Keti Nge Zabaka Yo? — Watchtower MIKANDA YA KE NA INTERNET

Keti Nge Zabaka Yo?

Sambu na nki mananasi yina Maria kusadilaka kuvandaka ntalu mingi?

Bilumbu fyoti na ntwala ya lufwa ya Yezu, Maria, mpangi ya Lazare, “kwisaka kukota ti mulangi mosi ya bo salaka na ditadi yai albatre. Mulangi yina vandaka ya kufuluka na mananasi ya mbote mpenza ti ya ntalu mingi,” mpi yandi tulaka yo na zulu ya ntu ya Yezu. (Marko 14:3-5; Matayo 26:6, 7; Yoane 12:3-5) Disolo ya Marko ti ya Yoane ketuba nde ntalu ya mananasi yai kuvandaka bibende 300, kiteso ya salere ya mvula ya mvimba ya muntu ya mpamba.

Mananasi yina ya ntalu mingi kukatukaka wapi? Bantu ketubaka nde kisina ya nardi yina Biblia ketubilaka kele kanti ya nsudi ya kitoko (Nardostachys jatamansi) ya kevandaka na Bangumba ya Himalaya. Mbala mingi bo vandaka kuvukisa nardi yina ya ntalu mingi ti bima ya kukonda valere mpi nkutu kusala mananasi ya mutindu yai ya luvunu sambu na kukusa bantu. Kansi, Marko ti Yoane kesadila bangogo ‘nardi ya mbote mpenza.’ Sambu mananasi yina kuvandaka ntalu mingi, yo kemonisa nde mbala yankaka yo katukaka na Inde.

Sambu na nki disolo ya Marko ketuba nde Maria “zengaka ntu ya mulangi” ya albatre? Mbala mingi bo vandaka kusala mulangi ya albatre ti ntu ya fyoti yina bo lendaka kukanga mbote-mbote sambu nsudi ya kitoko kubasika ve. Na mukanda na yandi (Discoveries From the Time of Jesus) Alan Millard ketuba nde: “Yo ke pete na kumona mutindu nkento yai ya vandaka na kyese kuzengaka ntu ya mulangi, kubikaka yo ya kukangula, mpi kubasisaka mananasi yonso na mbala mosi.” Kikuma yo yina “nzo yonso fulukaka na nsudi ya mananasi yina.” (Yoane 12:3) Ya kyeleka, yo vandaka dikabu ya ntalu mingi mpenza mpi yo fwanaka. Sambu na nki? Na nsadisa ya dikabu yai, nkento yina kumonisaka ntonda na yandi na Yezu sambu ntama mingi ve yandi katukaka kufutumuna Lazare, mpangi na yandi ya bakala ya yandi vandaka kuzola mingi.—Yoane 11:32-45.

Keti Yeriko kuvandaka zina ya mbanza mosi to ya bambanza zole?

Matayo, Marko, mpi Luka kutubilaka mutindu Yezu kubelulaka bantu penepene ya Yeriko. (Matayo 20:29-34; Marko 10:46-52; Luka 18:35-43) Matayo ti Marko ketuba nde Yezu salaka kimangu yina ntangu yandi vandaka “ke katuka” na Yeriko. Kansi, Luka ketuba nde yo salamaka ntangu Yezu vandaka “ke kuma penepene” ya Yeriko.

Na bilumbu ya Yezu, keti Yeriko kuvandaka zina ya mbanza mosi to ya bambanza zole? Mukanda mosi (Bible Then & Now) kepesa mvutu nde: “Na ntangu bo sonikaka Kuwakana ya Mpa, bo tungaka dyaka Yeriko na kiteso ya bakilometre 1,6 na sudi ya mbanza ya ntama. Kuna, Erode ya Nene kutungaka nzo ya nene ya yandi vandaka kuzinga na nsungi ya madidi.” Mukanda yankaka (Archaeology and Bible History) kendimisa dyambu yai, mpi ketuba nde: “Na ntangu ya Yezu, kuvandaka ti bambanza zole ya vandaka na zina Yeriko. . . . Mbanza ya ntama ya Bayuda kuvandaka na kiteso ya bakilometre 1,6 ti mbanza [Yeriko] ya bantu ya Roma.”

Yo yina, ziku Yezu kusala kimangu yango ntangu yandi vandaka kukatuka na mbanza ya Bayuda mpi kukumaka penepene ya mbanza ya bantu ya Roma to yandi katukaka na mbanza ya zole sambu na kukwenda na mbanza ya ntete. Yo ke pwelele nde kuzaba mutindu mambu kuvandaka na ntangu bo sonikaka yo, kesadisaka na kubakisa mambu yina lenda monana bonso nde yo kewakana ve.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]

Mulangi ya Albatre ya Mananasi

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]