Tempelo ya Nene ya Kimpeve ya Yehowa

“Beto kele na nganga-Nzambi ya nene ya mutindu yai, . . . nsadi ya bantu yonso ya kisika ya santu mpi ya tenta ya kyeleka, yina Yehowa kutungaka, kansi bantu ve.”—BAEBREO 8:​1, 2, NW.

 1. Inki ngidika ya zola Yehowa salaka sambu na bantu ya masumu?

YEHOWA NZAMBI, na nsadisa ya zola na yandi ya nene sambu na bantu, yidikaka kimenga sambu na kukatula masumu ya inza. (Yoane 1:29; 3:16) Yau lombaka kukatula luzingu ya Mwana na yandi ya ntete na zulu mpi kutula yau na divumu ya mwense mosi ya Muyuda zina na yandi Maria. Wanzyo ya Yehowa tendudilaka Maria nde mwana yina ya yandi tabuta “bo ta binga yandi muntu ya santu ti Mwana-Nzambi.” (Luka 1:​34, 35) Yozefi, yina silaka Maria na dikwela, zabisamaka na yina metadila divumu ya kimangu ya Yezu mpi zabaka nde “yandi muntu ta katula bantu na masumu na bo.”​—Matayo 1:20, 21.

 2. Inki Yezu salaka ntangu yandi lungisaka bamvula 30, mpi sambu na inki?

² Mutindu Yezu vandaka kuyela, yau fwete vanda nde yandi bakisaka mambu yankaka yina metala kubutuka na yandi ya kimangu. Yandi zabaka nde Tata na yandi ya zulu vandaka ti kisalu ya kugulusa luzingu, kisalu ya lombamaka nde yandi kusala na zulu ya ntoto. Yau yina, bonso muntu ya kuyela mbotembote ti bamvula kiteso ya 30, Yezu kwisaka na Yoane, mbikudi ya Nzambi, sambu na kubaka mbotika na Nzadi Yordani.​—Marko 1:9; Luka 3:23.

 3. (a) Inki Yezu vandaka kutuba na bangogo, “Nge zolaka ve makabu ya menga ya mbisi to makabu ya bima ya bilanga”? (b) Inki mbandu ya kuluta mbote Yezu bikisaka sambu na bayina yonso kezola kukuma balongoki na yandi?

³ Yezu vandaka kusamba na ntangu ya mbotika na yandi. (Luka 3:21) Yau kele pwelele nde yandi vandaka kusadila yandi mosi Nkunga 40:​6-8 (NW), mutindu ntumwa Polo kwisaka kumonisa yau na nima: “Nge . . . zolaka ve makabu ya menga ya mbisi to makabu ya bima ya bilanga, kansi nge salaka nitu na mono sambu na makabu.” (Baebreo 10:⁠5) Yau kemonisa nde Yezu zabaka nde Nzambi “zolaka ve” nde bimenga ya bambisi kulanda na kutambikama na tempelo ya Yeruzalemi. Kansi, yandi bakisaka nde Nzambi bongisaka nitu ya muntu ya kukuka sambu na yandi, Yezu, sambu na kutambikila kimenga. Bimenga yankaka ya bambisi fwanaka kuvanda dyaka na mfunu ve. Na kumonisaka mpusa na yandi ya ntima ya kulemfuka na luzolo ya Nzambi, Yezu landaka na kusamba nde: “O Nzambi, mono yandi yai me kwisa sambu na kusala mambu yina ya nge me zola, mutindu bo sonikaka na mikanda ya Bansiku sambu na mono.” (Baebreo 10:7) Mbandu ya kitoko ya kikesa mpi ya vumi ya kukonda bwimi ya inki mutindu Yezu basisaka kilumbu yina sambu na bayina takumaka balongoki na yandi na nima!​—Marko 8:34.

 4. Inki mutindu Nzambi monisaka kundima na yandi ya kudipesa ya Yezu?

⁴ Keti Nzambi ndimaka kisambu ya Yezu na mbotika? Bika mosi na kati ya bantumwa ya Yezu ya kuponama kupesa beto mvutu: “Ntangu yandi botikaka Yesu imene, Yesu basikaka na masa. Ebuna zulu kangukaka sambu na yandi, yandi monaka Mpeve ya Nzambi ke kwisa kukulumuka bonso pizio na zulu ya ntu na yandi. Ndinga katukaka na zulu nde: ‘Yai kele Mwana na mono ya mono ke zolaka mingi. Mono ke na kiese mingi sambu na yandi.’ ”​—Matayo 3:​16, 17; Luka 3:​21, 22.

 5. Mesa-kimenga ya tempelo ya kinsuni vandaka kifwani ya inki?

⁵ Kundima ya Nzambi ya lutambiku ya nitu ya Yezu bonso kimenga, tendulaka nde, na sansa ya kimpeve, mesa-kimenga mosi ya kuluta yina vandaka na tempelo ya Yeruzalemi kuzabanaka. Mesa-kimenga ya kinsuni, kisika makabu ya bambisi vandaka kumonisama vandaka kifwani ya mesa-kimenga yina ya kimpeve, yina kuvandaka, na kutuba ya mbote, “luzolo” ya Nzambi to ngidika sambu na kundima luzingu ya kimuntu ya Yezu bonso kimenga. (Baebreo 10:​10, NW) Yau yina, ntumwa Polo kukaka kusonikila bankundi na yandi Bakristu nde: “Beto kele na mesa-kimenga yina bayina kesalaka kisalu ya santu na tenta [to, tempelo] kele na kiyeka ya kudya ve.” (Baebreo 13:​10, NW) Na bangogo yankaka, Bakristu ya kyeleka kebakaka luta na kimenga ya ndolula ya masumu ya kuluta ngolo, yina banganga-Nzambi mingi ya Bayuda kubuyaka.

 6. (a) Inki basikaka na ntangu ya mbotika ya Yezu? (b) Titre yai Mesia, to Kristu, ketendula inki?

⁶ Kupakulama ya Yezu na mpeve santu tendulaka nde Nzambi tulaka na ntangu yina ngidika na yandi ya mvimba ya tempelo ya kimpeve, ti Yezu bonso Nganga-Nzambi ya Nene. (Bisalu 10:38; Baebreo 5:5) Longoki Luka vandaka ya kupemama na kumonisa mbotembote mvula ya kulungana ya dyambu yina ya kuluta mfunu, bonso “ntangu ntotila yai Tibere, lungisaka bamvula kumi na tanu na kuyala.” (Luka 3:1-3) Yau lungaka na mvu 29 T.B.​—bamposo 69 ya bamvula mpenza, to bamvula 483, katuka ntangu ya Ntotila Artazeresesi pesaka nswa nde bibaka ya Yeruzalemi kutungululama. (Nehemia 2:​1, 5-8) Na kutadilaka mbikudulu, yau lombaka nde “Mesia Ntwadisi” kumonana na mvula yina. (Daniele 9:​25, NW) Nkatu ntembe, Bayuda mingi vandaka kuzaba dyambu yai. Luka ketuba nde “bantu vandaka kutula ntima nde mambu ya nene ke kwisa,” mambu ya metadila Mesia, to Kristu, batitre yina kekatuka na bangogo ya Kiebreo ti ya Kigreki yina kele kaka na ntendula mosi nde, “muntu ya kupakulama.”​—Luka 3:15.

 7. (a) Inki ntangu Nzambi pakulaka “Santu ya Basantu,” mpi dyambu yai ketendula inki? (b) Inki yankaka kuminaka Yezu na ntangu ya mbotika na yandi?

⁷ Na ntangu ya mbotika ya Yezu, nzo ya zulu ya Nzambi pakulamaka, to kudikabulaka, bonso “Santu ya Basantu” na ngidika ya tempelo ya nene ya kimpeve. (Daniele 9:24) “Tenta [to, tempelo] ya kyeleka yina Yehowa kutungaka, kansi bantu ve” yantikaka kusala. (Baebreo 8:​2, NW) Dyaka, na nzila ya mbotika na yandi ti masa mpi mpeve santu, muntu Yezu Kristu butukaka dyaka bonso Mwana ya kimpeve ya Nzambi. (Fwanisa ti Yoane 3:3.) Yau vandaka kutendula nde na ntangu ya kutulamaka, Nzambi tabinga dyaka Mwana na yandi na luzingu ya zulu, kisika yau lombamaka nde yandi kusala na diboko ya kibakala ya Tata na yandi bonso Ntotila mpi Nganga-Nzambi ya Nene, “mvula na mvula, ndonga mosi ti Melkizedeki.”​—Baebreo 6:20; Nkunga 110:​1, 4.

Kisika ya Kuluta Santu ya Zulu

 8. Inki baluse ya mpa kiti ya kimfumu ya Nzambi na zulu mebakaka ntangu yai?

⁸ Na kilumbu ya mbotika ya Yezu, kiti ya kimfumu ya zulu ya Nzambi bakaka baluse ya mpa. Kupona kimenga ya muntu ya kulunga sambu na ndolula ya masumu ya inza monisaka na ngolo yonso busantu ya Nzambi yina meswaswana ti bantu ya kufuluka na masumu. Mawa ya Nzambi monisamaka mpi na mutindu yandi monisaka ntangu yai luzolo na yandi ya kubwisa ntima, to ya kulolula. Na mutindu yina, kiti ya kimfumu ya Nzambi na zulu kumaka bonso suku ya kati ya tempelo, kisika nganga-Nzambi ya nene vandaka kukota mbala mosi konso mvula ti menga ya bambisi sambu na ndolula ya masumu ya bantu, na mutindu mosi ya kifwani.

 9. (a) Rido yina vandaka kukabula Kisika ya Santu ti Kisika ya Kuluta Santu vandaka kifwani ya inki? (b) Inki mutindu Yezu kotaka na nima ya rido ya tempelo ya kimpeve ya Nzambi?

⁹ Rido yina vandaka kukabula Kisika ya Santu ti Kisika ya Kuluta Santu vandaka kifwani ya nitu ya kinsuni ya Yezu. (Baebreo 10:19, 20) Nitu yina vandaka kibaka yina vandaka kukanga Yezu nzila ya kukota na ntwala ya Tata na yandi, ntangu yandi vandaka na zulu ya ntoto. (1 Korinto 15:50) Na ntangu ya lufwa ya Yezu, “rido yina vandaka . . . na kati ya Nzo-Nzambi ya Bayuda yo pasukaka na kati-kati, katuka na zulu tii na nsi.” (Matayo 27:51) Yau monisaka na mutindu ya kuyituka nde kibaka yina vandaka kukanga Yezu nzila ya kukota na zulu katukaka ntangu yina. Bilumbu tatu na nima, Yehowa salaka kimangu mosi ya ngolo. Yandi tedimisaka Yezu na bafwa, ve bonso muntu ya kefwaka to ya nsuni mpi menga, kansi bonso kigangwa ya kimpeve ya nkembo yina “ke zingaka mvula na mvula.” (Baebreo 7:24) Bilumbu makumi iya na nima, Yezu tombukaka na zulu mpi yandi kotaka na “Santu ya Basantu” (NW), “kuna yandi ke telamaka na meso ya Nzambi sambu na beto.”​—Baebreo 9:24.

10. (a) Inki salamaka na nima ntangu Yezu monisaka mbalu ya kimenga na yandi na Tata na yandi ya mazulu? (b) Kupakulama ti mpeve santu kesonga inki sambu na balongoki ya Kristu?

¹⁰ Keti Nzambi ndimaka mbalu ya menga ya Yezu ya tyamukaka bonso ndolula ya masumu sambu na inza? Ee, yandi ndimaka. Nzikisa ya dyambu yai kwisaka bilumbu 50 na nima ya lufutumuku ya Yezu, na nkinsi ya Pantekoti. Mpeve santu ya Nzambi tyamukaka na zulu ya balongoki ya Yezu 120 yina kuvukanaka kumosi na Yeruzalemi. (Bisalu 2:​1, 4, 33) Bonso Nganga-Nzambi na bau ya Nene, Yezu Kristu, bau pakulamaka na ntangu yina sambu na kusala bonso “banganga-Nzambi [ya santu] yina ke na kisalu ya kupesaka Nzambi makabu ya kimpeve,” na ngidika ya tempelo ya nene ya kimpeve. (1 Piere 2:5) Kuluta dyaka, bantu yai ya kupakulama tungaka dikanda ya mpa, “dikanda ya santu” ya Nzambi, dikanda ya Izraele ya kimpeve. Kubanda na ntangu yina, bambikudulu yonso ya bima ya mbote yina metadila Izraele, bonso lusilu ya “ngwakana ya mpa” yina kele na Yeremia 31:​31, kumaka kutadila dibundu ya Bakristu ya kupakulama, “Israele ya Nzambi” ya kyeleka.​—1 Piere 2:9; Galatia 6:16.

Mambu Yankaka ya Tempelo ya Kimpeve ya Nzambi

11, 12. (a) Kibansala ya banganga-Nzambi vandaka kifwani ya inki sambu na Yezu, mpi yau kele inki sambu na balandi na yandi ya kupakulama? (b) Dilonga ya masa vandaka kifwani ya inki mpi inki mutindu yau kele na kusadilama?

¹¹ Ata nkutu Kisika ya Kuluta Santu vandaka kifwani ya “zulu kibeni,” kisika Nzambi kele na kiti ya kimfumu, mambu yankaka yonso ya tempelo ya kimpeve ya Nzambi ketadila bima yina kele na zulu ya ntoto. (Baebreo 9:24) Na kati ya tempelo ya Yeruzalemi, vandaka ti kibansala ya kati ya banganga-Nzambi, yina vandaka ti mesa sambu na bimenga mpi dilonga mosi ya nene ya masa, yina banganga-Nzambi vandaka kusadila na kuditula bunkete na ntwala ya kusala kisalu ya santu. Bima yai kele kifwani ya inki na ngidika ya tempelo ya kimpeve ya Nzambi?

¹² Sambu na Yezu Kristu, kibansala ya kati ya banganga-Nzambi vandaka kumonisa nkadulu na yandi ya kukonda masumu bonso Mwana ya kukuka, ya kimuntu, ya Nzambi. Na kumonisaka lukwikilu na kimenga ya Yezu, balandi ya kupakulama ya Yezu kendimama bonso bantu ya lunungu. Ebuna, Nzambi lenda sadila bau bonso nde bau vandaka ya kukonda masumu. (Roma 5:1; 8:1, 33) Yau yina, kibansala yai kemonisa mpi dikabu ya mvwandilu ya lunungu yina bamambere ya kinganga-Nzambi ya santu kesepelaka na yau na meso ya Nzambi. Kansi, Bakristu ya kupakulama kele kaka ya kukonda kukuka ye bantu yina lenda sala masumu. Dilonga ya masa na kibansala kele kifwani ya Ndinga ya Nzambi, yina ya Nganga-Nzambi ya Nene kesadilaka na kugedisa kinganga-Nzambi ya santu malembemalembe. Na kulemfukilaka nzila yai ya lugedisu, bau mekumaka na kimuntu ya luzitu yina kekumisa Nzambi mpi kebenda banzenza na lusambu na yandi ya kugedila.​—Efezo 5:​25, 26; fwanisa ti Malashi 3:​1-3.

Kisika ya Santu

13, 14. (a) Kisika ya Santu kele kifwani ya inki sambu na Yezu mpi sambu na balandi na yandi ya kupakulama? (b) Dikunzi ya wolo ya bamwinda vandaka kifwani ya inki?

¹³ Suku ya ntete na kati ya tempelo vandaka kumonisa bamvwandilu ya kuluta yina ya kibansala. Sambu na muntu ya kukuka Yezu Kristu, yau vandaka kifwani ya kubutuka na yandi ya zole bonso Mwana ya kimpeve ya Nzambi yina lombamaka nde yandi kuvutuka na luzingu ya zulu. Na nima ya kundimama bonso bantu ya lunungu, sambu na lukwikilu na bau na menga ya kutyamukaka ya Kristu, balandi yai ya kupakulama mpi kemona kisalu yai ya sipesiali ya mpeve ya Nzambi. (Roma 8:​14-17) Na nzila ya “masa [disongidila, mbotika na bau] ti mpeve,” bau ke “butuka diaka” bonso bana ya kimpeve ya Nzambi. Na mutindu yina, bau kele na kivuvu ya kufutumuka sambu na luzingu ya zulu bonso bana ya kimpeve ya Nzambi, kaka kana bau mebikala ya kwikama tii na lufwa.​—Yoane 3:5, 7; Kusonga 2:10.

¹⁴ Banganga-Nzambi yina vandaka kusala na kati ya Kisika ya Santu ya tempelo ya ntoto vandaka kumonana ve na meso ya bansambidi yina vandaka na nganda. Kiteso mosi, Bakristu ya kupakulama kemona mvwandilu mosi ya kimpeve yina kebakisama ve mbotembote na bansambidi mingi ya Nzambi, yina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na paladisu ya ntoto. Dikunzi ya mwinda ya wolo ya nkela ya santu kele kifwani ya mvwandilu ya kutemuka ya Bakristu ya kupakulama. Kisalu ya mpeve santu ya Nzambi, bonso mafuta yina vandaka na bamwinda, kemwangaka nsemo na zulu ya Biblia. Mbakisa yina Bakristu kebakaka na nsadisa na yau, bau kebumbaka yau ve sambu na bau mosi. Kansi, bau kelemfuka na Yezu yina kutubaka nde: “Beno kele . . . mwinda sambu na bantu. . . . Mutindu mosi mpi, mwinda na beno fweti pela na meso ya bantu. Mpidina bo ta mona mambu ya mbote ya beno ke salaka, ebuna bo ta pesa lukumu na Tata na beno kele na zulu.”​—Matayo 5:​14, 16.

15. Mampa na zulu ya mesa ya kumonisila mampa kele kifwani ya inki?

¹⁵ Sambu na kubikala kaka na mvwandilu ya kutemuka, Bakristu ya kupakulama fwete dya mbala na mbala na zulu ya kima yina kele kifwani ya mampa na zulu ya mesa ya kumonisila mampa. Nto na bau ya ntetentete ya madya ya kimpeve kele Ndinga ya Nzambi, yina bau kesalaka ngolo na kutanga mpi kuyindulula konso kilumbu. Yezu silaka mpi na kupesa bau “madya na ntangu ya mbote” na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Matayo 24:​45, NW) “Mpika” yai kele kimvuka yonso ya Bakristu ya kupakulama na zulu ya ntoto, na konso ntangu yina. Kristu mesadilaka kimvuka yai ya kupakulama sambu na kubasisa bansangu yina kelungisa bambikudulu ya Biblia mpi na kupesa lutwadisu ya ntangu ya kufwana na yina metala mutindu ya kusadila minsiku ya Biblia na luzingu ya bubu yai. Yau yina, Bakristu ya kupakulama kedyaka na ntonda yonso madya yonso ya kimpeve ya mutindu yina. Kansi, kubikala na bau na luzingu ya kimpeve kesimbama ve kaka na kulonguka nzayilu ya Nzambi na kati ya mabanza mpi bantima na bau. Yezu tubaka nde: “Madia na mono kele yo yai: na kulanda luzolo ya muntu yina tindaka mono ti na kumanisa kisalu yina ya yandi me pesaka mono na kusala.” (Yoane 4:34) Mutindu mosi, Bakristu ya kupakulama keyangalalaka na kudipesaka na kusala luzolo ya Nzambi ya mesongamaka.

16. Kisalu ya vandaka kusalama na mesa-kimenga ya ndumbu vandaka kifwani ya inki?

¹⁶ Na suka ti na nkokila, nganga-Nzambi mosi vandaka kutambika ndumbu na Nzambi na zulu ya mesa-kimenga ya ndumbu ya Kisika ya Santu. Na ntangu yina mosi, bansambidi yina vandaka banganga-Nzambi ve vandaka kusamba Nzambi ntangu bau vandaka kukinga na kibansala ya nganda ya tempelo na yandi. (Luka 1:​8-10) “Ndumbu,” mutindu Biblia ketendula, “kele bisambu ya bantu ya [santu].” (Kusonga 5:8) Davidi, muyimbi-bankunga, sonikaka nde: “Mbote bisambu na mono yo mata tii na zulu bonso midinga ya ndumbu.” (Nkunga 141:2) Bakristu ya kupakulama kepesaka mbalu na dibaku na bau ya kufinama na Yehowa na kisambu na nzila ya Yezu Kristu. Bisambu ya ngolo yina kebasikaka na ntima kele bonso ndumbu ya nsunga ya mbote. Bakristu ya kupakulama mpi kekembilaka Nzambi na mitindu yankaka, na kusadilaka bikobo na bau na kulonga bantu yankaka. Mvibudulu na bau na ntwala ya bamvwandilu ya mpasi mpi kwikama na bau na kati ya minyoku kele bima ya kuluta kyese na ntwala ya Nzambi.​—1 Piere 2:​20, 21.

17. Inki dyambu vandaka kutadila ndungisa ya kizuzi ya mbikudulu yina vandaka kumonisama na kukota ya ntete ya nganga-Nzambi ya nene na Kisika ya Kuluta Santu na Kilumbu ya Ndolula?

¹⁷ Na Kilumbu ya Ndolula, yau vandaka kulomba nde nganga-Nzambi ya nene ya Izraele kukota na Kisika ya Kuluta Santu mpi kuyoka ndumbu na nzungu ya ndumbu yina vandaka ti makala ya tiya. Yau lombamaka nde mambu yai kusalama na ntwala yandi kukota ti menga ya bimenga ya masumu. Na ndungisa ya kizuzi yai ya mbikudulu, muntu Yezu bikalaka ya kwikama ngolo na Yehowa Nzambi na ntwala ya kutambika luzingu na yandi bonso kimenga ya kimakulu sambu na masumu na beto. Na mutindu yina, yandi monisaka nde muntu ya kukuka lenda bikala ya kwikama na Nzambi, ata bampasi yango ya Satana kenata na zulu na yandi kuvanda inki mutindu. (Bingana 27:11) Ntangu yandi nyokwamaka, Yezu sadilaka kisambu “na ndinga ya ngolo, ti mansanga na meso. Ebuna Nzambi vandaka kuwa bisambu na yandi sambu na [kubanga] na yandi ya kinzambi.” (Baebreo 5:7) Na mutindu yai, yandi kumisaka Yehowa, Nkwa-kimfumu ya luyalanganu ya lunungu mpi ya kele na nswa. Nzambi futaka Yezu na kufutumunaka yandi na lufwa sambu na luzingu ya lenda fwa ve na mazulu. Na kisika yina ya kuluta zulu, Yezu ketula dikebi na kikuma ya zole ya yandi kwisilaka na ntoto: kuwakanisa bansumuki ya kebalula ntima ti Nzambi.​—Baebreo 4:​14-16.

Nkembo ya Kuluta Nene ya Tempelo ya Kimpeve ya Nzambi

18. Inki mutindu Yehowa nataka nkembo ya ngolo na tempelo na yandi ya kimpeve?

¹⁸ Yehowa bikulaka nde: “Nzo-Nzambi ya mpa ta luta yina ya ntete na lukumu.” (Agai 2:9) Na kufutumunaka Yezu bonso Ntotila mpi Nganga-Nzambi ya Nene ya lenda fwa ve, Yehowa nataka nkembo ya ngolo na tempelo na yandi ya kimpeve. Yezu kele ntangu yai na pozisio ya “kugulusa mvula na mvula bantu yonso yina ke lemfukaka na yandi.” (Baebreo 5:9) Bantu ya ntete ya kumonisa bulemfu ya mutindu yina vandaka balongoki 120 yina kuzwaka mpeve santu na Pantekoti ya mvu 33 T.B. Mukanda ya Kusonga bikulaka nde ntalu ya nsuka ya bana ya kimpeve yai ya Izraele tavanda 144 000. (Kusonga 7:4) Na nima ya lufwa, mingi na kati na bau fwete vidisa kansansa, ya kulala na kati ya mazyamu ya bantu yonso, na kuvingilaka ntangu ya kumonana ya Yezu na ngolo ya kintotila. Mbikudulu ya lutangu ya bantangu yina kele na Daniele 4:​10-17, 20-27 kenata beto na 1914 bonso ntangu ya Yezu fwete yala na kati ya bambeni na yandi. (Nkunga 110:2) Mwa bamvukumi na ntwala, Bakristu ya kupakulama vandaka kukinga na mpusa yonso mvula yina. Mvita ya ntete ya inza ti kyadi ya kubwilaka bantu pesaka nzikisa nde ya kyeleka Yezu yadisamaka bonso Ntotila na mvu 1914. (Matayo 24:​3, 7, 8) Bilumbu fyoti na nima, ntangu lungaka sambu “kusambisa kubanda ti nzo ya Nzambi,” yau lombaka nde Yezu kulungisa lusilu yina yandi pesaka na balongoki na yandi yina kulalaka na lufwa: “Mono ta kwisa diaka kubaka beno sambu beno mpi kuvanda ti mono kuna ya mono ta vanda.”—1 Piere 4:​17, NW; Yoane 14:3.

19. Inki mutindu nsâdila ya 144 000 takuka kukota na Kisika ya Kuluta Santu ya zulu?

¹⁹ Bamambere 144 000 ya kinganga-Nzambi ya santu, bau yonso vandaka mebaka ve kidimbu ya nsuka mpi vandaka mevukana ve na nzo na bau ya zulu. Nsâdila na bau yankaka kezinga kaka na zulu ya ntoto na bamvwandilu ya kimpeve yina kele kifwani ya Kisika ya Santu, yina kele ya kukabana ti luse ya santu ya Nzambi na “rido,” to kibaka, yina kele nitu na bau ya kinsuni. Mutindu bantu yai kefwa na kwikama, bau kefutumuka kaka mbala mosi bonso bigangwa ya kimpeve ya lenda fwa ve sambu na kwenda kuvukana ti bayina na kati ya 144 000 ya meyitaka na zulu.​—1 Korinto 15:​51-53.

20. Inki kisalu ya mfunu nsâdila ya bantu ya kinganga-Nzambi ya santu kele na kusala ntangu yai, mpi mbutu kele inki?

²⁰ Ti banganga-Nzambi mingi kiteso yai kesala kumosi ti Nganga-Nzambi ya Nene na zulu, tempelo ya kimpeve ya Nzambi mezwaka nkembo ya ngika. Na ntangu yau yina, nsadila ya bantu ya kinganga-Nzambi ya santu kele na kusalaka bisalu ya mbalu na zulu ya ntoto. Na nzila ya kusamuna na bau, Nzambi ‘ke nikisa bantu yonso ya nsi-ntoto’ ti bangogo ya kusambisa, mutindu yau bikulamaka na Agai 2:7. Na ntangu yina mosi, mafunda ya bansambidi yina ketendulamaka bonso “bima ya kitoko ya makanda yonso” (NW) kele na kufulukaka na bibansala ya ntoto ya tempelo ya Yehowa. Inki mutindu bantu yai melunga na kukota na Ngidika ya Nzambi sambu na lusambu, ye inki nkembo ya makwisa beto lenda kinga sambu na tempelo na yandi ya nene ya kimpeve? Bangyufula yai beto tatadila yau na disolo ya kelanda.

Bangyufula ya Mvutukila

◻ Inki mbandu ya kuluta mbote Yezu bikisaka na 29 T.B.?

◻ Inki ngidika yantikaka kusala na 29 T.B.?

◻ Kisika ya Santu ti Kisika ya Kuluta Santu kele bifwani ya inki?

◻ Inki mutindu tempelo ya nene ya kimpeve kembisamaka?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Ntangu Yezu pakulamaka ti mpeve santu na 29 T.B., tempelo ya nene ya kimpeve ya Nzambi bandaka kusala