Mambu ya Beto Fwete Tina

“Beno baniama yai, nani songaka beno nde beno lenda tina ntangu Nzambi ta wa makasi?”​—MAT. 3:7.

 1. Tanga mwa bambandu ya kutina yina Biblia ketubila.

KANA nge wa ngogo “tina,” nge keyindulaka inki? Bantu yankaka lenda yibuka Yozefi, mwana-bakala ya kitoko, yina kutinaka ntangu nkento ya Potifare kusongaka yandi na kusala bizumba ti yandi. (Kuy. 39:7-12) Bankaka lenda yindula Bakristu yina kutinaka Yeruzalemi na mvu 66 T.B., sambu na kulemfuka na lukebisu yai ya Yezu: “Ntangu beno ta mona basoda me kwisa kuziunga bwala Yeruzalemi, . . . bantu yina ta vanda na ntoto ya Yudea, mbote bo tina na ndambu yina kele bangumba; bantu yina ta vanda na kati ya Yerusalemi, mbote bo kubasika sambu na kutina ntama.”​—Luka 21:20, 21.

2, 3. (a) Inki kuvandaka ntendula ya kyeleka ya mambu yina Yoane Mbotiki kuzabisaka bantwadisi ya mabundu? (b) Inki mutindu Yezu kunyataka lukebisu yina Yoane kupesaka?

² Bambandu ya beto metubila awa na zulu ketadila kutina kimuntu-kimuntu. Bubu yai, sambu na Bakristu ya kyeleka yina lenda vanda na kiteso ya bansi yonso na nsi-ntoto, yo kele mfunu nde bo tina na mutindu ya kifwani kukonda kusukinina. Yoane Mbotiki kusadilaka ngogo “tina” na mutindu yai ya kifwani. Bantwadisi ya mabundu ya Bayuda yina vandaka kudimona bantu ya mbote mpi yina vandaka kumona ve mfunu ya kubalula ntima kuvandaka na kati ya bantu yina vandaka kukwenda kutala Yoane. Bo vandaka kumona mpamba bantu yankaka yina vandaka kubaka mbotika sambu na kumonisa nde bo mebalula ntima. Kukonda boma, Yoane kuzabisaka bamfumu yina ya luvunu nde: “Beno baniama yai, nani songaka beno nde beno lenda tina ntangu Nzambi ta wa makasi? Beno sala mambu yina ke songa nde beno me balula ntima.”​—Mat. 3:7, 8.

³ Yoane vandaka kutubila ve kutina ya kimuntu-kimuntu. Yandi kebisaka bo sambu na kilumbu ya kusambisa, kilumbu ya makasi ya Nzambi; mpi kuzabisaka bo nde kana bo kezola kuguluka na kilumbu yina, bo fwete sala mambu yina kemonisa nde bo mebalula ntima. Na nima, Yezu kutungululaka na kikesa yonso bantwadisi ya mabundu sambu na kikalulu na bo ya kusosa kufwa bantu yina kumonisaka nde tata na bo ya kyeleka kuvandaka Dyabulu. (Yoa. 8:44) Sambu na kunyata lukebisu yina Yoane kupesaka, Yezu kubingaka bo “bana ya biwuta” mpi kuyulaka nde: “Inki mutindu beno tatina lusambisu ya Gehena?” (Mat. 23:33, NW) Yezu zolaka kutuba nki ntangu yandi tangaka ngogo “Gehena”?

 4. Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubilaka “Gehena”?

⁴ Gehena kuvandaka muwanda mosi na nganda ya bibaka ya Yeruzalemi kisika bo vandaka kuyoka mvindu ti bamvumbi ya bambisi ya kufwa. Yezu kusadilaka Gehena bonso kidimbu ya lufwa ya kimakulu. (Tala lutiti 27.) Ngyufula na yandi ya metala kutina Gehena kumonisaka nde bantwadisi ya mabundu na kimvuka mefwana na kufwa kimakulu.​—Mat. 5:22, 29.

 5. Na ntangu ya ntama, inki mutindu lukebisu ya Yoane ti Yezu kulunganaka?

⁵ Bantwadisi ya Bayuda kuyikaka masumu na bo na mutindu bo monisaka Yezu ti balongoki na yandi mpasi. Na nima, mutindu Yoane ti Yezu kukebisaka, kilumbu ya makasi ya Nzambi kubwilaka bo. Na ntangu yina, ‘kilumbu ya makasi ya Nzambi’ vandaka kutadila kaka kisika mosi, Yeruzalemi ti Yudea, yo yina mpila kuvandaka ya kutina kimuntu-kimuntu. Nzambi kumonisaka makasi na yandi ntangu basoda ya Roma kufwaka Yeruzalemi ti tempelo na yo na mvu 70 T.B. “Mpasi” yina kuvandaka mingi kuluta bampasi yonso yina Yeruzalemi kumonaka ntete. Bo fwaka bantu mingi mpi bo nataka bankaka na kimpika. Dyambu yai vandaka kumonisa lufwa yina kevingila bantu mingi ya kekudibingaka Bakristu mpi bantu ya mabundu yankaka.​—Mat. 24:21.

Beno Tina Makasi ya Nzambi Yina Kekwisa

 6. Inki yantikaka kubasika na luyantiku ya dibundu ya Bukristu?

⁶ Bantu yankaka yina vandaka na kati ya Bakristu ya ntete kukumaka baaposta mpi bantu kulandaka bo. (Bis. 20:29, 30) Ntangu bantumwa ya Yezu kuvandaka na luzingu, bo vandaka ‘kukanga nzila’ na apostazi ya mutindu yina, kansi na nima ya lufwa na bo, tumabundu mingi ya Bukristu kubasikaka. Bubu yai, kele ti mabundu mingi ya kekudibingaka ya Bukristu kansi malongi na bo kewakanaka ve. Biblia kutubaka na ntwala kubasika ya bantwadisi ya mabundu ya Kikristu, yo bingaka bo na kimvuka nde “Muntu ya Mbi” mpi ‘muntu yina ta vila kimakulu yina Mfumu Yesu ta fwa’ ntangu yandi “ta kwisa kuvutuka ti lukumu na yandi.”​—2 Tes. 2:3, 6-8.

 7. Sambu na nki bangogo “Muntu ya Mbi” mefwana na bantwadisi ya mabundu ya Kikristu?

⁷ Bantwadisi ya mabundu ya Kikristu kefwaka bansiku sambu bo mekusaka bantu mingi na kusyamisaka malongi, bankinsi, mpi bikalulu yina kewakanaka ve ti Biblia. Bonso bantwadisi ya mabundu yina Yezu kubedisaka, bamfumu ya mabundu ya bubu yai yina kele na kati ya “muntu yina ta vila kimakulu” kevingila lufwa ya kukonda lufutumuku. (2 Tes. 1:6-9) Ebuna, inki kevingila bantu yina ya bantwadisi ya mabundu ya Kikristu mpi bamfumu ya mabundu yankaka ya luvunu mekusaka? Sambu na kupesa mvutu na ngyufula yai, bika beto tadila mambu yina kusalamaka na ntwala ya kufwa ya Yeruzalemi, yina kusalamaka na mvu 607 N.T.B.

“Beno Tina Babilonia”

8, 9. (a) Inki nsangu ya mbikudulu Yeremia kuvandaka na yo sambu na Bayuda yina kuvandaka na kimpika na Babilone? (b) Na nima ya kununga yina bantu ya Media ti Persia kunungaka Babilone, yo lombaka nde Bayuda kutina na nki mutindu?

⁸ Profete Yeremia kutubilaka na ntwala kufwa ya Yeruzalemi yina kusalamaka na mvu 607 N.T.B. Yandi tubaka nde bo tanata bantu ya Nzambi na kimpika kansi na nima bo tavutuka na nsi na bo na nima ya “bamvula makumi nsambwadi.” (Yer. 29:4, 10) Sambu na Bayuda yina kuvandaka na kimpika na Babilone, Yeremia kuvandaka ti nsangu ya mfunu, yo lombaka nde bo bikala ya kukonda kudibebisa na lusambu ya luvunu ya Babilone. Mpidina, bo zolaka kuvanda ya kuyilama na kuvutuka na Yeruzalemi mpi kuvutula lusambu ya bunkete na ntangu yina Yehowa kuponaka. Dyambu yina kusalamaka ntama mingi ve na nima ya ntangu yina bantu ya Media ti Persia kunungaka Babilone na mvu 539 N.T.B. Ntotila ya Persia, Sirusi II, kubasisaka nsiku nde Bayuda kuvutuka na Yeruzalemi mpi kutunga dyaka tempelo ya Yehowa.​—Esd. 1:1-4.

⁹ Bayuda mingi kuvutukaka. (Esd. 2:64-67) Ntangu bo salaka mpidina, bo lungisaka ntuma ya mbikudulu yina Yeremia kupesaka. Ntuma yango kulombaka nde bo tina kisika mosi sambu na kukwenda na kisika yankaka. (Tanga Yeremia 51:6, 45, 50.) Luzingu kupesaka ve Bayuda yonso nzila ya kusala nzyetelo yina ya nda ya kuvutuka na Yeruzalemi mpi Yuda. Bantu yina kubikalaka na Babilone, mu mbandu profete Daniele yina kuvandaka mununu, lendaka kubaka lusakumunu ya Nzambi, kaka kana bo pesaka maboko na masonga yonso na lusambu ya kyeleka yina vandaka kusalama na Yeruzalemi mpi kubikalaka ya kukabwana ti lusambu ya luvunu ya Babilone.

10. ‘Babilone ya Nene’ kele na mukumba ya “mambu ya mbi mpenza” ya nki mutindu?

¹⁰ Bubu yai, bamiliare ya bantu kesambaka na mabundu ya luvunu ya mitindu na mitindu yina kukatukaka na Babilone ya ntama. (Kuy. 11:6-9) Na kimvuka, Biblia kebingaka mabundu yina nde ‘Babilone ya Nene, mama ya bankento ya bandumba ti ya mambu ya mbi mpenza ya nsi-ntoto.’ (Kus. 17:5) Banda ntama mabundu ya luvunu kepesaka maboko na bamfumu ya politiki ya nsi-ntoto yai. Mabundu ya luvunu kele na mukumba na “mambu ya mbi mpenza,” na kati na yo beto lenda tanga bitumba mingi yina ‘mefwaka’ bankama ya bamilio ya bantu “na nsi-ntoto.” (Kus. 18:24) Na kati ya ‘mambu yankaka ya mbi mpenza’ beto lenda yika kuvukisa nitu ti bana-fyoti mpi mitindu yankaka ya mansoni yina bantwadisi ya mabundu mesalaka mpi yina bamfumu ya mabundu kepesaka nzila. Keti yo keyitukisa beto na kumona nde ntama mingi ve Yehowa Nzambi takatula mabundu ya luvunu na ntoto yai?​—Kus. 18:8.

11. Na ntwala nde Babilone ya Nene kufwa, Bakristu ya kyeleka kele ti mukumba ya kusala inki?

¹¹ Bakristu ya kyeleka, yina kezaba dyambu yai, kele na mukumba ya kukebisa bantu ya Babilone ya Nene. Mutindu mosi ya bo kesalaka yo kele kukabula Babiblia mpi mikanda ya ketendulaka Biblia yina “mpika ya kwikama mpi ya mayele” kebasisaka, mpika yina Yezu kutulaka sambu na kupesa ‘madya ya kimpeve na ntangu ya mbote.’ (Mat. 24:45, NW) Ntangu bantu kesepelaka na nsangu ya Biblia, Bakristu kebakaka bangidika sambu na kusadisa bo na nzila ya kulonguka ya Biblia. Bakristu ketulaka kivuvu nde bantu yina tamona mfunu ya ‘kutina Babilonia’ na ntwala nde yo kuma nsukinina.​—Kus. 18:4.

Beno Tina Lusambu ya Biteki

12. Inki mutindu Nzambi ketadilaka kusambila bifwanisu ti biteki?

¹² Kikalulu yankaka ya mbi ya kesalamaka mingi na Babilone ya Nene kele kusambila bifwanisu ti biteki. Nzambi kebingaka yo ‘biteki ya nsoni.’ (Kul. 29:16) Bantu yonso yina kezola kusepedisa Nzambi fwete buya lusambu ya biteki, na kuwakana ti mambu yai ya Nzambi kutubaka: “Mono muntu kele Mfumu Nzambi, yo yina zina na mono! Lukumu na mono, mono ta pesa yo ve na nzambi ya nkaka, ata na biteki mpi ve!”​—Yez. 42:8.

13. Inki mitindu ya nsi-nsi ya lusambu ya biteki beto fwete tina?

¹³ Ndinga ya Nzambi kemonisaka mpi mitindu yankaka ya nsi-nsi ya lusambu ya biteki. Mu mbandu, yo ketuba nde bilula-lula kele bonso “kusamba banzambi ya biteki.” (Kol. 3:5) Kulula ketendula kuzola kima yina bo mebuyisaka, mu mbandu bima ya muntu yankaka. (Kub. 20:17) Wanzyo yina kukumaka Satana Dyabulu kuyedisaka mpusa ya kuvanda bonso Muntu ya Kuluta Kuzanguka mpi kuzolaka nde bo sambila yandi. (Luka 4:5-7) Mpusa yina kunataka yandi na kukolama na Yehowa mpi na kukusa Eva na kulula kima yina Nzambi kubuyisaka. Na mutindu mosi buna, Adami mpi kusambilaka biteki na mutindu yandi bikaka nde mpusa na yandi ya bwimi ya kuvanda na kinduku ti nkento na yandi kuvanda mfunu mingi kuluta bulemfu na yandi na Tata na yandi ya zola ya kele na zulu. Kansi, bantu yonso yina kezola kutina kilumbu ya makasi ya Nzambi fwete kudipesa kaka na yandi mpi kubuya mitindu yonso ya bilula-lula.

Beno Tina “Pite”

14-16. (a) Sambu na nki Yozefi kuvandaka mbandu ya mbote? (b) Inki beto fwete sala kana beto kele ti mpusa ya mvindu ya kuvukisa nitu? (c) Inki mutindu beto lenda nunga na kutina pite?

¹⁴ Tanga 1 Korinto 6:18. Ntangu nkento ya Potifare kusosaka kubwisa Yozefi, yandi tinaka kimuntu-kimuntu. Yandi pesaka mbandu ya mbote kibeni sambu na Bakristu, bayina mekwelaka ti bayina mekwelaka ntete ve! Yo ke pwelele nde mambu ya ntama yina vandaka kumonisa mutindu Nzambi vandaka kutadila mansoni kuvandaka na bupusi na kansansa ya Yozefi. Kana beto kezola kulemfuka na ntuma ya kutina “pite,” beto fwete buya mambu yina lenda tedimisa mpusa ya kuvukisa nitu ti muntu yina kele ve nkwelani na beto. Biblia kesonga beto nde: “Beno katula mambu na beno yonso ya kimuntu, mumbandu: pite, bamambu ya nsoni, nzala ya kusala mambu ya nsoni, ti mambu ya mbi, ti nzala ya kuvanda na konso kima yina (nzala ya kuvanda na konso kima yina kele bonso kusamba banzambi ya biteki). Bantu yina ke wilaka Nzambi ve, yandi ta wila bo makasi sambu na mambu ya mutindu yina.”​—Kol. 3:5, 6.

¹⁵ Simba nde ‘Nzambi tawila bo makasi.’ Bantu mingi na nsi-ntoto keyedisaka bampusa ya mbi ya kuvukisa nitu mpi kelungisaka yo. Yo yina, beto Bakristu fwete samba sambu na kulomba lusadisu mpi mpeve santu ya Nzambi na mpila nde bampusa ya mvindu ya kuvukisa nitu kuyala beto ve. Dyaka, kulonguka Biblia, kuvukana na balukutakanu ya Bukristu, mpi kuzabisa bantu yankaka nsangu ya mbote tasadisa beto na ‘kulanda na kutambula na mpeve.’ Mpidina beto “talungisa ve mpusa ya kinsuni ata fyoti.”​—Gal. 5:16, NW.

¹⁶ Ya kyeleka, kana beto ketala bafilme to bafoto ya kesongaka kinkonga ya bantu, beto ‘tatambula ve na mpeve.’ Mutindu mosi, konso Mukristu fwete buya kutanga, kutala, to kuwidikila mambu to bima yina ketedimisaka mpusa ya kuvukisa nitu. Yo kele mpi mbi sambu na “bantu ya Nzambi” na kusepela na kusakana na mambu ya mutindu yai to kutubila yo na kati na bo. (Ef. 5:3, 4) Kana beto kesala mpidina, beto kesonga Tata na beto ya zola nde beto kezola mpenza kutina makasi na yandi yina kekwisa mpi kezola kuzinga na nsi-ntoto ya mpa ya lunungu.

Tina ‘Zola ya Mbongo’

17, 18. Sambu na nki beto fwete tina ‘zola ya mbongo’?

¹⁷ Na mukanda na yandi ya ntete na Timoteo, Polo kutubilaka minsiku yina fwete twadisa bampika ya Bakristu, ziku bankaka na kati na bo vandaka kuvingila kubaka mambote ya kinsuni sambu bamfumu na bo kuvandaka Bakristu. Mbala yankaka, bankaka vandaka kusosa kusadila bangwisana na bo ti bampangi-Bakristu sambu na mambote na bo mosi. Polo kukebisaka bantu yina vandaka ‘kubanza nde na nzila ya kikristo, bo lenda kuma bamvwama.’ Kisina ya makambu lenda vanda ‘zola ya mbongo,’ yina lenda vanda ti malanda ya mbi na konso muntu, yo vanda mvwama to nsukami.​—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.

¹⁸ Keti nge lenda yindula bambandu ya kele na Biblia ya bantu yina bangwisana na bo ti Nzambi kubebaka sambu na ‘zola ya mbongo’ to zola ya bima ya kukonda mfunu yina mbongo lenda sumba? (Yoz. 7:11, 21; 2 Bant. 5:20, 25-27) Polo kulongisilaka Timoteo nde: “Nge, muntu ya Nzambi, nge fweti tina mambu yina yonso. Nge fweti landa mambu ya kieleka, mambu ya kinzambi, mambu ya lukwikilu, mambu ya kuzolana; nge fweti kanga ntima, nge fweti vanda muntu ya pima.” (1 Tim. 6:11) Kulanda ndongisila yina kele mfunu sambu na bantu yonso yina kezola kuguluka na kilumbu ya makasi ya Nzambi yina kekwisa.

Beno Tina “Nzala ya Kileki”

19. Baleke yonso kele na mfunu ya inki?

¹⁹ Tanga Bingana 22:15. Buzoba yina kevandaka na ntima ya leke lenda nata yandi na kuvila nzila kukonda mpasi. Kima lenda sadisa na kukatula buzoba yina kele disipline ya mekatuka na Biblia. Baleke mingi ya Bakristu yina bibuti na bo kele ve Bambangi ya Yehowa kesosaka kuzwa mpi kusadila minsiku yina kele na Biblia. Bankaka kebakaka mambote na bandongisila ya mayele ya bampangi ya kuyela na dibundu. Yo vanda nani kepesa bandongisila yina mekatuka na Biblia, kulemfukila yo lenda nata kyese ntangu yai mpi na bilumbu kekwisa.​—Baeb. 12:8-11.

20. Inki mutindu baleke lenda baka lusadisu ya kutina bampusa ya mbi?

²⁰ Tanga 2 Timoteo 2:20-22. Ntima ya baleke mingi ya mekonda disipline ya mbote mebwaka na banzila ya buzoba, mu mbandu mpeve ya kutesana, bilula-lula, pite, zola ya mbongo, mpi kulanda byese. Mambu yai kemonisa “nzala ya kileki,” yina Biblia kelongisila beto na kutina. Kutina kelomba nde leke ya Mukristu kubuya bupusi ya mbi, ata yo mekatuka na wapi. Kima ya kele mfunu mingi kele ndongisila ya Nzambi ya kulanda bikalulu ya kesepedisaka yandi “nzila mosi na bakristo yina ke sambaka Mfumu na ntima ya kieleka.”

21. Inki lusilu ya kitoko Yezu Kristu kupesaka balongoki na yandi yina kele bonso mameme?

²¹ Yo vanda beto kele baleke to bambuta, kubuya kuwidikila bantu yina kesosa kukusa beto kemonisaka nde beto kezola kuvanda na kati ya balongoki ya Yezu yina kele bonso mameme mpi yina ‘ketina ndinga ya nzenza.’ (Yoa. 10:5) Kansi, sambu na kuguluka na kilumbu ya makasi ya Nzambi, yo kelomba kusala mambu mingi kuluta kutina bima ya mbi. Beto fwete landa mpi bikalulu yina kele ya mbote. Disolo ya kelanda tatadila bikalulu nsambwadi. Beto kele ti kikuma ya mbote ya kutadila disolo yina kelanda, sambu Yezu kupesaka lusilu yai ya kitoko: “Mono ke pesaka [mameme na mono] moyo ya mvula na mvula; bo ta fwa ve. Ata muntu mosi ve ta botula bo na maboko na mono.”​—Yoa. 10:28.

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki lukebisu Yezu kupesaka bantwadisi ya mabundu?

• Inki dyambu ya mpasi bantu mingi kekutana ti yo bubu yai?

• Inki mitindu ya nsi-nsi ya lusambu ya biteki beto fwete tina?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 17]

Kana nge wa ngogo “tina,” nge keyindulaka inki?