Keti nge kelolulaka mutindu mosi na Yehowa?
“Kana beno kelolula bantu bifu na bau, Tata na beno ya zulu mpi talolula beno; kansi kana beno kelolula ve bantu bifu na bau, Tata na beno mpi talolula beno ve bifu na beno.”—MATAYO 6:14, 15, NW.
“YEHOWA kele muntu ya nkenda mpi ya ntima ya mawa, ya kewaka makasi nswalu ve mpi muntu ya kufuluka na bumbote ya ntima. Yandi tasembaka ve kimakulu, mpi yandi tavandaka ve na kimbeni kukonda nsuka. Yandi sadilaka beto ve na mutindu ya masumu na beto; mpi yandi tanataka ve na zulu na beto yina ya melunga na beto, na kutadilaka masumu na beto. Sambu bonso mazulu kele ya kuzanguka kuluta ntoto, bumbote ya ntima na yandi kele ya nene na ntwala ya bayina kebangaka yandi. Mutindu este kele ntama na weste, mutindu mosi yandi kegengikaka ntama bankulula ya bansiku na beto. Bonso Tata kewilaka bana na yandi mawa, Yehowa mewilaka bayina kebangaka yandi mawa. Sambu yandi, yandi zaba mbote na inki beto mesalamaka, kuyibukaka nde beto kele mputulu ya ntoto.”—Bankunga 103:8-14, NW.
2 Beto yimitamaka na kati ya disumu mpi beto butamaka na kati ya kifu, beto twadisamaka na kukonda kukuka ya kubutukila yina kesosaka ntangu yonso na kukumisa beto bampika ya nsiku ya disumu, beto kele na mfunu mingi ya Nzambi mosi yina ‘keyibuka nde beto kele mputulu ya ntoto.’ Bamvula bankama tatu na nima ya ntendula ya kuluta kitoko ya Yehowa yina Davidi kupesaka na Bankunga ya 103, Mishe, nsoniki ya nkaka ya Biblia, kukembisaka Nzambi yina mosi kaka na mutindu ya kiteso mosi sambu na ndolula na yandi ya mawa ya masumu ya ntama nde: “Inki nzambi lenda kutesama ti nge, ya kekatulaka kifu, yina kelolulaka mambi, yina kemonisaka ve ntangu yonso makasi na yandi, kansi yina keyangalalaka na kumonisa lemvo? Mpi dyaka, wila beto mawa! dyata na nsi ya makulu bifu na beto, losa na nsi ya mbu masumu na beto yonso.”—Mishe 7:18, 19, The Jerusalem Bible.
3 Na kati ya Masonuku ya Kigeleki, ngogo sambu na “kulolula” kesongidila “kulutisa”. Beto tasimba nde Davidi ti Mishe, ya metubilama na ntwala, kemonisa ngindu ya kiteso mosi na bangogo ya kitoko mpi ya kifwani. Sambu na kubakisa mpenza bunene ya ndolula ya Yehowa, beto vutukila ndambu ya bambandu mingi kisika ndolula yango kumonisamaka. Mbandu ya ntete tamonisa nde dibanza ya Yehowa lenda kusobama mpi kukatuka na mbungula tii na ndolula.
Moize Kesambila Sambu na Bantu—Yehowa Kewa
4 Yehowa kubasisaka bantu ya Izraele na kimpika na Ezipiti kukonda kigonsa mpi kunataka bau penepene na nsi ya yandi kusilaka na bau. Kansi bau buyaka na kulanda nzyetelo na bau, na kutitaka bantu ya Kanana, yina kuvandaka bantu mpamba. Na nima ya kumona mutindu Yehowa kugulusaka bau na bampasi ya mbungula kumi, kukangulaka nzila ya lusadisu na kati ya Mbu ya Mbwaki, kufwaka minkangu ya Ezipiti yina vandaka kulanda bau, kusalaka kuwakana ya Nsiku ti bau na ngumba Sinai yina kukumisaka bau dibuta ya Yehowa ya kuponama, mpi kupesaka bau konso kilumbu mana ya zulu na mutindu ya bimpa sambu na kudisa bau, bau vandaka kaka na boma sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu sambu na mwa ndambu ya bantu ya nda nda ya Kanana!—Kutanga 14:1-4.
5 Na kati ya boma, Moize ti Aroni kubwaka na bambunsu na bau. Yozue ti Kalebe, baneki zole ya kwikama, kumekaka na kundimisa bantu ya Izraele nde: ‘Nsi yango kele kitoko mingi, nsi mosi ya mefuluka na miliki ti bwiki. Beno tita bantu ve; Yehowa kele na beto!’ Na kisika ya kusyamisama na bangogo yina, bantu ya Izraele, ya kuwa boma mpi ya nkolami, sosaka na kulosa Yozue ti Kalebe matadi.—Kutanga 14:5-10, NW.
6 Yehowa kuwaka makasi! “Nsukansuka Yehowa tubaka na Moize nde: ‘Tii inki ntangu dibuta yai takonda luzitu na mono mpi tii inki ntangu yau takonda lukwikilu na mono, ata nkutu bidimbu ya nkumbwa yonso ya mono mesala na yau? Bika nde mono kubula yau na kipupa mpi bika nde mono kupanza yau, mpi bika nde mono kukumisa nge dibuta mosi ya nene mpi ya ngolo kuluta yau!’ Kansi Moize kutubaka na Yehowa nde: ‘Ebuna, ya kyeleka, bantu ya Ezipiti tawa nde, na ngolo na nge, nge basisaka dibuta yai na kati na bau. Mpi ya kyeleka bau tatuba yau na bantu ya nsi yai. ( . . . ) Kana nge fwa dibuta yai bonso muntu mosi, ebuna mabuta yina kuwaka nsangu ya lukumu na nge tatuba mpenza nde: “Sambu Yehowa kukaka ve kukotisa dibuta yai na kati ya nsi ya yandi kusilaka na bau, yandi yantikaka kufwa bau na ntoto makanga.” ’ ”—Kutanga 14:11-16, NW.
7 Moize kubondilaka Yehowa na kulolula sambu na zina na Yandi nde: “ ‘Lolula, kana nge zola, kifu ya dibuta yai na kutadilaka bunene ya bumbote na nge ya ntima mpi bonso nge lolulaka dibuta yai yantika Ezipiti tii awa.’ Ebuna Yehowa tubaka nde: ‘Mono melolula na kutadila ndinga na nge.’ ”—Kutanga 14:19, 20.
Lusambu ya Biteki ya Manase Mpi Bizumba ya Davidi
8 Beto kele na mbandu mosi ya kuluta nene ya ndolula ya Yehowa na dyambu ya Manase, mwana ya bakala ya ntotila ya mbote Ezekias. Manase vandaka na bamvula 12 ntangu yandi yantikaka kuyala na Yeruzalemi. Yandi tungaka bisika ya zulu, telemisaka bamesa ya kimenga sambu na Baala mpi biteki ya santu, kufukamaka na ntwala ya bambwetete ya zulu, kusalaka kimpangula ti kindoki, kusalaka bamedium mpi bunganga ya nkisi, mpi kulutisaka bana na yandi mosi kibeni na tiya na kati ya dibeti ya Hino. “Yandi salaka mingi yina kuvandaka mbi na meso ya Yehowa” mpi “bendumunaka Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi na kusala mbi kuluta mabuta ya Yehowa kufwaka na ntwala ya bana ya Izraele.”—2 Bansangu 33:1-9.
9 Nsukansuka, Yehowa kupusaka bantu ya Asuri na kunwanisa Yuda, yina kukangaka Manase mpi kunataka yandi na Babyloni. “Mpi, yantika ntangu yau kupesaka yandi mpasi ya ngolo, yandi kulembikaka luse ya Yehowa, Nzambi na yandi; mpi yandi kubatalalaka ngolo sambu na Nzambi ya bankaka na yandi. Mpi yandi kusambilaka yandi, na mpila nde yandi kudimonisaka na yandi, mpi yandi kuwaka lombilu na yandi sambu na kubaka lemvo mpi kuvutula yandi na kimfumu na yandi na Yeruzalemi.” (2 Bansangu 33:11-13, NW) Ebuna Manase kukatulaka banzambi ya banzenza, biteki mpi bamesa ya bimenga mpi lombaka nde bau kulosa yau na nganda ya mbanza. Yandi yantikaka na kupesa makabu na zulu ya mesa ya kimenga ya Yehowa mpi pesaka Yuda kikesa sambu na kusadila Nzambi ya kyeleka. Dyambu yai kemonisa na mutindu ya kuyituka nde Yehowa kele ya kuyilama sambu na kulolula kana mbatalala, kisambu mpi luwawusu ya nsoki kebasisa bambuma yina kele na kuwakana ti mbalula ntima.—2 Bansangu 33:15, 16.
10 Disumu ya bizumba ya ntotila Davidi kusalaka ti nkento ya Uria muntu ya Heti kuzabana mingi. Davidi kusalaka kaka ve bizumba ti yandi, kansi yandi kusosaka mpi mpila ya kubumba dyambu yango ntangu yandi kumaka na divumu. Ntotila pesaka Uria nswa, na kivuvu nde yandi tavutuka na nzo na yandi mpi tavukisa nitu ti nkento na yandi. Kansi, na luzitu sambu na bankundi na yandi ya ndonga ya ntete, Uria kubuyaka. Davidi kubingaka yandi na kudya mpi yandi kolwaka yandi, kansi na mbala yai mpi Uria kukotaka ve penepene na nkento na yandi. Ebuna Davidi kutindaka ndinga na zenerali na yandi, kulombaka yandi na kutula Uria na ntwala ya bambeni, na mpila nde yandi kufwa; mpi kele yau yina kukumaka.—2 Samuele 11:2-25.
11 Yehowa kutindaka mbikudi na yandi Natani na Davidi sambu na kutendudila yandi kifu na yandi. “Ebuna Davidi tubaka na Natani nde: ‘Mono mesumuka na ntwala ya Yehowa.’ Mpi Natani tubaka na Davidi nde: ‘Yehowa, na ndambu na yandi, melutisa disumu na nge. Nge tafwa ve.’ ” (2 Samuele 12:13) Davidi kunyokwamaka na mabanza sambu na disumu na yandi mpi monisaka mbalula ntima na kisambu mosi ya ngolo ya yandi kusalaka na Yehowa nde: “Sambu nge keyangalalaka ve na kimenga—kana ve mono zolaka kupesa nge yau; nge keyangalalaka ve na makabu. Bimenga na Nzambi, kele mabanza ya metutama, ntima ya kututama mpi ya kunyatama, nge tavweza yau ve, Ô Nzambi.” (Bankunga 51:16, 17) Yehowa kuvwezaka ve kisambu ya Davidi, yina kusalamaka na muntu yina na ntima ya kututama. Ntembe kele ve nde Davidi kubakaka ndola ya ngolo, na kuwakana ti ntela ya Yehowa na yina ketadila ndolula yina kele na Kubasika 34:6, 7, (NW) nde: “Yandi takonda kupesa ndola ve ata fyoti.”
Mbyekolo ya Tempelo na Salomo
12 Ntangu Salomo kumanisaka lutungu ya tempelo ya Yehowa, yandi tubaka na kisambu na yandi ya mbyekolo nde: “Nge fwete kuwa dodokilu ya nsadi na nge mpi ya dibuta na nge Izraele, ntangu bau tasambilaka na kisika yai, sambu nde, nge, nge kuwa tuka na kisika ya nge kezingaka, na mazulu; mpi nge fwete kuwa mpi kulolula.” Yehowa kuvutulaka mvutu nde: “Ntangu mono takanga mazulu sambu nde mvula kunoka dyaka ve, mpi ntangu mono tatuma na bampasu na kudya nsi, mpi kana mono kutinda kipupa na kati ya dibuta na mono, mpi kana dibuta na mono kisika zina na mono kubingamaka kubatalala, mpi kusambila, mpi kusosa luse na mono, mpi kukatuka na banzila na yau ya mbi, ebuna, mono, mono tawa tuka na mazulu mpi mono talolula masumu na bau, mpi mono tabelula nsi na bau.”—2 Bansangu 6:21; 7:13, 14.
13 Sambu Yehowa ketala beno, yandi kendima beno sambu na yina ya beno kele ntangu yai, kansi sambu na yina ya beno vandaka ntama ve. Yau kele na kuwakana ti yina metubilama na Ezekiele 33:13-16, (NW) nde: “Kana mono tuba na muntu ya mbote nde: ‘Ya kyeleka nge tabikala na luzingu’, mpi kana yandi kutula ntima yonso na lunungu na yandi mpi kusala mambi, bau tayibuka dyaka ve bisalu na yandi yonso ya lunungu, kansi sambu na mambi ya yandi mesala—sambu na yau yandi tafwa. Mpi kana mono tuba na muntu ya mbi: ‘Ya kyeleka nge tafwa’, kana yandi kuyambula disumu mpi kusala mambote ti lunungu, mpi kana muntu ya mbi kuvutula kima ya kupesamaka na yandi na kipiku, kana yandi kuvutula bima ya yandi kubakaka na muyibi, mpi kana yandi kutambula kibeni na bansiku ya luzingu na kukondaka kusala mambi, ya kyeleka yandi tabikala na luzingu. Yandi tafwa ve. Bau tayibuka ve ata mosi na kati ya masumu na yandi na nzila na yau yandi kusumukaka. Yandi mesala mambote ti lunungu. Ya kyeleka yandi tabikala na luzingu.”
14 Ndolula ya Yehowa kepesaka beto kele na kidimbu ya kuswaswanisa yina bantu kevandaka na mpasi na kukotisa na kati ya ndolula ya bau kepesanaka na kati na bau: yandi kelolulaka, kansi yandi kevilaka mpi. Bankaka tatuba nde: ‘Mono kelolula nge, kansi mono lenda ve (to mono kezola ve) kuvila.’ Na kuswaswana, beto simba yina ya Yehowa tasala: “Mono talolula kifu na bau, mpi mono tayibuka dyaka disumu na bau ve.”—Yeremia 31:34, NW.
15 Yantika mafunda ya mafuku ya bamvula, Yehowa kelolulaka bansadi na yandi na zulu ya ntoto. Yandi kelolulaka bau masumu yina bau kezaba nde bau salaka, ti masumu yina mpi ya bau kezaba ve. Luzolo na yandi ya mbote na kumonisa mawa ya ntima, ntima ya nda ti ndolula kele na ndilu ve yantika ntangu yai yonso. Beto ketanga na Ezaya 55:7 nde: “Bika nde muntu ya mbi kuyambula nzila na yandi mpi muntu ya bisalu ya mbi bangindu na yandi; mpi bika nde yandi kuvutuka na Yehowa, yina tawila yandi mawa, mpi na Nzambi na beto, sambu yandi kelolulaka mpenza.”
Ndolula na Kati ya Masonuku ya Kigeleki ya Bukristu
16 Masolo ya ndolula ya Nzambi mefuluka na kati ya Masonuku ya Kigeleki ya Bukristu. Yezu ketubila yau mingi, na kumonisaka nde yandi kele na kuwakana ti dibanza ya Yehowa na yina metala dyambu yango. Mutindu ya kuyindula ya Yezu mekatuka na Yehowa; yandi kele kifwanisu ya Yehowa, yandi kele nsonga ya kyeleka ya bumuntu kibeni ya Yehowa; kumona yandi kele kumona Yehowa.—Yoane 12:45-50; 14:9; Baebreo 1:3.
17 Dyambu yai nde Yehowa kelolulaka mpenza memonisama na kingana ya Yezu, yina ya ntotila mosi kuyambudilaka mpika mosi mfuka ya batalanta 10000 (disongidila penepene na badolar ya Amerika 33000000). Kansi ntangu mpika yina kaka kubuyaka na kuyambudila mpika ya nkaka mfuka ya badenali nkama (penepene na badolar 60), ntotila kuwaka makasi. “ ‘Mpika ya mbi, mono yambudilaka nge mfuka na nge yonso ntangu nge dodokilaka mono. Keti nge lendaka ve, nge mpi, kuwa mawa ya nkundi na nge ya kimpika, bonso mono mosi mono wilaka nge mawa?’ Mpi mfumu na yandi, na kati ya nganzi, kupesaka yandi na banyokudi tii kuna yandi tafuta mfuka yonso.” Na nima Yezu kebasisa dilongi yai: “Kele mpila yai mpi ya Tata na mono ya zulu tasadila beno kana beno kelolula ve na ntima ya mvimba, konso muntu na mpangi na yandi.”—Matayo 18:23-35, NW.
18 Kaka na ntwala nde Yezu kutubila kingana yina, Piere kupusanaka penepene ya Yezu mpi yandi yufulaka yandi nde: “Mfumu, mbala ikwa mpangi na mono talenda kusumuka na ntwala na mono mpi mono fwete kulolula yandi? Keti tii na mbala nsambwadi?” Piere vandaka kuyindula nde yau yina nsadilu ya kuluta mbote. Na kuzengaka dyambu ya bansoniki ti Bafarize yina vandaka kutula ndilu na ndolula, Yezu kutubaka nde: “Mono ketuba na nge, tii na mbala nsambwadi ve, kansi tii na mbala makumi nsambwadi na nsambwadi.” (Matayo 18:21, 22, NW) Mbala nsambwadi talunga na mpasi kibeni sambu na kilumbu mosi, sambu Yezu kutubaka nde: “Beno kudikeba. Kana mpangi na nge kusala disumu, nganina yandi, mpi kana yandi kubalula ntima, lolula yandi. Ata yandi kusadila nge masumu mbala nsambwadi na kilumbu ye mpi kana yandi kevutuka na nge mbala nsambwadi, na kutubaka nde: ‘Mono mebalula ntima’, nge fwete kulolula yandi.” (Luka 17:3, 4, NW) Ntangu Yehowa kelolulaka, yandi kesalaka konti ve ya masumu na beto—yina kele dyambu ya kyese sambu na beto.
19 Kana beto kele ti mbatalala mbundu ya kubalula ntima mpi ya kufunguna masumu na beto, Yehowa tandima na kusala sambu na beto: “Kana beto kefunguna masumu na beto, yandi kele ya kwikama mpi ya lunungu sambu na kulolula masumu na beto mpi na kugedisa beto na mambi yonso.”—1 Yoane 1:9, NW.
20 Ntangu kibuka mosi ya bantu na makasi vandaka kulosa yandi matadi, Etiene, longoki ya Yezu, na kati ya nsonga ya nene ya ndolula, kutubaka nde: “ ‘Mfumu Yezu, yamba mpeve na mono.’ Na nima, na kufukimisaka mabolongo na yandi, yandi bokaka na ndinga ya ngolo nde: ‘Yehowa, kutadila ve disumu na bau.’ Na nima ya kutuba mpila yina, yandi lalaka na kati ya lufwa.”—Bisalu 7:59, 60.
21 Yezu kubikisaka mbandu mosi ya kuluta nene na yina metala luzolo ya mbote na kulolula. Bambeni na yandi kukangaka yandi, yandi sambisamaka na mutindu ya mbi, monanaka muntu ya mbi, bau vwezaka yandi, losilaka yandi mate, bulaka yandi ti fimbu mosi yina bansinga na yau mingi kuvandaka ti bitini ya bibende mpi mikwa, sambu nsukansuka na kubikisa yandi bantangu mingi ya kubulama bansonso na zulu ya nti. Bantu ya Roma mingi kuvukanaka na kati. Kansi, ntangu yandi vandaka kulakana na zulu ya nti ya mpasi, Yezu lombaka na Tata na yandi sambu na basoda yina kubulaka yandi bansonso pana nde: “Tata, lolula bau, sambu bau kezaba ve yina ya bau kesala.”—Luka 23:34, NW.
22 Na kati ya disolo na yandi na zulu ya ngumba, Yezu kutubaka nde: “Beno landa kuzola bambeni na beno mpi beno landaka kusambila sambu na bayina kenyokulaka beno.” Tii na nsuka ya kisalu na yandi na ntoto, yandi mosi kuzitisaka nsiku yina. Kansi sambu na beto, ya kenwana ti kukonda kukuka ya nitu na beto ya masumu, keti bau kelomba beto dyambu ya kuluta ngolo? Ya kuluta fyoti, beto fwete kutula ngolo sambu na kusadila bangogo ya Yezu kupesaka na balongoki na yandi, na nima ya kutendudila bau kisambu ya Tata na beto nde: “Kana beno kelolula bantu bifu na bau, Tata na beno talolula beno mpi; kansi kana beno kelolula ve bantu bifu na bau, Tata na beno mpi talolula beno ve bifu na beno.” (Matayo 5:44; 6:14, 15) Kana beto kelolulaka mutindu mosi na Yehowa, beto talolulaka mpi tavilaka.
[Study Questions]
1, 2. Beto kele na mfunu ya Nzambi ya inki mutindu, mpi sambu na inki?
3. Kulolula kesongidila inki?
4. Na nima ya inki bansonga ya ngolo ya Yehowa bantu ya Izraele kuvandaka kaka na boma sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu?
5. Inki mutindu baneki zole ya kwikama kusalaka sambu na kundimisa Izraele?
6, 7. (a) Inki lukanu Yehowa kubakaka ntangu bantu ya Izraele vandaka kubuya na kupusana na ndambu ya Ntoto ya Lusilu? (b) Sambu na inki Moize kubuyaka nkanu ya Yehowa sambu na Izraele, mpi nsukilu na yau vandaka inki?
8. Inki lukumu Manase, ntotila ya Yuda, kuvanda na yau ntama?
9. Sambu na inki luse ya Yehowa kulembamaka na ntwala ya Manase, mpi ti inki mbutu?
10. Inki mutindu Davidi mekaka na kubumba disumu na yandi ti nkento ya Uria?
11. Inki mutindu Davidi kunatamaka na kubalula ntima na masumu na yandi, kansi ata mpila yina inki yandi bakaka?
12. Inki Salomo kulombaka na ntangu ya mbyekolo ya tempelo, mpi inki mvutu Yehowa kuvutulaka?
13. Ezekiele 33:13-16 kelonga beto inki na yina metala mutindu Yehowa ketadilaka beto?
14. Inki kidimbu ya kuswaswanisa kele na kati ya ndolula ya Yehowa?
15. Inki mutindu Yehowa meswaswana na kati ya nkenda ya bantu na yina metala kulolula?
16. Sambu na inki beto lenda kutuba nde Yezu kesadila ndolula mutindu mosi na Yehowa?
17. Inki mutindu Yezu kumonisaka na nzila ya kingana nde Yehowa kelolulaka “mpenza”?
18. Inki mutindu mboninu ya ndolula ya Piere kuswaswanaka ti yina ya Yezu?
19. Inki beto fwete kusala sambu na kubaka ndolula ya Yehowa?
20. Inki luzolo ya mbote ya kulolula masumu Etiene kumonisaka?
21. Sambu na inki luzolo ya mbote ya Yezu na kulolula basoda ya Roma kuvandaka ya kuluta nene?
22. Inki bangogo ya Disolo ya Yezu na zulu ya ngumba beto fwete kutula ngolo na kusadila?
[Caption on page 1]
[Questions]
[Caption on page 1]
[Picture caption]
Natani kusadisaka Davidi na kumona mfunu ya ndolula ya Nzambi
[Caption on page 1]
[Question box]
Keti Nge Keyibuka?
◻ Yehowa kesadilaka inki mutindu na ntwala ya masumu na beto, mpi sambu na inki?
◻ Sambu na inki Manase kuvutulamaka na kimfumu na yandi?
◻ Inki kidimbu ya kuswaswanisa ya ndolula ya Yehowa bantu kevandaka na mpasi na kusadila?
◻ Inki mutindu luzolo ya mbote ya Yezu na kulolula kuvandaka ya kuluta nene?