Kudipesa na Nzambi ti Kimpwanza ya Kusola

“Kristo me katulaka beto na kimpika; yo yina beto kele diaka bampika ve.”​—GALATIA 5:1.

 1. Bangogo ya Kiebreo ti ya Kigreki yina mebalulamaka nde “kudipesa,” “kupesa na maboko ya Nzambi,” to “kubieka” kesadilamaka mingimingi sambu na inki?

BANSONIKI ya Biblia sadilaka bangogo mingi ya Kiebreo ti ya Kigreki sambu na kumonisa ngindu ya kuvanda ya kugambula, to ya kutulama na lweka, sambu na kulungisa lukanu mosi ya santu. Na Babiblia ya Kikongo, bau kebalulaka bangogo yai nde “kudipesa,” “kupesa na maboko ya Nzambi,” to “kubieka.” Bantangu yankaka, bau kesadilaka bangogo yai sambu na banzo​—⁠mingimingi batempelo ya Nzambi na Yeruzalemi ya ntama ti lusambu yina vandaka salama muna. Bau kesadilaka yau mingi ve sambu na bisalu ya kinsuni.

Kudipesa na “Nzambi ya Israele”

 2. Sambu na inki Yehowa kele na nswa ya kubingama “Nzambi ya Israele”?

² Na 1513 N.T.B., Nzambi katulaka Izraele na kimpika na Ezipte. Na nima fyoti, yandi gambulaka bau bonso bantu na yandi ya kusolama, yandi salaka kuwakana mosi ti bau. Yandi songaka bau nde: “Ntangu yai, kana beno wila mono ti kulanda bansiku ya kuwakana ya mono wakanaka na beno, beno ta vanda bantu na mono mosi mpenza. Nsi-ntoto ya mvimba kele ya mono, kansi beno, beno ta vanda bantu ya mono mosi solaka.” (Kubasika 19:5; Nkunga 135:⁠4) Mutindu yandi solaka Izraele bonso bantu na yandi, Yehowa vandaka na nswa ya kubingama nde “Nzambi ya Israele.”​—⁠Yozue 24:⁠23.

 3. Sambu na inki Yehowa kele Nzambi ya keponaponaka ve ata yandi solaka Izraele bonso bantu na yandi?

³ Yehowa vandaka ve Nzambi ya keponaponaka ntangu yandi kumisaka Izraele bantu na yandi ya kudipesa, sambu yandi yibukaka mpi bantu yankaka na zola yonso. Yandi longaka bantu na yandi nde: “Kumonisa nzenza mpasi ve yina me kwisa kuzinga na ntoto na beno. Baka yandi bonso mpangi na nge munkwa-nsi, zola yandi bonso nge mosi, sambu beno mpi beno vandaka banzenza na nsi ya Ezipte. Mono kele Mfumu Nzambi, Nzambi na beno.” (Levi 19:​33, 34) Na nima ya bamvu-nkama mingi, ntumwa Piere bakisaka mbotembote ngindu ya Nzambi mpi yandi ndimaka nde: “Ya kieleka, mono me bakisa nde Nzambi ke zolaka bantu yonso mutindu mosi. Na konso dikanda ya bantu yandi ke ndimaka bantu yina ke zitisaka yandi ti ke salaka mambu ya mbote.”​—⁠Bisalu 10:​34, 35.

 4. Inki Izraele fwanaka kusala sambu na kubikala na kinduku ya Yehowa, mpi keti bau salaka yau?

⁴ Simba mpi nde bau lendaka kukuma bantu ya kudipesa na Nzambi kaka kana bau lemfuka mbotembote na ndinga ya Nzambi mpi bau kulunda kuwakana na yandi, pana bau lendaka kukuma ‘bantu ya Nzambi solaka.’ Mawa mingi na kumona nde bantu ya Izraele lungisaka ve malombo yai. Ntangu bau mebuya Mesia ya Nzambi tindaka na mvu-nkama ya ntete T.B., bau vidisaka dibaku na bau. Yehowa vandaka dyaka ve “Nzambi ya Israele.” Ebuna, bantu ya Izraele ya kinsuni mpi vandaka dyaka ve bantu ya kudipesa na Nzambi.​—Fwanisa ti Matayo 23:23.

Kudipesa ya “Israele ya Nzambi”

5, 6. (a) Inki Yezu ketendula na bangogo ya kele na Matayo 21:​42, 43? (b) Inki ntangu mpi inki mutindu “Israele ya Nzambi” kugangamaka?

⁵ Keti yau ketendula nde Yehowa vandaka dyaka ve ti bantu ya kudipesa? Ve. Yezu Kristu bikulaka na kusadilaka bangogo ya muyimbi-bankunga nde: “Keti beno me tangaka ntete ve mambu yai na Mukanda ya Nzambi? ‘Ditadi yai ya bamaso losaka yo me kumaka ditadi ya kuluta mfunu. Mfumu Nzambi muntu salaka mambu yina. Yo kele mambu ya kuyituka na meso na beto!’ . . . ‘Yo yina, mono ke tubila beno nde Nzambi ta katula beno Kimfumu na yandi, ebuna yandi ta pesa yo na bantu yina ta salaka bisalu ya Kimfumu [“na dikanda yina kebutaka bambuma na yau,” NW].’ ”​—⁠Matayo 21:​42, 43.

⁶ “Dikanda yina kebutaka bambuma na yau” monanaka dibundu ya Bukristu. Ntangu yandi vandaka na ntoto, Yezu solaka bantu na yau ya ntete. Kansi, na kilumbu ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., kele Yehowa yandi mosi muntu gangaka dibundu ya Bukristu, ntangu yandi tyamunaka mpeve santu na zulu ya bantu na yau ya ntete, kiteso ya 120. (Bisalu 1:15; 2:​1-4) Mutindu ntumwa Piere sonikaka na nima, dibundu ya mpa yai kumaka “bantu ya kusolama, kimfumu ya banganga-nzambi, kikanda ya santu, bantu ya fwete vanda dikabu ya kuswaswana.” Bau solamaka sambu na inki? Sambu bau “samuna bantoma ya muntu yina bingaka [bau] na kubasika na mpimpa sambu na kumona mwinda na yandi ya kuyituka.” (1 Piere 2:​9, NW) Balandi ya Kristu, ya kupakulama na mpeve ya Nzambi, kumaka dikanda ya kudipesa, “Israele ya Nzambi.”​—⁠Galatia 6:⁠16.

 7. Yau lombaka nde bantu ya Izraele ya Nzambi kuvanda ti inki, ye Polo songaka bau na kubuya inki?

⁷ Ata bantu ya dikanda ya santu vandaka “bantu ya fwete vanda dikabu ya kuswaswana,” yau lombaka ve nde bau kwenda na kimpika. Nkutu yau lombaka nde bau vanda na kimpwanza ya nene kuluta yina ya vandaka ti dikanda ya Izraele ya kinsuni. Na bantu yina tavanda na dikanda yai ya mpa, Yezu silaka nde: “Beno ta zaba . . . kieleka, ebuna [kieleka] ta katula beno na kimpika.” (Yoane 8:32) Ntumwa Polo monisaka nde Bakristu vandaka dyaka ve na kimpika ya malombu ya kuwakana ya Nsiku. Na mambu yai, yandi kebisaka bankwikidi ya Galatia nde: “Kristo me katulaka beto na kimpika; yo yina beto kele diaka bampika ve. Ebuna beno vandaka na kikesa yina ya bantu kele na kimpika ve, beno ndima ve na kuvanda diaka bampika.”​—⁠Galatia 5:⁠1.

 8. Na inki dyambu ngidika ya Bukristu kepesa bantu kimpwanza ya kuluta nene kuluta kuwakana ya Nsiku?

⁸ Na luswaswanu ti Izraele ya kinsuni ya ntama, bantu ya Izraele ya Nzambi kezitisaka malongi ya kudipesa na bau tii bubu yai. Yau kele kima ya kuyituka ve sambu bantu na yau kelemfukaka na luzolo na bau mosi. Bantu ya Izraele ya kinsuni vandaka butuka dezia ya kudipesa, kansi bantu ya Izraele ya Nzambi solaka na kudipesa na Nzambi. Na yau, ngidika ya Bukristu kele ya kuswaswana ti kuwakana ya Nsiku ya Bayuda, sambu bantu vandaka kudipesa na kingolongolo, kukonda kimpwanza ya kusola.

9, 10. (a) Inki mutindu Yeremia monisaka nde nsoba tavanda na dyambu ya kudipesa? (b) Sambu na inki nge lenda tuba nde, bubu yai, Bakristu yonso ve ya kudipesa kele na Izraele ya Nzambi?

⁹ Mbikudi Yeremia yitaka monisa nde nsoba tavanda na mambu ya kudipesa ntangu yandi sonikaka nde: “Mfumu Nzambi ke tuba nde: ‘Kubika fioti mono ke wakana diaka na bantu ya Israele ti bantu ya Yuda. Kuwakana yango ta vanda ve bonso kuwakana yina ya mono wakanaka na bankaka na bo ntangu mono simbaka bo na maboko sambu na kubasisa bo na nsi ya Ezipte. Bo landaka ve bansiku ya kuwakana na mono ata mono vandaka mfumu na bo. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba. Na bilumbu yango yina mono ta wakana na bantu ya Israele mutindu yai: Mono ta kotisa bansiku na mono na ntima na bo, mpidina bo mosi kuzaba yo. Mono ta vanda Nzambi na bo, ebuna bo bo ta vanda bantu na mono. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba.’ ”​—⁠Yeremia 31:​31-33.

¹⁰ Sambu nsiku ya Nzambi kele bonso ya kusonika to ‘ya kukotisa na ntima na bo,’ bantu ya Izraele ya Nzambi kevandaka na kikesa ya kuzinga na kuwakana ti kudipesa na bau. Ngolo ya kepusaka bau kele ngolo kuluta yina ya bantu ya Izraele ya kinsuni, yina vandaka kudipesa na lubutuku, kansi na kusola ve. Bubu yai, bansambidi kuluta mafuku tanu na inza ya mvimba, kevandaka ti kikesa ya nene na kusala luzolo ya Nzambi, bonso Izraele ya Nzambi. Bau mpi mepesaka luzingu na bau na Yehowa Nzambi sambu na kusala luzolo na yandi. Ata bantu yai ketulaka ve kivuvu ya kwenda kuzinga na zulu bonso bantu ya Izraele ya Nzambi, bau kesepelaka na kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto na nsi ya luyalu ya Kimfumu ya Nzambi ya mazulu. Bau kemonisaka zola na bau sambu na Izraele ya kimpeve, na kusadisaka nsadila ya bantu na yau na kisalu na bau ya “[ku]samuna bantoma ya muntu yina bingaka [bau] na kubasika na mpimpa sambu na kumona mwinda na yandi ya kuyituka.”

Kusadila Kimpwanza ya Nzambi Kepesa na Mayele

11. Muntu gangamaka ti inki ndenda, ye inki mutindu yandi fwete sadila yau?

¹¹ Nzambi salaka bantu sambu bau zola kimpwanza. Yandi pesaka bau ndenda ya kusala luzolo na bau. Bakala ti nkento ya ntete sadilaka kimpwanza na bau ya kusola. Kansi mawa mingi, na kukonda mayele ti zola, bau solaka nzila yina natilaka bau ti bana na bau mpasi. Kansi, yau kemonisa nde Yehowa kekangisaka ve na kingolongolo bigangwa na yandi yina kele na ngangu, na kusala mambu mutindu ntima na bau kelomba. Mpi sambu “Nzambi ke zolaka nde bantu kupesa makabu ti kiese,” kudipesa ya yandi kezolaka kele kaka yina kesalamaka na zola, yina kesalamaka na luzolo ya mvimba ti kyese, yina kekatukaka na kimpwanza ya kusola. (2 Korinto 9:⁠7) Kudipesa ya mutindu yankaka yandi kendimaka yau ve.

12, 13. Inki mutindu Timoteo kele mbandu ya mbote ya kulanda na kulonga bana, ye mbandu na yandi menataka bana mingi na kusala inki?

¹² Sambu bau zaba dilombo yai mbotembote, Bambangi ya Yehowa kekudipesaka bau mosi na Nzambi. Bau kepusaka ve muntu, ata bana na bau mosi, na kudipesa na Nzambi. Na luswaswanu ti mabundu mingi, Bambangi kebotikaka ve bana na bau ya maboko, sambu beto lenda pusa ve muntu na kudipesa nkatu kubikisila yandi kimpwanza ya kusola. Beto fwete landa mbandu ya Timoteo yina kele na Masonuku. Ntangu yandi kumaka mbuta, Polo songaka yandi nde: “Landa kaka mambu yina ya nge longukaka, ti ya nge ke tulaka ntima. Sambu nge mosi zaba banani balongi longaka nge. Katuka kileki na nge, nge zaba Mukanda ya Nzambi; yo lenda pesa nge mayele yina ta gulusa nge kana nge tula ntima na Yesu Kristo.”​—2 Timoteo 3:​14, 15.

¹³ Beto simba nde Timoteo zabaka Mukanda ya Nzambi sambu bau longaka yandi yau banda kileki. Yandi mosi tulaka ntima na malongi ya Bukristu​—⁠muntu mosi ve, yau vanda mama na yandi to nkaka na yandi, pusaka yandi na kukwikila. (2 Timoteo 1:⁠5) Yau yina, Timoteo monaka nde yau kele mbote na kukuma mulandi ya Kristu mpi yandi mosi solaka na kudipesa bonso Mukristu. Na ntangu na beto, baleke mingi ya bankento ti ya babakala yina kele bana ya Bambangi ya Yehowa melandaka mbandu yina. (Nkunga 110:⁠3) Bankaka melandaka yau ve. Yau kele kima ya muntu kesolaka yandi mosi.

Kusola na Kuvanda Mpika ya Nani?

14. Inki Roma 6:16 kesonga beto na yina metala kimpwanza na mambu yonso?

¹⁴ Muntu mosi ve kele na kimpwanza na mambu yonso. Mu mbandu, ntoto kebendaka bima yonso ya kele na zulu na yau, ye muntu lenda kulula nsiku yina ve nkatu kumona malanda na yau. Na kimpeve mpi, kele ve ti muntu ya kele na kimpwanza na mambu yonso. Polo nataka beto na kuyindula: “Beno fweti zaba mbote nde kana beno me kwenda kusadila mfumu mosi, beno me ndima na kulemfuka na yandi; mpidina beno me kuma bampika ya mfumu yina ya beno ke lemfukila. Kana beno kele bampika ya masumu beno ta fwa, kansi kana beno ke lemfuka na Nzambi, yandi ta ndima beno.”​—⁠Roma 6:⁠16.

15. (a) Inki mutindu bantu mingi ketadilaka ngindu ya kimpika, kansi inki bau kesalaka nsukansuka? (b) Inki bangyufula mefwana nde beto kudiyula?

¹⁵ Bantu mingi kezolaka ve kuwa ngindu ya kuvanda mpika ya muntu. Kansi, na masonga yonso, na inza ya bubu yai bantu kelutaka kukusama na mayele yonso; nsukansuka, bau kesalaka na luzolo na bau ve mambu yina bantu yankaka kezolaka nde bau sala. Mu mbandu, bima ya kuteka ya bau kesikisaka ti bansaka ya inza yina kenataka bantu yonso na kukuma mutindu mosi, yau ketendaka nzila ya bantu yonso fwete landa. Bimvuka ya politiki ti ya mabundu kenataka bantu na kundima bangindu ti balukanu na bau, na nzila ya malongi kaka ve, kansi mpi na kumonisaka mwa kikalulu mosi ya kukaba to ya kwikama. Sambu Polo tubaka nde ‘beto kele bampika ya muntu ya beto kelemfukilaka,’ muntu na muntu na kati na beto tasala mbote na kudiyula nde, ‘Mono kele mpika ya nani? Nani kevandaka na bupusi ya ngolo na zulu ya banzengolo na mono to ya luzingu na mono? Bamfumu ya mabundu, bamfumu ya politiki, bantu ya mbongo to bantu ya kesepedisaka bantu? Nani mono kelemfukilaka​—⁠Nzambi to bantu?’

16. Na inki mutindu Bakristu kele bampika ya Nzambi, ye mboninu ya mbote ya kimpika yina kele inki?

¹⁶ Bakristu kemonaka ve kulemfuka na bau na Nzambi bonso kima ya kekatulaka kimpwanza na bau. Bau kesadilaka kimpwanza na bau na luzolo ya mvimba bonso Yezu, Mbandu na bau na yina metala kulungisa bampusa na bau bonso luzolo ya Nzambi kelomba. (Yoane 5:30; 6:38) Bau mezwaka “mabanza ya Kristo” yau yina, bau kelemfukilaka yandi bonso Mfumu ya dibundu. (1 Korinto 2:​14-16; Kolosai 1:​15-18) Yau kele bonso nkento yina kekwelaka mpi kendimaka yandi mosi na kuwakana ti bakala ya yandi mosi zolaka. Na kutuba ya mbote, Biblia kemonisa kimvuka ya Bakristu ya kupakulama bonso nkento ya mwense yina kekingaka makwela ti Yezu.​—⁠2 Korinto 11:2; Efezo 5:​23, 24; Kusonga 19:​7, 8.

17. Bambangi ya Yehowa yonso mesolaka na kuvanda banani?

¹⁷ Konso Mbangi ya Yehowa, yina kele ti kivuvu ya zulu to ya ntoto, mekudipesaka yandi mosi na Nzambi sambu na kusala luzolo na yandi mpi kulemfukila yandi bonso Mfumu. Konso Mbangi solaka na kudipesa yandi mosi na Nzambi sambu na kukuma mpika ya Nzambi na kisika ya kuvanda mpika ya bantu. Dyambu yai kewakana ti ndongisila yai ya Polo: “Nzambi sumbaka beno na ntalu mingi. Yo yina beno kuma ve bampika ya bantu.”​—1 Korinto 7:⁠23.

Kulonguka Sambu na Mambote na Beto Mosi

18. Inki ntangu muntu yina kele Mbangi ve kefwanaka na kubaka mbotika?

¹⁸ Na ntwala muntu kukuma Mbangi ya Yehowa, yandi fwete lungisa malombo ya Masonuku. Bankuluntu kefimpaka mbotembote na kubakisa kana muntu ya kezola kukuma Mbangi kebakisa mpenza ntendula ya kudipesa ya Mukristu. Keti yandi kezola mpenza kukuma Mbangi ya Yehowa? Keti yandi mezola mpenza kulungisa mambu ya yau kelombaka? Kana ve, yandi melunga ve na mbotika.

19. Sambu na inki beto lenda tonga ve muntu ya mesila kukuma nsadi ya Yehowa ya kudipesa?

¹⁹ Kansi kana muntu melungisa malombu yonso, sambu na inki kutonga yandi sambu yandi mebaka nzengolo na yandi mosi na kulandaka lutwadisu ya Nzambi ti ya Ndinga na Yandi ya kupemama? Keti yau kele mbi na kupona lutwadisu ya Nzambi kansi ya bantu ve? To keti yau kele kima ya kukonda mambote? Bambangi ya Yehowa keyindulaka mutindu yina ve. Bau kendimaka na ntima ya mvimba bangogo ya Nzambi yina Yezaya sonikaka nde: “Mono Mfumu Nzambi na nge, mono muntu ke longa nge sambu na mambote na nge, mono muntu ke nata nge na nzila ya nge fweti landa.”​—⁠Yezaya 48:⁠17.

20. Na inki mambu kyeleka ya Biblia kekatulaka bantu na kimpika?

²⁰ Kyeleka ya Biblia kekatulaka bantu na kimpika ya malongi ya luvunu, bonso mpasi ya mvula na mvula na tiya ya bilungi. (Longi 9:​5, 10) Na kisika na yau, yau kefulusaka ntima na bau ti ntonda sambu na kivuvu ya bafwa​—⁠lufutumuku yina tasalama na lufulu ya kimenga ya nkudulu ya Yezu Kristu. (Matayo 20:28; Bisalu 24:15; Roma 6:23) Kyeleka ya Biblia kekatulaka bantu na kimpika ya mpasi na ntima na yina metala balusilu ya bamfumu ya luyalu ya kelunganaka ve ntangu yonso. Na kisika na yau, yau kepusaka ntima na bau na kusepela sambu Kimfumu ya Yehowa kele na kuyala dezia na mazulu mpi ntama mingi ve, yau tayala ntoto ya mvimba. Kyeleka ya Biblia kekatulaka bantu na kimpika ya mambu yina keyangidikaka nitu, kansi kepesaka Nzambi lukumu ve mpi kenataka bankuba bonso: kukabwana, maladi, to lufwa ya konda kukana. Na bunkufi, kuvanda mpika ya Nzambi kele na mambote mingi kibeni kuluta kuvanda mpika ya bantu. Na kutuba ya mbote, kudipesa na Nzambi kesila beto mambote “na bilumbu yai ya beto kele, . . . [ti] na bilumbu yina ke kwisa na ntwala.”​—⁠Marko 10:​29, 30.

21. Inki mutindu Bambangi ya Yehowa ketadilaka kudipesa na Nzambi, ye luzolo na bau kevandaka nde inki?

²¹ Bambangi ya Yehowa ya bubu yai kotaka ve na kati ya kikanda ya kudipesa na lubutuku bonso bantu ya Izraele ya ntama. Bambangi kele bantu ya dibundu ya kudipesa ya Bukristu. Konso Mbangi ya kubotama kudipesaka na kusadilaka yandi mosi kimpwanza ya kusola. Ya kyeleka, sambu na Bambangi ya Yehowa, kudipesa kebutaka kinduku mosi ya ngolo ya muntu na muntu ti Nzambi, kinduku ya kemonanaka na kusadila Nzambi na luzolo yonso. Bau kezola kulunda mingi kinduku ya kyese yai, mpi kulunda mvula na mvula kimpwanza yina Kristu pesaka bau.

Inki Mutindu Nge Lenda Pesa Mvutu?

◻ Sambu na inki Nzambi ponaponaka ve ntangu yandi solaka Izraele na kukuma ‘bantu ya yandi solaka’?

◻ Sambu na inki nge lenda tuba ve nde kudipesa na Nzambi kele kuvidisa kimpwanza yonso?

◻ Inki kele mambote ya kudipesa na Yehowa Nzambi?

◻ Sambu na inki yau kele mbote na kuvanda nsadi ya Nzambi kansi mpika ya muntu ve?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]

Na Izraele ya ntama, kudipesa na Nzambi vandaka kima ya kubutukila

[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]

Kudipesa ya Bakristu kele kima ya kusola