“Zola Kyeleka ti Ngemba”!
“[Yehowa ya minkangu, “NW”] songaka Zakaria nde: ‘. . . zola mambu ya kieleka ti ya ngemba.’ ”—ZAKARIA 8:18, 19.
1, 2. (a) Inki beto lenda kutuba na yina metala ngemba ya bantu? (b) Sambu na inki inza ya bubu yai tamonaka ngemba ve ata fyoti?
“INZA mevandaka ntete na ngemba ve. Na ndambu mosi—mbala mingi na bisika mingi na mbala mosi—kevandaka kaka ti bamvita.” Yai kele mutindu Profesere Milton Mayer ya Université ya Massachusetts, États-Unis kutubaka. Ntendula ya mawa ya inki mutindu sambu na bantu! Ya kyeleka, bantu mezolaka ngemba. Bantu ya politiki mesalaka mitindu yonso sambu na kubumba ngemba, kubanda na ngemba ya Roma (Pax Romana) na ntangu ya baroma, tii na ngidika ya “kugondana ya kyeleka” (Destruction Mutuelle Assurée) na nsungi ya Guerre Froide. Kansi, nsukansuka, bikesa na bau yonso kenungaka ve. Mutindu Yezaya kutubaka yau bamvunkama mingi meluta, ‘bantu yina vandaka kusosa kukotisa ngemba na kati ya bantu bo ke dila ngolo.’ (Yezaya 33:7) Sambu na inki mutindu yina?
2 Yau kele mpila yina sambu ngemba ya kimakulu fwete kubasika na kisika yina kumenga mpi kindila ya mingi kele ve; lufulu na yau fwete kuvanda na kyeleka. Ngemba lenda kuvanda ve na zulu ya luvunu. Yau yina, ntangu Yehowa vandaka kubikula kuvutulama mpi ngemba sambu na Izraele ya ntama, yandi kutubaka nde: “Mono ta natila Yeruzalemi ngemba na ngemba, mono ta pesa yo kimvwama ya bansi yonso; kimvwama ta vanda mingi bonso nzadi me fuluka.” (Yezaya 66:12) Satana Dyabulu, nzambi ya ngidika ya bima yai, kele “muntu [ya] ke fwaka bantu,” ngondi, mpi “muntu ya luvunu mpi tata ya luvunu.” (Yoane 8:44; 2 Korinto 4:4) Inki mutindu inza ti nzambi ya mutindu yai lenda kuvanda na ngemba?
3. Inki dikabu yina kemonana pwelele Yehowa mepesaka na bantu na yandi ata bau kezinga na inza mosi ya mavwanga?
3 Kansi, na mutindu mosi yina kemonana pwelele, Yehowa kepesaka ngemba na bantu na yandi, ata nkutu bau kezinga na inza ya Satana ya kupanzana na mvita. (Yoane 17:16) Na mvunkama ya sambanu N.T.B., yandi kulungisaka lusilu na yandi yina yandi kupesaka na Yeremia mpi kupesaka “ngemba ti kyeleka” na dikanda na yandi ya kuswaswana ntangu yandi kuvutulaka bau na insi na bau. (Yeremia 33:6) Mpi na bilumbu yai ya nsuka, yandi mepesaka “ngemba ti kyeleka” na bantu na yandi yina kele na kati ya “insi” na yandi, to nkadilu ya kimpeve awa na ntoto, ata nkutu bau kezingaka na ntangu ya kuluta mavwanga ya inza yai memonaka ntete ve katuka ntama tii bubu yai. (Yezaya 66:8; Matayo 24:7-13; Kusonga 6:1-8) Mutindu beto kelanda ntendula na beto ya Zakaria kapu 8, beto tavanda na ntonda ya mingi sambu na ngemba ti kyeleka ya Nzambi kepesaka mpi kumona inki beto lenda kusala sambu na kufula kubaka dikabu na beto na yau.
‘Bika Maboko na Beno Kukuma Ngolo’
4. Inki Zakaria kusyamisaka Izraele na kusala sambu na kuzwa ngemba?
4 Na mbala ya sambanu na mukanda ya Zakaria kapu 8, beto kewa luzayisu mosi ya kyese yina kekatuka na Yehowa: “[Yai mambu ya Yehowa ya minkangu metuba, ‘Bika maboko na beno kukuma ngolo, NW]. Ntangu yai beno ke wa mambu yo yina ya baprofete vandaka kutuba na ntangu ya kusala fondasio sambu na kutunga diaka Nzo-Nzambi. Ntangu beno vandaka me sala ntete ve fondasio ya Nzo-Nzambi, ata muntu ve vandaka kukuka kubaka muntu to mbisi na kisalu, [lufutu ya kisalu vandaka ve, NW]; ata muntu mpi ve vandaka kukuka kutambula na ngemba sambu na bambeni. Mono bikisaka bantu yonso bo nwana bo na bo.’ ”—Zakaria 8:9, 10.
5, 6. (a) Sambu bantu ya Izraele kulembaka nitu, inki mvwandilu kukumaka na Izraele? (b) Inki nsobana Yehowa kusilaka na Izraele kana Izraele kutula lusambu na yandi na kisika ya ntete?
5 Zakaria kutubaka bangogo yai ntangu tempelo vandaka na kutungama dyaka na Yeruzalami. Na ntwala, bantu ya Izraele yina katukaka na Babilone kulembaka nitu mpi bikisaka kisalu ya kutunga tempelo. Sambu dikebi na bau kukumaka na kusosa kimvwama na bau mosi, bau kuvandaka na lusakumunu mpi ngemba ya Yehowa ve. Ata bau vandaka kukuna bilanga na bau, mpi kuyidika bilanga na bau ya vinu, bau kuvwamaka ve. (Agai 1:3-6) Yau kuvandaka bonso bantu yina vandaka kusala “nkatu lufutu.”
6 Ntangu yai ya bau vandaka kutungulula tempelo, Zakaria kusyamisaka Bayuda na “kuvanda ngolo,” na kutulaka ti kikesa yonso lusambu ya Yehowa na kisika ya ntete. Inki mambu lendaka kubwa kana bau kusala mutindu yina? “Kansi ntangu yai bantu yina me bikala na ntoto yai, mono ta talaka bo mutindu ya nkaka. [Sambu nkeni ya ngemba tavanda, NW]. Vinu na bo ta kumaka mingi, ntoto na bo ta butaka bima mingi, mvula ta vandaka mingi; mono ta pesa mambote yai yonso na bantu na mono yina ta bikala. Beno bantu ya Yuda ti ya Israele, ntete banzenza vandaka kusinga bantu ya nkaka nde: ‘Bampasi kubwila beno mutindu yo bwilaka Yuda ti Israele!’ Kansi ntangu yai mono ta gulusa beno, ebuna banzenza ta tubaka nde: ‘Nzambi kusakumuna beno mutindu yandi sakumunaka Yuda ti Israele.’ Yo yina, beno vanda na kikesa, beno kumona boma ve. Mono Mfumu Nzambi, [Yehowa ya minkangu, NW], muntu metuba.” (Zakaria 8:11-13) Yau lombaka nde kana Izraele mesila na kusala, bau kuvwama. Ntete, ntangu makanda ya nkaka vandaka kutubila mbandu mosi ya lusingu, bau vandaka kumonisa yina ya Izraele. Ntangu yai, yau lombaka nde Izraele kukuma mbandu ya lusakumunu. Kikuma ya ngolo ya inki mutindu sambu bau ‘kubika maboko na bau kukuma ngolo’!
7. (a) Inki bansoba ya kyese bantu ya Yehowa memonaka, yina memonana na kiteso ya kuluta mingi na mvu ya kisalu 1995? (b) Na kutalaka na lapolo ya mvula ya mvimba, inki bansi nge kemona nde yau kele na ntalu ya mingi ya bansamuni, bapasudi-nzila, kiteso ya bangunga?
7 Inki beto lenda kutuba sambu na bubu yai? Beto tala, na bamvula ya kuyitaka 1919, beto lenda kutuba nde bantu ya Yehowa vandaka bonso ya kukonda kikesa. Bau kubikalaka ve ya kukonda kukota kibeni na mvita ya ntete ya inza, ye bau kuvandaka na mabanza ya kulandaka muntu, na kisika ya kulanda Ntotila na bau, Yezu Kristu. Yau yina, bankaka kulembaka nitu ntangu lutelaminu kubasikaka na kati mpi na nganda ya organizasio. Na nima na 1919, na nsadisa ya Yehowa, bau kubikisaka maboko na bau kukuma ngolo. (Zakaria 4:6) Yehowa kupesaka bau ngemba, ye bau kuvwamaka na kukuma ngolo. Mambu yai kemonana mbote na lapolo ya bamvula 75 ya mekatuka kuluta, yina metombuka mpenza na mvula ya kisalu 1995. Na kimvuka, Bambangi ya Yehowa kebuyaka kukembila insi, kupona bikanda, kukota nsoki, ti bikuma ya nkaka ya kimbeni. (1 Yoane 3:14-18) Bau kesadilaka Yehowa ti kikesa ya kyeleka na tempelo na yandi ya kimpeve. (Baebreo 13:15; Kusonga 7:15) Na mvula mosi mpamba yai ya meluta, bau kusalaka bantangu kuluta bilio mosi na kutubaka ti bankaka mambu yina metala Tata na bau ya mazulu. Konso ngonda, bau kulongukaka Biblia ti bantu 4 865 060. Bantu kiteso ya 663521 kusalaka kisalu ya mupasudi-nzila konso ngonda. Kana bantu ya Kikristu kezola kupesa mbandu ya bantu mosi ya kele na kikesa ya kyeleka na lusambu na bau, mbala mingi bau kelutaka kumonisa Bambangi ya Yehowa.
8. Inki mutindu konso Mukristu lenda kubaka luta ya “nkeni ya ngemba”?
8 Sambu na kikesa na bau, Yehowa kepesaka bantu na yandi “nkeni ya ngemba.” Konso muntu yina kekuna nkeni yango tamona ngemba kemena na ntima mpi na luzingu na yandi. Konso nkwikidi ya Mukristu, yina kesosaka ngemba ti Yehowa mpi bankundi Bakristu, kebaka dikabu na kyeleka mpi ngemba ya bantu ya zina ya Yehowa. (1 Piere 3:11; fwanisa ti Yakobo 3:18.) Keti yai kele kima ya kitoko ve?
“Beno Mona Boma Ve”
9. Inki nsoba Yehowa kusalaka na bansadilu na yandi ti bantu na yandi?
9 Ntangu yai beto ketanga luzayisu ya nsambwadi ya Yehowa. Yau kele nde inki? “[Yai mambu ya Yehowa ya minkangu metuba] ‘Ntangu bankaka na beno pesaka mono makasi, mono zengaka nde mono fweti pesa bo mpasi, mono balulaka ngindu na mono mpi ve. Kansi ntangu yai mono ke zola kusakumuna bantu ya Yeruzalemi ti Yuda. Ebuna beno mona boma ve.’ ”—Zakaria 8:14, 15.
10. Inki nsangu yina metadila Bambangi ya Yehowa kemonisa nde bau kumonaka boma ve?
10 Ata nkutu na kimpeve bantu ya Yehowa kuvandaka ya kumwangana na nsungi ya mvita ya ntete ya inza, na ntima na bau, bau vandaka na luzolo ya kusala mambu ya kusungika. Yau yina, Yehowa, na nima ya kupesa mwa bandola, kusobaka mutindu na yandi ya kutadila bau. (Malashi 3:2-4) Bubu yai, beto keyindulaka mpi kepesaka yandi matondo mingi sambu na mambu yina ya yandi mesalaka. Ya kyeleka, “bantu ya bansi yonso me mengaka beto.” (Matayo 24:9) Bamingi mekotaka boloko, bankaka nkutu mpi mefwaka sambu na lukwikilu na bau. Mbala mingi beto kekutanaka ti ntembe mpi luyinu. Kansi beto kemonaka boma ve. Beto kezabaka nde Yehowa kele ngolo ya kuluta lutelaminu yonso, yina kemonanaka ti yina kemonanaka ve. (Yezaya 40:15; Efezo 6:10-13) Beto tabikisa ve kulanda ndongisila yai: “Tula ntima na Mfumu Nzambi! Kulemba ve! Tula kaka ngolo, tula ntima na Mfumu Nzambi!”—Nkunga 27:14.
“Tuba Mambu ya Kieleka na Bampangi na Beno”
11, 12. Inki beto fwete kutula na ntu, muntu na muntu, kana beto kezola kubaka kabu ya kufwana na balusakumunu yina Yehowa kepesaka na bantu na yandi?
11 Sambu na kubaka balusakumunu mingi ya Yehowa, kele ti bima ya beto fwete kuyibuka. Zakaria ketuba nde: “Mambu ya beno fweti sala yo yai: Beno fweti tuba mambu ya kieleka na bampangi na beno, beno fweti sambisa bantu yonso kiteso mosi na batribinale sambu ngemba kuvanda, beno kanina bampangi na beno mbi ve, beno [dya ndefi, NW] ve na nzila ya luvunu, sambu mono Mfumu Nzambi ke zolaka ve ata fioti mambu ya mutindu yai.”—Zakaria 8:16, 17.
12 Yehowa ketuma beto na kutuba kyelaka. (Efezo 4:15, 25) Yandi kewaka ve bisambu ya bayina kekaninaka bampangi na bau mbi, kebumbaka kyeleka sambu na mambote na bau mosi, to kedyaka ndefi na luvunu. (Bingana 28:9) Sambu yandi kuyinaka kikalulu ya kubuya lukwikilu, yandi kezola nde beto kangama na kyeleka ya Biblia. (Nkunga 25:5; 2 Yoane 9-11) Dyaka, mpila mosi bambuta-bantu yina vandaka na bakyelo ya Izraele, bankuluntu yina kesambisaka fwete kusala nde bandongisila ti banzengolo na bau kubaka lufulu na kyeleka ya Biblia, kansi na mabanza na bau mosi ve. (Yoane 17:17) Yehowa kezola nde bau kusosa “kusambisa ya ngemba,” na kumekaka, bonso bangungudi Bakristu, na kuvutula ngemba na kati ya bantu mpi na kusadisaka bansumuki yina kebalula ntima na kuzwa dyaka ngemba ti Nzambi. (Yakobo 5:14, 15; Yude 23) Na mbala mosi mpi, bau kebumba ngemba ya dibundu, na kubasisaka ti kikesa yonso bantu yina kebebisaka ngemba ya dibundu na kukwaminaka na mambi.—1 Korinto 6:9, 10.
“Kyese ti Kusepela”
13. (a) Inki nsoba na yina metala kubuya madya Zakaria kubikulaka? (b) Inki bansungi ya kubuya madya kuvandaka na Izraele?
13 Ntangu yai, beto kewa luzayisu ya ngemba ya nana: “[Yai mambu ya Yehowa ya minkangu metuba], ‘Bilumbu ya kubuya kudia sambu na kusamba mono na ngonda ya iya, ya tanu, ya nsambwadi ti ya kumi yo ta kuma bafete ya kiese ti ya kusepela sambu na beno bantu ya Yuda. Yo yina beno fweti zola mambu ya kieleka ti ya ngemba.’ ” (Zakaria 8:19) Na nsi ya Nsiku ya Moize, bantu ya Izraele vandaka kubuya madya na Kilumbu ya Ndolula sambu na kumonisa ntantu na bau sambu na masumu na bau. (Levi 16:29-31) Bansungi iya ya kubuya madya ya Zakaria kusonikaka kemonana nde yau vandaka kusalama sambu na kudila kubotula mpi kupanzana ya Yeruzalemi. (2 Bantotila 25:1-4, 8, 9, 22-26) Kansi, ntangu yai, bau vandaka kutungulula tempelo, ye Yeruzalemi kufulukaka dyaka na bantu. Bidilu kukitukaka kyese, ebuna bansungi ya kubuya madya lendaka kukituka bansungi ya feti.
14, 15. (a) Na inki mutindu nkinsi ya Lusungiminu kuvandaka kikuma ya nene ya kuwila kyese, ye yau fwete kuyibusa beto inki? (b) Mutindu yau kemonana na lapolo ya mvu, inki bansi kuvandaka ntalu ya kuluta mingi ya bantu na Lusungiminu?
14 Bubu yai, beto Bakristu kebuyaka ve madya na mutindu ya Zakaria kutubaka to na mutindu ya kutumamaka na Nsiku. Sambu Yezu kupesaka luzingu na yandi sambu na masumu na beto, beto kesepela na lusakumunu ya Kilumbu ya nene ya Ndolula. Masumu na beto kefikama, kaka ve na mutindu ya kifwani, kansi kuloluka ya kimakulu. (Baebreo 9:6-14) Na kulandaka ntuma ya Nganga-Nzambi ya Nene ya mazulu, Yezu Kristu, beto kesungiminaka Lufwa na yandi bonso nkinsi mosi kaka ya kwikama na manaka ya Bakristu. (Luka 22:19, 20) Keti beto kewaka “kiese ve ti kusepela” mutindu beto kevukanaka kumosi konso mvula sambu na nkinsi yina?
15 Na mvula ya meluta, bantu 13 147 201 kuvukanaka kumosi sambu na nkinsi ya Lusungiminu, bantu 858 284 na zulu ya ntalu ya 1994. Mbidi ya inki mutindu! Yindula kyese ya kuvandaka na mabundu 78 620 ya Bambangi ya Yehowa mutindu ntalu ya bantu ya mevukanaka ntete ve kufulukaka na Banzo ya Kimfumu na bau sambu na nkinsi yango. Ya kyeleka, bantu yonso yina kuvandaka pana kupusamaka na “kuzola kieleka ti ngemba” mutindu bau vandaka kuyindula lufwa ya Muntu yina kele “nzila, . . . kieleka, . . . [mpi] moyo,” yina keyala mpi ntangu yai bonso “Mfumu ya Ngemba” ya nene ya Yehowa! (Yoane 14:6; Yezaya 9:5) Nkinsi yina kuvandaka ti disongidila ya kuswaswana sambu na bayina kusalaka yau na bansi ya kunyokwama na mavwanga mpi na mvita. Na mvu 1995, bampangi na beto mingi kumonaka mambu mingi ya kuluta imbi yina lenda kutendulama ve. Kansi, ‘ngemba ya Nzambi, ngemba yina me luta mambu yonso ya bantu ke yindulaka, kebaka ntima na bau ti mabanza na bau sambu na kimvuka yina ya bau kele ti Yesu Kristo.’—Filipi 4:7.
‘Bika Beto Lembika Luse ya Yehowa’
16, 17. Inki mutindu bantu ya makanda lenda “kulembika luse ya Yehowa”?
16 Kansi, na wapi bantu yai yonso ya kuvandaka na Lusungiminu kukatukaka? Luzayisu ya uvwa ya Yehowa ketendula: “[Yai mambu ya Yehowa ya minkangu metuba], ‘Kilumbu kele kaka ya bantu ta katuka na bansi ya nkaka ti na babwala mingi, bo ta kwisa kufuluka na Yeruzalemi. Bantu ya bwala ya nkaka ta tubila bantu ya nkaka nde: “Beto ke kwenda [kulembika luse ya Yehowa mpi kusosa Yehowa ya minkangu, NW], beno kwisa beto kwendeno.” Bantu ya ngolo ti ya nene ta kwisa na Yeruzalemi kusamba mono Mfumu Nzambi, [Yehowa ya minkangu], sambu mono kusakumuna bo.’ ”—Zakaria 8:20-22.
17 Bantu yina yonso ya kwendaka na Lusungiminu zolaka “kusosa Yehowa ya minkangu.” Bantu mingi na kati na bau kuvandaka bansadi ya kudipesa, ya kubotama. Mafunda ya bantu ya nkaka ya kuvukanaka kuvandaka mekuma ntete ve mutindu yina. Na bansi ya nkaka, ntalu ya bantu kuvandaka mbala iya to tanu kuluta ntalu ya bansamuni ya Kimfumu. Bantu mingi yai ya kesepelaka kele na mfunu ya lusadisu sambu na kulanda kuyela. Bika nde beto kulonga bau na kusepela na nzayilu yai nde Yezu kufwaka sambu na masumu na beto ye yandi kele na kuyala ntangu yai na Kimfumu ya Nzambi. (1 Korinto 5:7, 8; Kusonga 11:15) Mpi bika nde beto kusyamisa bau na kudipesa na Yehowa Nzambi mpi na kulemfuka na Ntotila na yandi ya kusolama. Na mutindu yina, bau “talembika luse ya Yehowa.”—Nkunga 116:18, 19; Filipi 2:12, 13.
“Banzenza Kumi ya Bandinga Yonso ya Nsi-ntoto”
18, 19. (a) Na ndungisa ya Zakaria 8:23, nani kele bubu yai “Muyuda”? (b) Banani bubu yai kele “banzenza kumi” yina “ta kwisa kusimba nsongi ya kazaka ya Muyuda”?
18 Na mbala ya nsuka na kapu nana ya Zakaria, beto ketanga nde: “[Yai mambu ya Yehowa ya minkangu metuba].” Inki kele luzayisu ya nsuka ya Yehowa? “Na bilumbu yina banzenza kumi ya bandinga yonso ya nsi-ntoto ta kwisa kusimba nsongi ya kazaka ya Muyuda mosi ti kutuba nde: ‘Beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.’ ” (Zakaria 8:23) Na bilumbu ya Zakaria, Izraele ya mbutuka kuvandaka kikanda ya kusolama ya Nzambi. Kansi, na mvunkama ya ntete, Izraele kulosaka Mesya ya Yehowa. Yau yina, Nzambi na beto kuponaka “Muyuda”—Izraele ya mpa—bonso kikanda na yandi ya sipesiali, “Israele ya Nzambi” ya kutungama na Bayuda ya kimpeve. (Galatia 6:16; Yoane 1:11; Roma 2:28, 29) Ntalu ya nsuka ya bantu yai fwete kuvanda 144 000, baponami na kati ya bantu, sambu na kuyala ti Yezu na Kimfumu na yandi ya zulu.—Kusonga 14:1, 4.
19 Mingi na kati ya bantu yai 144 000 mefwaka ya kwikama mpi mekwendaka na nsendo na bau ya zulu. (1 Korinto 15:51, 52; Kusonga 6:9-11) Ndambu kele dyaka na zulu ya ntoto mpi bau kesepela na kumona nde “banzenza kumi” yina kuponaka na kukwenda nzila mosi ti “Muyuda” kele nkatu ntembe “kibuka ya nene yina . . . mebasika na bansi yonso ti na makanda yonso ti na bantu yonso ti na bandinga yonso.”—Kusonga 7:9; Yezaya 2:2, 3; 60:4-10, 22.
20, 21. Mutindu nsuka ya inza yai kefinama, inki mutindu beto lenda kubikala na ngemba ti Yehowa?
20 Mutindu nsuka ya inza yai kele na kufinama na mpila mosi ya muntu lenda kukangisa ve, Kikristu kele bonso Yeruzalemi na bilumbu ya Yeremia: “Beto vandaka kusosa ngemba kansi mpamba, beto vandaka kusosa kubeluka kansi bampasi ke landa kaka.” (Yeremia 14:19) Mpasi yina takuma na kiteso na yau ya kuluta ngolo ntangu makanda tabalukila lusambu ya luvunu mpi tafwa yau. Ntangu fyoti na nima, makanda yau mosi tabungulama na mvita ya nsuka ya Nzambi, Armagedoni. (Matayo 24:29, 30; Kusonga 16:14, 16; 17:16-18; 19:11-21) Ntangu ya nsuka ya mavwanga ya inki mutindu yau tavanda!
21 Na kati ya mambu yina yonso, Yehowa tatanina bantu yina kezolaka ngemba mpi kekunaka “nkeni ya ngemba.” (Zakaria 8:12; Sofonia 2:3) Yau yina, bika nde beto kubikala na luguluku na ntoto ya bantu na yandi, na kukembilaka yandi na kikesa yonso mpi na kusadisaka bantu na kiteso ya beto lenda na mpila nde bau “kulembika luse ya Yehowa.” Kana beto mesala mutindu yina, beto tasepela kimakulu na ngemba ya Yehowa. Ee, “Mfumu Nzambi ke pesa bantu na yandi ngolo, yandi kesakumunaka bo ti kupesa bo ngemba.”—Nkunga 29:11.
Keti Nge Lenda Kutendula?
◻ Inki mutindu bantu ya Nzambi ‘kukumisaka maboko na bau ngolo’ na bilumbu ya Zakaria? Bubu yai?
◻ Inki beto kesalaka na ntwala ya mimekamu, luyinu, mpi ntembe?
◻ ‘Kutuba mambu ya kieleka na bampangi na beno’ kesongidila inki sambu na beto?
◻ Inki mutindu muntu lenda “kulembika luse ya Yehowa”?
◻ Inki kikuma ya nene ya kyese kemonana na ndungisa ya Zakaria 8:23?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]
Na mvula ya meluta, Bambangi ya Yehowa kusalaka bangunga 1 150 353 444 na kusolulaka ti bantu mambu yina metala Kimfumu ya Nzambi