Longa ti Mayele ya Kundimisa Bantu
“Na kutuba mambu, muntu ya mayele ke yindulaka ntete; mpidina kana yandi tuba, bantu ta wila yandi mbote.”—BINGANA 16:23.
1. Sambu na nki kulonga Ndinga ya Nzambi kelombaka ve kusuka kaka na kuzabisa muntu dyambu?
BETO balongi ya Ndinga ya Nzambi, lukanu na beto kesukaka ve kaka na kutendudila balongoki mambu ya kimpeve. Beto kesosaka mpi kusimba ntima na bo. (Efezo 1:18) Yo yina, kulonga ketendula ve kaka kuzabisa muntu dyambu. Sambu Bingana 16:23 ketuba nde: “Na kutuba, muntu ya mayele ke yindulaka ntete; mpidina kana yandi tuba, bantu ta wila yandi mbote.”
2. (a) Kundimisa muntu ketendula inki? (b) Nki mutindu Bakristu yonso lenda kuma balongi ya kesadisa bantu na kundima?
2 Ntumwa Polo sadilaka mpenza munsiku yai na kisalu na yandi ya kulonga. Ntangu yandi vandaka na Korinto, “konso Kilumbu ya Kupema, [yandi] vandaka kutuba na nzo ya bisambu ya Bayuda. Yandi vandaka kusosa mpila [“ya kundimisa,” NW] Bayuda ti bantu yina kele bayuda ve, bo kukuma bakristo.” (Bisalu 18:4) Ntendudi mosi ketuba nde: ngogo ya Kigreki ya bo mebalula awa nde “kundimisa” ketendula “kunata muntu na kubalula mabanza na yandi na kuyindulaka ti yandi to na kulongaka yandi bikalulu ya mbote.” Polo vandaka sadila bangindu ya kundimisa sambu na kusadisa bantu na kusoba mutindu na bo ya kuyindula. Mayele na yandi ya kundimisa bantu vandaka ngolo kibeni, yo yina bambeni na yandi vandaka kuwa yandi boma. (Bisalu 19:24-27) Nkutu, mutindu ya kulonga ya Polo vandaka monana nde yo vandaka ve na ngolo ya muntu. Yandi tubilaka Bakristu ya Korinto nde: “Na mambu yina ya mono vandaka kutubila beno ti na malongi yina ya mono vandaka kupesa beno, mono vandaka kutuba ve na mayele ya bantu, yina lenda balula mabanza ya bantu, kansi mono vandaka kusonga ngolo ya Mpeve ya Nzambi. Mpidina lukwikilu na beno ke katukaka na mayele ya bantu ve, kansi na ngolo ya Nzambi.” (1 Korinto 2:4, 5) Sambu mpeve ya Yehowa Nzambi kesadisaka Bakristu yonso, bo yonso lenda kuma balongi ya kele ti mayele ya kubalula mabanza ya bantu. Kansi nki mutindu? Bika beto tubila mwa mitindu ya mbote ya kulonga.
Widikila Muwi na Nge Mbote
3. Sambu na nki kuyindula na midindu kevandaka mfunu na ntangu beto kelonga bankaka, mpi nki mutindu beto lenda simba ntima ya muntu yina beto kelonguka ti yandi Biblia?
3 Sambu na kuvanda longi ya mbote, yo kelombaka ntetentete kuvanda muntu mosi ya kuzaba kuwidikila kansi ya kuzaba kutuba ve. Mutindu Bingana 16:23 ketuba, sambu bantu kundima beto, beto fwete yindulaka ntete na mudindu na ntwala ya kutuba. Yezu vandaka na kikalulu yai na ntwala ya bantu yina yandi vandaka kulonga. Yoane 2:25 ketuba nde: “Yandi mosi zabaka mbote-mbote mambu yina kele na kati ya ntima ya bantu.” Kansi nki mutindu beto lenda zaba mambu yina kele na ntima ya bantu yina beto kelonga? Ntete beto fwete widikilaka muwi na beto mbote. Yakobo 1:19 (NW) ketuba nde: “Konso muntu fwete vanda nswalu na kuwidikila, malembe na kutuba.” Ya kyeleka, bantu yonso kevandaka ve ti kikalulu ya kubasisa bangindu na bo na mbala mosi. Kansi, kana balongoki ya Biblia kemona mpenza nde beto ketulaka bo dikebi ya kyeleka, yo lenda sadisa bo na kuvanda na nzala ya kutubila beto mambu ya kele na ntima na bo. Ye mpi kana beto keyula bo bangyufula ya mbote, yo lenda sadisa beto na kusimba ntima na bo mpi na kusadisa bo na ‘kubasisa’ mambu yango.—Bingana 20:5.
4. Sambu na nki bankuluntu fwete vanda bantu ya kuzaba kuwidikila?
4 Mingimingi, yo kele mfunu nde bankuluntu kuvanda bantu ya kuzaba kuwidikila. Kana bo kesala buna, pana bo lenda “zaba kupesa bamvutu ya mbote na konso muntu.” (Kolosai 4:6) Bingana 18:13 kekebisa nde: “Wa ntete na ntwala ya kupesa mvutu, kana ve yo kele buzoba ti nsoni na nge.” Kilumbu mosi, bampangi zole ya kuvandaka kwa bo ti ngindu ya mbote, pesaka mpangi mosi ya nkento ndongisila sambu yandi vandaka ve na balukutakanu yankaka. Bo songaka yandi nde yo kele mbote ve na kusosa kimvwama ya ntoto yai. Mpangi-nkento kuwaka mpasi mingi na ntima na kumona nde bo yulaka yandi ve sambu na nki yandi vandaka ve na balukutakanu. Mpangi nkento yai bo pasulaka yandi, ye mpi yandi vandaka mebeluka ntete ve. Dyambu yai kemonisa nde yo kele mpenza mfunu mingi nde beto vanda na kikalulu ya kuwidikila na ntwala ya kupesa ndongisila!
5. Nki mutindu bankuluntu lenda sala sambu na kusadisa bampangi yina meswana?
5 Sambu na bankuluntu, kulonga na bo kelutaka kulomba nde bo pesa bantu yankaka bandongisila. Na dyambu yai mpi yo kele mfunu mingi nde bo vanda bantu ya kuzaba kuwidikila. Mingimingi, kana bampangi meswana, bankuluntu fwete widikila bo ntete. Mpidina yo tasadisa bo na kulanda mbandu ya “Nzambi [yina] ke sambisaka bantu yonso mutindu mosi.” (1 Piere 1:17) Na makambu ya mutindu yai, mbala mingi makasi kevandaka ya ngolo. Yo yina nkuluntu fwete yibuka ndongisila yina kele na Bingana 18:17: “Muntu ya ntete na kutuba na tribinale ke monikaka bonso nde yandi ke na raison tii kuna mbeni na yandi ta kwisa kutuba.” Longi ya mbote tawidikila ntete bo yonso zole. Na ntangu yandi tasala kisambu ti bo, yandi tasadisa bo na kutula ngemba. (Yakobo 3:18) Kansi, kana makasi kekuma kaka mingi, yandi lenda lomba nde konso mpangi kutubila yandi makambu na yandi na kingenga, na kisika ya kuvukisa bo zole sambu bo swana dyaka. Nkuluntu fwete yula bo bangyufula ya mbote, mpidina, yandi takuka kubakisa mbotembote dikambu ya bo keswanina. Mbala mingi, kima kenataka kuswana kevandaka ve dikambu mosi ya mbi, kansi kukonda kubakisa mambu mbote. Kansi, kana bampangi yango kukululaka bansiku ya Biblia, pana longi mosi ya zola takuka kulongisila bo ti mayele sambu yandi mewidikila bo yonso zole.
Mfunu ya Kusadila Bangogo ya Petepete
6. Nki mutindu Polo ti Yezu pesaka mbandu mosi ya mbote na yina metala kulonga ti bangogo ya petepete?
6 Kima yankaka ya kele mfunu sambu na kuvanda longi mosi ya mbote kele kusadila bangogo ya petepete na ntangu beto kelonga. Ya kyeleka, beto kezolaka nde bantu ya beto kelonguka ti bo Biblia “kukuka kubakisa mbotembote na mabanza ti bantu ya santu yonso, nene, nda, zulu, ti mudindu” ya kyeleka. (Efezo 3:18, NW) Malongi ya kitoko ya Biblia yina kebendaka dikebi ya bantu kelutaka kuvanda mpasi. (Roma 11:33) Ata mpidina, ntangu Polo longaka Bagreki, yandi sadilaka bangogo ya petepete ntangu yandi tubilaka bo nsangu ya ‘Kristu yina bo fwaka na zulu ya nti.’ (1 Korinto 2:1, 2) Yezu mpi longaka kiteso mosi. Malongi na yandi vandaka pwelele mpi kepesa kyese. Bangogo ya yandi sadilaka na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba vandaka petepete. Kansi, yo vandaka tubila bakyeleka ya mudindu yina bantu vandaka mewaka ntete ve.—Matayo, bakapu 5-7.
7. Nki mutindu beto lenda sala sambu na kutendula mambu pwelele na ntangu beto kelonguka Biblia ti bantu?
7 Na ntangu beto kelonguka ti bantu Biblia, beto mpi lenda longa na mutindu mosi ya petepete. Nki mutindu beto lenda sala yo? Beto fwete tubilaka mingi “mambu ya kuluta mfunu.” (Filipi 1:10) Na ntangu beto kelonguka malongi ya mpasi mingi, beto fwete tula ngolo na kutendula yo na bangogo ya petepete. Beto fwete tula dikebi na bamvese ya mfunu, na kisika ya kusosa kutanga mpi kutendula bamvese yonso yina mukanda ketinda beto na kutanga. Sambu beto nunga na kusala buna, yo kelombaka nde longi kudibongisa mbote. Beto fwete buya kikalulu ya kutubila longoki mambu mingi. Beto fwete sosaka ve kubikisa disolo ya beto ketubila sambu na kukotisa mambu mingimingi ya kele na mfunu mingi ve. Kana longoki kuyula ngyufula yina ketadila ve dilongi ya beto kelonguka kilumbu yina, beto lenda lomba yandi nde beto tubila yo na nsuka ya disolo.
Sadila Bangyufula ya Mbote
8. Nki mutindu Yezu sadilaka bangyufula mbote?
8 Mutindu yankaka ya kulonga mbote kele kuyula bangyufula ya mbote. Yezu Kristu sadilaka bangyufula mingi na ntangu yandi vandaka kulonga. Mu mbandu, Yezu yulaka Piere nde: “ ‘Simoni, nki nge ke banza? Banani ke futaka mpaku na bamfumu ya nsi-ntoto? Basitwaye to banzenza?’ Piere nde: ‘Banzenza.’ Yesu nde: ‘Ebuna kana mpidina basitwaye lenda futa mpaku ve.’ ” (Matayo 17:24-26) Yezu vandaka ve muntu ya fwete futa mpaku ya tempelo, sambu yandi vandaka Mwana mosi kaka ya kubutukaka na Muntu yina bo kesambilaka na tempelo. Kansi Yezu sadilaka bangyufula ya mbote sambu na kulonga kyeleka yai. Mpidina, Yezu sadisaka Piere na kubakisa mbote dyambu yai na nsadisa ya mambu yina Piere vandaka zaba dezia.
9. Nki mutindu beto lenda sadila bangyufula na ntangu beto kelonguka Biblia ti bantu?
9 Na ntangu beto kelonguka Biblia ti bantu, beto lenda sadila mbote bangyufula. Kana muntu ya beto kelonguka ti yandi mepesa mvutu ya kifu, beto lenda kuwa mpusa ya kupesa yandi mvutu ya mbote na mbala mosi. Kansi kana beto sala mpidina, keti yandi tasimba mpenza mbote dyambu yina? Yo kelutaka kuvanda mbote nde beto yula bangyufula sambu na kunata muntu yandi mosi na kubasisa mvutu mbote. Mu mbandu, kana muntu yango kekuka ve na kubakisa sambu na nki yandi fwete sadila zina ya Nzambi, beto lenda yula yandi nde: ‘Keti nge kemonaka nde zina na nge ke mfunu sambu na nge? . . . Sambu na nki? . . . Nki mutindu nge takudiwa kana muntu kebuya kusadila zina na nge? . . . Keti nge kemona ve nde yo kele mbote nde Nzambi kulomba beto na kusadila zina na yandi?’
10. Nki mutindu bankuluntu lenda sadila bangyufula ntangu bo kesadisa bantu yina melwalaka na mawi?
10 Bankuluntu mpi lenda sadila mbote bangyufula ntangu bo kegungula mameme. Inza ya Satana yai melwadisaka mawi ya bantu mingi na kati ya dibundu mpi mepesaka bo mpasi kibeni. Bo lenda kudiwa bonso nde bo mekumaka bantu ya masumu, Nzambi mpi kezolaka bo ve. Nkuluntu mosi lenda sadisa muntu ya mutindu yina na kuyindula. Yandi lenda tuba nde: ‘Ata nge ketuba nde nge kekudiwaka mvindu, nki mutindu Yehowa kemonaka nge? Kana Tata na beto ya zola pesaka nswa nde Mwana na yandi kufwa mpi kupesa nkudulu sambu na nge, keti yo ketendula ve nde Nzambi kezolaka nge?’—Yoane 3:16.
11. Nki mutindu ya bangyufula beto lenda sadila, mpi nki mutindu beto lenda sadila yo na ntangu beto kesala diskure na ntwala ya bantu?
11 Mutindu yankaka ya mbote ya kulonga kele yai: kuyula bangyufula yina kelombaka ve nde bawi kupesa mvutu ya munoko. Kansi yo kesadisaka bo na kuyindula dyambu ya nge ketubila bo. Bambikudi ya ntangu ya ntama vandaka kusadila mbala mingi bangyufula ya mutindu yai sambu na kusadisa bawi na bo na kuyindula na mudindu. (Yeremia 18:14, 15) Yezu vandaka sadila mbote bangyufula ya mutindu yai. (Matayo 11:7-11) Bangyufula yango kevandaka mbote kibeni na badiskure ya bantu yonso. Na kisika nge suka kaka na kutubila bawi na nge nde bo fwete kudipesa moyo na bo ya mvimba sambu na kusepedisa Yehowa, yo lenda vanda mbote mingi nge yula bo nde: ‘Kana beto kekudipesa ve mpenza moyo na beto ya mvimba na kisalu na beto, keti Yehowa tasepela?’
12. Monisa mfunu ya kuyula bangyufula sambu na kuzaba ngindu ya muntu?
12 Kuyula bangyufula sambu na kuzaba ngindu ya muntu kevandaka mpi mutindu mosi ya mbote ya kusosa kuzaba kana muntu ya beto kelonguka ti yandi Biblia kendimaka mpenza mambu ya yandi kelongukaka. (Matayo 16:13-16) Mu mbandu, kana nge yula ngyufula, muntu ya kelonguka lenda pesa mvutu ya mbote nde pite kele mbi. Kansi sambu na nki ve kuyula yandi dyaka bangyufula bonso yai: Nge kibeni, nki mutindu nge kemonaka nsiku ya Nzambi yina ketubilaka mansoni? Keti nge kemonaka nde yo meluta ngolo? Nki nge keyindula, keti kulanda bansiku ya Nzambi kele mfunu to ve?
Bingana ya Kesimbaka Ntima
13, 14. (a) Kupesa kingana ya kima ketendula nki? (b) Sambu na nki bingana ya mbote kesimbaka ntima?
13 Mutindu yankaka ya kulonga sambu na kusimba ntima ya bawi ti bantu yina beto kelonguka ti bo Biblia, kele yai: kusadila bingana ya mbote. Ngogo ya Kigreki yina bo mebalula nde “kingana” ketendula ntetentete “kutula na lweka, to kumosi.” Na ntangu nge keta kingana, nge ketendula kima mosi ya nge ‘ketula na lweka ya’ kima yankaka ya kefwanana ti yo. Mu mbandu, Yezu yulaka nde: “Na nki kima beto lenda fwanikisa Kimfumu ya Nzambi? To beto lenda tendula yo na nki kingana?” Ntangu Yezu pesaka mvutu, yandi tubilaka mbuma mosi ya mwa-nti ya mutarde.—Marko 4:30-32.
14 Bambikudi ya Nzambi sadilaka bingana mingi ya mbote. Ntangu bantu ya Asiria yina Nzambi sadilaka sambu na kupesa bana ya Izraele ndola kumaka kunyokula bantu ya Nzambi na nku, Yezaya monisaka lulendo na bo na kingana yai: “Keti disoka lenda tuba na muntu yina ke sadila yo nde lukumu kele na mono mosi? Keti mbele lenda banza nde mono me luta muntu yina ke sadila mono?” (Yezaya 10:15) Yezu vandaka kusadila mpi bingana mingi na ntangu yandi vandaka kulonga bantu yankaka. Na Biblia bo mesonikaka nde “yandi vandaka kutuba na bo kaka na bingana mpamba.” (Marko 4:34) Bingana kevandaka mbote sambu yo kesimbaka mabanza ti ntima. Yo kesadisaka bawi na kubakisa nswalu dyambu ya mpa na ntangu bo kefwanisa yo ti dyambu yina ya bo mezabaka mbote.
15, 16. Nki kekumisaka bingana mbote mingi? Pesa bambandu.
15 Nki mutindu beto lenda sadila bingana yina kesimbaka kibeni ntima? Ntetentete, kingana fwete wakana ti dyambu yina beto ketendula. Kana yo kewakana ve ti dyambu ya beto ketendula, yo tavalangasa bawi, bo tabakisa kima ve. Kilumbu mosi, mutubi mosi mekaka na kutendula bulemfu ya bapakulami yina mebikalaka kele na yo na Yezu Kristu. Ebuna yandi fwanisaka bo ti mbwa ya lupangu. Keti mbandu ya kekonda kupesa bo luzitu mutindu yai kele ya mbote? Kansi, Biblia ketendula kaka dyambu yai mosi na mutindu mosi ya kuluta kitoko mpi ya kepesa bo lukumu. Yo kefwanisa balandi ya Yezu ya kupakulama yai 144000 na “nkento yina me lwata kitoko sambu na kwenda kukutana na bakala yina ke kwela yandi.”—Kusonga 21:2.
16 Bingana kevandaka mbote mpenza kana yo ketubila mambu yina kelutaka na luzingu ya bantu. Natani zabaka nde Ntotila Davidi vandaka kuzola mameme mpi yandi vandaka ngungudi na ntangu yandi vandaka leke. Yo yina, ntangu yandi sadilaka kingana ya dimeme mosi ya bo fwaka, yo simbaka ntima ya Ntotila. (1 Samuele 16:11-13; 2 Samuele 12:1-7) Kana Natani pesaka Ntotila kingana ya ngombe, ziku yo zolaka kusimba ve ntima ya Davidi. Mutindu mosi mpi, kana bingana ketubila mambu ya siansi to disolo mosi ya bantu kuzaba ve, ziku bawi tabakisa yo ve. Yezu vandaka kubaka bingana na yandi na mambu ya bantu kezingaka na yo konso kilumbu. Yandi tubilaka bima ya bantu kuzaba. Mu mbandu, mwinda, bandeke ya zulu, bintuntu ya nseke. (Matayo 5:15, 16; 6:26, 28) Bawi ya Yezu vandaka mona mpasi ve na kuwakanisa mambu ya yandi vandaka longa ti bima yina ya yandi vandaka kutubila.
17. (a) Bingana na beto lenda tubila nki mambu? (b) Nki mutindu beto lenda wakanisa bingana yina kevandaka na mikanda na beto ti mambu yina kesimba luzingu ya balongoki na beto?
17 Beto kele ti mabaku mingi ya kusadila bingana ya petepete mpi ya mbote na ntangu beto kesala kisalu na beto ya kusamuna. Beto fwete zaba kutala. (Bisalu 17:22, 23) Ziku beto lenda baka kingana na beto na bana ya muwi na beto, nzo na yandi, kisalu na yandi, to na bansaka na yandi. To sambu beto mosi kuzaba mbote muntu ya beto kelongukaka na yandi Biblia, beto lenda katula to kuyika mambu yankaka na bingana yina kele na kati ya mukanda ya beto kelonguka sambu yo wakana ti luzingu ya longoki yango. Mu mbandu, tala kingana yina kele na paragrafe 14 ya kapu 8 ya mukanda Nzayilu ya Kenataka na Luzingu ya Mvula na Mvula. Kingana yai ketubila muntu mosi ya kekusila tata mosi ya zola makambu. Kana longoki na beto kele kibuti, beto lenda tendula kingana yai na mpila nde yo wakana ti mambu yina kesimba luzingu na yandi.
Kutanga Masonuku Mbote
18. Sambu na nki beto fwete sala ngolo na kutanga mbote?
18 Polo longisilaka Timoteo nde: “Nge kudipesa na kutanga Mukanda ya Nzambi na meso ya bantu yonso, na kupesa bo malongi ti na kulonga bo.” (1 Timoteo 4:13) Malongi na beto kekatukaka na Biblia. Yo yina, yo kele mbote nde beto tangaka yo mbotembote. Balevi vandaka ti mukumba ya kutangila bantu ya Nzambi Nsiku ya Moize. Keti bo vandaka kukangama-kangama na ntangu bo vandaka kutanga nsiku yango to bo vandaka kutanga yo madidi madidi? Ve, Biblia ketuba na Nehemia 8:8 nde: “Bo vandaka [kutanga] bansiku ya Nzambi na ndinga ya [ngolo] ti kutendula yo mbote-mbote na mpila nde bantu yonso kuzaba yo.”
19. Nki mutindu beto lenda tomisa mutindu na beto ya kutanga Masonuku?
19 Bampangi ya babakala yankaka kevandaka mitubi ya mbote. Kansi, bo kekangama-kangamaka na kutanga. Nki mutindu bo lenda tomisa kutanga na bo? Bo fwete mekaka mbala mingi. Ee, bo fwete tangaka mbala na mbala na ndinga ya ngolo tii kuna ya bo takuka kutanga kukonda kukangama-kangama. Kana ba bande-kaseti ya Biblia kele na ndinga na beno, yo tavanda mbote nge sadila yo sambu na kuzaba mutindu ya kupesa bangogo kilo mpi kusoba mungungu. Nge tazaba mpi mutindu bo ketangaka bazina ti bangogo yankaka ya nge kezabaka ve na kutanga.
20. Nki mutindu beto lenda ‘keba na malongi na beto’?
20 Beto bantu ya Yehowa, beto kele kibeni ti dibaku mosi ya nene, sambu yandi kesadilaka beto bonso balongi! Ebuna bika nde, konso muntu na kati na beto kulungisa mbote mukumba na yandi. Bika beto ‘keba beto mosi, beto keba mpi na malongi na beto.’ (1 Timoteo 4:16) Beto lenda vanda balongi ya mbote kana beto kewidikila mbote, kana beto kesadila bangogo ya petepete, kana beto keyufula bangyufula ya mayele, kana beto kesadila bingana ya mbote, mpi kana beto kezaba kunyata bamvese na ntangu beto ketanga yo. Bika beto yonso kubaka mambote ya malongi yai ya Yehowa kepesaka beto na nzila ya organizasio na yandi, sambu yo lenda sadisa beto na kuvanda ti “ludimi ya bantu ya kulongama.” (Yezaya 50:4, NW) Kana beto kesadila bisadilu yonso yina bo kepesaka beto sambu na kisalu na beto ya bilanga, mu mbandu, tumikanda, ba bande-kaseti, ba video-kaseti; beto lenda longuka na kulonga ti mayele sambu na kusadisa bantu na kundima.
Keti Nge Keyibuka?
◻ Nki mutindu kuvanda muwi ya mbote lenda sadisa beto na kisalu na beto ya kulonga?
◻ Nki mutindu beto lenda landa mbandu ya Polo ti Yezu na yina metala kulonga na mutindu mosi ya petepete?
◻ Bangyufula ya nki mutindu beto lenda sadila na ntangu beto kelonga bantu yankaka?
◻ Bingana ya nki mutindu kesimbaka ntima?
◻ Nki mutindu beto lenda tomisa mayele na beto ya kutanga na meso ya bantu?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Longi ya mbote kewidikilaka sambu na kubakisa mbotembote
[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]
Yezu vandaka baka bingana na yandi na mambu yina bantu vandaka zinga na yo konso kilumbu