Beno baka bonso mbandu bambikudi ya Nzambi!
“Bampangi, beno yindula baprofete yina vandaka kutuba na zina ya [Yehowa]; beno baka mbandu na bo, sambu bo kangaka ntima na bampasi na bo.”—YAKOBO 5:10.
BANSADI ya Yehowa kengenga na kyese ata kikalulu ya mawa meyalumuka na ntoto ya mvimba na bilumbu yai ya nsuka. Yau kele mpidina sambu bau kezaba mbote nde bau keyangidika Nzambi. Bambikudi ya Yehowa kekangama na kunyokwama ti kubuyama ya kisalu na bau ya kusamuna na bantu yonso sambu bau kezaba nde bau kemonaka mpasi sambu na ‘kyeleka.’ Yezu Kristu tubaka na balongoki na yandi nde: “Kiese na bantu yina ya bantu ya nkaka kemonisaka mpasi sambu bo ke salaka mambu yina ya Nzambi ke zolaka, sambu Kimfumu ya Nzambi kele ya bo! Kiese na beno kana bo ke fingaka beno, kana bo ke monisaka beno mpasi, kana bo ke kusilaka beno mambu ya mbi ti ya luvunu ya mutindu na mutindu sambu beno kele balonguki na mono. Beno sepela, beno mona kiese, sambu beno ta baka matabisi ya nene na zulu. Baprofete yina vandaka na ntwala na beno, bo vandaka kumonisa bo mpi mpasi mutindu mosi.” (Matayo 5:10-12) Ya kyeleka, kana bansadi ya Nzambi kekutana ti bampasi sambu na lukwikilu, bau kemonaka yau bonso kyese.—Yakobo 1:2, 3.
2 Longoki Yakobo sonikaka nde: “Bampangi, beno yindula baprofete yina vandaka kutuba na zina ya Mfumu Nzambi; beno baka mbandu na bo, sambu bo kangaka ntima na bampasi na bo.” (Yakobo 5:10) W. F. Arndt mpi F. W. Gingrich ketendula ngogo ya kigeleki yina mebalulama awa na “mbandu” (hy·pó deig·ma) bonso “ekzampele, modele, mbandu, na mutindu mosi ya mbote bonso kima [mosi] yina kele to fwete pusa muntu na kulanda yau.” Bonso yau monisamaka na mukanda ya Yoane 13:15, “yai meluta mbandu. Yau kele ekzampele yina mezabana mbotembote.” (Theological Dictionary of the New Testament) Na yau, bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto lenda baka bambikudi na yandi ya masonga bonso mbandu sambu na ‘mbangika’ ti ‘kukanga ntima.’ Inki kima ya nkaka ya beto lenda kuzaba ntangu beto kelonguka luzingu na bau? Mpi inki mutindu yau lenda kusadisa beto na kati ya kisalu na beto ya kusamuna?
Bau Nyokwamaka
3 Bambikudi ya Yehowa kukutanaka mbala mingi ti minyokudi to bampasi ya ngolo. Mu mbandu, na bamvunkama uvwa na N. T. B. , Nganga nzambi Amasiah, nsambidi ya mwana ya ngombe kumengaka ngolo mbikudi Amosi. Na luvunu yonso Amasiah tubaka nde Amosi kaninaka Yeroboami II, na kubikulaka nde ntotila tafwa na mbele mpi Izraele takudigambula. Na kuvweza yonso, Amasiah tubaka na Amosi nde: “Katuka awa, nge profete ya mpamba-mpamba! Vutuka na ntoto na nge ya Yuda! Kwenda kusala kisalu na nge ya kiprofete kuna! Kulonga diaka ve awa na bwala Betele! Sambu awa kele kisika ya ntotila ke sambaka, yai kele mpi kisika ya bisambu sambu na bantu yonso ya kimfumu na yandi.” Ti luvwezo yonso, Amosi tubaka nde: “Mono kele profete ve, yo kele kisalu na mono mpi ve. Kisalu na mono kutalaka bambisi ti banti ya bafige. Kansi Mfumu Nzambi katulaka mono na kisalu na mono ya kukebaka mameme, ebuna yandi tindaka mono na ‘Kwenda kutuba mambu na yandi na bantu ya Izraele.’ ”—Amosi 7:10-15.
4 Mpeve ya Yehowa kupesaka Amosi ngolo ya kubikula na kikesa yonso. Yindula inki Amasiah salaka ntangu Amosi tubaka nde: “Beno kuwa ndinga ya Yehowa, ‘Beno ketuba nde: “Nge fwete kusamuna ve sambu na Izraele, mpi kubasisa ngogo mosi ve sambu na bana ya Izaki”? Ebuna Yehowa tubaka nde: “Nkento na nge takuma nkento ya pite na kati ya bwala, mpi bana na nge ya babakala mpi ya bankento bau tafwa na mbele, mpi nsi na nge takabulama na nsinga; nge mosi tafwa na ntoto ya mbi, mpi Izraele takatulama mpenza na bumpika kubanda na ntoto na yandi.” ’ ” Mbikudulu yina kukukisamaka. (Amosi 7:16, 17, NW) Inki mpasi Amasiah muntu ya kubikaka lukwikilu kuwaka!
5 Yai kele kiteso mosi ti nkadilu ya bantu ya Yehowa bubu yai. Beto kenyokwama bonso bayina kele kusamuna nsangu ya Nzambi, mpi bantu mingi ke na kuvweza kisalu na beto ya kusamuna. Ya kyeleka, nswa na beto ya kusamuna mekatuka na seminere ya teyolozi ve. Kansi, mpeve santu ya Yehowa kepesa beto ngolo na kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. Beto lenda ata fyoti ve kusoba to kukatula nsangu ya Nzambi. Ebuna, bonso Amosi, na bulemfu yonso beto kesamuna yau ata bawi na beto kumonisa nkadilu ya inki mutindu.—2 Korinto 2:15-17.
Bau Kumonisaka Nzizidi
6 Bambikudi ya Nzambi kumonisaka nzizidi. Mu mbandu, nzizidi ya Yezaya kusadilaka, yina kusalaka bonso mbikudi ya Yehowa na bamvunkama nana na N.T.B. Nzambi tubilaka yandi nde: “Kwenda kutubila bantu ya Israele nde: Beno ta waka kaka, kansi beno ta bakisaka ve; beno ta tala kaka, kansi beno ta monaka ve. Kumisa ntima na bo ngolo, kanga makutu na bo, fika meso na bo, mbaimbai meso na bo kumona, makutu na bo kuwa, ntima na bo kubakisa, ebuna bo balula ntima, mono belula bo.” (Yezaya 6:9, 10) Bantu kusalaka mpidina mpenza. Keti yau salaka nde Yezaya kubika kutuba? Ve. Na kisika ya kusala mpidina, na nzizidi yonso mpi na kikesa yonso yandi bikulaka nsangu ya kukebisa ya Yehowa. Na kutadila Ndinga ya Kiebreo, bangogo ya Nzambi ya metangama awa kepesa ngindu ya mambu yina mbikudi kutubilaka sambu na “ntangu ya nda,” mambu yina bantu vandaka kuwa “mbala na mbala.”—Gesenius’ Hebrew Grammar.
7 Bubu yai, bantu mingi kevutula mvutu na nsangu ya mbote kaka bonso bantu ya ntete kusalaka na bangogo ya Yehowa ya kupesamaka na Yezaya. Kansi, bonso mbikudi yina ya lunungu, beto ketubila nsangu ya Kimfumu “mbala na mbala.” Beto kesala mpidina na kikesa mpi na nzizidi yonso sambu yau kele lukanu ya Yehowa.
“Bau Salaka Mpidina Kibeni”
8 Mbikudi Moize vandaka mbandu na nzizidi mpi na bulemfu. Yandi ponaka na kuvanda ti bana ya Izraele yina vandaka na bumpika, kansi yandi fwete kingila tii ntangu ya kukatulama na bau na bumpika. Yandi zingaka bamvula 40 na Madiani tii ntangu Nzambi sadilaka yandi bonso ntwadisi ya Izraele sambu na kubasisa bau na bumpika. Ntangu Moize ti mpangi na yandi Aaroni kwendaka na ntwala ya mfumu ya Ezipti, na luzitu yonso bau tubaka mpi salaka mambu yina ya Nzambi lombaka bau. Ya kyeleka, “bau salaka kibeni mpidina.”—Kubasika 7:1-6; Baebreo 11:24-29.
9 Na nzizidi yonso, Moize vibidilaka bamvula 40 na ntoto ya makanga. Na bulemfu yonso, yandi landaka mpi lutwadisu ya Nzambi sambu na yina kutadilaka kutunga nkela ya santu ya Izraele mpi kusala bima ya nkaka ya bau vandaka kusadila na kati ya lusambu ya Yehowa. Sambu na kumonisa nde mbikudi landaka mbotembote mambu ya Nzambi kutindaka yandi, beto ketanga nde: “Moize salaka mambu yonso kaka mutindu Mfumu Nzambi songaka yandi.” (Kubasiksa 40:16) Na ntangu beto kesala kisalu na beto kumosi ti kimvuka ya Yehowa, bika beto landa bulemfu ya Moize mpi beto sadila ndongisila ya ntumwa Polo yina ketuba nde ‘beno lemfuka na bambuta ya dibundu, beno wila bo mpi.’—Baebreo 13:17.
Bau Vandaka na Ngindu ya Kununga
10 Bambikudi vandaka na mfunu ya ngindu ya kununga sambu bau vandaka kuzabisa bansangu ya kusambisa mpi bambikudulu yina vandaka kumonisa zola ya Nzambi sambu na bantu ya masonga yina kupanzanaka na kati ya Izraele. Yau vandaka ya kyeleka sambu na Ozea, yina vandaka mbikudi kiteso ya bamvula 59. Na kuvandaka na ngindu mosi ya kununga, yandi landaka na kupesa nsangu ya Yehowa mpi sukisaka mukanda na yandi ya mbikudulu na bangogo yai nde: “Nani yina kele na mayele yandi kubakisa mambu yai ya bo me sonika na mukanda ya Ozea, yandi tula yo na ntima. Banzila ya Mfumu Nzambi kele mbote; bantu ya mbote ke landaka yo, kansi bantu ya mbi kele ntu-ngolo, bo ke bwaka sambu na yo.” (Ozea 14:9) Ntangu yonso yina Yehowa mepesaka beto nzila ya kuta kimbangi, bika nde beto vanda na ngindu ya kununga mpi beto landa kusosa bayina tandima na mayele yonso bumbote ya Nzambi.
11 Sambu na ‘kusosa bantu ya ntima ya mbote,’ beto fwete kwamina mpi kutadila mambu na bangindu ya kununga. (Matayo 10:11) Mu mbandu, kana beto mevila kisika ya beto tulaka bansapi na beto, beto lenda kulanda bitambi na beto mpi kusosa na bisika ya mpila na mpila ya beto vandaka. Beto lenda mona yau kaka kana beto kusala yau mbala na mbala. Mutindu mosi, bika beto kwamina na kusosa bantu yina mekukana na mameme. Beto tavanda na kyese na kumona nde bantu keyangalala na nsangu ya mbote na teritwar yina ketalama mbala na mbala! Mpi yau kele kyese na kumona nde Nzambi kesakumuna kisalu na beto na bansi yina bau mekandikilaka ngolo kisalu ya kusamuna na bantu yonso!—Galatia 6:10.
Banto ya Nsyamisa
12 Bangogo ya bambikudi ya Yehowa lenda kuvanda na nsyamisa ya ngolo sambu na beto na kisalu na beto. Mu mbandu, beto tadila mbikudulu ya Yoele. Yau kele na bansangu ya kusambisa yina vandaka sambu na bantu ya Izraele ya kubikaka lukwilu mpi bantu ya nkaka na bamvunkama uvwa na N.T.B. Kansi, Yoele kupemamaka na kubikula nde: “Na nima na yau, ya kyeleka yau fwete salama nde mono [Yehowa] tadukula mpeve na mono na zulu ya nsuni ya konso mutindu, mpi, ya kyeleka, bana na beno ya babakala ti ya bankento tabikula. Sambu na minunu na beno, bau talala bandosi. Sambu na batoko na beno, bau tamona bambona-meso. Ata nkutu na zulu ya bansadi ya babakala ti ya bankento, na bilumbu yina, mono tadukula mpeve na mono.” (Yoele 2:28, 29, NW) Yau lunganaka na balongoki ya Yezu na Pentekote ya mvula 33 ya T.B. Mpi inki kele kulungana ya nene ya mbikudulu yai beto kemona na bamvunkama 20 yai! Bubu yai, bantu kele mafuku bayina “kebikula,” to kesamuna nsangu ya Yehowa—na kati na bau ntalu ya kuluta 600 000 kele na kati ya kisalu ya bapasudi nzila ya ngonda na ngonda.
13 Bansamuni mingi ya Kimfumu kele batoko. Yau kevandaka ntangu yonso pete ve sambu na bau na kutubila bambuta mambu ya Biblia. Mbala mingi bantu ketubilaka batoko yina kesadilaka Yehowa nde: ‘Beno kelutisaka ntangu na beno mpamba na kusamuna, na kisika ya kusala kisalu ya nkaka.’ Na mayele yonso, Bambangi ya Yehowa ya batoko lenda kuvutula nde bau kemonaka kyadi mutindu bantu keyindulaka mpidina. Nsamuni, ya nsangu ya mbote mosi ya toko, monaka nde yau kele mbote na kuyika nde: “Mono keyangalala na kusolula na bambuta bonso nge, mpi mono kevandaka ti kyese sambu na yau.” Ya kyeleka, kusamuna nsangu ya mbote kele kulutisa ntangu mpamba ve. Luzingu ya bantu mesimbama na yau. Na nzila ya Yoele, Nzambi tubaka nde: “Ebuna konso muntu yina tasamba na zina ya Yehowa, yandi taguluka.”—Yoele 2:32, NW.
14 Bana yina kekwendaka kusamuna kumosi ti bibuti na bau na kisalu ya kusamuna Kimfumu kebakaka lusadisu ya bibuti sambu na kuzaba kuditudila balukanu bau mosi. Malembe malembe, batoko yina keyela kubanda na lutangu ya kapu mosi tii na ntendula ya kivuvu na bau yina kele na lufulu na Biblia mpi na kupesa mukanda ya melunga na bantu yina kemonisaka mpusa. Mutindu bau kemona kuyela na bau mosi mpi lusakumunu ya Yehowa, bansamuni ya Kimfumu ya batoko kevandaka na kyese ya mingi na kati ya kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote.—Bankunga 110:3; 148:12, 13.
Kikesa mpi Nkadilu ya Kukinga
15 Bambikudi ya Nzambi vandaka mpi mbandu na yina ketala kumonisa kikesa mpi nkadilu ya kukinga—bankadilu ya beto kele na yau mfunu sambu na kisalu na beto bubu yai. Ntangu beto yantikaka kulonguka kyeleka mbala ya ntete na Ndinga ya Nzambi, mbala ya nkaka, beto pusamaka na kikesa sambu na kutubila yau na kikesa yonso. Kansi yau lenda kuvanda nde bamvula mingi meluta kubanda beto yantikaka kulonguka kyeleka, mpi ziku beto mepesaka mbala na mbala kimbangi na teritwar. Kansi yau kemonana nde bantu fyoti kendima bubu yai nsangu ya Kimfumu. Keti yau melembisaka kikesa na beto? Kana yau kele mpidina, beto tadila mbandu ya mbikudi Ezekiele, yina zina na yandi ketendula nde “Nzambi kepesaka kikesa.” Ata Ezekiele kukutanaka ti bantu ya ntu-ngolo na Izraele ya ntama, Nzambi pesaka yandi kikesa mpi na mutindu ya kifwanisu yandi kumisaka luse na yandi ngolo bonso ditadi. Na yau, Ezekiele vandaka na mpila ya kukukisa kisalu na yandi bamvula mingi, ata bantu vandaka kuwila yandi to ve. Mbandu na yandi kemonisa nde beto mpi lenda kusala mpidina, mpi yau lenda kuvumbula kikesa na beto sambu na kisalu ya kusamuna.—Ezekiele 3:8, 9; 2 Timoteo 4:5.
16 Mishe zabanaka mingi sambu na nzizidi na yandi, yandi bikulaka na mvunkama nana N.T.B. Yandi sonikaka nde: “Kansi mono ke tala kaka [Yehowa]. Mono ke tula ntima nde yandi ta gulusa mono. Yandi Nzambi na mono ta wa mono.” (Mishe 7:7) Kivuvu ya Mishe kubakaka ngolo na kati ya lukwikilu ya ngolo ya yandi vandaka na yau. Bonso mbikudi Yezaya, Mishe zabaka nde mambu yina Yehowa kukanaka Yandi talungisa yau mbotembote. Beto mpi kezaba yau. (Yezaya 55:11) Ebuna bika beto kuna nkadilu ya kukinga kulungisama ya balusilu ya Nzambi. Ye mpi bika beto samuna nsangu ya mbote ti kikesa, ata na bisika yina bantu kemonisa mpusa ya fyoti sambu na nsangu ya Kimfumu.—Tite 2:14; Yakobo 5:7-10.
Beto Vanda na Nzizidi Bubu Yai
17 Bambikudi ya Yehowa ya nkaka na nzizidi yonso kuvibidilaka bamvula mingi na kati ya mikumba na bau kansi bau monaka ve kulungisama ya bambikudulu na bau. Kansi, nzizidi na bau ya kukwamina, ya sadisaka bau ntangu bau vandaka kunyokwama mbala na mbala, kesadisa beto na kuzaba nde beto lenda kulungisa kisalu na beto. Beto lenda dyaka kubaka mambote na mbandu ya bansolami ya masonga na luyantiku ya mvunkama 20. Ata kivuvu na bau ya kukwenda na zulu kulungisamaka nswalu ve bonso bau kanaka yau, bau pesaka nzila ve na dyambu yina na kulembisa kikesa na bau sambu na kusala luzolo ya Nzambi bonso yandi monisaka yau na bau.
18 Na nima ya bamvula, bamingi na kati ya bakristu yina vandaka kukabula Nzozulu ya Nkengi mpi nkundi na yau Réveillez-vous! (yina vandaka kubingama ntete L’Age d’Or mpi na nima Consolation). Na kikesa yonso bau kabulaka bazulunalu mingi na bantu na balabala mpi na banzo na bau na nzila ya yina beto kebinga bubu yai nde nzila ya kukabulama ya bazulunalu (route de distribution). Mpangi ya nkento mosi ya mununu yina kumanisaka luzingu na yandi na ntoto nswalu, yandi vandaka kumona dyaka ve baluti nzila yina yikanaka na kumona yandi na kupesaka kimbangi na balabala. Yina kele kimbangi ya kitoko ya yandi pesaka na bamvula mingi ya kisalu na yandi ya masonga, mutindu yau memonisama na bangogo ya kyese ya bayina vandaka kumona yandi na kusamuna na bantu yonso! Bonso nsamuni ya Kimfumu, keti nge kekabulaka mbala na mbala Nzozulu ya Nkengi ti Réveillez-vous! na maboko ya bantu yina nge kekutanaka na bau na kati ya kisalu na nge?
19 Beto kutadila mpi, nzizidi ti kisalu ya masonga ya bampangi yina kesala bonso bamambere ya Nto-Kimvuka ya Bambangi ya Yehowa. Bamingi na kati na bau kele bubu yai na bamvula makumi uvwa to nkama ya luzingu na bau, kansi bau kele kaka bansamuni ya kikesa sambu na mikumba na bau. (Baebreo 13:7) Ebuna inki beto lenda kutuba sambu na minunu ya nkaka yina kele na kivuvu ya kukwenda na zulu nkutu ata bankaka na kati ya “mameme ya nkaka” bayina mekuma bambuta? (Yoane 10:16) Bau lenda kundima nde Nzambi kele ve ya kukonda lunungu sambu na kuvila kisalu na bau mpi zola ya bau kemonisa sambu na zina na yandi. Kumosi ti batoko ya bankwikidi, bika Bambangi ya Yehowa ya bambuta kukwamina na kusala yina bau lenda kusala, na kumonisaka lukwikilu mpi nzizidi na kisalu ya Nzambi. (Baebreo 6:10-12) Ebuna, yau vanda na nzila ya lufutumuku, bonso ti bambikudi ya ntama, to na nzila ya luguluku na ntangu “mpasi ya nene” takwisa, bau tabaka dikabu ya nene ya luzingu ya mvula na mvula.—Matayo 24:21.
20 Yai kele mbandu ya mbote ya bambikudi ya Nzambi kubikilaka beto! Sambu bau vibidilaka bampasi, bau sadilaka nzizidi, mpi bau monisaka bankadilu ya nkaka ya kubanga Nzambi, bau vandaka na dibaku ya mbote ya kutuba na zina ya Yehowa. Bonso Bambangi na yandi ya bilumbu na beto, bika beto vanda bonso bau mpi beto baka lukanu bonso mbikudi Habakuki, yina tubaka nde: “Mono kemata na zulu ya nzo na mono ya nda, mono ke tala bonso [nkengi] na kuvingila ti kuwa nki Mfumu Nzambi ta songa mono.” (Habakuki 2:1) Bika beto vanda na lukanu ya kiteso mosi na kumonisaka nzizidi mpi na kulandaka na kyese yonso kuta kimbangi na bantu yonso na zina ya Ngangi na beto ya kuluta nene, Yehowa!—Nehemia 8:10; Roma 10:10.
[Study Questions]
1. Inki kesadisa bansadi ya Yehowa na kuvanda ti kyese ata bau kenyokwama?
2. Na kutadila Yakobo 5:10, inki lenda kusadisa beto na kumonisa nzizidi?
3, 4. Inki mutindu mbikudi Amosi salaka na ntwala ya kubuya yina Amaziah basisaka?
5. Inki kuwakana beto lenda kusala na kati ya nkadilu ya bansadi ya Yehowa ya bubu yai ti yina vandaka na bilumbu ya mbikudi Amosi?
6, 7. (a) Inki mbikudulu ya Yezaya monisaka? (b) Inki mutindu bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto kesala bonso Yezaya?
8, 9. Na inki mambu Moize, mbikudi ya Yehowa kele mbandu ya mbote?
10, 11. (a) Inki kemonisa nde mbikudi Ozea vandaka na bangindu ya kununga? (b) Inki mutindu beto lenda kukangama na bangindu ya kununga na ntangu beto ketala bantu na kati ya bateritwar na beto?
12. Inki mbikudulu ya Yoele ke na kulungana na bamvunkama 20, mpi inki mutindu?
13. 14. Inki lenda kusadisa batoko ya bakristu na kubaka kyese na kati ya kisalu ya kusamuna?
15. Inki mutindu mbandu ya Ezekiele lenda kusadisa beto na kutula kikesa na beto sambu na kisalu ya kusamuna Kimfumu?
16. Inki nkadilu kuvandaka na Mishe ya beto fwete kukuna?
17, 18. Inki bambandu ya ntama ti ya ntangu na beto lenda kusadisa beto na kumonisa nzizidi?
19. Inki nsyamisa mukanda ya Baebreo 6:10-12 kepesa beto?
20. (a) Inki nge melonguka na yina ketala “mbandu” ya bambikudi? (b) Inki mutindu nzizidi ya bambikudi lenda kusadisa beto?
[Caption on page 1]
[Questions]
[Caption on page 1]
[Picture captions]
Ata kubuya ya Amaziah kuvandaka ngolo, mpeve ya Yehowa pesaka Amosi ngolo ya kubikula na kikesa yonso
Bansolami ya masonga kele mbandu ya mbote sambu na kumonisa nzizidi na kati ya kisalu ya Yehowa
[Caption on page 1]
[Question box]
Keti Nge Simbaka Mambu Yai?
◻ Inki mbandu ya kikesa mbikudi Amosi bikaka?
◻ Na inki mambu mbikudi Moize vandaka mbandu?
◻ Inki mutindu Bambangi ya Yehowa ya bilumbu na beto lenda kusala bonso kusalaka Amosi ti Yezaya?
◻ Inki bansadi ya bakristu lenda kulonguka na yina metala nkadilu ya Ozea ti Yoele?
◻ Inki mutindu beto lenda kubaka mambote na bambandu ya Ezekiele ti Mishe?