Ndungunu ya Lusambu ya Kyeleka Mefinama

“Mfumu Nzambi ta [kuma] mfumu na nsi-ntoto ya mvimba.”—ZAKARIA 14:9.

 1. Inki bwilaka Bakristu ya kupakulama na nsungi ya Mvita ya I ya Inza, ye mambu yai bikulamaka inki mutindu?

NA NSUNGI ya mvita ya ntete ya inza, bapakulami monaka mpasi mingi, ti kukota boloko na maboko ya makanda yina vandaka na mvita. Bimenga na bau ya lukembilu sambu na Yehowa kandikamaka ngolo ye bau kotaka na kati ya nkadilu mosi ya kimpika ya kimpeve. Mambu yai yonso bikulamaka na Zakaria 14:​2, yina ketendula mutindu bansi yonso tanwanisa Yeruzalemi. Mbanza ya mbikudulu yai kele “Yeruzalemi ya zulu,” Kimfumu ya zulu ya Nzambi mpi kisika yina kele “kiti ya kimfumu ya Nzambi ti ya Mwana-dimeme.” (Baebreo 12:22, 28; 13:14; Kusonga 22:3) Bantu ya kupakulama ya Nzambi na zulu ya ntoto vandaka kumisa mbanza yina. Bantu ya kwikama na kati na bau gulukaka na ndwana yina, na kubuyaka bau mosi na kukonda kukulama “na mbanza.”a

2, 3. (a) Inki mutindu lusambu ya Yehowa menungaka kubanda na mvu 1919? (b) Kubanda na 1935, inki mambu mesalamaka?

² Na 1919, bapakulami katulamaka na nkadilu na bau ya kimpika, ebuna mbala mosi bau sadilaka nsungi ya ngemba yina kulandaka mvita. Bonso bangenzi ya Yeruzalemi ya zulu, bau sadilaka dibaku yina ya nene sambu na kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi mpi sambu na kusadisa na kuvukisa bamambere ya nsuka ya 144 000. (Matayo 24:14; 2 Korinto 5:20) Na 1931, bau bakaka zina yina ya mefwana na Masonuku, Bambangi ya Yehowa.​—Yezaya 43:​10, 12.

³ Tuka ntangu yina, Bambangi ya kupakulama ya Nzambi kevutukaka dyaka nima ve. Yau kuvanda Hitler ti ngidika na yandi ya politiki ti ya bitumba ya Nazi lendaka kusukisa bau ve. Ata na kati ya munyokudi ya inza ya mvimba, kisalu na bau mebutaka mbuma na ntoto ya mvimba. Mingimingi kubanda na mvu 1935, “kibuka ya nene,” ya bansi yonso yina bikulamaka na mukanda ya Kusonga, mekwisaka kuvukana ti bau. Bayai mpi kele Bakristu ya kudipesa mpi ya kubotama ye bau me “yobisaka bamvwela na bo, bo [me] kumisaka yo mpembe na menga ya Mwana-dimeme,” Yezu Kristu. (Kusonga 7:​9, 14) Ata mpila yina, bau kele ve bapakulami, ti kivuvu ya luzingu ya zulu. Kivuvu na bau kele ya kubaka kima ya Adami ti Eva kuvidisaka, disongidila, luzingu ya kukuka na paladisu ya ntoto. (Nkunga 37:29; Matayo 25:34) Bubu yai, ntalu ya myoyo ya kibuka ya nene kele ya kuluta kiteso ya mafunda tanu. Lusambu ya kyeleka ya Yehowa kele na kununga, kansi ndungunu na yau ya nsuka kele na makwisa.

Banzenza na Tempelo ya Kimpeve ya Nzambi

4, 5. (a) Na wapi kibuka ya nene kesambilaka Yehowa? (b) Inki mabaku bau kesepelaka na yau, ye yau kelungisa inki mbikudulu?

⁴ Mutindu yau bikulamaka, kibuka ya nene “ke sadilaka Nzambi mpimpa ti mwini na [tempelo] na yandi.” (Kusonga 7:15) Sambu bau kele ve bantu ya Israele ya kimpeve, banganga-Nzambi, yau kemonana nde Yoane monaka bau ya kutelama na kibansala ya nganda ya tempelo, kibansala ya Mimpani. (1 Piere 2:5) Nkembo ya inki mutindu tempelo ya kimpeve ya Yehowa mekumaka na yau, ti lupangu na yau ya kele na kufuluka ti kibuka yai ya nene yina, kumosi ti nsâdila ya Izraele ya kimpeve, kele na kukembilaka yandi!

⁵ Kibuka ya nene kesadila Nzambi ve na bamvwandilu yina kele kifwani ya kibansala ya kati ya banganga-Nzambi. Bau kebingama ve ya lunungu sambu na lukanu ya kuvanda bana ya lundi ya Nzambi, bana ya kimpeve. (Roma 8:1, 15) Ata mpila yina, na kutulaka lukwikilu na nkudulu ya Yezu, bau ketelama ya kugedila na ntwala ya Yehowa. Bau kebingama bantu ya lunungu ti lukanu ya kuvanda banduku na yandi. (Fwanisa ti Yakobo 2:​21, 23.) Bau mpi kele na dibaku ya kupesa kimenga ya lenda ndimama na zulu ya mesa-kimenga ya kimpeve ya Nzambi. Yau yina, na yina metala kibuka yai ya nene, mbikudulu ya Yezaya 56:​6, 7 kele na kulungana na nkembo yonso: “[Ba]nzenza yina me kota na kimvuka ya bantu na mono [Yehowa], kana [bo] zola mono ti kusadila mono, . . . mono ta nata [bo mpi] na ngumba na mono Nzambi, mono ta pesa [bo] kiese na nzo na mono ya bisambu, mono ta ndima mpi konso makabu yina ya [bo] ta pesa mono na zulu ya mesa-kimenga. Sambu nzo na mono bo ta binga yo nzo ya bisambu ya bantu yonso ya nsi-ntoto.”

 6. (a) Banzenza ketambikaka bimenga ya inki mutindu? (b) Dilonga ya masa yina vandaka na kibansala ya banganga-Nzambi keyibusa bau inki?

⁶ Na kati ya bimenga ya banzenza yina kepesa kele “mbuma ya bikobo [bonso makabu ya kitoko ya bambuma ya kubongisama] yina keta kimbangi sambu na zina [ya Nzambi]” (NW) ye “kusala mambu ya mbote ti kusadisa bampangi.” (Baebreo 13:​15, 16) Dilonga ya nene ya masa yina banganga-Nzambi vandaka kusadila sambu na kuyobila kele mpi ngibusa ya mfunu sambu na banzenza yai. Bau mpi fwete lemfuka na bunkete ya kimpeve mpi ya bikalulu mutindu, malembemalembe, Ndinga ya Nzambi kekumina bau pwelele.

Kisika ya Santu ti Bisadilu na Yau

 7. (a) Inki mutindu kibuka ya nene ketadilaka dibaku ya kinganga-Nzambi ya santu? (b) Inki mabaku ya ngika banzenza yankaka mezwaka?

⁷ Keti Kisika ya Santu ti bisadilu na yau kele ti ntendula sambu na kibuka yai ya nene ya banzenza? Beto kezaba nde, bau tabika kuvanda ve ata fyoti na bamvwandilu yina kele kifwani ya Kisika ya Santu. Bau mebutuka ve mbala ya zole bonso bana ya kimpeve ya Nzambi ti kisitwaye ya zulu. Keti bau kewaka kikenene? Ve. Kansi bau kesepelaka na dibaku ya kupesa maboko na nsâdila ya 144000, mpi bau kemonisaka ntonda ya mudindu na Nzambi sambu yandi mendimaka bana ya lundi yai ya kimpeve yina tavukana ti Yezu sambu na kumatisa bantu na nkadilu ya kukuka. Dyaka, kibuka ya nene ya banzenza kezolaka mingi lemvo ya Nzambi, lemvo ya bau mekuka ve na kubaka, na kupesaka bau kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu ya ntoto. Bankaka na kati ya banzenza yai, bonso Banetinimi ya ntama, mezwaka mabaku ya kinkengi sambu na kusadisa kinganga-Nzambi ya santu.b (Yezaya 61:5) Na kati ya bantu yai, Yezu kepona “bana-bantotila na ntoto ya mvimba.”​—Nkunga 45:​16, NW.

8, 9. Inki mambote kibuka ya nene kebakaka na kutadilaka bisadilu ya Kisika ya Santu?

⁸ Ata nkutu bau tabika kukota ve na kati ya Kisika ya Santu ya kyeleka, kibuka ya nene ya banzenza kelonguka malongi ya mbalu na bisadilu na yau. Kaka mutindu bamwinda vandaka ntangu yonso ti mfunu ya mafuta, mutindu mosi banzenza kele na mfunu ya mpeve sambu na kusadisa bau na kubakisa malembemalembe bakyeleka ya Ndinga ya Nzambi, bakyeleka ya kekwisa na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Matayo 24:​45-47) Dyaka, mpeve ya Nzambi kesadisaka bau na kundima imvitasio yai: “[“Mpeve ti nkento ya makwela (nsâdila ya bapakulami) kelanda na kutuba,” NW] nde: ‘Kwisa!’ Konso muntu yina ke wa mambu yai, yandi mpi kutuba nde: ‘Kwisa!’ Konso muntu yina ke na nzala ya masa, yandi kwisa. Konso muntu yina ke zola kunwa masa ya moyo, yandi baka yo ya mpamba.” (Kusonga 22:17) Yau yina, dikunzi ya mwinda keyibusa kibuka ya nene na yina metala mukumba na bau ya kungenga bonso Bakristu mpi ya kutina konso kima yina, na nkadilu, mabanza, bangogo to na bisalu, lenda pesa mpeve santu ya Nzambi mawa.​—Efezo 4:30.

⁹ Mesa ya kumonisila mampa keyibusa kibuka ya nene nde, na kubikala na mavimpi ya mbote na kimpeve, bau fwete dya ntangu yonso madya ya kimpeve yina kekatuka na Biblia mpi na mikanda ya kekatukaka na “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Matayo 4:4) Mesa-kimenga ya ndumbu keyibusa bau mfunu ya kusamba Yehowa na ngolo yonso sambu na kubaka lusadisu na mpila nde bau lunda kwikama na bau. (Luka 21:36) Bisambu na bau fwete vanda mpi ti bangogo ya lukembilu mpi ya kumonisa ntonda. (Nkunga 106:1) Mesa-kimenga ya ndumbu keyibusa bau mpi mfunu ya kukembila Nzambi na mitindu yankaka, bonso kuyimba bankunga ya Kimfumu na ntima yonso na balukutakanu ya Bukristu mpi na kudibongisa na bau ya mbote na “kuta kimbangi ya mbote sambu na luguluku.”​—Roma 10:10.

Kununga ya Kimakulu ya Lusambu ya Kyeleka

10. (a) Inki kivuvu ya nene ya makwisa beto lenda kinga na mpusa yonso? (b) Inki mambu fwete salama ntete?

¹⁰ Bubu yai “bantu mingi” yina kekatuka na bansi yonso kele na kufulukaka na nzo ya lusambu ya Yehowa. (Yezaya 2:​2, 3) Na kupesaka nzikisa ya mambu yai, Kusonga 15:4 ketuba nde: “Mfumu Nzambi, nani lenda tina nge boma ve? Nani lenda buya na kupesa nge lukumu? Sambu nge mosi mpamba kele muntu ya santu. Bantu ya bansi yonso ta kwisa kusamba nge, sambu mambu yina ya mbote ya nge ke salaka yo me monika na bantu yonso.” Zakaria kapu 14 ketendula mambu yina talanda. Ntama mingi ve, nkadilu ya mbi ya ntalu ya kuluta mingi ya bantu na zulu ya ntoto taluta kiteso ya nsuka, sambu bau tavukana mbala ya nsuka, sambu na kusala mvita ti Yeruzalemi​—mimonisi ya Yeruzalemi ya zulu yina kele na zulu ya ntoto. Na nima, Yehowa tasala kisalu. Bonso Nzambi ya Mvita, yandi “ta kwenda kunwanisa bantu yango” yina tameka kusala bitumba yai.—Zakaria 14:​2, 3.

11, 12. (a) Inki mutindu Yehowa tasala na ntangu ya bitumba ya kimvuka kontre bansambidi na tempelo na yandi? (b) Nsukilu ya mvita ya Nzambi tavanda inki?

¹¹ “Mfumu Nzambi ta tinda maladi ya ngolo na bantu yonso yina nwanaka bitumba ti Yeruzalemi. Misuni ta pola ntangu bo ta vanda ya kutelama, meso na bo ti baludimi na bo yo mpi ta pola. Na kilumbu yango yina Mfumu Nzambi ta kumisa bo kisakasaka ti boma mpenza na mpila nde bo simbana bo na bo, bo nwana.”—Zakaria 14:12, 13.

¹² Maladi yai kuvanda ya kyeleka to ya kifwani, beto tamona yau na nsuka. Kansi, kima mosi kele kyeleka. Ntangu bambeni ya Nzambi kekwenda na kimvuka na kunwanisa bansadi ya Yehowa, ngolo ya Nzambi ya kuluta bangolo takangisa bau na mutindu mosi ya kuyituka. Minoko na bau takangama. Yau tavandaka bonso nde baludimi na bau ya luvwezo mekatulama. Lukanu na bau ya kimvuka takuma lubungi na meso na bau, bonso nde meso na bau vandaka ya kukatula. Ngolo na bau ya nitu, yina kupesaka bau kikesa ya kunwana, tabwa. Bisakasaka nkatu kuzaba, bau tanwana bau na bau mpi kugondana ngolo. Na mutindu yina, bambeni yonso na ntoto ya lusambu ya Nzambi takatulama. Na nsuka, makanda yonso tavanda ya kupusama na kundima kaka nde Yehowa kele Nkwa-kimfumu ya luyalanganu ya mvimba. Mbikudulu talungana: “Mfumu Nzambi ta [kuma] mfumu na nsi-ntoto ya mvimba.” (Zakaria 14:9) Ebuna na nima, Satana ti bademo na yandi takangisama, ntangu Luyalu ya Kristu ya Bamvula Funda tayantika ti balusakumunu ya nene ya mebumbamaka sambu na bantu.​—Kusonga 20:​1, 2; 21:​3, 4.

Lufutumuku na Ntoto

13. “Bantu yonso yina ta bikala” kele banani?

¹³ Mbikudulu ya Zakaria kelanda na kapu 14, mvese 16 nde: “Na nima, kana bambeni me bela imene, bantu yonso yina ta bikala bo ta kwendaka konso mvula na Yeruzalemi na kusamba Mfumu Nzambi, [“Yehowa ya minkangu,” NW], ti kusala Nkinsi ya Bisasa.” Biblia kemonisa nde, bantu yonso ya moyo bubu yai, yina kezinga na nsuka ya ngidika yai ya mbi mpi kelanda na kuvanda bambeni ya lusambu ya kyeleka, “ndola ya bo ta baka kele lufwa ya mvula na mvula.” (2 Tesalonika 1:​7-9; tala mpi Matayo 25:​31-33, 46.) Bau tavanda ti lufutumuku ve. Yau kemonana nde, na ntangu yina, “bantu yonso yina me bikala” tavanda bamambere ya makanda yina kufwaka na ntwala ya bitumba ya nsuka ya Nzambi, bayina Biblia kepesila kivuvu ya lufutumuku. Yezu silaka nde: “Ntangu ke kwisa, bantu yonso yina me fwaka kele na maziamu, bo ta wa ndinga na yandi; ebuna bo ta basika na maziamu na bo. Bantu yina me salaka mbote, bo ta telama sambu na kubaka diaka moyo, kansi bayina me salaka mbi, bo ta telama sambu kubaka ndola na bo.”​—Yoane 5:​28, 29.

14. (a) Inki bafutumuki fwete sala sambu na kuzwa luzingu ya mvula na mvula? (b) Inki tabwila bayina yonso tabuya na kudipesa na Yehowa mpi na kusadila lusambu ya kyeleka?

¹⁴ Bantu yai yonso ya tatelama fwete sala kima mosi sambu lufutumuku na bau kukuma ya luzingu kansi ya nkanu ya lufwa ve. Bau fwete kwisa na bibansala ya ntoto ya tempelo ya Yehowa mpi kufukimina na kudipesaka na Nzambi na nzila ya Yezu Kristu. Konso muntu yina tafutumuka mpi tabuya na kusala mpila yina, yandi tabaka ndola yina kekumina makanda ya bilumbu yai. (Zakaria 14:18) Nani lenda zaba kana bafutumuki ikwa tavukana na kyese yonso ti kibuka ya nene na kuta Nkinsi ya kyeleka ya Bisasa? Ntembe kele ve nde bau tavanda mingi, ye mbutu tavanda nde tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa takuma nkutu na nkembo ya kuluta dyaka!

Nkinsi ya Kyeleka ya Bisasa

15. (a) Tanga mwa-mambu ya mfunu ya Nkinsi ya Bisasa ya Izraele ya ntama. (b) Sambu na inki bangombe 70 vandaka kutambikama na ntangu ya nkinsi?

¹⁵ Konso mvula, Izraele ya ntama vandaka na ntuma ya kuta Nkinsi ya Bisasa. Yau vandaka kusala mposo mosi mpi vandaka kusalama na nsuka ya ntangu ya kukatula bambuma. Yau vandaka ntangu ya kyese ya kuvutula matondo. Na mposo yina ya mvimba, yau lombamaka nde bau zinga na bisasa ya kufikama ti matiti ya banti, mingimingi mandala. Nkinsi yina vandaka kuyibusa bantu ya Izraele mutindu Nzambi gulusaka bankaka na bau na Ezipte, mpi mutindu yandi sungiminaka bau ntangu bau vandaka kuzinga na bisasa kiteso ya bamvula 40 na ntoto makanga tii ya bau kumaka na Ntoto ya Lusilu. (Levi 23:​39-43) Na ntangu ya nkinsi, bangombe 70 vandaka kutambikama na zulu ya mesa-kimenga ya tempelo. Yau kele pwelele nde, dyambu yai ya nkinsi vandaka mbikudulu ya kisalu ya kukuka mpi ya kimakulu ya kugulusa luzingu yina Yezu Kristu kusalaka. Mambote ya kimenga na yandi ya nkudulu nsukansuka tapanzana na mbidi ya bantu, bana ya mabuta 70 ya bantu yina kubasikaka na divumu ya Noa.​—Kuyantika 10:​1-29; Kutanga 29:​12-34; Matayo 20:28.

16, 17. (a) Inki ntangu Nkinsi ya kyeleka ya Bisala kuyantikaka, mpi inki mutindu yau kelanda? (b) Na inki mutindu kibuka ya nene kevukana na nkinsi yango?

¹⁶ Na yau, Nkinsi ya ntama ya Bisasa vandaka kumonisa kuvukana ya bansumuki yina lenda gulusama na kati ya tempelo ya nene ya kimpeve ya Yehowa. Ndungana ya nkinsi yango yantikaka na Pantekoti na mvu 33 T.B. ti luyantiku ya mvukana ya kyese ya bantu ya Izraele ya kimpeve na kati ya dibundu ya Bukristu. (Bisalu 2:​41, 46, 47) Bapakulami yai ndimaka nde bau vandaka “banzenza” na inza ya Satana, sambu bau “kele basitwaye ya zulu.” (1 Piere 2:11; Filipi 3:20) Apostazi yina kubutaka Kikristu kwisaka kunata mwa-lubungi na ntangu mosi na zulu ya nkinsi yai ya kyese. (2 Tesalonika 2:​1-3) Kansi, nkinsi yantikaka dyaka na 1919 ti mvukana ya kyese ya bamambere 144 000 ya Izraele ya kimpeve, yina kulandanaka ti mvukana ya kibuka ya nene ya bansi yonso ya Kusonga 7:9.

¹⁷ Kibuka ya nene kemonisama ti mandala na maboko na bau, kima ya kesonga nde bau mpi kele bantu ya kyese yina keta Nkinsi ya kyeleka ya Bisala. Bonso Bakristu ya kudipesa, bau kevukanaka na kyese yonso na kisalu ya kuvukisa dyaka bansambidi mingi na kati ya tempelo ya Yehowa. Kuluta dyaka, bonso bantu ya masumu, bau kendimaka nde bau kele na nswa ve ya kuzinga kimakulu na zulu ya ntoto. Bau, kumosi ti bafutumuki, fwete landa kutula lukwikilu na kimenga ya nkudulu ya Kristu tii kuna ya bau takuma na nkadilu ya bantu ya kukuka na nsuka ya Luyalu ya Kristu ya Bamvula Funda.​—Kusonga 20:5.

18. (a) Inki tasalama na nsuka ya Luyalu ya Yezu Kristu ya Bamvula Funda? (b) Inki mutindu lusambu ya kyeleka ya Yehowa tanunga nsukansuka?

¹⁸ Na ntangu yina, bansambidi ya Nzambi na zulu ya ntoto tatelama na ntwala na yandi na nkadilu ya bantu ya kukuka, nkatu mfunu ya kinganga-Nzambi ya zulu. Pana ntangu tavanda melunga, ntangu ya Kristu “ta pesa Kimfumu na Tata [mpi] Nzambi [“na yandi,” NW].” (1 Korinto 15:24) Satana takangulama “sambu na bilumbu fioti,” sambu na kumeka bantu ya kukuka. Muntu yonso ya takonda kwikama tafwa lufwa ya mvula na mvula, kumosi ti Satana mpi bademo na yandi. Bayina tabikala ya kwikama tabaka luzingu ya mvula na mvula. Bau ta kuma bazinga ya kimakulu na Paladisu ya ntoto. Na yau, Nkinsi ya kyeleka ya Bisala tavanda mekuma na nsuka na yau ya nkembo ti ndungunu. Lusambu ya kyeleka tavanda menunga sambu na nkembo ya Yehowa ya mvula na mvula mpi sambu na kyese ya mvula na mvula ya bantu.​—Kusonga 20:​3, 7-10, 14, 15.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Bangyufula ya Mvutukila

◻ Inki mutindu “Yeruzalemi” nwanisamaka na nsungi ya mvita ya ntete ya inza?​—Zakaria 14:2.

◻ Inki mekuminaka bantu ya Nzambi kubanda na 1919?

◻ Banani bubu yai kevukanaka na kuta Nkinsi ya kyeleka ya Bisala?

◻ Inki mutindu lusambu ya kyeleka tanunga kimakulu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]

Bantu vandaka kusadila mandala na ntangu ya Nkinsi ya Bisasa