Keti Nge Kele ti “Mabanza ya Kristo”?
“Nzambi yina kepesaka beto kikesa, ke songaka beto mpi nki mutindu beto fweti kanga ntima, yandi kupesa beno [mabanza ya mutindu mosi ti yina Kristu Yezu vandaka na yo, NW].”—ROMA 15:5.
1. Inki mutindu bo kesalaka Yezu na bifwanisu mingi ya Kikristu, mpi sambu na nki mutindu yai ya kusala Yezu kele ve ya masonga?
“ATA mbala mosi ve bo monaka yandi keseka.” Yai kele mutindu mukanda mosi ketendulaka mutindu Yezu vandaka kusala. Bantu ketubaka kukonda kikuma nde muntu kusonikaka yo vandaka muntu mosi ya nene ya Roma ya ntama. Bantu mingi ketubaka nde mukanda yai, ya mezabanaka na mutindu yo kele bubu yai banda penepene ya mvu-nkama ya 11, mesadisaka bantu mingi ya kesalaka bifwanisu.a Na bifwanisu mingi, bo kesalaka Yezu bonso muntu mosi ya mawa-mawa, bonso muntu mosi yina vandaka kuseka mingi ve, to nkutu bonso nde yandi vandaka kuseka ve. Bifwanisu ya Yezu ya mutindu yina kele ya masonga ve, sambu ba Evanzile kemonisaka yandi bonso muntu ya kyese, bakala mosi ya ntima ya mbote mpi ya mawa.
2. Inki mutindu beto lenda yedisa “mabanza ya mutindu mosi ti yina Kristu Yezu vandaka na yo,” mpi yo tasadisa beto na kusala nki?
2 Yo kele pwelele nde sambu na kuzaba Yezu mutindu yandi vandaka kibeni, beto fwete fulusa mabanza na beto ti ntima na beto ti bangindu ya sikisiki ya mutindu ya muntu yina Yezu vandaka ntangu yandi vandaka na ntoto. Bika beto tadila ntangu yai mwa masolo ya Evanzile yina tasadisa beto na kubakisa “mabanza ya Kristo,” disongidila, mawi na yandi, mutindu na yandi ya kumonina mambu, bangindu na yandi, ti mutindu na yandi ya kuyindula. (1 Korinto 2:16) Na ntangu beto ketadila mwa masolo yango, bika beto tala nki mutindu beto lenda yedisa “mabanza ya mutindu mosi ti yina Kristu Yezu vandaka na yo.” (Roma 15:5, NW) Kana beto sala mpidina, yo tasadisa beto mingi na luzingu na beto mpi na mpila ya kuzinga ti bantu yankaka sambu na kulanda mbandu yina yandi bikaka sambu na beto.—Yoane 13:15.
Yo vandaka mpasi ve na kufinama na yandi
3, 4. (a) Inki ntangu mambu yina kele na Marko 10:13-16 kusalamaka? (b) Inki Yezu salaka ntangu yandi monaka balongoki na yandi kekangisa nzila nde bana kukwisa ve mfinama na yandi?
3 Bantu vandaka kuwa nzala ya kukwenda mfinama na Yezu. Na bisika mingi, bantu ya bamvula ya kuswaswana mpi ya bisina ya kuswaswana vandaka kukwenda mfinama na yandi. Baka mbandu ya mambu yina kubwaka yina bo ketubila na Marko 10:13-16. Yo salamaka penepene na nsuka ya kisalu na yandi ntangu yandi vandaka kukwenda na Yeruzalemi sambu na mbala ya nsuka, sambu na kwenda kufwa lufwa mosi ya mpasi.—Marko 10:32-34.
4 Yindula mutindu mambu yango kusalamaka. Bantu meyantika kunata bana na bo, ti bana ya fyoti kibeni sambu Yezu kusambula bo.b Kansi, balongoki kemeka na kukangisa bo nzila nde bo pusana ve penepene na Yezu. Mbala yankaka, balongoki keyindula nde ziku Yezu kezola ve nde bana kuyangisa yandi na bamposo yina ya mfunu mingi. Kansi, yo vandaka mutindu yina ve. Ntangu Yezu monaka mambu yina balongoki vandaka kusala, yandi yangalalaka ve. Yezu bingaka bana nde bo kwisa na yandi, mpi yandi tubaka nde: “Beno bikisa bana bo kwisa awa na mono.” (Marko 10:14) Na nima, yandi salaka kima mosi ya kemonisa nde yandi vandaka na zola mingi. Disolo yango ketuba nde: “Yandi me baka bana na maboko na yandi imene, yandi tulaka bo maboko, ebuna yandi sakumunaka bo mosi-mosi.” (Marko 10:16) Yo kele pwelele nde bana vandaka na kyese ntangu Yezu mebaka bo na maboko na yandi.
5. Inki kima disolo yina kele na Marko 10:13-16 ketubila beto sambu na yina metala mutindu ya muntu yina Yezu vandaka?
5 Disolo yina ya nkufi ketela beto mambu mingi ya kesonga mutindu ya muntu yina Yezu kuvandaka. Simba nde yo vandaka mpasi ve na kufinama na yandi. Ata yandi vandaka ti kisika ya nene na zulu, yandi nganinaka ve to kumona bantu ya kukonda kukuka mpamba. (Yoane 17:5) Keti yo ketendula mambu mingi mpila nkutu bana kuwaka kyese na kuvanda na yandi? Ntembe kele ve nde bo zolaka kuwa ve nzala ya kukwenda penepene ya muntu yina vandaka madidi-madidi, ya mawa-mawa, yina vandaka kumweta ve to kuseka! Bantu ya bamvula yonso vandaka kukwenda mfinama na Yezu sambu bo zabaka nde yandi vandaka kyese-kyese, yandi vandaka kuyindula mpi bakwenu, mpi bo vandaka zaba mbote nde yandi zolaka kukula bo ve.
6. Inki mutindu bankuluntu lenda sala nde bantu yankaka kufinama na bo?
6 Na ntangu beto keyindula disolo yai, beto lenda kudiyula, ‘Keti mono kele ti mabanza ya Kristu? Keti bantu kefinamaka na mono kukonda mpasi?’ Na bilumbu yai ya mpasi, mameme ya Nzambi kele na mfunu ya bangungudi yina bo lenda finama na bo kukonda mpasi, bantu yina kele bonso “bisika ya kutinina mupepe ya ngolo.” (Yezaya 32:1, 2; 2 Timoteo 3:1) Bankuluntu, kana beno yedisa kikalulu ya kutula dikebi ya masonga mpi ya kekatuka na ntima na bampangi na beno mpi kana beno kele ti luzolo ya kudipesa mpenza sambu na bo, bo mpi tabakisa susi na beno. Bo tamona yo na luse, bo tawa yo na mungungu ya ndinga, mpi bo tamona yo na mutindu na beno ya mbote ya kusala mambu. Kyese ti susi yina ya masonga kepesaka bangindu ya mbote, ya kutula ntima yina kesadisaka bantu yankaka, ti bana, na kufinama na beno kukonda mpasi. Nkento mosi yina kele Mukristu ketendula sambu na nki yandi kwendaka kuzabisa nkuluntu mosi makambu yina yandi vandaka na yo: “Yandi vandaka kusolula ti mono na mutindu mosi ya kyese mpi ya zola. Kana ve, ziku mono zolaka kutuba ve ata ngogo mosi. Yandi sadisaka mono na kudiwa na lutaninu kibeni.”
Kupesa bankaka kilo
7. (a) Inki mutindu Yezu monisaka nde yandi vandaka kupesa kilo na bantu yankaka? (b) Sambu na nki yo lombaka nde Yezu kubelula muntu ya kufwa meso malembe-malembe?
7 Yezu vandaka kupesa bantu yankaka kilo. Yandi vandaka kuwila bo mawa. Kaka meso mpamba ya bantu yina vandaka kumona mpasi kusimbaka ntima na yandi na kiteso mosi ya kuluta, yo yina, yandi belulaka bo. (Matayo 14:14) Yandi vandaka kubakisa mpi bandilu ti bampusa ya bantu yankaka. (Yoane 16:12) Kilumbu mosi, bantu natilaka yandi muntu mosi ya kufwa meso, ebuna bo lombaka Yezu na kubelula yandi. Yezu belulaka meso ya muntu yina, kansi yandi salaka yo malembemalembe. Na luyantiku, muntu yango vandaka kukuka ve na kuswaswanisa bantu mbotembote, “mono ke mona bantu bonso banti, kansi bo ke tambula.” Na nima, Yezu sadisaka yandi na kuyantika kumona pwelele. Sambu na nki yandi belulaka muntu yina malembemalembe? Ziku yo vandaka sambu na kusadisa muntu yango yina kuyikanaka na kumona mpimpa na meso na mpila nde mwini ti inza yai ya kele ti bima ya mpila na mpila kuyitukisa yandi ve.—Marko 8:22-26.
8, 9. (a) Inki mambu kusalamaka ntangu Yezu ti balongoki na yandi kotaka na ntoto ya Dekapoli? (b) Tendula mutindu Yezu belulaka kifwa-makutu.
8 Tala dyaka dikambu yankaka yina kubwaka na nima ya Paki ya mvu 32 ya T.B. Yezu ti balongoki na yandi kotaka na ntoto ya Dekapoli, na ndambu ya esti ya Nzadi ya Galilea. Ntangu bo vandaka kuna, bibuka ya bantu mingi kumonaka bo mpi kunatilaka Yezu bantu ya kubela ti bayina kuvandaka na kifu na nitu, mpi yandi belulaka bo yonso. (Matayo 15:29, 30) Yo kele kyese na kuzaba nde, Yezu kuponaka muntu mosi sambu na kulanda mambu na dikebi yonso. Nsoniki ya Evanzile, Marko, yina kusonikaka dyambu yai yandi mosi mpamba, ketula mambu yina kusalamaka.—Marko 7:31-35.
9 Muntu yango vandaka kifwa-makutu mpi ketubaka na mpasi. Yo fwete vanda nde Yezu bakisaka nde muntu yai vandaka kumona mpasi to nsoni. Yezu salaka kima mosi ya kuyitukisa kibeni. Yandi katulaka muntu yango na kati ya kibuka, yandi nataka yandi na kisika mosi ya kingenga. Ebuna, Yezu sadilaka bidimbu sambu na kuzabisa muntu yina kima ya yandi zolaka kusala sambu na yandi. Yandi ‘tulaka misapi na yandi na makutu ya muntu yina, yandi losaka mate, yandi simbaka yandi na ludimi.’ (Marko 7:33) Na nima, Yezu talaka na zulu mpi yandi pemaka ngolo na kati ya kisambu. Ntangu yandi vandaka kusala mambu yina, yandi zolaka kutendula na muntu yina nde, ‘Mambu ya mono ke na kusala sambu na nge kele ngolo yina kekatuka na Nzambi muntu kesala yo.’ Na nsuka, Yezu tubaka nde: “Kanguka!” (Marko 7:34) Na mbala mosi, muntu yango yantikaka na kuwa, mpi yandi yantikaka na kutuba mbote.
10, 11. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ketadilaka mawi ya bantu yankaka na kati ya dibundu? na dibuta?
10 Yezu monisaka nde yandi vandaka kupesa bantu yankaka kilo mpenza! Yezu vandaka kubakisa mawi ya bantu yankaka, ebuna kikalulu yai ya kuditula na kisika ya bantu yankaka, pusaka yandi na kusala mambu na mitindu yina kuyangidikaka mawi na bo. Beto Bakristu, beto fwete yedisa mpi kumonisa mabanza ya Kristu na kuditulaka mpi na kisika ya bantu yankaka. Biblia kesyamisa beto nde: “Beno yonso kuvanda na mabanza ya mutindu mosi ti ntima ya mutindu mosi; beno fweti zolana beno na beno bonso bampangi ya tata mosi ti ya mama mosi; beno vanda bantu ya mbote ti ya kukonda lulendo na kati na beno.” (1 Piere 3:8) Ntembe kele ve nde yo ketinda beto na kutuba mpi na kusala na mitindu yina ketadilaka mpi mawi ya bantu yankaka.
11 Na dibundu, beto lenda monisa nde beto ketadila mpi mawi ya bantu yankaka kana beto kepesa bo lukumu, kana beto kesala bo mambu yina beto mosi kezolaka mpi nde bo sala beto. (Matayo 7:12) Yo talomba kukebaka na mambu ya beto ketuba mpi na mutindu beto ketuba yo. (Kolosai 4:6) Kuvila ve nde “bituba-tuba ya bantu yo ke lwadisaka bantu ya nkaka bonso mbele.” (Bingana 12:18) Inki mutindu kusadila mambu yai na kati ya dibuta? Bakala ti nkento yina kezolanaka mpenza ketadilaka mawi ya konso muntu na kati na bo. (Efezo 5:33) Bo kebuyaka kutuba na bangogo yina lenda lwadisa, kutonga yankaka ti bangogo ya mbi, kufinga. Mambu yai yonso lenda lwadisa mawi na mpila nde yo kevandaka pete ve na kuvila yo. Bana mpi ke ti mawi, ebuna bibuti yina kezolaka bana na bo ketadilaka yo mpi. Kana yo kele mfunu na kupesa ndola, bibuti ya mutindu yina kepesaka yo na mitindu yina kezitisaka lukumu ya bana na bo mpi yina kesalaka nde bana yango kulemba nitu ve.c (Kolosai 3:21) Kana beto kesonga luzitu na bantu yankaka mutindu yina, pana beto kemonisa nde beto kele na mabanza ya Kristu.
Yilama sambu na kutudila bankaka ntima
12. Inki mabanza ya bukatikati mpi ya kyeleka Yezu vandaka na yo sambu na balongoki na yandi?
12 Yezu vandaka na mabanza ya bukatikati mpi yina vandaka kutadila mambu mutindu yo vandaka na yina metala balongoki na yandi. Yandi vandaka kuzaba mbote nde bo kele ve bantu ya kukuka. Na kutuba ya mbote, yandi vandaka kuzaba mambu yina vandaka na ntima na bo. (Yoane 2:24, 25) Ata mpidina, yandi vandaka kutala bo ve kaka na mambu ya mbi ya bo vandaka kusala, kansi na bikalulu na bo ya mbote. Yandi vandaka kumona mambu yina bantu yai ya Yehowa kuponaka lendaka kusala. (Yoane 6:44) Mabanza ya mbote yina Yezu vandaka na yo sambu na balongoki na yandi kumonanaka mbote na mpila yandi vandaka kubaka mpi kuzinga ti bo. Kima mosi ya yandi monisaka vandaka kutudila bo ntima.
13. Inki mutindu Yezu monisaka nde yandi vandaka kutudila balongoki na yandi ntima?
13 Inki mutindu Yezu monisaka nde yandi vandaka kutudila bo ntima? Ntangu yandi bikaka ntoto, yandi pesaka mukumba mosi ya nene na balongoki na yandi ya kupakulama. Yandi bikaka na maboko na bo mukumba ya kusungimina mambu ya Kimfumu na yandi ya inza ya mvimba. (Matayo 25:14, 15; Luka 12:42-44) Na ntangu yandi vandaka kusala kisalu na yandi, yandi monisaka nkutu na kiteso mosi ya fyoti, kukonda kumonisa yo mbala mosi nde yandi vandaka kutudila bo ntima. Ntangu yandi kumisaka madya mingi sambu na kudisa bibuka ya bantu, yandi pesaka mukumba ya kukabisa madya yango na balongoki na yandi.—Matayo 14:15-21; 15:32-37.
14. Inki mutindu nge tatuba na bunkufi disolo yina kele na Marko 4:35-41?
14 Baka dyaka disolo yina kele na Marko 4:35-41. Kilumbu yango, Yezu ti balongoki na yandi bakaka maswa mpi bo kwendaka na esti na Nzadi-mungwa ya Galilea. Ntangu fyoti na nima, Yezu kwendaka na nima ya maswa, ebuna yandi lalaka mpongi ya ngolo. Kansi, na nima ya ntangu fyoti, “mupepe mosi ya ngolo kwisaka na mbala mosi.” Mipepe ya ngolo ya mutindu yina vandaka kusalama mbala mingi na Nzadi-mungwa ya Galilea. Sambu Nzadi-mungwa yango kele ve na nsi mingi (kiteso ya bametre 200 mpamba na ntwala ya kukuma na zulu ya nzadi), mupepe kevandaka tiya mingi kuluta yina kele na nzyunga ya nzadi, ebuna dyambu yai kesalaka nde mavanga kuvanda mingi na mupepe. Yika mpi mipepe ya ngolo yina kekatukaka na Ngumba Ermoni yina kele na nordi, yina vandaka kukulumuka na Muwanda ya Yordani. Kana yo melembama fyoti, yo vandaka kaka sambu mupepe yankaka ya ngolo kuyilama sambu na kwisa kunikisa dyaka. Yindula mambu yai: Yezu zabaka mbote mpenza nde mipepe ya ngolo kesalaka buna, sambu yandi yelaka na Galilea. Kansi, yandi lalaka na ngemba yonso, ebuna yandi tulaka ntima na mayele ti kikesa ya balongoki na yandi, sambu mingi na kati na bo vandaka balobi-mbisi.—Matayo 4:18, 19.
15. Inki mutindu beto lenda landa luzolo yina Yezu vandaka na yo ya kutudila balongoki na yandi ntima?
15 Keti beto lenda landa luzolo yina Yezu vandaka na yo ya kutudila balongoki na yandi ntima? Bantu mingi kemonaka mpasi na kupesa biyeka yankaka. Bonso nde bo fwete vandaka ntangu yonso ya kuyilama sambu na kutwadisa. Bo lenda yindula nde, ‘Kana mono kezola nde kima mosi kusalama mbote, mono fwete sala yo mono mosi!’ Kansi kana beto fwete salaka mambu yonso beto mosi, kigonsa kele nde beto takudilembisa, ziku mpi kulutisa ntangu mpamba na nganda ya dibuta. Dyaka, kana beto kepesa ve bantu yankaka bisalu ya kufwana ti mikumba, pana beto kepimisa bo na kubaka eksperiansi ti mayele yina bo kele na yo mfunu. Yo tavanda mayele na kulonguka na kutudila bantu yankaka ntima, kupesa bo mpi mambu yankaka ya kusala. Yo tavanda mbote nde beto kudiyula na masonga yonso nde, ‘Keti mono kele na mabanza ya Kristu na dyambu yai? Keti mono kezolaka kupesa bisalu yankaka na bantu yankaka, mpi kutudila bo ntima nde bo tasala yo mbote?’
Yandi vandaka kutula ntima na balongoki na yandi
16, 17. Na mpimpa ya nsuka ya luzingu na yandi na ntoto, nki Yezu ndimisaka bantumwa na yandi, ata yandi zabaka nde bo tabikisa yandi?
16 Yezu monisaka ngindu ya mbote ya yandi vandaka na yo na balongoki na yandi na mutindu mosi yankaka ya mfunu. Yandi zabisaka bo nde yandi vandaka kutula ntima na bo. Yo monanaka pwelele na bangogo ya kepesa kikesa yina yandi zabisaka bantumwa na yandi na mpimpa ya nsuka ya luzingu na yandi na ntoto. Tala mambu yina kusalamaka.
17 Yezu vandaka na kisalu mingi na nkokila yina. Yandi pesaka bantumwa na yandi dilongi mosi ya mfunu ya kudikulumusa ntangu yandi yobisaka bo makulu. Na nima, yandi tulaka nkinsi ya madya ya nkokila yina zolaka kuvanda sambu na kuyindula lufwa na yandi. Ebuna, bantumwa yantikaka dyaka na kuswana sambu na kuzaba nani vandaka ya kuluta nene na kati na bo. Ti kukanga ntima yonso, Yezu kunganinaka bo ve, kansi yandi yindulaka ti bo. Yandi zabisaka bo mambu yina zolaka kusalama ntama mingi ve: “Na mpimpa yai kaka beno yonso ta bikisa mono, sambu bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi nde: ‘Mono ta fwa ngungudi ya mameme, ebuna mameme na yandi ta panzana.’” (Matayo 26:31; Zakaria 13:7) Yandi zabaka nde banduku na yandi ya ngolo tatina yandi na ntangu yandi tavanda na mfunu na bo. Kansi, yandi bedisaka bo ve. Kansi yandi salaka kibeni kima ya kuswaswana, yandi songaka bo nde: “Kansi ntangu Nzambi ta tedimisa mono na lufwa, mono ta kwenda na ntwala na beno na ntoto ya Galilea.” (Matayo 26:32) Ya kyeleka, yandi ndimisaka bo nde ata bo bikisa yandi, yandi tayambula bo ve. Na nima ya kumekama yai ya mpasi, yandi zolaka kukutana na bo dyaka.
18. Na Galilea, Yezu monisaka nde yandi ketudila balongoki na yandi ntima na ntangu yandi pesaka bo nki kisalu, mpi nki mutindu bantumwa kusalaka yo?
18 Yezu lungisaka mambu yina yandi tubaka. Na nima, na Galilea, Yezu yina kufutumukaka monanaka na bantumwa 11 ya kwikama, bayina kibeni kuvukanaka kisika mosi ti bankaka. (Matayo 28:16, 17; 1 Korinto 15:6) Ntangu bo vandaka kuna, Yezu pesaka bo kisalu mosi ya mfunu mingi: “Beno kwenda kukumisa bantu yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata, ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu, beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala.” (Matayo 28:19, 20) Mukanda ya Bisalu ya Bantumwa kemonisa pwelele nde bantumwa lungisaka mukumba yina. Bo pesaka mbandu na kwikama yonso na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote na mvu-nkama ya ntete.—Bisalu 2:41, 42; 4:33; 5:27-32.
19. Inki kima mambu yina Yezu salaka na nima ya lufutumuku na yandi kelonga beto na yina metala mabanza ya Kristu?
19 Inki kima disolo yai ya mfunu kelonga beto na yina metala mabanza ya Kristu? Yezu kumonaka kibeni bantumwa na yandi ntangu bo kesala mambu ya kuluta mbi, kansi yandi “zolaka bo tii na nsuka.” (Yoane 13:1) Kukonda kulanda bifu na bo, yandi zabisaka bo nde yandi tulaka ntima na bo. Zaba nde kutula ntima yina Yezu vandaka na yo vandaka ve ya kukonda kikuma. Ntembe kele ve nde kutula ntima ti lukwikilu yina yandi songaka bo, kupesaka bo kikesa mingi na kulanda kisalu yina yandi songaka bo na kusala.
20, 21. Inki mutindu beto lenda monisa bangindu ya mbote sambu na bampangi na beto bankwikidi?
20 Inki mutindu beto lenda monisa mabanza ya Kristu na mambu yai? Beto vandaka ve ti bangindu ya mbi sambu na bampangi na beto. Kana nge keyindula mambu ya mbi, yo tamonana na kutuba ti na mambu yina nge tasalaka. (Luka 6:45) Kansi, Biblia kesonga beto nde zola ‘kekwikilaka mambu yonso.’ (1 Korinto 13:7) Zola kevandaka ti bangindu ya mbote, yo kevandaka ve ti bangindu ya mbi. Yo ketungaka, kansi yo kekabulaka ve. Bantu kewaka kukonda mpasi na zola ti na nsyamisa, kansi na kunganina ve. Beto lenda tunga mpi kupesa bankaka kikesa kana beto ketudila bo ntima. (1 Tesalonika 5:11) Bonso Kristu, kana beto kele na bangindu ya mbote sambu na bampangi na beto, beto tazingaka ti bo na mitindu yina tatunga bo mpi tasadila mambu ya mbote yina bo kele na yo.
21 Kuyedisa mpi kumonisa mabanza ya Kristu kemonanaka na mambu mingi kuluta, kansi na kusala kaka ve mwa mambu yina Yezu salaka. Mutindu beto tubaka yo na disolo yina kulutaka, kana beto kezola kusala bonso Yezu, beto fwete longuka ntete na kutadila mambu mutindu yandi vandaka kutadila yo. Ba Evanzile kesadisaka beto na kuzaba kitini yankaka ya kimuntu na yandi, ya bangindu ti mawi na yandi sambu na kisalu yina yandi pesaka, mutindu disolo yina melanda tamonisa yo.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Na mukanda yina, muntu yango ya kesalaka bifwanisu ketendula kima ya yandi ketuba nde yo vandaka nitu ya Yezu, ti kulere ya nsuki na yandi, ya mandefu, ti ya meso. Edgar J. Goodspeed, mubaludi ya Biblia, ketendula nde kifwanisu yina bo “salaka yo sambu na kusadisa bantu na kuvanda ti ngindu ya mutindu bo ketendulaka yo na mikanda ya bantu yina kesalaka bifwanisu ya metala nitu ya Yezu.”
b Yo kemonana nde bana yango vandaka ti bamvula ya kuswaswana. Ngogo ya bo mebalula awa nde “bana” bo mesadila yo mpi na mwana ya nkento ya Yairusi yina vandaka na bamvula 12. (Marko 5:39, 42; 10:13) Kansi, na disolo ya mutindu mosi, Luka kesadila mpi ngogo yango sambu na kutubila bana ya fyoti kibeni.—Luka 1:41; 2:12; 18:15.
c Tala disolo “Respectez-vous leur dignité?” na Nzozulu ya Nkengi ya Aprili 1, 1998 (ya Kifalansa).
Keti Nge Lenda Tendula?
• Inki Yezu salaka ntangu balongoki na yandi kangisaka nzila nde bana kukwisa ve na yandi?
• Na nki mitindu Yezu pesaka kilo na bantu yankaka?
• Inki mutindu beto lenda landa luzolo yina Yezu vandaka na yo ya kutudila balongoki na yandi ntima?
• Inki mutindu beto lenda landa kutula ntima yina Yezu songaka na bantumwa na yandi?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]
Bana kuwaka kyese na kuvanda mfinama ya Yezu
[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]
Yezu vandaka kuwila bantu yankaka mawa
[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]
Bankuluntu kele lusakumunu na ntangu bantu kefinama na bo kukonda mpasi