ya tiya. Ntembe kele ve nde bantu yonso yina kumonaka mambu yina ya kuyituka, yika mpi bamfumu ya leta, baguvernere, ti bamfumu ya nene ya leta, kuyitukaka. Ya kyeleka, yo vandaka bonso nde baleke tatu yina ya babakala kukotaka ve ata fyoti na furu! Bo vandaka kubasika ve nsudi ya tiya, mpi ata nsuki mosi ve ya ba ntu na bo kupyaka.—Daniele 3:26, 27.
21 Ntangu yai Ntotila Nabukodonozore kundimaka na ngolo yonso nde Yehowa kele Nzambi ya Kuluta Kuzanguka. Yandi tubaka nde: “Lukumu na Nzambi ya Shadraki, Meshaki ti Abedi-Nego. Yandi me tinda wanzio na yandi na kwisa kugulusa bantu yai ke sambaka yandi ti kutula yandi ntima. Bo lemfukilaka ve nsiku na mono, bo zolaka kufwa sambu bo fukamaka ve, bo sambaka ve nzambi ya nkaka, kaka nzambi na bo mosi.” Na nima, ntotila kuyikaka lukebisu yai ya ngolo: “Mono ke tula ntangu yai nsiku nde bantu yonso, ata yandi kele nki dikanda to nki ndinga, kana yandi tuba mambu ya mbi sambu na nzambi ya Shadraki, Meshaki ti Abedi-Nego, muntu yina bo fweti zenga yandi bitini-bitini, nzo na yandi bo ta panza-panza yo. Nzambi ya nkaka kele ve yina lenda gulusa bantu mutindu yai.” Ebuna, ntotila kundimaka dyaka Baebreo yina tatu mpi yandi ‘pesaka bo bisalu ya kuluta lukumu na provense ya Babilone.’—Daniele 3:28-30.
KUMEKAMA YA NGOLO YA LUKWIKILU BUBU YAI
22. Inki mutindu bansadi ya Yehowa ya bilumbu yai kekutanaka ti mambu yina mefwanana ti yina Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kukutanaka na yo?
22 Bubu yai, bansambidi ya Yehowa kekutanaka ti mambu ya mefwanana ti yina Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kukutanaka na yo. Ya kyeleka, bansadi ya Nzambi lenda vanda ve bampika ya kyeleka. Kansi, Yezu kutubaka nde balongoki na yandi tavanda ve “bantu ya nsi-ntoto.” (Yoane 17:14) Bo kele “banzenza” sambu bo kekotaka ve na bansiku ya bambuta, bikalulu, mpi mambu yina bantu ya bo kezingaka na bo kesalaka. Mutindu ntumwa Polo kusonikaka yo, Bakristu fwete “landa bikalulu ya bantu ya ntangu yai ve.”—Roma 12:2.
23. Inki mutindu Baebreo yina tatu kumonisaka kukangama na bo, mpi nki mutindu Bakristu lenda landa mbandu na bo bubu yai?
23 Baebreo yina tatu kubuyaka na kulanda bikalulu ya bantu ya Babilone. Nkutu malongi ya ngolo ya mayele ya bantu ya Kaldea kunataka bo ve na kusoba. Bo lendaka kusoba ve ata fyoti pozisio na bo sambu na yina metala lusambu, mpi kwikama na bo kuvandaka kaka na Yehowa. Bubu yai Bakristu fwete kangama ngolo mutindu mosi. Bo fwete wa ve nsoni sambu bo kele ya kuswaswana ti bantu ya inza. Ya kyeleka, “nsi-ntoto ti bima yonso kele na yo ya bantu ke zolaka, yo ke mana.” (1 Yoane 2:17) Yo yina, yo kele kukonda mayele na kulanda ngidika ya bima yai ya ke na kufwa.
24. Inki mutindu pozisio ya Bakristu ya kyeleka mefwanana ti ya Baebreo yina tatu?
24 Bakristu fwete keba na mitindu yonso ya lusambu ya biteki, ti yina kemonanaka ve pwelele.e (1 Yoane 5:21) Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kutelemaka na bulemfu mpi luzitu yonso na ntwala ya kiteki ya wolo, kansi bo bakisaka nde kufukama na ntwala na yo kuvandaka ve kaka kidimbu ya luzitu. Yo vandaka lusambu, mpi kusala yo zolaka kupesa Yehowa makasi. (Kulonga 5:8-10) John F. Walvoord kusonikaka nde: “Ata yo vandaka kaka kupesa lusaku na drapo, sambu na kumonisa kuwakana yina kuvandaka na kati ya lusambu mpi mambu ya insi, yo fwete vanda nde yo vandaka mpi mutindu ya kusambila.” Bubu yai, Bakristu ya kyeleka fwete buya lusambu ya biteki mutindu mosi.
25. Inki dilongi nge mebaka na disolo ya kyeleka ya luzingu ya Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego?
25 Disolo ya Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego yina kele na Biblia kepesa dilongi ya nene na bantu yina ke na lukanu ya kukangama ngolo na Yehowa. Ntembe kele ve nde ntumwa Polo vandaka kuyindula Baebreo yina tatu ntangu yandi tubilaka bantu mingi yina kumonisaka lukwikilu, yika mpi bayina “fwaka tiya ya ngolo.” (Baebreo 11:33, 34) Yehowa tasakumuna bantu yonso yina kelanda mbandu ya lukwikilu ya mutindu yai. Nzambi kugulusaka Baebreo yina tatu na furu ya tiya, kansi beto lenda tula ntima nde yandi tafutumuna bantu ya kwikama yonso yina kevidisaka luzingu na bo sambu na kwikama na bo mpi yandi tapesa bo luzingu ya kukonda nsuka. Ata nki mutindu, Yehowa “ke kebaka luzingu ya bantu na yandi, yandi ke gulusaka bo na maboko ya bantu ya mbi.”—Nkunga 97:10.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Bantu mingi keyindulaka nde Marduku, ya bo ketubaka nde yandi muntu kusalaka Kintinu ya Babilone, kele Nimrodi yina bantu vandaka kusambila bonso Nzambi. Kansi, beto kezaba ve kana yo kele mpenza mpidina.
b “Belteshasare” ketendula “Tanina Luzingu ya Ntotila.” “Shadraki” lenda tendula “Nsiku ya Aku,” nzambi-ngonda ya Sumer. Yo fwete vanda nde “Meshaki” kele zina ya nzambi mosi ya Sumer, mpi “Abedi-Nego” ketendula “Nsadi ya Nego,” to Nebo.
c Na kutadila nene ti nda ya kiteki yango, bantu mingi ya mayele keyindulaka nde bo salaka yo na nti mpi bo fikaka yo wolo na zulu.
d Ngogo ya Kiarameye ya bo mebalula nde “kufunda” ketendula ‘kudya bitini’ ya muntu mosi, bonso nde kutafuna yandi na meno, na kutonga yandi.
e Mu mbandu, Biblia kemonisa nde kudya mbiki mpi kulula kele lusambu ya biteki.—Filipi 3:18, 19; Kolosai 3:5.
INKI MAMBU NGE MESIMBA?
• Sambu na nki Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego kubuyaka na kufukama na ntwala ya kiteki yina Nabukodonozore kutedimisaka?
• Inki Nabukodonozore kusalaka sambu na pozisio ya Baebreo yina tatu kubakaka?
• Inki mutindu Yehowa kusakumunaka Baebreo yina tatu sambu na lukwikilu na bo?
• Inki dilongi nge mebaka na mutindu nge metadila na dikebi yonso disolo ya kyeleka ya luzingu ya Shadraki, Meshaki, ti Abedi-Nego?
[Kifwanisu ya lutiti ya mvimba na lutiti 68]
[Bifwanisu ya kele na lutiti 70]
1. Tempelo ya nda (ziggourat) na Babilone
2. Tempelo ya Marduku
3. Palata ya bronze ya kemonisa nzambi Marduku (na diboko ya kimama) mpi Nebo (na diboko ya kitata) metelema na zulu ya ba dragoni
4. Palata ya Nabukodonozore, yina kuzabanaka sambu na bisalu na yandi ya kutunga
[Kifwanisu ya lutiti ya mvimba na lutiti 76]
[Kifwanisu ya lutiti ya mvimba na lutiti 78]