Nani Ta “Guluka”?

“Konso muntu yina tasamba [“na zina ya Yehowa,” “NW”] yandi ta guluka.”​—BISALU 2:21.

 1. Sambu na inki Pantekoti ya mvu 33 T.B. vandaka kilumbu ya kunataka nsoba na kati ya nkenda ya inza?

PANTEKOTI ya mvu 33 T.B. vandaka kilumbu ya kunataka nsoba na kati ya nkenda ya inza. Sambu na Inki? Sambu kikanda mosi ya mpa butukaka kilumbu yina. Ntete, yau vandaka ve kikanda mosi ya nene mingi​—kaka balongoki ya Yezu 120 yina vukanaka na suku ya zulu na Yeruzalemi. Kansi bubu yai, ata bikanda mingi yina zingaka na ntangu yina bantu mevilaka yau, kikanda yina butukaka na suku ya zulu kele kaka ti beto. Dyambu yai kele mfunu mingi sambu na beto yonso, sambu kikanda yai kele kikanda ya Nzambi meponaka sambu na kuvanda mbangi na yandi na ntwala ya bantu.

 2. Inki mambu ya ngituka salamaka na kilumbu ya lubutuku ya kikanda ya mpa?

² Ntangu kikanda yai ya mpa butukaka, mambu ya mfunu salamaka sambu na kulungisa bangogo ya mbikudulu ya Yoele. Beto ketanga mambu yango na Bisalu 2:​2-4: “Na mbala mosi, makelele bonso mupepe ya ngolo katukaka na zulu, yo kwisa kufuluka na nzo yina yonso ya bo vandaka. Baludimi kwisa kumonika na bo bonso baludimi ya tiya. Yo kabanaka, ebuna yo kwisaka kuvanda mosi-mosi na zulu ya konso muntu na kati na bo. Bo yonso fulukaka na Mpeve ya Nzambi, ebuna bo yantikaka kutuba na bandinga ya nkaka mambu yina ya Mpeve vandaka kusonga bo na kutuba.” Na mutindu yai, babakala ti bankento ya kwikama yina 120 kumaka kikanda ya kimpeve, bantu ya ntete yina ntumwa Polo bingaka na nima nde “Israele ya Nzambi.”​—Galatia 6:16.

 3. Inki mbikudulu ya Yoele kulunganaka na kilumbu ya Pantekoti ya mvu 33 T.B.?

³ Bibuka vandaka ya kuvukana mpi bau kumaka bisakasaka sambu na “mupepe ya ngolo.” Ebuna ntumwa Piere tendudilaka bau nde mbikudulu mosi na kati ya bambikudulu ya Yoele vandaka kulungana. Inki mbikudulu? Widikila mambu yina yandi tubaka: “ ‘Mfumu Nzambi ke tuba nde: Na bilumbu ya nsuka mono ta panza Mpeve na mono na zulu ya bantu yonso. Bana na beno ya babakala ti ya bankento ta tendulaka mambu ya nkaka na ntwala; bo ta monaka mambu na bambona-meso. Baminunu na beno ta lalaka bandosi. E, na bilumbu yina mono ta panza Mpeve na mono ata na zulu ya bantu yina ke sadilaka mono, babakala ti bankento, ebuna bo ta tendulaka mambu ya nkaka na ntwala. Mono ta sala mambu ya kuyituka na zulu ti bidimbu ya nkaka na ntoto: Menga, tiya, ti midinga ta vanda, ntangu ta kuma mpimpa, ngonda ta kuma mbwaki bonso menga. Na nima, kilumbu na mono ta kwisa, Kilumbu [ya Yehowa] ya nene ti ya lukumu. Ebuna konso muntu yina ta samba [“na zina ya Yehowa,” NW] yandi ta guluka.’ ” (Bisalu 2:​17-21) Mambu yina ya Piere tubilaka kele na Yoele 2:​28-32, mpi ndungisa na yau tendulaka nde ntangu vandaka kukuma na nsuka sambu na kikanda ya Bayuda. “Kilumbu [ya Yehowa] ya nene ti ya lukumu,” ntangu ya kusambisa Izraele ya kukonda kwikama, vandaka penepene. Kansi nani zolaka kuguluka? Mpi dyambu yai vandaka kifwani ya inki?

Bandungisa Zole ya Mbikudulu

4, 5. Inki ndongisila Piere pesaka sambu na nkuba yina vandaka mefinama, ye sambu na inki ndongisila na yandi vandaka mpi mfunu sambu na bantu yina zingaka na nima ya nsungi na yandi?

⁴ Na bamvula yina landaka mvu 33 T.B., Izraele ya kimpeve ya Nzambi kumaka mingi, kansi kikanda ya Izraele ya kinsuni kumaka ve mingi. Na mvu 66 T.B., Izraele ya kinsuni vandaka na bitumba ti Roma. Na mvu 70 T.B., Izraele fwaka kimakulu, mpi Yeruzalemi zikaka na tiya kimakulu nzila mosi ti tempelo na yau. Na Pantekoti ya mvu 33 T.B., Piere pesaka ndongisila ya mbote sambu na nkuba yina vandaka mefinama. Dyaka, yandi tangaka mambu ya Yoele tubaka nde: “Konso muntu yina ta samba [na zina ya Yehowa] yandi ta guluka.” Yau lombaka nde konso Muyuda kudibakila nzengolo ya kusamba na zina ya Yehowa. Na kati ya mambu yango, yau lombaka kuwa ndongisila yai ya Piere: “Mbote konso muntu na kati na beno kubalula ntima, yandi kubaka mbotika na zina ya Yesu Kristo sambu Nzambi kulolula beno. Ebuna Nzambi ta pesa beno Mpeve-Santu makabu.” (Bisalu 2:38) Yau lombaka nde bantu yina waka Piere ketuba, kundima Mesia, yina kikanda ya Izraele buyaka.

⁵ Bangogo ya mbikudulu ya Yoele vandaka ti bupusi mingi na zulu ya bantu ya kudikulumusa na mvu-nkama ya ntete. Kansi, yau kele nkutu ti bupusi ya kuluta mingi bubu yai sambu, bonso mambu ya mvu-nkama ya 20 kemonisa yau, mbikudulu ya Yoele vandaka ti ndungisa ya zole. Bika beto tala inki mutindu.

 6. Inki mutindu Izraele ya Nzambi bandaka kuzabana mbotembote mfinama na 1914?

⁶ Na nima ya lufwa ya bantumwa, matiti ya mbi ya Bukristu ya luvunu kwisaka kufika Izraele ya Nzambi. Ata mpidina, na ntangu ya nsuka, yina yantikaka na 1914, kikanda ya kimpeve yai kwisaka kuzabana dyaka pwelele. Yonso yai vandaka sambu na kulungisa kingana ya ble ti matiti ya mbi ya Yezu pesaka. (Matayo 13:​24-30, 36-43) Mutindu mvu 1914 vandaka kufinama, Bakristu ya kupakulama yantikaka na kukabwana ti Kikristu ya kukonda kwikama, na kubuyaka malongi na yau na kikesa yonso mpi na kusamunaka nsuka ya “ntangu yina pesamaka na makanda.” (Luka 21:​24, NW) Kansi mvita ya ntete ya inza ya mvimba, yina basikaka na 1914, basisaka bampasi, kansi bau vandaka ve ya kuyilama sambu na yau. Na kati ya mpasi mingi kibeni, bamingi lembaka, mpi bankaka yambulaka kisalu. Na 1918 kisalu na bau ya kusamuna sukaka kibeni.

 7. (a) Inki dyambu ya kufwanana ti Pantekoti ya mvu 33 T.B. kusalamaka na 1919? (b) Kubanda na 1919, inki bisalu bansadi ya Yehowa kusalaka na ngolo ya mpeve ya Nzambi yina kupanzanaka?

⁷ Kansi, yau bakaka ve ntangu mingi. Kubanda na 1919, Yehowa yantikaka na kutyamuna mpeve na yandi na zulu ya bantu na yandi na mpila nde yau yibusaka bantu Pantekoti ya mvu 33 T.B. Na ntembe ve, na 1919 bantu kutubaka ve na bandinga yankaka mpi mupepe ya ngolo kubulaka ve. Na kutadilaka bangogo ya Polo yina kele na 1 Korinto 13:​8, beto kebakisa nde ntangu ya bimangu mesukaka. Ata mpidina, mpeve ya Nzambi monanaka pwelele na 1919 ntangu, na lukutakanu mosi na Cedar Point, Ohio, États-Unis, Bakristu ya kwikama bakaka dyaka ngolo mpi yantikaka dyaka na kusala kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. Na 1922, bau vutukaka na Cedar Point mpi bau bingisaka bantu na kikesa yonso na “Kusamuna, kusamuna, kusamuna, Mfumu ti kimfumu na yandi.” Mutindu yau salamaka na mvu-nkama ya ntete, inza kumonaka pwelele bisalu ya kusalamaka na ngolo ya mpeve ya Nzambi yina kupanzanaka. Konso Mukristu ya kudipesa​—⁠bakala ti nkento, mbuta ti leke​—⁠yantikaka na “kutendula mambu ya nkaka na ntwala,” disongidila, na kuta kimbangi ya “bisalu ya nene ya Nzambi.” (Bisalu 2:11) Bonso Piere, bau tubilaka bantu ya kudikulumusa nde: “Beno guluka na kati ya mbandu yai ya kubeba.” (Bisalu 2:​40, NW) Inki mutindu bantu yina ndimaka lendaka kusala yau? Na kutulaka dikebi na bangogo ya Yoele 2:32: “Konso muntu yina ta samba [na zina ya Yehowa] yandi ta guluka.”

 8. Inki mutindu mambu ya Izraele ya Nzambi kwendaka na ntwala kubanda na 1919?

⁸ Kubanda na bamvula yina ya ntete, mambu ya bantu ya Izraele ya Nzambi kekwendaka na ntwala. Yau kemonana nde kisalu ya kutula bapakulami bidimbu kezo mana, mpi kubanda na bamvu 1930, kibuka ya nene ya bantu ya kudikulumusa yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto kwisaka kubasika. (Kusonga 7:​3, 9) Bau yonso kemonaka mfunu ya kusala nswalu, sambu ndungisa ya zole ya mbikudulu ya Yoele 2:​28, 29 kemonisa nde beto kele penepene kibeni ti kilumbu ya boma ya Yehowa, ntangu ya ngidika ya inza ya mvimba ya lusambu, ya politiki, ti ya kinkita takatulama. Beto kele ti bikuma ya ngolo ya ‘kusamba na zina ya Yehowa’ na kukwikilaka mpenza nde yandi tagulusa beto!

Inki Mutindu Beto Kesambaka na Zina ya Yehowa?

 9. Tanga mwa mambu yina kelombama sambu na kusamba na zina ya Yehowa?

⁹ Kusamba na zina ya Yehowa kelombaka inki? Mambu yina kele na zulu ti na nsi ya Yoele 2:​28, 29 kesadisa beto na kupesa mvutu na ngyufula yina. Mu mbandu, Yehowa kewaka ve bisambu ya bantu yonso yina kesambaka yandi. Na munoko ya profete yankaka, Yezaya, Yehowa tubaka nde: “Ntangu beno ke tedimisa maboko na beno na kusamba mono, mono ke fika meso na mono sambu mono mona beno ve; ata beno kulutisa ka beno bisambu na beno, mono ke buya na kuwa yo.” Sambu na inki Yehowa buyaka na kuwa bisambu ya kikanda na yandi mosi? Yandi mosi ketendula nde: “Maboko na beno me fuluka na menga.” (Yezaya 1:15) Yehowa tawa ve bantu yonso yina kele ti mfuka ya menga to yina kesalaka masumu. Yau yina Piere tubilaka Bayuda na Pantekoti na kubalula ntima. Na kutalaka bamvese ya kele na zyunga ya Yoele 2:​28, 29, beto kemona nde Yoele mpi tubilaka mingi kubalula ntima. Mu mbandu, na Yoele 2:​12, 13 beto ketanga nde: “Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Kansi ata mpidina, ntangu yai beno balula ntima na beno mbote-mbote, beno buya kudia, beno lwata mpidi, beno dila, beno vutuka na mono. Beno pasula bilele na beno kaka ve, kansi beno songa mawa na kupasula mpi ntima na beno.’ Beno kwisa kuvutuka na Mfumu Nzambi, Nzambi na beno. Yandi kele mbote ti mawa mingi; yandi ke waka makasi nswalu ve, yandi ke salaka mambu yonso ya yandi ke tubaka; ntangu yonso yandi ke zolaka kuwila bantu mawa sambu na masumu na bo.” Banda na 1919, Bakristu ya kupakulama salaka na kuwakana ti bangogo yai. Bau balulaka ntima na bifu na bau mpi bau bakaka lukanu na kuyambula dyaka ve kisalu to kuvutuka nima. Dyambu yai kangulaka nzila na mpeve santu ya Nzambi sambu yau panzana. Konso muntu yina kezola kusamba na zina ya Yehowa mpi sambu Nzambi kuwa yandi fwete landa nzila yina mosi.

10. (a) Kubalula ntima ya kyeleka kele inki? (b) Inki Yehowa kesalaka kana kubalula ntima ya kyeleka kele?

¹⁰ Yibuka nde, kubalula ntima ya kyeleka kelombaka mambu mingi kuluta kutuba kaka nde, “mono mesala mbi.” Bantu ya Izraele vandaka kupasula bilele na bau sambu na kusonga kiteso ya mawi na bau. Kansi Yehowa tubaka nde: “Beno pasula bilele na beno kaka ve, kansi beno . . . kupasula mpi ntima na beno.” Kubalula ntima ya kyeleka kekatukaka na ntima, na kimuntu na beto ya kati. Yau kelombaka kubika mambu ya mbi ya beto vandaka kusala, mutindu beto ketanga yau na Yezaya 55:7 nde: “Muntu ya mbi kubika nzila na yandi ya mbi, muntu ya nku kubika bangindu na yandi ya nku; bo vutuka na Mfumu Nzambi.” Yau kelombaka kuyina masumu, bonso Yezu salaka. (Baebreo 1:⁠9) Na nima, beto tula ntima nde Yehowa kulolula beto na lufulu ya kimenga ya nkudulu sambu Yehowa “kele muntu ya mawa mpi ya nkenda, yandi kewaka makasi nswalu ve, mpi yandi kele ya kufuluka na bumbote ya zola.” (NW) Yandi tandima lusambu na beto, ti makabu na beto ya kimpeve ya ble ti ya vinu. Yandi tawa na ntangu beto tasamba na zina na yandi.​—⁠Yoele 2:⁠14.

11. Inki kisika lusambu ya kyeleka fwete baka na luzingu na beto?

¹¹ Na Disolo ya zulu ya Ngumba, Yezu pesaka beto kima yankaka ya kusimba na ntu, ntangu yandi tubaka nde: “Beno landa kaka na kusosa Kimfumu na yandi ti mambu yina ya yandi ke zolaka [“lunungu na yandi,” NW].” (Matayo 6:33) Beto fwete baka ve lusambu na beto bonso kima ya mpamba, bonso kima mosi ya beto kesala kaka sambu na kuyangidika kansansa na beto. Kusadila Nzambi mefwana na kuvanda na kisika ya ntete na luzingu na beto. Yau yina, na nzila ya Yoele, Yehowa kelanda na kutuba nde: “Beno bula tango na ngumba ya Sioni; . . . beno tula bantu kisika mosi, [“Beno santisa dibundu,” NW]. Beno binga bo, bo kutana kisika mosi na kusamba Nzambi; beno binga ata bambuta ata baleki ata bana ya fioti; ata bayina me kwela sesepi yai, bo bika banzo na bo bo kwisa.” (Yoele 2:​15, 16) Yau kele mbi ve nde bantu yina mekatuka kukwela kuvanda na kidiba, na kutulanaka dikebi kaka na kati na bau zole. Kansi ata sambu na bau, kusadila Yehowa fwete vanda na kisika ya ntete. Ata kima mosi ve fwete vanda na ntwala ya kuvukana na beto na lusambu ya Nzambi na beto, na kusambaka na zina na yandi.

12. Na lapolo ya Lusungiminu ya mvula meluta, inki kemonisa nde kuyela tavanda?

¹² Ti ngindu yai na mabanza, yau kele mbote na kuyindula ntalu ya kubasikaka na Lapolo ya Kisalu ya Mvu 1997 ya Bambangi ya Yehowa. Na mvula meluta, beto vandaka na bansamuni ya Kimfumu 5 599 931​—⁠kibuka ya nene mpenza ya bakembidi! Na Lusungiminu bantu kuvandaka 14 322 226​—⁠bantu mafuku nana na ndambu na zulu ya ntalu ya bansamuni. Ntalu yai kemonisa kivuvu ya kuyela ya mbote kibeni. Bamingi na kati ya mafuku yai nana na ndambu vandaka kelonguka dezia Biblia ti Bambangi ya Yehowa bonso bantu ya kesepelaka to bonso bana ya bibuti yina mebotamaka. Sambu na bamingi, yina vandaka mbala na bau ya ntete na kuvanda na lukutakanu. Kuvanda na bau na kisika yina pesaka Bambangi ya Yehowa dibaku ya mbote ya kuzaba bau mbotembote mpi ya kudipesa na kusadisa bau sambu na kuyela mingi. Bantu yankaka vandaka bayina kevandaka konso mvula na Lusungiminu mpi ziku bau kekwendaka na balukutakanu mosi mosi, kansi bau keyelaka ve. Na ntembe ve, bantu ya mutindu yina beto kezodila bau kukwisa ya mbote na balukutakanu. Kansi beto kesyamisa bau na kuyindulula mbotembote bangogo ya mbikudulu ya Yoele mpi na kutadila bitambi yankaka yina bau fwete sala sambu na kuzaba nde Yehowa tawa na ntangu bau tasamba na zina na yandi.

13. Kana beto kesambaka dezia na zina ya Yehowa, inki mukumba beto kele na yau sambu na bantu yankaka?

¹³ Ntumwa Polo tubilaka mingi mutindu yankaka ya kusamba na zina ya Nzambi. Na mukanda ya yandi sonikilaka bantu ya Roma, yandi tubilaka bangogo yai ya mbikudulu ya Yoele: “Konso muntu yina ta samba [“na zina ya Yehowa,” NW], yandi ta guluka.” Na nima yandi yindulaka nde: “Kansi nki mutindu bantu lenda samba Mfumu, kana bo me tulaka yandi ntete ntima ve? Nki mutindu bo lenda tula yandi ntima, kana bo me waka ntete ve nsangu na yandi? Ebuna nki mutindu bo lenda wa nsangu yina, kana muntu me longaka bo yo ntete ve?” (Roma 10:​13, 14) Ee, bantu yankaka yina mezabaka ve Yehowa tii bubu kele na mfunu ya kusamba na zina na yandi. Bayina mezabaka dezia Yehowa kele na mukumba kaka ya kusamuna ve, kansi mpi ya kukumina bantu mpi kupesa bau lusadisu yina.

Paladisu ya Kimpeve

14, 15. Inki balusakumunu ya paladisu bantu ya Yehowa kele na yau sambu bau kesambaka na zina na yandi na mutindu mosi yina kesepedisaka yandi?

¹⁴ Bapakulami ti mameme yankaka kemonaka mambu na mutindu yina, yau yina Yehowa kesakumunaka bau. “Yehowa tavanda kikesa sambu na ntoto na yandi mpi yandi tasonga mawa na bantu na yandi.” (Yoele 2:​18, NW) Na 1919, Yehowa songaka kikesa mpi mawa sambu na bantu na yandi na ntangu yandi vutulaka bau mpi tulaka bau kisika kisalu na yandi ya kimpeve kesalama. Yau kele mpenza paladisu ya kimpeve, yina Yoele tendulaka mbotembote na bangogo yai: “Ntoto, kumona boma ve, kansi vanda na kiese mingi, sepela, sambu Mfumu Nzambi me sala mambu ya nene. Bambisi, beno mona boma ve, sambu nseke me fuluka na matiti, banti ke buta bambuma, banti ya bafige ti banti ya vinu ke buta mingi. Beno bantu ya Sioni mpi, beno vanda na kiese mingi, beno sepela sambu na Mfumu Nzambi, Nzambi na beno. Yandi ke pesa beno diaka mvula na ntangu na yo, yandi ke nokisa mvula mingi sambu na beno bonso ntete. Ble ta fuluka mingi na bisika ya bo ke tutilaka yo, banzungu ta fuluka-fuluka na vinu ti mafuta.”​—⁠Yoele 2:​21-24.

¹⁵ Ntendula mosi ya kitoko kibeni! Bima yai tatu ya mfunu na luzingu ya Izraele: bambuma, mafuta ya olive, ti vinu tafuluka mingi, kumosi ti bambisi. Na bilumbu na beto, bangogo yina ya mbikudulu kele na kulungana kibeni na mutindu mosi ya kimpeve. Yehowa kepesa beto madya yonso ya kimpeve ya beto kele na yau mfunu. Keti beto yonso kewa ve kyese sambu na madya mingi ya mutindu yai ya Nzambi kepesa? Ya kyeleka, mutindu Malashi tubaka na ntwala, Nzambi na beto ‘kebasisa bimvwama yina kele na zulu, mpi kenokisila beto mambote mingi-mingi bonso mvula.’​—⁠Malashi 3:⁠10.

Nsuka ya Ngidika Mosi ya Bima

16. (a) Kutyamuka ya mpeve ya Yehowa ketendula inki na ntangu na beto? (b) Inki tasalama na makwisa?

¹⁶ Yoele bikulaka mambu yina metala kutyamuka ya mpeve ya Yehowa na nima ya kuyita kutubila nkadilu ya paladisu ya bantu ya Nzambi. Ntangu Piere tubilaka mbikudulu yai na Pantekoti, yandi tubaka nde yau lunganaka na “bilumbu ya nsuka.” (Bisalu 2:17) Kutyamuka ya mpeve ya Nzambi na ntangu yina, tendulaka nde bilumbu ya nsuka yantikaka sambu na ngidika ya bima ya Bayuda. Kutyamuka ya mpeve ya Nzambi na zulu ya Izraele ya Nzambi na mvu-nkama ya 20, ketendula nde beto kezinga na bilumbu ya nsuka ya ngidika ya bima ya inza ya mvimba. Na kutadila dyambu yai, inki mambu tasalama na makwisa? Mbikudulu ya Yoele kelanda na kutela beto nde: “Mono ta sala mambu ya kuyituka na zulu ti na ntoto: menga, tiya ti midinga ta vanda; ntangu ta kuma mpimpa, ngonda ta kuma mbwaki bonso menga. Na nima, kilumbu na mono Mfumu Nzambi ta kwisa, kilumbu ya nene ti ya boma.”​—Yoele 2:​30, 31, NW.

17, 18. (a) Inki kilumbu ya boma ya Yehowa kubwilaka Yeruzalemi? (b) Kana beto kezaba nde kilumbu ya boma ya Yehowa kekwisa, yau ketinda beto na kusala inki?

¹⁷ Na 66 T.B., bangogo yai ya mbikudulu yantikaka na kulungana na Yudea ntangu mambu kulandaka nswalunswalu tii na kilumbu ya boma ya Yehowa na mvu 70 T.B. Yau vandaka boma mingi kibeni na kuvanda ntangu yina na kati ya bantu yina vandaka kukumisa ve zina ya Yehowa! Bubu yai, mambu ya boma ya mutindu yina tasalama na makwisa, ntangu Yehowa tafwa ngidika ya bima ya inza yai yonso. Kansi mpila ya kuguluka kele. Mbikudulu kelanda na kutuba nde: “Ebuna konso muntu yina ta samba [na zina ya Yehowa] yandi ta guluka. Mutindu [Yehowa] tubaka, bantu ya nkaka ta tina lufwa na ngumba ya Sioni, bantu ya nkaka, bayina ya mfumu Nzambi ta sola, bo ta zingaka na Yeruzalemi.” (Yoele 2:​32, NW) Bambangi ya Yehowa kele mpenza na ntonda mingi sambu bau mezabaka zina ya Yehowa, mpi bau ketulaka ntima ya mvimba nde yandi tagulusa bau kana bau samba yandi.

¹⁸ Kansi, inki tasalama na ntangu kilumbu ya Yehowa ya nene mpi ya boma tafwa inza yai na makasi na yau yonso? Yai dyambu ya beto tatadila na disolo ya nsuka ya kulonguka.

Keti Nge Keyibuka?

◻ Inki kilumbu Yehowa tyamunaka mpeve na yandi mbala ya ntete na zulu ya bantu na yandi?

◻ Tanga mwa mambu yina kelombama sambu na kusamba na zina ya Yehowa.

◻ Na inki mvula kilumbu ya nene mpi ya nkembo ya Yehowa kubwaka na zulu ya Izraele ya kinsuni?

◻ Inki mutindu Yehowa kesakumunaka bayina kesambaka na zina na yandi bubu yai?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]

Kikanda mosi ya mpa butukaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Na luyantiku ya mvu-nkama yai, Yehowa tyamunaka dyaka mpeve na yandi na zulu ya bantu na yandi sambu na kulungisa Yoele 2:28, 29

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Beto fwete sadisa bantu na kusamba na zina ya Yehowa