“Maboko na Nge Kulemba Ve”

“Maboko na nge kulemba ve! Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, kele ti nge, ngolo na yandi ta [gulusa] nge.”—SOFONIA 3:16, 17.

 1. Ntendudi mosi ya Biblia kutubaka inki na yina metala mbikudulu ya Sofonia?

MBIKUDULU ya Sofonia vandaka kutadila mpi bilumbu ya nkaka mingi na nima ya ndungisa na yau ya ntete na mvunkama ya nsambwadi mpi ya sambanu N.T.B. Na ntendula na yandi ya mukanda ya Sofonia, Profesere C. F. Keil kusonikaka nde: “Mbikudulu ya Sofonia . . . kubandaka kaka ve ti luzayisu ya mfundusu na zulu ya inza ya mvimba, bamfundusu yina fwanaka kusalama na zulu ya Yuda sambu na masumu na yau, mpi na zulu ya makanda ya inza sambu na kimbeni na bau ti bantu ya Yehowa; kansi yau kepesa mpasi na nsungi yonso ya kilumbu ya nene ya mpasi ya Yehowa.”

 2. Inki bamfwanana kele na bamvwandilu ya bilumbu ya Sofonia ti mvwandilu ya kele na kati ya Kikristu bubu yai?

² Bubu yai, nzengolo ya mfundusu ya Yehowa kele ya kuvukisa makanda sambu na mbungulu na kiteso ya kuluta dyaka bilumbu ya Sofonia na mingi. (Sofonia 3:8) Mingimingi makanda yina kebulaka ntulu nde bau kele Bakristu mefwana kubaka ndola na meso ya Nzambi. Kaka mutindu mosi ti Yeruzalemi yina kubakaka ndola ya nene sambu na kukonda kwikama na Yehowa, mutindu mosi Kikristu fwete kupesa mvutu na Nzambi sambu yau meyambulaka yandi. Nkanu ya Nzambi yina kutubamaka sambu na Yuda mpi Yeruzalemi na bilumbu ya Sofonia melunga na kutubama, nkutu ti ngolo ya kuluta dyaka, sambu na mabundu mpi bankabwana ya dibundu ya Kikristu. Bau mpi mekumisaka lusambu ya kugedila mvindu ti malongi ya kepesaka Nzambi lukumu ve; yina mekatukaka mingi na bumpani. Bau metambikaka mafuku mingi ya bana na bau na mvita, mesa-kimenga ya bubu yai. Kuluta dyaka, bantu ya Yeruzalemi ya bubu yai kevukisa yina ya bau kebingaka nde Bukristu ti astrolozi, bisalu ya bampeve ya imbi, mpi bikalulu ya imbi ya mansoni, bima ya keyibusa lusambu ya Baale.​—Sofonia 1:​4, 5.

 3. Inki lenda kutubama sambu na bantambwisi mingi ya kinsuni mpi baluyalu ya politiki bubu yai, ye inki Sofonia kubikulaka?

³ Mingi na kati ya bantwadisi ya politiki ya Kikristu kekudimonisaka na nzo-nzambi. Kansi, bonso “bana-bantotila,” bankaka na kati na bau kenyokulaka bantu bonso “bantambu ya ke ngana” mpi “bambisi ya nkaka ya makasi.” (Sofonia 3:1-3) Bantu ya politiki ya kelebaka na mutindu yai “kefulusa[ka] nzo ya mfumu na bau ti [mubulu mpi luvunu, NW].” (Sofonia 1:9) Kubaka avoka ti mbebisa meyalaka. Na yina metala baluyalu ya politiki na kati mpi na nganda ya Kikristu, ntalu mingi na kati na bau ‘kutulaka lulendo’ na ntwala ya bantu ya Yehowa ya minkangu, Bambangi na yandi, na kutadilaka bau bonso “nkabwana ya dibundu” ya kukonda mfunu. (Sofonia 2:8; Bisalu 24:5, 14) Na yina metala bamfumu yonso ya politiki ya mutindu yina ti bantu na bau, Sofonia kubikulaka nde: “Ata arza ata wolo na bo ta gulusa bo ve kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi. Makasi na yandi yina ke pela bonso tiya, yo ta fwa ntoto ya mvimba. Nzambi ta fwa na mbala mosi bantu yonso kimakulu.”​—Sofonia 1:18.

“Kubumbana na Kilumbu ya Makasi ya Yehowa”

 4. Inki kesonga nde baguluki ya kilumbu ya nene ya Yehowa tavanda, kansi inki bau fwete kusala?

⁴ Bantu yonso ya Yuda kufwaka ve na mvukama ya nsambwadi N.T.B. Kiteso mosi baguluki tavanda na kilumbu ya nene ya Yehowa. Na bantu ya mutindu yina Yehowa kutubaka na munoko ya Sofonia nde: “Ntangu kilumbu yina ya Mfumu Nzambi ta sambisa bantu me kwisa ntete ve. Bilumbu ya luzingu na beto ke lutaka bonso matiti ke lutaka na mupepe. Beno yindula ntangu kilumbu na beno ya kuguluka me luta ntete ve; beno yindula ntangu Mfumu Nzambi me wila beno ntete ve makasi na yandi yina ke pela bonso tiya. [Beno yonso bantu ya kudikulumusa na ntoto, yina kesadilaka banzengolo na yandi ya kusambisila. Sosa kwikama, sosa kudikulumusa. Mbala ya nkaka beno tabumbana na kilumbu ya makasi ya Yehowa, NW].”—Sofonia 2:​2, 3.

 5. Na ntangu yai ya nsuka, banani kulandaka ntete lukebisu ya Sofonia, ye inki mutindu Yehowa mesadilaka bau?

⁵ Na ntangu ya nsuka ya inza yai, bantu ya ntete na kusadila imvitasio ya mbikudulu kuvandaka nsâdila (reste) ya bantu ya Izraele ya kimpeve, Bakristu ya kupakulama. (Roma 2:​28, 29; 9:6; Galatia 6:16) Mutindu bau mesosaka kwikama ti kudikulumusa mpi mutindu bau memonisaka luzitu sambu na banzengolo ya kusambisila ya Yehowa, bau kukatulamaka na kimpika na Babilone ya Nene, kintinu ya inza ya mvimba ya lusambu ya luvunu, ye bau kuvutulamaka na lemvo ya Nzambi na 1919. Kubanda ntangu yina, mpi mingimingi na 1922, nsâdila ya bantu ya kwikama yai kesamunaka nkatu boma bankanu ya Yehowa sambu na mabundu mpi bankabwana ya dibundu ya Kikristu mpi sambu na makanda.

 6. (a) Inki Sofonia kubikulaka na yina metala nsâdila ya bantu ya kwikama? (b) Inki mutindu mbikudulu yai melunganaka?

⁶ Na yina metala nsâdila ya bantu ya kwikama yai, Sofonia kubikulaka nde: “Mono ta bika kaka bantu ya ntima ya mbote na kati na beno bantu ya Israele, bayina ta kwisaka na mono sambu mono sadisa bo. Bo ta sala diaka muntu mbi ve, to kukusa to kupesa muntu nsoni. Bo ta zinga mbote ti ngemba, muntu ta pesa bo boma ve.” (Sofonia 3:​12, 13) Bakristu yina ya kupakulama ketulaka ntangu yonso zina ya Yehowa na kisika ya ntete, kansi mingimingi kubanda na 1931, bau salaka yau ntangu bau kubakaka zina ya Bambangi ya Yehowa. (Yezaya 43:10-12) Na kutendulaka pwelele dyambu ya kimfumu ya inza ya mvimba ya Yehowa, bau kukumisaka zina ya Nzambi, ebuna yau mekumaka kitininu sambu na bau. (Bingana 18:10) Yehowa medisaka bau ya kuluta mingi na kimpeve, mpi bau kezingaka nkatu boma na kati ya paladisu ya kimpeve.—Sofonia 3:16, 17.

“Zina mpi Lukembilu Na Kati ya Bantu Yonso”

7, 8. (a) Inki mbikudulu ya nkaka kulunganaka na zulu ya nsâdila ya Izraele ya kimpeve? (b) Inki dyambu mafuku ya bantu mebakisaka, ye inki kele mabanza na nge mosi na dyambu yango?

⁷ Kukangama ya ngolo ya nsâdila yai na zina ya Yehowa mpi minsiku ya kwikama ya Ndinga na yandi kufwaka mpamba ve. Bantu ya masonga mekwisaka kumona luswaswanu na kati ya ndyatilu ya nsâdila yai ti mbebisa mpi luvunu ya bamfumu ya inza yai ti bamfumu ya mabundu. Yehowa mesakumunaka “nsâdila ya bantu ya Izraele [ya kimpeve].” (NW) Yandi mekumisaka bau na kupesaka bau dibaku ya kunata zina na yandi mpi yandi menataka bau na kuvanda ti lukumu ya mbote na kati ya bantu ya ntoto. Yau kele mutindu Sofonia kubikulaka: “ ‘Na ntangu yango yina, bantu na beno yina panzanaka, mono ta kwisa kuvutula bo. [Mono ta kumisa beno na kuvanda zina mpi lukembilu na kati ya bantu yonso, NW]. Mono ta vutula beno mutindu beno vandaka ntete.’ Mfumu Nzambi muntu me tuba.”—Sofonia 3:20.

⁸ Tuka mvu 1935, mafuku ya bantu ya kyeleka mekwisaka kuzaba nde lusakumunu ya Yehowa kele na zulu ya nsâdila. Na kyese yonso bau kelandaka Bayuda ya kimpeve yai, to bantu ya Izraele na kutubaka nde: “Beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.” (Zakaria 8:23) “Mameme ya nkaka” yai kezabaka nde nsâdila ya kupakulama kele “mpika ya kwikama mpi ya mayele,” yina Yezu metulaka na zulu ya “bima na yandi yonso [ya ntoto].” Bau kedyaka ti ntonda yonso madya ya kimpeve ya kalasi ya mpika kelambaka “na ntangu ya mbote.”—Yoane 10:16, NW; Matayo 24:45-47, NW.

 9. Inki “ndinga” mafunda ya bantu melongukaka na kutuba, ye inki kisalu mameme ya nkaka kesala “dipeka na dipeka” ti nsâdila ya bapakulami?

⁹ Kumosi ti nsâdila, mafuku yai ya mameme ya nkaka kele na kulonguka na kuzinga mpi kutuba na kuwakana ti “ndinga ya kugedila.”a Yehowa kubikulaka na nsadisa ya Sofonia nde: “Ebuna, mono tapesa bantu nsoba, ndinga ya kugedila, na mpila nde bau yonso kubinga na zina ya Yehowa, na mpila nde bau kusadila yandi dipeka na dipeka.” (Sofonia 3:​9, NW) Ee, mameme ya nkaka na kimvuka yonso kesadilaka Yehowa “dipeka na dipeka” ti bamambere ya kupakulama ya “kibuka ya fyoti” na kisalu ya ntinuntinu ya kusamuna “Nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu . . . , na mpila nde bantu yonso kuwa yo.”—Luka 12:32; Matayo 24:14.

“Kilumbu ya Yehowa ta Kwisa”

10. Inki nsâdila ya bapakulami kendima konso ntangu, ye, bonso kalasi bau tazinga na kumona inki?

¹⁰ Nsâdila ya bapakulami ketulaka ntangu yonso na ntu mambu yai ya kupemama ya ntumwa Piere: “Bantu ya nkaka ke yindulaka nde Nzambi me sukinina na kusala mambu yina ya yandi silaka, kansi mpidina ve. Nzambi ke kangaka ntima sambu na beno, sambu yandi ke zolaka ve nde ata muntu mosi kuvila; kansi yandi ke zolaka nde bantu yonso kubalula ntima. Kansi kilumbu ya [Yehowa, NW] ta kwisa mutindu muyibi ke kwisaka.” (2 Piere 3:9, 10) Bamambere ya kalasi ya mpika ya kwikama kevandaka ata ti ndambu ya mbefula ve na yina metala kukwisa ya kilumbu ya Yehowa na ntangu na beto. Kilumbu ya nene yina tayantika ti kuzengama ya nkanu ya Nzambi na zulu ya Kikristu, Yeruzalemi ya bubu, ti kitini ya nkaka ya Babilone ya Nene.—Sofonia 1:​2-4; Kusonga 17:1, 5; 19:1, 2.

11, 12. (a) Inki bandambu ya nkaka ya mbikudulu ya Sofonia melungisamaka na zulu ya nsâdila? (b) Inki mutindu nsâdila ya bapakulami mesadilaka lubokilu yai nde “Maboko na nge kulemba ve”?

¹¹ Nsâdila ya bantu ya kwikama kesepelaka sambu bau mekatulamaka tuka 1919 na kimpika ya Babilone ya Nene, kintinu ya inza ya mvimba ya lusambu ya imbi. Bau memonaka ndungisa ya mbikudulu ya Sofonia yai: “Bantu ya Izraele, beno yimba na kiese, beno tula milolo! Bantu ya Yeruzalemi, beno sepela, beno mona kiese na ntima! Mfumu Nzambi me katula ndola ya yandi zengilaka beno, yandi me panza bambeni na beno. Mfumu Nzambi, ntotila ya Israele, kele na beno; ntangu yai, mfunu ya kuwa boma kele diaka ve. Na kilumbu yango yina bo ta tuba na Yeruzalemi nde: ‘Bwala Sioni, kuwa boma ve! Maboko na nge kulemba ve! Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, kele ti nge, ngolo na yandi ta [gulusa] nge.’ ”—Sofonia 3:14-17.

¹² Ti kundima mpi banzikisa ya mingi ya kemonisa nde Yehowa kele na kati na bau, nsâdila ya bapakulami mekwendaka na ntwala nkatu boma na kulungisa mukumba na bau ya Nzambi. Bau mesamunaka nsangu ya mbote ya Kimfumu mpi mezabisaka bankanu ya Yehowa sambu na Kikristu, kitini ya nkaka ya Babilone ya Nene, mpi ngidika ya bima ya imbi ya mvimba ya Satana. Na kati ya balukakilu ya mutindu yonso, na bamvukumi mingi tuka 1919, bau melemfukaka na ntuma yai ya Nzambi: “Bwala Sioni, kuwa boma ve! Maboko na nge kulemba ve!” Bau melembisaka maboko na bau ve na kukabulaka babilio ya batrakiti, bazulunalu, mikanda, mpi tumikanda yina kesamunaka Kimfumu ya Yehowa. Bau kevandaka mbandu ya kusyamisa lukwikilu sambu na mameme ya nkaka yina, kubanda na 1935, mefulukaka na lweka na bau.

“Maboko na Nge Kulemba Ve!”

13, 14. (a) Sambu na inki Bayuda ya nkaka kuyambulaka kusadila Yehowa, ye inki mutindu dyambu yango kwisaka kuzabana? (b) Inki kima tavanda mayele ve kana beto kusala yau, mpi na inki kisalu beto lenda kubikisa ve maboko na beto kulemba?

¹³ Ntangu beto ‘kevingila’ kilumbu ya nene ya Yehowa, inki mutindu beto lenda kubaka lusadisu ya nsadilu na mbikudulu ya Sofonia? Ntete, beto fwete kukeba na kukituka ve bonso Bayuda ya bilumbu ya Sofonia, [Bayuda] yina kuyambulaka kulanda Yehowa sambu bau kukotisaka mbefula na yina metala kufinama ya kilumbu ya Yehowa. Bayuda ya mutindu yina vandaka kwenda kuta mbefula na bau ve na bantu yonso, kansi bisalu na bau kumonisaka nde bau kundimaka mpenza ve nde kilumbu ya nene ya Yehowa kuvandaka mfinama. Dikebi yonso bau kutulaka na kufulusaka bimvwama na kisika ya kuvingila Yehowa.—Sofonia 1:12, 13; 3:8.

¹⁴ Yai kele ntangu ve ya kupesa nzila na mbefula, yau tula bansimbulu na ntima na beto. Yau tavanda kibeni kukonda mayele na kupusa kukwisa ya kilumbu ya Yehowa ntama na mabanza to na ntima na beto. (2 Piere 3:​1-4, 10) Beto tazola ve kibeni kuyambula na kulanda Yehowa to ‘kubika maboko na beto kulemba’ na kisalu na yandi. Disongidila nde “kuvanda bumolo” ve na kisalu na beto ya kusamuna “Nsangu ya Mbote.”​—⁠Bingana 10:4; Marko 13:⁠10.

Kunwanisa Kukonda Kundima

15. Inki lenda kunata beto na kulembisa maboko na beto na kisalu ya Yehowa, ye inki mutindu mbikudulu ya Sofonia yitaka kutubila dyambu yai?

¹⁵ Ya zole, beto fwete kukeba sambu na malanda ya kukonda kundima yina kemanisaka kikesa yonso. Na bansi mingi ya Westi, kikalulu ya bantu kele na yau ya kukonda kutula dikutu na mambu ya kimpeve lenda kumanisa kikesa ya bansamuni ya nkaka ya nsangu ya mbote. Kukonda kundima ya mutindu yina kuvandaka mpi na bilumbu ya Sofonia. Yehowa kuzabisaka na nzila ya mbikudi na yandi nde: “Mono ta sosa . . . bantu yina . . . ke tubaka nde: ‘Mfumu Nzambi ke salaka ve ata kima ya mbote to ya mbi.’ ” (Sofonia 1:12) Na kutendulaka mukapu yai na mukanda mosi (Cambridge Bible for Schools and Colleges), A. B. Davidson ketuba nde yau ketadila bantu yina “medindaka na kati ya mawi ya kukonda kundima to na kati ya kukonda lukwikilu na yina metadila kukota ya ngolo ya kuluta nene na makambu ya bantu.”

16. Inki nkadilu ya mabanza kele na kati ya bamambere mingi ya mabundu ya Kikristu, kansi inki nsyamisa Yehowa kepesa beto?

¹⁶ Kukonda kundima kele kikalulu mosi ya keyala bubu yai na bitini mingi ya ntoto, mingimingi na bansi ya bumvwama. Ata bamambere ya mabundu ya Kikristu nkutu kendimaka ve nde Yehowa Nzambi takota na makambu ya bantu na bilumbu na beto. Bau kebuyaka bikesa ya beto kesalaka sambu na kukumina bau ti nsangu ya mbote ya Kimfumu, mbala ya nkaka na kumwetaka sambu na kubuya to na kupesaka mvutu ya nkufi nde “mono mebuya!” Na bamvwandilu ya mutindu yai, kusyaminina na kisalu ya kuta kimbangi lenda kukuma mpasi mpenza. Yau ketesaka mvibudulu na beto. Kansi na nsadisa ya mbikudulu ya Sofonia, Yehowa kepesa kikesa na bantu na yandi ya kwikama, na kutubaka nde: “Maboko na nge kulemba ve! Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, kele ti nge, ngolo na yandi ta [gulusa] nge. Mfumu Nzambi ta mona nge kiese; yandi ke zolaka nge, yo yina yandi ta pesa nge luzingu ya mpa. Yandi ta yimba bankunga, yandi ta sepela sambu na nge.”—Sofonia 3:16, 17.

17. Inki mbandu ya mbote bantu ya mpa na kati ya mameme ya nkaka fwete kulanda, ye inki mutindu?

¹⁷ Dyambu mosi kele ya kyeleka na nkenda ya bilumbu yai ya bantu ya Yehowa nde, nsâdila kumosi ti bambuta na kati ya mameme ya nkaka, mesalaka kisalu ya ngolo ya kuvukisa bantu na bilumbu yai ya nsuka. Bakristu ya kwikama yai yonso memonisaka mvibudulu na kati ya bamvukumi. Bau mepesaka ve nzila na kukonda kundima ya bantu mingi na kati ya Kikristu sambu yau kumanisa bau kikesa. Mutindu mosi, bika nde bantu ya mpa na kati ya mameme ya nkaka kudibikisa ve na kukatula ntima sambu na kukonda kundima mambu ya kimpeve, nkadilu ya meyala na bansi mingi bubu yai. Bika nde ‘maboko na bo kulemba ve,’ to kubikisa ve. Bika nde bau kusadila mabaku yonso sambu na kupesa Nzozulu ya Nkengi, Réveillez-vous!, ti mikanda ya nkaka yina mesalamaka ntetentete sambu na kusadisa bantu yina kele bonso mameme na kulonguka kyeleka ya metala kilumbu ya Yehowa ti balusakumunu yina talanda.

Beto Kwenda na Ntwala na Kukingaka Kilumbu ya Yehowa!

18, 19. (a) Inki nsyamisa sambu na kuvibidila beto kemona na Matayo 24:13 mpi na Yezaya 35:​3, 4? (b) Inki mutindu beto tabaka lusakumunu kana beto kekwenda na ntwala na kuvukanaka kumosi na kisalu ya Yehowa?

¹⁸ Yezu kutubaka nde: “Muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka, yandi ta guluka.” (Matayo 24:13) Yau yina, “maboko na nge kulemba ve” to ‘mabolongo na nge kutekita’ ve ntangu yai ya beto kekinga kilumbu ya nene ya Yehowa! (Yezaya 35:​3, 4) Mbikudulu ya Sofonia ti kundimisa yonso ketuba na yina metala Yehowa nde: “Ngolo na yandi ta [gulusa] nge.” (Sofonia 3:17) Ee, Yehowa tagulusa “kibuka ya nene” na kitini ya nsuka ya “mpasi ya nene,” ntangu yandi tatuma Mwana na yandi na kuzengazenga makanda ya politiki yina kelanda na “kutula lulendo” na ntwala ya bantu na yandi.—Kusonga 7:9, 14; Sofonia 2:​10, 11; Nkunga 2:​7-9.

¹⁹ Mutindu kilumbu ya nene ya Yehowa kefinama, bika nde beto kukwenda na ntwala ti kikesa yonso, na kusadilaka yandi “dipeka na dipeka”! (Sofonia 3:9) Na kusalaka mutindu yina, beto mosi ntete mpi bantu ya nkaka mingi tatulama na ndonga sambu na “kubaka ndola ve kilumbu Mfumu Nzambi ta songa makasi na yandi” mpi beto lenda kumona lusantisu ya zina na yandi ya santu.

[Noti na nsi ya lutiti]

Na Kuvutukila

◻ Na inki mambu mvwandilu ya lusambu na kati ya Kikristu kefwanana na yina ya bilumbu ya Sofonia?

◻ Inki mutindu bamfumu ya politiki bubu yai kefwanana na “bana-bantotila” ya ntangu ya Sofonia?

◻ Inki balusilu ya kele na Sofonia melunganaka na zulu ya nsâdila?

◻ Inki mambu mafuku ya bantu mekwisaka kuzaba?

◻ Sambu na inki beto lenda kubikisa ve maboko na beto kulemba na kisalu ya Yehowa?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 26]

Bonso Sofonia, nsâdila ya kwikama ya Bakristu bapakulami kesamunaka nkatu boma bankanu ya Yehowa

[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]

“Mameme ya nkaka” mepesaka ve nzila nde kukonda kundima ya bantu kumanisa bau kikesa