Keti Nge Kele na Kati ya Bantu Yina Nzambi Kezolaka?

“Muntu yina ke ndimaka bansiku na mono ti ke landaka yo, yandi muntu ke zolaka mono. Tata na mono ta zolaka muntu yina ke zolaka mono; mono ta zolaka mpi yandi, mono ta monikaka na yandi.”​—YOANE 14:21.

1, 2. (a) Inki mutindu Yehowa kumonisaka zola na yandi na bantu? (b) Inki kima Yezu kutulaka na mpimpa ya Nisani 14, ya mvu 33 ya T.B.?

YEHOWA kezolaka bantu ya yandi mesalaka. Na kuta masonga, yandi kezolaka bantu “yo yina yandi pesaka bo mwana mosi yina kele na yandi, sambu konso muntu yina me ndima yandi na ntima na yandi, yandi kufwa ve, kansi yandi kuvanda na moyo ya mvula na mvula.” (Yoane 3:16) Mutindu ntangu ya kusala Lusungiminu ya lufwa ya Kristu mefinama, Bakristu ya kyeleka fwete vila ve ata fyoti nde Yehowa “me zolaka beto bantu; yo yina, yandi tindaka Mwana na yandi sambu na kwisa kufwa sambu na kukatula masumu na beto.”​—1 Yoane 4:10.

² Na mpimpa ya Nisani 14, ya mvu 33 ya T.B., Yezu ti bantumwa na yandi 12 kuvukanaka na suku ya nzo mosi ya etaze na Yeruzalemi sambu na kuta nkinsi ya Paki, sambu na kubambuka mutindu bantu ya Izraele kugulukaka na ntangu bo basikaka na Ezipte. (Matayo 26:17-20) Na nima ya kuta nkinsi yai ya Bayuda vandaka kuta, Yezu kusongaka Yudasi Iskariote na kubasika ebuna yandi tulaka nkinsi ya madya ya nkokila ya bantu tayibukaka yina kukumaka Lusungiminu ya lufwa ya Kristu yina Bakristu kesalaka.a Yandi bakaka dimpa ya kukonda levire ti malafu ya mbwaki bonso bidimbu, ya nitu mpi ya menga na yandi, Yezu kudyaka madya yina na kimvuka ti bantumwa 11 yina kubikalaka. Mambu ya kemonisa mutindu yandi salaka kele na ba Evanzile ya ketubilaka mambu ya mutindu mosi yina Matayo, Marko, ti Luka kusonikaka, mpi ya ntumwa Polo kubingaka nde “Madia ya Mfumu.”​—1 Korinto 11:20; Matayo 26:26-28; Marko 14:22-25; Luka 22:19, 20.

 3. Na nki mambu disolo ya Yoane ya metala ntangu ya nsuka yina Yezu kulutisaka ti balongoki na yandi na suku ya nzo ya etaze meswaswana ti masolo ya bankaka?

³ Kansi, ntumwa Yoane kutubilaka ve mutindu mampa ti vinu kulutaka, ziku sambu na ntangu ya yandi sonikaka Evanzile na yandi (penepene na mvu 98 ya T.B.), Bakristu yonso ya ntete kuzabaka mbote mutindu yo vandaka kusalama. (1 Korinto 11:23-26) Ata mpidina, na lusadisu ya mpeve, Yoane mpamba muntu kupesaka beto bansangu ya mfunu ya metala mambu yina Yezu kutubaka mpi ya Yandi salaka na ntwala mpi na nima ya kutula Lusungiminu ya lufwa na Yandi. Evanzile ya Yoane ketubila mambu yai ya kyese na bakapu kuluta tanu. Bakapu yai kemonisa pwelele mutindu ya bantu yina Nzambi kezolaka. Bika beto tadila Yoane kapu 13 tii 17.

Beto Baka Malongi na Zola ya Nene ya Yezu

 4. (a) Inki mutindu Yoane kutubilaka mingi ntu-dyambu ya mfunu ya lukutakanu yina Yezu kusalaka ti balongoki na yandi na ntangu yandi tulaka nkinsi ya Lusungiminu? (b) Inki kikuma ya mfunu ya kesalaka nde Yehowa kuzola Yezu?

⁴ Zola kele ntu-dyambu ya bo ketubilaka mingi na bakapu yai ya kele ti bandongisila yina Yezu kupesaka balongoki na yandi na ntwala ya kukabwana na bo. Ya kyeleka, bo kesadilaka ngogo “zola” mbala 31 na mitindu ya kuswaswana. Katula bakapu yai, kele ve na kisika yankaka ya bo ketubila pwelele zola ya nene yina Yezu kele na yo na Tata na yandi, Yehowa, mpi na balongoki na yandi. Zola yina Yezu kele na yo na Yehowa lenda monana pwelele na masolo yonso ya Evanzile yina ketubila luzingu na yandi, kansi Yoane mpamba muntu kesonika nde Yezu kutubaka pwelele nde: “Mono ke zolaka Tata.” (Yoane 14:31) Yezu kutubaka mpi nde Yehowa kezolaka yandi mpi yandi tendulaka sambu na nki. Yandi tubaka nde: “Mono ke zolaka beno mutindu Tata ke zolaka mono; beno zinga na kuzola na mono. Kana beno landa bansiku na mono, beno ta zinga na kuzola na mono, mutindu mono me landaka bansiku ya Tata na mono ti ke zingaka na kuzola na yandi.” (Yoane 15:9, 10) Ee, Yehowa kezolaka Mwana na yandi sambu yandi kelemfukilaka yandi na ntima na yandi ya mvimba. Yai dilongi mosi ya mbote sambu na balongoki yonso ya Yezu Kristu!

 5. Inki mutindu Yezu kumonisaka zola na yandi na balongoki na yandi?

⁵ Biblia ketubila mingi zola ya nene yina Yezu kuvandaka na yo sambu na balongoki na yandi na luyantiku ya disolo ya Yoane keta, ya ketubila lukutakanu ya nsuka yina Yezu kusalaka ti bantumwa na yandi. Yoane kutubaka nde: “Kilumbu mosi bikaka na kuyantika Nkinsi ya Paki, ebuna Yesu zabaka nde ntangu na yandi me lunga na kubikisa nsi-ntoto sambu na kuvutuka na Tata na yandi. Ntangu yonso yandi vandaka kuzola bantu na yandi yina vandaka na nsi-ntoto. Yandi vandaka kuzola bo tii na kilumbu ya nsuka.” (Yoane 13:1) Na nkokila yina ya mfunu, yandi pesaka bo dilongi mosi ya mfunu ya kusadila bankaka na zola yonso. Yandi yobisaka bo makulu. Yai kele dyambu ya konso muntu na kati na bo zolaka monisa luzolo ya kusala yo sambu na Yezu mpi sambu na bampangi na bo, kansi bo salaka yo ve. Yezu kusalaka dyambu yai ya kudikulumusa mpi na nima yandi songaka balongoki na yandi nde: “Kana mono muntu kele Mfumu ti Longi , mono me yobisa beno makulu, beno na kati na beno, beno mpi fweti yobisa makulu beno na beno. Mono me songa beno mbandu, sambu beno kusala mutindu mono me sala beno.” (Yoane 13:14, 15) Bakristu ya kyeleka fwete vandaka na luzolo mpi na kyese ya kusadila bampangi na bo.​—Matayo 20:26, 27; Yoane 13:17.

Beto Landa Nsiku ya Mpa

6, 7. (a) Inki dyambu ya mfunu Yoane keyika sambu na yina metala Lusungiminu? (b) Inki nsiku ya mpa Yezu kupesaka balongoki na yandi, mpi nki kima kuvandaka ya mpa na nsiku yina?

⁶ Disolo ya Yoane ya ketubila mambu yina kusalamaka na suku ya nzo ya etaze na mpimpa ya Nisani 14 kele yo yina mpamba ya ketubila na sikisiki yonso mutindu Yudasi Iskariote kubasikaka. (Yoane 13:21-30) Kana beto wakanisa masolo yonso ya ba Evanzile yo kemonisa nde Yezu kutulaka Lusungiminu ya lufwa na Yandi kaka na nima ya kubasika ya muntu yai ya kutekaka yandi. Ebuna yandi solulaka mingi ti bantumwa na yandi ya kwikama, sambu na kupesa bo bandongisila ya nsuka mpi bantuma ya bo fwete landa. Mutindu beto keyilama sambu na kukwenda na Lusungiminu, beto fwete tula mpenza dikebi na mambu yina Yezu kutubaka kilumbu yina, mingimingi sambu beto kele mpenza na kati ya bantu yina Nzambi kezolaka.

⁷ Dilongi ya ntetentete ya Yezu kupesaka na balongoki na yandi na nima ya kutula Lusungiminu ya lufwa na yandi vandaka kima mosi ya mpa. Yandi tubaka nde: “Nsiku mosi ya mpa ya mono ke pesa beno yo yai: Beno zolana beno na beno. Mutindu mono ke zolaka beno, beno mpi beno zolana beno na beno. Kana beno ke zolana beno na beno, bantu yonso ta zaba nde beno kele balonguki na mono.” (Yoane 13:34, 35) Inki kima kuvandaka ya mpa na nsiku yai? Ntangu fyoti na nima na nkokila yina, Yezu kumonisaka pwelele mambu yonso ntangu yandi tubaka nde: “Nsiku na mono yo yai: Beno zolana beno na beno, mutindu mono ke zolaka beno. Kuzola ya kuluta nene ya muntu lenda vanda na yo na ntima yo yai: kana yandi pesa moyo na yandi sambu na banduku na yandi.” (Yoane 15:12, 13) Nsiku ya Moize kulombaka na bantu ya Izraele na ‘kuzola bampangi na bo bonso bo mosi.’ (Levi 19:18) Kansi Yezu kusukaka pana ve. Yandi pesaka Bakristu mukumba ya kuzolana mutindu Kristu kuzolaka bo, mpi kundima na kupesa luzingu na bo mosi sambu na bampangi na bo.

 8. Zola ya kukonda kutala bampusa na nge mosi kelombaka kusala inki? (b) Inki mutindu Bambangi ya Yehowa kemonisaka zola na bo ya kukonda kutala bampusa na bo mosi bubu yai?

⁸ Nsungi ya Lusungiminu kele ntangu mosi ya mbote ya fwete sadisa konso muntu mpi dibundu ya mvimba na kuditala mbote, sambu na kuzaba kana beto kele mpenza na kidimbu yai ya kuzabila Bakristu ya kyeleka, disongidila kuvanda na zola bonso ya Kristu. Zola ya mutindu yai ya kukonda kutala bampusa na nge mosi lenda tendula, mpi ntangu yankaka yo ketendulaka, nde Mukristu kundima na kutula luzingu na yandi na kigonsa na kisika ya kuteka bampangi na yandi. Kansi, mbala mingi, yo kelombaka kundima na kukonda kutala bampusa na beto mosi sambu na kusadisa mpi kusadila bampangi na beto ti bantu yankaka. Ntumwa Polo kupesaka mbandu ya mbote na dyambu yai. (2 Korinto 12:15; Filipi 2:17) Bambangi ya Yehowa mezabanaka na ntoto ya mvimba sambu na mpeve na bo ya kukonda kutala bampusa na bo mosi, na kikalulu ya kusadisa bampangi na bo ti bantu yina kezingaka penepene na bo mpi kudipesa bo mosi sambu na kuzabisa kyeleka ya Biblia na bantu ya bo kezingaka na bo.b​—Galatia 6:10.

Kinduku ya Beto Fwete Zola Mingi

 9. Sambu na kutanina kinduku ya ngolo ya beto kele na yo ti Nzambi mpi ti Mwana na yandi, beto kevandaka na kyese na kusala inki?

⁹ Kele ve ti kima yankaka ya mfunu mingi na meso na beto ya meluta kuzola yina Yehowa ti Mwana na yandi, Kristu Yezu kezolaka beto. Kansi, sambu na kuvanda mpi kuwa zola yai, beto fwete sala kima mosi. Na mpimpa ya nsuka ya yandi lutisaka ti balongoki na yandi, Yezu kutubaka nde: “Muntu yina ke ndimaka bansiku na mono ti ke landaka yo, yandi muntu ke zolaka mono. Tata na mono ta zolaka muntu yina ke zolaka mono; mono ta zolaka mpi yandi, mono ta monikaka na yandi.” (Yoane 14:21) Sambu beto kebakaka kinduku yina beto kele na yo ti Nzambi mpi ti Mwana na yandi na valere mingi, beto kelemfukaka na bansiku na bo na kyese yonso. Na kati ya bansiku yango, yo kelombaka nde beto lemfuka na nsiku ya mpa ya kumonisa zola ya kukonda kutala bampusa na beto mosi mpi na ntuma yina Kristu kupesaka na nima ya lufutumuku na yandi nde beno ‘kwenda kulonga bantu ti kuta kimbangi na kikesa yonso,’ mpi beto fwete sala ngolo na mpila nde ‘bantu yina kendima nsangu ya mbote ‘kukuma balonguki.’​—Bisalu 10:42; Matayo 28:19, 20.

10. Inki kinduku ya ngolo bapakulami ti “mameme ya nkaka” kele na yo?

¹⁰ Na mpimpa yina, sambu na kupesa mvutu na ngyufula yina ntumwa ya kwikama Yudasi (Thadée) kuyulaka yandi, Yezu kutubaka nde: “Muntu yina ke zolaka mono, yandi ta landaka malongi na mono. Tata na mono ta zolaka yandi, ebuna beto na Tata beto ta kwisa kuzinga ti yandi.” (Yoane 14:22, 23) Ata na ntangu bo kele na ntoto, Bakristu ya kupakulama, yina takwenda kuyala ti Kristu na zulu, kevandaka na kinduku ya ngolo kibeni ti Yehowa mpi ti Mwana na yandi. (Yoane 15:15; 16:27; 17:22; Baebreo 3:1; 1 Yoane 3:2, 24) Kansi, bampangi na bo “mameme ya nkaka,” yina kele na kivuvu ya kuzinga kimakulu na ntoto, kevandaka mpi ti kinduku ya ngolo ti “ngungudi na bo,” Yezu Kristu, mpi ti Nzambi na bo, Yehowa, kana bo kelemfukila yandi.​—Yoane 10:16; Nkunga 15:1-5; 25:14.

‘Beno Kele Bantu ya Nsi-Ntoto Ve’

11. Inki lukebisu ya mayele Yezu kupesaka balongoki na yandi?

¹¹ Na lukutakanu yai ya nsuka ya yandi salaka ti balongoki na yandi ya kwikama na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu kupesaka lukebisu mosi ya fwete pusa beto na kuyindula: Kana muntu kezolaka Nzambi, nsi-ntoto tazola yandi ve. Yandi tubaka mutindu yai: “Kana bantu ya nsi-ntoto yai kumenga beno, beno fweti zaba nde bo mengaka mono ntete. Kana beno vandaka bantu ya nsi-ntoto, bantu zolaka kuzola beno, sambu beno zolaka kuvanda bantu na bo. Kansi mono me solaka beno, mono me katulaka beno na nsi-ntoto, beno mpi kele bantu ya nsi-ntoto ve; yo yina bantu ke mengaka beno. Beno yibuka mambu ya mono tubilaka beno nde: ‘Ata mpika mosi ve me luta mfumu na yandi.’ Kana bo vandaka kumonisa mono mpasi, bo ta monisaka beno mpasi mpi; kana bo vandaka kulanda malongi na mono, bo mpi ta landaka ya beno.”​—Yoane 15:18-20.

12. (a) Sambu na nki Yezu kukebisaka balongoki na yandi nde nsi-ntoto tamenga bo? (b) Yo tavanda mbote nde beto yonso kusala nki awa ya Lusungiminu mekuma penepene?

¹² Yezu kupesaka lukebisu yai sambu bantumwa yai 11 ti Bakristu yonso ya kyeleka yina zolaka kuzinga na nima na bo kulemba nitu ve, mpi kuyambula ve na kusala kisalu sambu bantu ya nsi-ntoto kemenga bo. Yandi yikaka nde: “Mono me tubila beno mambu yina, sambu beno vidisa lukwikilu na beno ve. Bantu ta kulaka beno na banzo na bo ya bisambu. Mpi na bilumbu ke kwisa, bantu yina ta fwa beno, bo ta yindula nde kana bo fwa beno, bo ke sadila Nzambi. Bo ta sala mpidina sambu bo me zabaka Tata ve, bo me zabaka mono mpi ve.” (Yoane 16:1-3) Mukanda mosi ya ketendulaka bangogo ya Biblia ketuba nde, kisongi-dyambu ya bo mebalula awa nde ‘kuvidisa lukwikilu’ ketendula “kusala nde muntu kuyantika na kukatula ntima mpi kubuya muntu yina yandi fwete tudila ntima mpi kulemfukila; kupusa muntu na kuvidisa lukwikilu na yandi.” Mutindu ntangu ya Lusungiminu mekuma penepene, yo tavanda mbote nde beto yonso kuyindula luzingu ya bantu ya kwikama, ya ntama ti ya ntangu yai, mpi kulanda mbandu na bo na kuvanda kaka ngolo ata na kati ya mpasi. Beto bika ve nde kumenga ya bantu kemenga beto to mpasi ya bo kemonisa beto kunata beto na kubuya Yehowa ti Yezu, kansi beto baka lukanu ya kutula ntima mpi kulemfukila bo.

13. Inki kima Yezu kulombaka sambu na balongoki na yandi na kisambu yina yandi salaka na Tata na yandi?

¹³ Na kisambu ya nsuka ya yandi salaka na ntwala ya kubasika na suku ya nzo ya etaze yina na Yeruzalemi, Yezu kutubilaka Tata na yandi nde: “Mono me pesaka bo malongi na nge, ebuna bantu ya nsi-ntoto yai mengaka bo, sambu bo kele bantu ya nsi-ntoto yai ve, mutindu mono mpi kele muntu ya nsi-ntoto yai ve. Mono ke bondila nge ve na kukatula bo na nsi-ntoto yai, kansi na kukeba bo sambu Muntu ya Mbi kwisa kukota na bo ve. Bo kele bantu ya nsi-ntoto yai ve, mutindu mono mpi kele muntu ya nsi-ntoto yai ve.” (Yoane 17:14-16) Beto lenda tula ntima nde Yehowa ketaninaka bantu yina kezolaka yandi, sambu na kupesa bo kikesa kana bo kevukana ve na nsi-ntoto.​—Yezaya 40:29-31.

Beno Zinga na Kuzola ya Tata ti na Kuzola ya Mwana

14, 15. (a) Yezu kudifwanisaka na nki kima, ya mefwanana ve na nki ‘nti ya vinu ya kupola’? (b) Banani kele “balutangu” ya “nti ya vinu ya kieleka”?

¹⁴ Na ntangu yandi vandaka kusolula ti balongoki na yandi ya kwikama bonso banduku kibeni na mpimpa ya Nisani 14, Yezu kudifwanisaka na “nti ya vinu ya kieleka,” ya mefwanana ve na ‘nti ya vinu ya kupola’ ya Izraele ya kukonda kwikama. Yandi tubaka nde: “Mono kele nti ya vinu ya kieleka. Tata na mono kele muntu ke salaka bilanga ya vinu.” (Yoane 15:1) Bamvu-nkama mingi na ntwala, profete Yeremia kusonikaka mambu yai ya Yehowa kutubaka na bantu na yandi yina kubuyaka kulemfuka na yandi: “Mono kunaka nge bonso nti ya vinu ya mbote . . . Kansi tala mutindu nge me kuma! Nge kele bonso nti ya vinu ya kupola yina kele diaka na mfunu ve.” (Yeremia 2:21) Ebuna profete Ozea kusonikaka nde: “[Izraele] vandaka bonso kilanga ya vinu yina vandaka na vinu mingi. [Yo vandaka kubuta bambuma sambu na yo mosi, NW]. . . . [Yo] kele ntima zole.”​—Ozea 10:1, 2.

¹⁵ Na kisika ya kubuta bambuma ya lusambu ya kyeleka, Izraele kubwaka na lusambu ya banzambi ya luvunu mpi yo vandaka kubuta bambuma sambu na yo mosi. Bilumbu tatu na ntwala ya lukutakanu na yandi ya nsuka ti balongoki na yandi ya kwikama, Yezu kusongaka bamfumu ya Bayuda ya luvunu nde: “Mono ke tubila beno nde Nzambi ta katula beno Kimfumu na yandi, ebuna yandi ta pesa yo na [dikanda yina tabutaka bambuma na yo, NW].” (Matayo 21:43) Dikanda yina ya mpa kele “Israele ya Nzambi,” ya kele na Bakristu ya kupakulama 144 000, ya bo fwanisaka na “balutangu” ya “nti ya vinu ya kieleka,” disongidila Kristu Yezu.​—Galatia 6:16; Yoane 15:5; Kusonga 14:1, 3.

16. Inki kima Yezu kusyamisaka bantumwa na yandi ya kwikama na kusala, mpi nki beto lenda tuba sambu na bapakulami ya kwikama ya mebikalaka na ntangu yai ya nsuka?

¹⁶ Yezu kusongaka bantumwa 11 yina kuvandaka na yandi na suku ya nzo ya etaze nde: “Yandi ke zengaka konso lutangu yina kele na mono ke butaka bambuma ve. Yandi ke bongisaka konso lutangu yina ke butaka bambuma sambu yo kuma mbote, yo buta diaka bambuma ya kuluta mingi. Beno zinga kaka na kimvuka ti mono, bonso mono kele na kimvuka ti beno. Lutangu ya nti ya vinu yo mosi lenda buta bambuma ve, kana yo me vukanaka ve na nti yina; mutindu mosi, beno mpi lenda buta bambuma kaka kana beno ke zinga na kimvuka ti mono.” (Yoane 15:2, 4) Disolo ya bantu ya Yehowa ya ntangu yai kemonisa nde Bakristu ya kupakulama yina mebikalaka kevandaka kaka na bumosi ti Mfumu na bo, Kristu Yezu. (Efezo 5:23) Bo mendimaka na kukatula mvindu mpi kuzenga balutangu yina kebutaka ve. (Malashi 3:2, 3) Banda na mvu 1919, bo kebutaka bambuma mingi ya Kimfumu, yo yantikaka ti Bakristu ya kupakulama yankaka, ebuna, banda na mvu 1935, “kibuka ya nene” ya bampangi na beto yina kekuma kaka mingi.​—Kusonga 7:9; Yezaya 60:4, 8-11.

17, 18. (a) Inki bangogo ya Yezu kesadisa bapakulami ti mameme yankaka na kuzinga kaka na kati ya zola ya Yehowa? (b) Inki mutindu kukwenda na Lusungiminu tasadisa beto?

¹⁷ Bangogo yai ya Yezu kuyikaka kelungana na Bakristu ya kupakulama ti na bampangi na bo: “Lukumu ya Tata ke monikaka mutindu yai: Kana beno buta bambuma mingi, mpidina ke songa nde beno kele balonguki na mono. Mono ke zolaka beno mutindu Tata ke zolaka mono; beno zinga na kuzola na mono. Kana beno landa bansiku na mono, beno ta zinga na kuzola na mono, mutindu mono me landaka bansiku ya Tata na mono ti ke zingaka na kuzola na yandi.”​—Yoane 15:8-10.

¹⁸ Beto yonso kezolaka kuzinga na kuzola ya Nzambi, mpi yo kepusaka beto na kuvanda Bakristu yina kebutaka bambuma. Beto kesalaka yo na ntangu beto kesadilaka baokazio yonso ya beto kekutanaka na yo sambu na kuzabisa ‘Nsangu ya Mbote ya Kimfumu.’ (Matayo 24:14) Beto kesalaka dyaka ngolo na kumonisa “bambuma ya mpeve” na luzingu na beto mosi. (Galatia 5:22, 23) Kukwenda na Lusungiminu ya lufwa ya Kristu tapesa beto kikesa ya kukangama kaka na lukanu na beto ya kusala mambu yai yonso, sambu yo tasadisa beto na kuvila ve zola ya nene yina Nzambi ti Kristu kele na yo sambu na beto.​—2 Korinto 5:14, 15.

19. Inki lusadisu yankaka beto tatubila na disolo ya melanda?

¹⁹ Na nima ya kutula Lusungiminu, Yezu silaka nde Tata na yandi tatindila balongoki na yandi ya kwikama ‘nsadisi, [disongidila] mpeve santu.’ (Yoane 14:26) Na disolo ya melanda beto tatubila mutindu mpeve yai kesadisaka bapakulami ti mameme yankaka na kuzinga kaka na kuzola ya Yehowa.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Bangyufula ya Mvutukila

• Inki dilongi ya mbote ya kusala kisalu na zola yonso Yezu kupesaka balongoki na yandi?

• Na nki dyambu nsungi ya Lusungiminu kele ntangu mosi ya mbote ya konso muntu fwete kuditala mbotembote?

• Sambu na nki beto fwete vila ve lukebisu ya Yezu ya metala kimbeni mpi mpasi yina bantu ya nsi-ntoto lenda monisa beto?

• Nani kele “nti ya vinu ya kieleka”? Banani kele “balutangu,” mpi nki kisalu bo fwete sala?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Yezu kupesaka bantumwa na yandi dilongi mosi ya bo lenda vila ve na yina metala kusadila bankaka kisalu na zola yonso

Bifwanisu ya kele na lutiti 24]

Balongoki ya Kristu kelemfukaka na nsiku na yandi ya kumonisa zola yina ketalaka ve kaka bampusa ya muntu yandi mosi