Yehowa Tasukinina Ve

“Ata yo [mbona-meso] mesukinina, landa na kukinga yo; sambu yo tasalama kaka. Yo tabwa ve na nima ya ntangu.”​—HABAKUKI 2:3, NW.

 1. Inki desizio bantu ya Yehowa mebakaka, mpi yo mepusaka bo na kusala inki?

“MONO tavanda na kisika na mono ya kisantinele.” Yai vandaka desizio ya mbikudi mosi ya Nzambi na zina ya Habakuki kubakaka. (Habakuki 2:1, NW) Bantu ya Yehowa ya mvu-nkama yai ya 20 mebakaka mpi desizio ya mutindu mosi. Yo yina bo mendimaka na kikesa yonso na kusala dyambu yai ya bo lombaka bo na kusala na lukutakanu mosi ya nene ya bo salaka na Septembri ya mvu 1922: “Yai kilumbu ya kuluta bilumbu yonso. Tala, Ntotila ke na kuyala! Beno kele bantu ya kekwendaka kusonga bantu sambu bo zaba yandi. Yo yina, beno samuna, beno samuna, beno samuna Ntotila ti kimfumu na yandi.”

 2. Inki mambu Bakristu ya kupakulama vandaka ti kikesa ya kutuba na ntangu bo bakaka dyaka ngolo na nima ya Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba?

² Na nima ya Mvita ya Ntete ya Inza ya Mvimba, Yehowa pesaka dyaka ndambu ya bapakulami ya kuvandaka na ntoto kikesa ya kusala kisalu mosi ya nene. Yo nataka muntu na muntu na kati na bo na kutuba bonso Habakuki nde: “Mono tatelama na kibaka ya zulu; ye mono takangula meso sambu na kumona nki yandi tatuba na nzila na mono, mpi nki mono tavutula ntangu yandi tanganina mono.” Bambikudulu mingi kele na bangogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde “kisantinele” ti ‘kukangula meso.’

“Yo tabwa ve na nima ya ntangu”

 3. Sambu na nki beto fwete vanda kaka meso ya kukangula?

³ Ntangu Bambangi ya Yehowa kezabisa lukebisu ya Nzambi bubu yai, bo fwete vanda ya kuyilama na kulanda mambu ya nsuka yina Yezu tubaka na mbikudulu na yandi ya nene: “Beno kangula meso, sambu beno kuzaba ve nki ntangu mfumu ya nzo ta kwisa kuvutuka: kana na nkokila, kana na midi ya mpimpa, kana na nsusu ya ntete, kana na suka. Mbaimbai yandi ta kwisa kukuta beno me lala, kana yandi kwisa na kintulumukina. Mambu yai ya mono ke tuba na beno, mono ke tuba yo mpi na bantu yonso: Beno kangula meso!” (Marko 13:35-37) Mutindu Habakuki kusalaka, mpi na kuwakana ti bangogo ya Yezu, beto fwete kangula meso!

 4. Inki mutindu luzingu na beto bubu yai kefwanana ti yina ya Habakuki na mvu 628 ya N.T.B.?

⁴ Ziku Habakuki kumanisaka kusonika mukanda na yandi na mvu 628 ya N.T.B., nkutu na ntwala Babilone kukuma insi ya kuluta ngolo na ntoto. Bamvula mingi na ntwala, bo vandaka kuzabisa ndola ya Yehowa yina Yeruzalemi ya kuyambulaka lusambu ya mbote tabaka. Kansi, yandi vandaka kumonisa ve pwelele nki ntangu yandi tapesa ndola yango. Nani lendaka kuyindula nde bamvula vandaka mebikala kaka 21, mpi nde Yehowa tasadila Babilone sambu na kupesa ndola yina? Mutindu mosi bubu yai, beto kezaba ve ‘kilumbu ti ntangu’ ya Nzambi metulaka sambu na kufwa inza yai. Kansi Yezu kukebisaka beto dezia na ntwala nde: “Beno yilama, sambu Mwana-muntu ta kwisa na ntangu yina ya beno ta zaba ve nde yandi ke kwisa.”​—Matayo 24:36, 44.

 5. Inki mambu kibeni kepesa beto kikesa na bangogo ya Nzambi yina kele na Habakuki 2:2, 3?

⁵ Yehowa vandaka na kikuma mosi ya mbote ya kupesa Habakuki kisalu yai ya kyese: “Mambu yai ya mono ke songa nge na mbona-meso, . . . sonika yo na zulu ya matadi na mpila nde bantu [yina ketanga yo na ndinga ya ngolo, bo tanga yo kukonda mpasi. Sambu mbona-meso yai kele dyaka sambu na ntangu ya metulamaka, mpi yo kekwenda nswalu na nsuka, mpi yo tatuba luvunu ve. Ata yo mesukinina, landa na kukinga yo; sambu yo tasalama kaka. Yo tabwa ve na nima ya ntangu, NW].” (Habakuki 2:2, 3) Bubu yai, mambi ti nku mekuma ya kuluta dyaka mingi mpenza na ntoto ya mvimba. Yo kesonga nde, kubika fyoti, “kilumbu [ya Yehowa] ya nene mpi ya boma” kelunga. (Yoele 3:4) Yehowa yandi mosi kesonga beto mpenza mambu yai ya kepesa beto kikesa: “Yo tabwa ve na nima ya ntangu”!

 6. Inki mutindu beto lenda guluka na kilumbu yina Nzambi tazenga nkanu?

⁶ Kansi, nki mutindu beto lenda guluka na kilumbu yina Yehowa tazenga nkanu? Sambu na kupesa mvutu, Yehowa kemonisa luswaswanu yina kele na kati ya bantu ya mbote ti bantu ya mbi. “Bantu ya ntima ya mbi ta zinga ve, kansi bantu ya mbote ta zinga sambu bo ke tulaka ntima na mono Nzambi.” (Habakuki 2:4) Bamfumu ti bantu yankaka ya lulendo mpi ya bwimi mebasisaka menga ya bantu mingi ya masonga na ntangu yai, mingimingi na ntangu ya bamvita yonso zole ya inza ya mvimba ti na lufwa yina bantu ya bikanda ya kuswaswana kefwisana. Kansi, bansadi ya Nzambi ya kupakulama ya kezolaka ngemba kubikalaka kaka na kwikama. Bo kele “dikanda ya lunungu ya kelundaka kikalulu ya kwikama.” Dikanda yai kumosi ti bampangi na bo, “mameme ya nkaka,” kelandaka ndongisila yai: “Beno tula ntima na Mfumu Nzambi tii kuna sambu yandi kele dikunzi na beto ya mvula na mvula, beto fweti tinina kaka na yandi.”​—Yezaya 26:2-4, NW; Yoane 10:16.

 7. Sambu na kumonisa nde beto kelanda bangogo ya Habakuki 2:4 yina Polo kusadilaka, nki beto fwete sala?

⁷ Ntangu ntumwa Polo sonikilaka Bakristu ya Ebreo, yandi sadilaka bangogo ya kele na Habakuki 2:4, ntangu yandi songaka bantu ya Yehowa nde: “Beno fweti kanga ntima, sambu na kusala mambu yina ya Nzambi ke zolaka ti na kubaka mambu yina ya yandi me silaka beno. . . . ‘Kaka na mwa-ntangu diaka fioti ebuna muntu yina fweti kwisa ta kwisa, yandi ta sukinina ve. Kansi muntu yina ya mono ke ndimaka, yandi ta zinga sambu na lukwikilu na yandi, kansi kana yandi vutuka diaka na nima, mono ta mona yandi kiese diaka ve.’” (Baebreo 10:36-38) Ntangu na beto kele dyaka ve ntangu ya kulembisa maboko to ya kubwa na mutambu ya kusosa bima ya kinsuni to byese ya inza ya Satana. Inki beto fwete sala tii kuna ya ‘mwa ntangu ya fioti’ yango kumana? Beto bantu ya dikanda ya santu ya Yehowa, beto fwete sala bonso Polo. Beto fwete ‘sosa kukuma na mambu yina kele na ntwala,’ beto fwete ‘baka ntinu sambu na kubaka matabisi’: luzingu ya mvula na mvula. (Filipi 3:13, 14) Ebuna, bonso Yezu, beto fwete ‘kanga ntima’ beto ‘tala kaka kiese yina ke vingila beto.’​—Baebreo 2:2.

 8. “Bantu” ya Habakuki 2:5 ketubila kele banani, mpi sambu na nki bo tanunga ve?

⁸ Habakuki 2:5 ketendula “bantu” mosi ya kuswaswana ti bansadi ya Yehowa sambu bo menunga ve na kulungisa lukanu na bo, ata “ntima na bo kele ya kukanguka bonso maziamu.” Banani yango yai ya ke ti “nzala” mosi ya “ke manaka ve”? Ti kikalulu na bo ya kudya mbiki bonso ya bantu ya Babilone yina kuzingaka na ntangu ya Habakuki, kimvuka ya “bantu” yai kele bangolo ya politiki yina kenwanaka sambu na kubotula bansi yankaka sambu na kukumisa insi na bo nene. Na kati ya bangolo yango beto lenda tanga ba Fasciste, ba Nazi, ba Koministe, to bayina bo kebingaka nde ba demokrate. Bantu yango mefulusaka mpi Sheole, maziamu ti myoyo ya bantu ya masonga. Kansi kimvuka ya “bantu” yai ya inza ya Satana, kekudimonaka mfunu mingi mpenza, ebuna bo kemeka nde bo ‘ta vukisa makanda ti bantu yonso kumosi’ kansi bo kekuka ve kusala yo. Kaka Yehowa Nzambi mpamba muntu lenda tula makanda yonso kumosi, ye yandi tasala yo na nzila ya Kimfumu ya Mesia.​—Matayo 6:9, 10.

Nsangu ya ntete ya bansangu tanu ya mawa

9, 10. (a) Inki mambu Yehowa kezabisa na nzila ya Habakuki? (b) Sambu na yina metala kuvwama na nzila ya mbi, nki mambu beto kemona bubu yai?

⁹ Yehowa kezabisa ntangu yai bansangu tanu ya mawa na nzila ya profete na yandi Habakuki. Yo kele ndola ya fwete salama, sambu na kuyidika ntoto, na mpila nde bantu yina kesambilaka Nzambi na kwikama kuzinga pana. Bantu ya ntima ya masonga yai ‘ta seka bayina bedisaka bo,’ mutindu beto ketanga yo na Habakuki 2:6: “[Mawa na] beno bantu yina ke baka-bakaka bima ya bantu ya nkaka, mpasi ya lufwa ta bwila beno! Nki ntangu beno ta bika kuyiba bantu bonso nde bo ke na bamfuka na beno?”

¹⁰ Awa bo ketubila mingi kikalulu ya kuvwama na nzila ya mbi. Na ntoto yai ya mezyunga beto, bamvwama, kimvwama na bo kekumaka kaka mingi; bansukami, kinsukami na bo kekumaka kaka mingi mpi. Bayina ketekaka makaya ya ngolo bonso dyamba mpi kesosaka mbongo na nzila ya muyibi kekuma bamvwama, kansi bantu yankaka ke na kufwa na nzala. Muntu mosi na kati ya bantu iya na ntoto ya mvimba kezinga na bunsukami ya kuluta ndilu. Luzingu ya bantu mingi kepesa mawa kibeni na bansi mingi. Bayina kezola kumona lunungu awa na ntoto keyulaka nde: “Nki ntangu” mambi yai tamana! Kansi, nsuka na yo mefinama! Verse 3 meyita kusonga beto dezia nde mbona-meso “tabwa ve na nima ya ntangu.”

11. Inki Habakuki ketuba sambu na yina metala kutyamuna menga ya bantu, mpi sambu na nki beto ketuba nde bubu yai ntoto kele ti mfuka ya nene ya menga?

¹¹ Profete kesonga bantu ya mbi nde: “Beno yibaka bima ya bantu mingi, ebuna ntangu yai bantu yina me bikala ta yiba mpi bima na beno, sambu na bantu ya beno fwaka ti sambu na nku ya beno salaka na bantu ya nsi-ntoto ti babwala na bo.” (Habakuki 2:8) Bubu yai ntoto ke ya kufuluka ti mfuka ya menga! Yezu tubaka pwelele nde: “Bantu yina yonso ke sadilaka mbele bo ta fwa mpi na mbele.” (Matayo 26:52) Kansi, kaka na mvu-nkama ya 20 mpamba, bansi ti makanda mingi mebwa na mfuka ya menga sambu bo fwaka bantu na ntalu ya kuluta bamilio nkama mosi. Mawa na bayina yonso kevukana na kutyamuna menga yai!

Nsangu ya zole ya mawa

12. Inki nsangu ya zole ya mawa Habakuki kusonikaka, mpi nki kesadisa beto na kundima kibeni nde kimvwama ya muyibi tasadisa ata na kima mosi ve?

¹² Nsangu ya zole ya mawa kele na Habakuki 2:9-11. Yo tabwila ‘bayina mekumisa bantu na bo bamvwama sambu na bima ya bo bakaka na kingolo-ngolo, ebuna bo meyidika bisika na bo sambu na kutina mpasi ti kigonsa.’ Kimvwama ya muyibi tasadisa na kima mosi ve, mutindu muyimbi-bankunga kemonisa yo pwelele nde: “Kuwa boma ve kana muntu kukuma mvwama to kimvwama na yandi kukuma mingi; sambu, kana yandi fwa, yandi ta kwenda na yo ve, kimvwama na yandi ta landa yandi ve na maziamu.” (Nkunga 49:17, 18) Yo yina, yo mefwana kibeni nde ntumwa Polo kupesa beto ndongisila yai ya mayele: “Songa bantu yina ke na kimvwama ya nsi-ntoto yai nde bo lenda vanda na lulendo ve; tubila bo nde bo lenda tula ntima na bo ve na kimvwama ya nsi-ntoto yai sambu kimvwama yina ke zingaka mingi ve, kansi bo tula ntima na bo na Nzambi, yina ke pesaka beto bima yonso ya kuluta mingi sambu beto mona kiese na yo.”​—1 Timoteo 6:17.

13. Sambu na nki beto fwete landa na kukebisa bantu na zina ya Nzambi?

¹³ Yo ke mfunu mingi nde bubu yai beto zabisa nsangu nde Nzambi kekwisa kuzenga nkanu! Ntangu Bafarize buyisaka bantu nde bo yamba ve Yezu bonso ‘Ntotila ya nene yina kwisaka na zina ya Yehowa,’ Yezu songaka bo nde: “Kana bo vanda pima, matadi ta tuba na ndinga ya ngolo!” (Luka 19:38-40) Mutindu mosi, kana bantu ya Nzambi mebuya kusonga mambi ya mefuluka bubu na inza yai, ‘Ata matadi ya nzo ta funda bo ngolo.’ (Habakuki 2:11) Yo yina, bika beto landa na kuzabisa lukebisu ya Nzambi na kikesa yonso!

Nsangu ya tatu ya mawa ti makambu ya mfuka ya menga

14. Mabundu ya inza kele na mukumba ya nki mfuka ya menga?

¹⁴ Nsangu ya tatu ya mawa yina Nzambi pesaka na nzila ya Habakuki ketubila makambu ya mfuka ya menga. Habakuki 2:12 ketuba nde: “Mawa na beno! Beno me tungaka bwala na menga ya bantu ti na mambu ya mbi.” Na ngidika ya bima yai, mambi ti kutyamuna menga kelutaka kusalama yonso zole mbala mosi. Kimvuka ya ntete ya kele ti mukumba ya nene na zulu ya ntu sambu na menga ya bo mebasisaka na ntoto sambu na kimbeni kele mabundu ya inza yai. Beto lenda tubila kaka mambu bonso bitumba yina Bakristu ya zina mpamba kunwanaka ti ba Mizuluma (croisades); bitumba yina Bakatolika kusalaka na Espagne ti na Amerika ya Sudi sambu na kufwa bantu yina vandaka kubuya malongi na bo (inquisition); Mvita ya Bamvula Makumi Tatu ya Bamisyoni nwanaka ti Bakatolika na Eropa; ti bamvita yonso zole ya inza ya mvimba, yina salamaka na bansi ya Kikristu mpi basisaka menga ya kuluta mingi.

15. (a) Na lusadisu yina mabundu kepesa to kendima kusala, nki mambu makanda kelanda na kusala? (b) Keti Nations unies lenda sukisa kisalu ya kufulusa minduki ya kuluta mbi na inza yai?

¹⁵ Kima ya kuluta mbi na mvita ya zole ya inza ya mvimba vandaka kiteso ya Bayuda ti bantu yankaka ya masonga mingi yina ba Nazi kufwaka na Eropa. Bamfumu ya Dibundu ya Katolika na France meza ndima kaka bilumbu yai nde dibundu kubuyaka ve na kutinda bankama ya bantu na bisika yina ba Nazi vandaka kufwa bantu. Kansi, bansi mingi kele kaka na kuyilama sambu na kutyamuna menga, ebuna dibundu kefula dyaka na kupesa bo maboko to kundima mbi yina. Zulunalu Time, (na nimero yina kebasikaka sambu na bansi mingi) mekatuka kutuba sambu na Dibundu ya Ortodokse na Russie nde: “Dibundu yai ya vandaka kulanda bikalulu na bo ya ntama mekuma kusala mambu ya mbi ya bo vandaka kusala ve na ntwala, na yina metala bamasini ya bitumba ya Russie. . . . Yo mekuma kusambula ba avio ya bitumba ti bakan ya basoda. Na Novembri, na Monastere ya Danilovsky na Moscou, kisika Mbuta ya Dibundu ya Russie kevandaka, dibundu salaka misa sambu na kusambula ba bombe nucléaire ya kele na Russie.” Keti Nations unies lenda sukisa kisalu ya kufulusa ntoto yai ti minduki ya kuluta mbi ya mvita? Ata fyoti ve! Muntu mosi ya kubakaka dikabu ya nene ya bo kebingaka nde Prix Nobel ya ngemba, tubaka na zulunalu mosi (The Guardian) ya Londres, na Angleterre, nde: “Kima ya keyitukisa kele nde: bansi tanu ya kekondaka ve na ntangu ya kubaka badesizio na Conseil de sécurité ya O.N.U., kele bansi ya ketekaka minduki ya kuluta mingi na inza.”

16. Inki Yehowa tasala bansi yina kekembisaka mvita?

¹⁶ Keti Yehowa tapesa ndola na bansi yina ke na kukembisa mvita? Habakuki 2:13 ketuba nde: “Keti Mfumu Nzambi, [Nzambi ya minkangu] ve muntu zolaka nde kisalu ya bantu kupia tiya, bo lemba mpamba?” “Nzambi ya minkangu”! Ee, Yehowa kele ti minkangu ya bawanzio na zulu, yina yandi tasadila sambu na kufwa bantu ti makanda yina kezolaka kusala mvita!

17. Nzayilu ya Yehowa tafuluka nki kiteso na ntoto ntangu yandi tafwa makanda ya nku?

¹⁷ Inki tasalama na nima kana Yehowa mefwa makanda ya nku yina, imene? Habakuki 2:14 kepesa mvutu nde: “Ntoto ta fuluka na mambu yai: kuzaba lukumu ya Mfumu Nzambi, mutindu nzadi-mungwa ke fulukaka na masa.” Yo tavanda kima mosi ya mbote mpenza! Na Armagedoni, Yehowa tanungisa kimfumu na yandi kimakulu. (Kusonga 16:16) Yandi kendimisa beto nde yandi ‘tapesa lukumu na kisika ya yandi ketulaka makulu na yandi,’ disongidila, na ntoto yai ya beto kele. (Yezaya 60:13) Bantu yonso talonguka nzila ya luzingu ya Nzambi, sambu nzayilu ya balukanu ya nkembo ya Yehowa kufulukila bo mutindu masa ya nzadi kefulukaka.

Nsangu ya mawa ya iya ti ya tanu

18. Inki nsangu ya iya ya mawa Nzambi kuzabisaka Habakuki, mpi nki mutindu yo kemonana na bikalulu ya inza bubu yai?

¹⁸ Nsangu ya iya ya mawa kele na Habakuki 2:15. Yo ketuba nde: “Mawa na beno! Na makasi na beno, beno kumisaka bantu yina ke zinga penepene na beno kisakasaka; bo kumaka kutambula kisakasaka bonso bantu me lauka malafu. Ebuna beno vandaka kiese na kumona nsoni na bo.” Awa yo ketubila bikalulu ya inza na beto yai ya kubeba. Mansoni ya yo kesala, ya mabundu yankaka kekangila nkutu meso, mekuma ya kuluta dyaka mbi. Bandola ya mansoni, mu mbandu SIDA ti maladi yankaka ya kekwisaka na kuvukisa nitu, kemwangana nswalu mpi kefwa bantu mingi na ntoto ya mvimba. Na kisika ya kusosa ‘lukumu ya Yehowa,’ bantu ya bubu yai ya kesosa ntete kyese na bo mosi mekudilosa na mansoni mpi kekinga kilumbu ya Nzambi tafwa bo. Inza yai ya mefuluka na mansoni ke “baka nsoni kansi lukumu ve,” yo yina, kubika fyoti bo kenwa dibolu ya nganzi ya Yehowa, yina ketendula ndola yina kekinga bo. ‘Lukumu na bo tamana, bo ta mona nsoni.’​—Habakuki 2:16.

19. Luyantiku ya nsangu ya mawa ya tanu yina Habakuki kutubaka ketadila nki, mpi nki ntendula bangogo yai kele na yo na inza ya bubu?

¹⁹ Na luyantiku, nsangu ya tanu ya mawa kekebisa mpenza bantu sambu na lusambu ya biteki. Yehowa kesonga profete na yandi na kuzabisa nsangu yai ya ngolo: “Mawa na beno! Beno ke tubaka na kiteki ya nti nde: ‘Telama na mpongi!’ Beno ke songaka ditadi yina ke tubaka ve, nde: ‘Telama!’ Keti kiteki ta longa muntu kima? Bo lenda pakula yo arza ti wolo, kansi yo ke na moyo ve.” (Habakuki 2:19) Tii bubu yai, Kikristu ti bayina bo kebingaka nde mimpani kefukamaka na ntwala ya bakulunsi, bifwanisu ya Maria, bifwanisu ya basantu ti biteki yankaka ya bantu to ya bambisi. Bima yai yonso lenda telama ve na kugulusa bantu yina kesambilaka yo ntangu Yehowa takwisa kupesa ndola. Wolo ti arza ya bo mepakulaka yo tavanda dyaka na mfunu ve ata fyoti kana beto fwanisa yo ti lukumu mpi nkembo ya Nzambi ya mvula na mvula, Yehowa, yina tangengaka ntangu yonso na bima na yandi ya yandi salaka. Bika beto kembisa zina na yandi ya meluta bazina yonso kimakulu!

20. Na nki tempelo beto kele na dibaku ya kusala na kyese yonso?

²⁰ Ee, Nzambi na beto Yehowa melunga na kubaka lukumu yonso. Ti luzitu yonso na kimuntu na yandi, beto zitisa lukebisu yai ya ngolo ya kebuyisa lusambu ya biteki. Kansi, beto widikila! Yehowa kelanda na kutuba: ‘Mfumu Nzambi kele na nzo na yandi ya santu; konso muntu kuvanda pima na ntwala na yandi.’ (Habakuki 2:20) Ntembe kele ve nde ‘nzo’ ya profete tubilaka awa vandaka tempelo ya Yeruzalemi. Kansi, bubu beto kele na dibaku ya kusambila Yehowa na tempelo mosi ya kimpeve ya kuluta nene, kisika Mfumu na beto Yezu Kristu kesalaka bonso Nganga-Nzambi ya Nene. Awa na kibansala na yo ya ntoto, beto kekutana, beto kesala bisalu, mpi beto kesamba sambu na kupesa Yehowa lukumu yina mefwana na zina na yandi ya nkembo. Beto kele na kyese mingi na kusambila na ntima mosi Tata na beto ya zulu yina kezolaka beto!

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu nge kemonaka bangogo ya Yehowa yina ketuba nde: “Yo tabwa ve na nima ya ntangu”?

• Inki mutindu beto kebakisa bansangu ya mawa yina Nzambi kuzabisaka na nzila ya Habakuki ntangu yai?

• Sambu na nki beto fwete landa na kukebisa bantu na zina ya Yehowa?

• Na kibansala ya nki tempelo beto kele ti dibaku ya kusala?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 21]

Bonso Habakuki, bansadi ya Nzambi ya ntangu na beto kezaba nde Yehowa tasukinina ve

[Bifwanisu ya kele na lutiti 24]

Keti nge kele na kyese sambu na dibaku ya kusambila Yehowa na kibansala ya tempelo na yandi ya kimpeve?

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto ya kele na lutiti 22]

U.S. Army photo