KAPU YA 7

‘Beno Yindula Mbote-Mbote Muntu Yina Kukangaka Ntima’

1-3. (a) Yezu kuvandaka na mpasi ya nki mutindu na kilanga ya Getsemane, mpi sambu na nki? (b) Inki beto lenda tuba na yina metala mbandu ya Yezu ya kukanga ntima, mpi inki bangyufula yo kebasisa?

MAMBU mekuma mpasi mpenza. Yezu mewaka ntete ve mpasi ya mutindu yai na mabanza mpi na ntima. Yo kele bangunga ya nsuka ya luzingu na yandi awa na ntoto. Yandi mpi balongoki na yandi, bo mekwisa na kilanga ya Getsemane, kisika mosi ya bo mezaba mbote sambu yandi vandaka kukwenda kuna ti bo mbala mingi. Kansi na mpimpa yai, yandi kele ti mfunu ya kuvanda yandi mosi. Yo yina, yandi mebikisa bantumwa na yandi, mekwenda na kati mpenza ya kilanga, mefukama, mpi meyantika kusamba. Yandi kesamba ngolo mpenza mpi yandi mewa mpasi mingi, ebuna mutoki na yandi mekuma “kubwa na ntoto bonso matonzi ya menga.”—Luka 22:39-44.

² Sambu na nki Yezu kekudiyangisa mingi mpenza? Ya kyeleka, yandi kezaba nde ntama mingi ve yandi tamona mpasi ya ngolo mpenza, kansi yo yina ve kima ya keyangisa yandi. Yandi keyindula mambu ya mfunu mingi kuluta. Yandi kekudiyangisa mingi sambu na zina ya Tata na yandi mpi yandi kezaba nde bantu tabaka mambote na bilumbu kekwisa kana yandi bikala ya kwikama. Yezu kezaba nde yo kele mfunu mingi nde yandi kanga ntima. Kana yandi nungaka ve, yandi zolaka kunata nsoni ya nene na zina ya Yehowa. Kansi Yezu kunungaka. Na nima kaka na kilumbu yina, mwa ntangu fyoti na ntwala ya kuzenga mpema, muntu yina kupesaka mbandu ya kuluta mbote ya kukanga ntima awa na ntoto kubokaka mutindu yai sambu yandi nungaka: “Yo melungana!”—Yoane 19:30, NW.

³ Biblia kelongisila beto na ‘kuyindula mbote-mbote muntu yina [Yezu] kukangaka ntima.’ (Baebreo 12:3) Yo yina, yo kebasisa mwa bangyufula ya mfunu: Inki kele mwa bampasi yina Yezu kukangilaka ntima? Inki kusadisaka yandi na kukanga ntima? Inki mutindu beto lenda landa mbandu na yandi? Kansi, na ntwala ya kupesa mvutu na bangyufula yai, bika beto tadila ntendula ya kukanga ntima.

Kukanga Ntima Kele Inki?

4, 5. (a) “Kukanga ntima” ketendula inki? (b) Inki mbandu beto lenda pesa sambu na kumonisa nde kukanga ntima kesukaka ve kaka na kukutana ti dyambu mosi ya mpasi yina muntu lenda tina ve?

⁴ Mbala mingi, beto yonso kekutanaka na “bampasi . . . ya mutindu na mutindu.” (1 Piere 1:6) Keti kana beto kekutana ti dyambu mosi ya mpasi, yo ketendula nde beto ke na kukanga ntima? Ve. Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula nde “kukanga ntima” ketendula “makuki ya kutelama olie ya kutina, to makuki ya kubika ve nde bampasi kulembisa beto.” Sambu na yina metala kukanga ntima yina bansoniki ya Biblia kutubilaka, muntu mosi ya mayele ketendula nde: “Yo kele kikalulu ya muntu yina lenda nwana ti mambu ya mpasi, muntu yina keyangisamaka ve na mabanza, kansi yina kevandaka na kivuvu ya ngolo . . . Yo kele kikalulu yina kesadisaka muntu na kubikala kaka ya kutelama na ntangu yandi kenwana ti mambu ya mpasi. Yo kele kikalulu yina lenda balula mumekamu ya kuluta mpasi mpi kukumisa yo ntangu ya nkembo, sambu yo kesadisaka muntu na kumona kyese yina kekwisaka na nima ya bampasi.”

⁵ Yo yina, kukanga ntima kesukaka ve kaka na kukutana ti dyambu mosi ya mpasi yina muntu lenda tina ve. Mutindu Biblia ketubila yo, kukanga ntima ketendula kwikama, kutanina mabanza ya mbote mpi kivuvu na ntwala ya mimekamu. Beto tadila mbandu yai: Bo mekotisa babakala zole na boloko kisika mosi, kansi sambu na bikuma ya meswaswana mpenza. Ya ntete kele ngondi ya mezabanaka mingi, yandi mebaka ndola kansi yandi mendima yo na ntima-zole. Ya zole kele Mukristu mosi ya kyeleka yina bo mekotisa na boloko sambu na kwikama na yandi; yandi mebikala kaka ya kwikama, mpi yandi kele na mabanza ya mbote sambu yandi kemona mambu yina bonso dibaku ya kumonisa lukwikilu na yandi. Beto lenda baka ve ngondi yina bonso mbandu ya kukanga ntima, kansi Mukristu yina ya kwikama kele mpenza mbandu ya kikalulu yai ya kitoko.—Yakobo 1:2-4.

 6. Inki mutindu beto keyedisaka kikalulu ya kukanga ntima?

⁶ Kukanga ntima kele mfunu kana beto kezola kuguluka. (Matayo 24:13) Kansi, beto kebutukaka ve ti kikalulu yai ya mfunu mingi. Beto fwete kuna yo. Inki mutindu? Roma 5:3 ketuba nde: “Kana muntu kumona mpasi yandi ta longuka na kukanga ntima.” Ya kyeleka, kana beto kezola mpenza kuyedisa kukanga ntima, beto fwete tina ve na boma yonso mambu yonso yina kemeka lukwikilu na beto. Kansi, beto fwete kutana ti yo. Beto keyedisaka kikalulu ya kukanga ntima ntangu beto kekutanaka mpi kenungaka konso kilumbu mimekamu ya nene mpi ya fyoti. Konso mumekamu yina beto kenungaka kepesaka beto ngolo ya kununga mumekamu yina kelanda. Ya kyeleka, beto keyedisaka ve kikalulu ya kukanga ntima na ngolo na beto mosi. Beto kekukaka kusala yo na nsadisa ya “ngolo yina ya Nzambi ke pesaka.” (1 Piere 4:11) Sambu na kusadisa beto na kubikala kaka ngolo, Yehowa mepesaka beto lusadisu ya kuluta mbote—mbandu ya Mwana na yandi. Bika beto tadila mbote-mbote mutindu Yezu kumonisaka kukanga ntima ya kukuka.

Mambu Yina Yezu Kukangilaka Ntima

7, 8. Inki mambu Yezu kukangilaka ntima ntangu nsuka ya luzingu na yandi na ntoto kufinamaka?

⁷ Sambu nsuka ya luzingu na yandi na ntoto kukumaka penepene, Yezu kukangaka ntima na mambu ya mpasi ya mutindu na mutindu. Katula mutindu yandi nyokwamaka na mabanza na mpimpa ya nsuka, yindula mawa yina yandi waka mpi nsoni yina yandi monaka. Nduku na yandi mosi ya ngolo kuyekulaka yandi, banduku na yandi ya ngolo kuyambulaka yandi, ebuna na tribinale, bamfumu ya nene ya mabundu kusambisaka yandi kukonda lunungu, kusekaka yandi, kulosilaka yandi mate, mpi kubulaka yandi makofi. Ata mpidina, yandi kangilaka mambu yina yonso ntima na pima mpi na luzitu.—Matayo 26:46-49, 56, 59-68.

⁸ Na bangunga na yandi ya nsuka, Yezu kukangaka ntima na mpasi ya ngolo na nitu. Bo bulaka yandi fimbu, bantu yankaka ketubaka nde kubula yango kusalaka nde yandi “lwala bamputa ya ngolo mpi menga kubasika mingi.” Bo tulaka yandi na zulu ya nti, mutindu ya kufwa bantu yina vandaka kusala nde “muntu kufwa malembe-malembe na kumonaka mpasi ya ngolo.” Yindula mpasi yina yandi monaka ntangu bo bulaka yandi minsonso na maboko mpi na makulu na zulu ya nti. (Yoane 19:1, 16-18) Yindula mpi mpasi ya ngolo kibeni yina yandi monaka ntangu bo tedimisaka nti yango, ntangu nitu na yandi ya mvimba vandaka kupasuka na minsonso mpi mpusu ya mukongo na yandi vandaka kukuluka ntangu yo vandaka kututana ti nti yina. Mpi yandi kangaka ntima na mpasi yai ya ngolo na ntangu yandi vandaka na mpasi ya mabanza yina beto tubilaka na luyantiku ya kapu yai.

 9. Kubaka “nti ya mpasi” mpi kulanda Yezu ketendula inki sambu na beto?

⁹ Sambu beto kele balongoki ya Kristu, inki mambu beto lenda kangila ntima? Yezu kutubaka nde: “Kana muntu zola kwisa kulanda mono, . . . [bika] yandi kubaka [nti na yandi ya mpasi, ebuna, NW], yandi kwisa kulanda mono.” (Matayo 16:24) Na verse yai, bo mesadila bangogo “nti ya mpasi” na mutindu ya kifwani sambu na kumonisa mpasi, nsoni, to nkutu lufwa. Kulanda Kristu kele ve dyambu ya pete. Minsiku na beto ya Bukristu kesalaka nde beto vanda ya kuswaswana. Nsi-ntoto yai kemengaka beto sambu beto kele ve bantu na yo. (Yoane 15:18-20; 1 Piere 4:4) Ata mpidina, beto kevandaka ya kuyilama na kubaka nti na beto ya mpasi—ya kyeleka, beto kevandaka ya kuyilama na kumona mpasi, nkutu na kufwa, na kisika ya kuyambula kulanda Mbandu na beto.—2 Timoteo 3:12.

10-12. (a) Sambu na nki kukonda kukuka ya bantu yina vandaka penepene ya Yezu kutulaka kukanga ntima na yandi na kumekama? (b) Tanga mwa mambu ya mpasi yina Yezu kukangilaka ntima.

¹⁰ Ntangu yandi vandaka kusala kisalu na yandi ya kusamuna, Yezu kukutanaka ti mimekamu yankaka yina kukatukaka na kukonda kukuka ya bantu yina vandaka penepene na yandi. Kuvila ve nde yandi vandaka “kapita ya kisalu,” yina Yehowa kusadilaka sambu na kuganga ntoto mpi luzingu yonso yina kele na ntoto. (Bingana 8:22-31) Yo yina, Yezu kuzabaka lukanu ya Yehowa sambu na bantu; yo lombaka nde bo monisa bikalulu na yandi mpi bo zinga ti mavimpi ya kukuka. (Kuyantika 1:26-28) Ntangu yandi vandaka na ntoto, Yezu kumonaka na mutindu yankaka malanda ya mbi ya disumu—sambu yandi kumaka muntu, yandi kukaka kumonisa bangindu mpi mawi ya bantu. Yo fwete vanda nde yandi waka mpasi mingi mpenza na kumona yandi mosi mutindu bantu kukondaka kikalulu ya kukuka yina Adami ti Eva kuvandaka na yo na luyantiku! Na dyambu yai mpi, kukanga ntima na yandi kumekamaka. Keti yandi zolaka kulemba nitu mpi kuyambula, na kumonaka nde bantu ya masumu kele ve ti kivuvu? Bika beto tadila yo.

¹¹ Mutindu Bayuda kubuyaka kundima nsangu na yandi kupesaka Yezu mpasi mingi yo yina yandi dilaka na meso ya bantu. Keti yandi bikaka nde kukonda kundima na bo kulembisa kikesa na yandi to kupusa yandi na kuyambula kusamuna? Ve, nkutu yandi “vandaka kulonga konso kilumbu na Nzo-Nzambi.” (Luka 19:41-44, 47) Yandi “monaka mpi ntantu mingi na ntima” na kumona ntima-ngolo ya Bafarize yina vandaka kutala yandi na dikebi yonso sambu na kumona kana yandi zolaka kubelula bakala mosi buna na kilumbu ya Kisabatu. Keti yandi bikaka nde bambeni yai ya vandaka kudimona bantu ya mbote kubangisa yandi? Ata fyoti ve! Yandi bikalaka kaka ngolo mpi kubelulaka bakala yango—kaka na kati ya sinagoga!—Marko 3:1-5.

¹² Kima yankaka ya kumekaka Yezu kuvandaka bifu ya bantumwa na yandi. Mutindu beto monaka yo na Kapu ya 3, bo monisaka mpusa ya ngolo ya kuvanda na lukumu. (Matayo 20:20-24; Luka 9:46) Yezu kulongisilaka bo mbala mingi na yina metala mfunu ya kudikulumusa. (Matayo 18:1-6; 20:25-28) Kansi, bo wilaka yandi ve mbala mosi. Nkutu, na mpimpa ya nsuka ya yandi vandaka ti bo, balongoki tulaka “ntembe” na kuzaba nani na kati na bo vandaka muntu ya kuluta nene! (Luka 22:24) Keti Yezu kulembaka nitu, na kuyindulaka nde bo lendaka ve kusoba? Ve. Sambu yandi vandaka ntangu yonso kukanga ntima, ti bangindu ya mbote, mpi kuvidisaka ve kivuvu, yandi landaka kaka kutala bikalulu na bo ya mbote. Yandi zabaka nde bo vandaka kuzola Yehowa na ntima na bo mpi nde bo vandaka kuzola mpenza kusala luzolo na yandi.—Luka 22:25-27.

13. Inki mimekamu beto lenda kutana ti yo yina mefwanana ti yina Yezu kukangilaka ntima?

¹³ Beto lenda kutana ti mimekamu yina mefwanana ti yina Yezu kukangilaka ntima. Mu mbandu, beto lenda kutana ti bantu yina kezola ve kuwa nsangu ya Kimfumu to nkutu ketelamina yo. Keti beto tabika nde mambu yai ya mbi kulembisa beto, to keti beto tafula kusamuna na kikesa yonso? (Tito 2:14) Bantangu yankaka kukonda kukuka ya bampangi na beto lenda tula beto na kumekama. Bangogo to mambu ya kukonda kuyindula ya bankaka lenda lwadisa mawi na beto. (Bingana 12:18) Keti beto tabika nde bifu ya bampangi na beto Bakristu kulembisa beto, to keti beto talanda kukanga ntima na bifu na bo mpi kusosa mambu na bo ya mbote?—Kolosai 3:13.

Mambu Yina Kusadisaka Yezu na Kukanga Ntima

14. Inki mambu zole kusadisaka Yezu na kuvanda kaka ngolo?

¹⁴ Inki kusadisaka Yezu na kuvanda kaka ngolo mpi na kutanina kwikama na yandi ata bantu kusaulaka yandi, kulembisaka yandi nitu, mpi ata yandi kutanaka ti bampasi? Kele ti mambu zole ya mfunu yina kusadisaka Yezu. Ya ntete, yandi vandaka kutala na zulu, na kisika ya “Nzambi yina ke pesaka beto kikesa.” (Roma 15:5) Ya zole, yandi vandaka kutala na ntwala, yandi vandaka kutula dikebi na mambu ya mbote yina kukanga ntima na yandi zolaka kubasisa. Bika beto tadila mambu yai mosi-mosi.

15, 16. (a) Inki kemonisa nde Yezu kutulaka ve ntima na ngolo na yandi mosi sambu na kukanga ntima? (b) Kutula ntima ya nki mutindu Yezu kuvandaka na yo na Tata na yandi, mpi sambu na inki?

¹⁵ Ata Yezu vandaka Mwana ya kukuka ya Nzambi, yandi tulaka ve ntima na ngolo na yandi mosi sambu na kukanga ntima. Kansi, yandi tulaka ntima na Tata na yandi ya zulu, mpi kusambaka sambu na kubaka lusadisu na yandi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Ntangu Yesu vandaka awa na nsi-ntoto, yandi [kupesaka balombilu mpi dyaka badodokilu na, NW] Nzambi yina lenda gulusa yandi na lufwa; yandi vandaka kusamba na ndinga ya ngolo, ti mansanga na meso.” (Baebreo 5:7) Simba nde Yezu “kupesaka” ve kaka balombilu kansi yandi pesaka mpi badodokilu. Ngogo “dodokilu” ketendula kubondila ya kyeleka mpi ya masonga—ee, kubondila sambu na kubaka lusadisu. Mutindu yandi sadilaka ntalu bumbidi “badodokilu,” yo kemonisa nde Yezu kubondilaka Yehowa mbala mingi. Ya kyeleka, na kilanga Getsemane, Yezu kusambaka mbala mingi mpi na masonga yonso.—Matayo 26:36-44.

¹⁶ Yezu vandaka kutula ntima ya mvimba nde Yehowa zolaka kupesa mvutu na badodokilu na yandi, sambu yandi zabaka nde Tata na yandi “ke ndimaka bisambu ya bantu.” (Nkunga 65:3) Na luzingu na yandi na ntwala ya kukwisa na ntoto, Mwana ya ntete kumonaka mutindu Tata na yandi kepesaka mvutu na bisambu ya bansambidi ya kwikama. Mu mbandu, yandi monaka na meso na yandi mosi na zulu ntangu Yehowa kutindaka wanzyo mosi sambu na kupesa mvutu na kisambu ya masonga ya profete Daniele—nkutu na ntwala nde Daniele kumanisa kusamba. (Daniele 9:20, 21) Yo yina, inki mutindu Tata lendaka kubuya kupesa mvutu ntangu Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka kukangudilaka yandi ntima “na ndinga ya ngolo, ti mansanga na meso”? Yehowa kupesaka mvutu na kubondila ya Mwana na yandi mpi kutindaka wanzyo mosi sambu na kupesa yandi ngolo ya kukanga ntima na bampasi ya ngolo yina vandaka kuvingila yandi.—Luka 22:43.

17. Sambu na kukanga ntima, sambu na nki beto fwete tala na zulu, mpi nki mutindu beto lenda sala yo?

¹⁷ Sambu na kukanga ntima, beto mpi fwete tala na zulu—na Nzambi yina ‘kepesaka ngolo.’ (Filipi 4:13) Kana Mwana ya kukuka ya Nzambi kumonaka mfunu ya kudodokila Yehowa sambu na kubaka lusadisu, ebuna beto? Bonso Yezu, yo lenda lomba nde beto bondila Yehowa mbala mingi. (Matayo 7:7) Ata beto lenda vingila ve nde Nzambi kutindila beto wanzyo, beto lenda tula ntima na dyambu yai: Nzambi na beto ya zola tapesa mvutu na bisambu ya Mukristu ya kyeleka yina “ke lembaka ve na kusamba yandi ti na kulomba lusadisu na yandi mpimpa ti mwini.” (1 Timoteo 5:5) Ata beto kekutana ti konso mumekamu yina—yo vanda maladi, lufwa ya muntu ya beto kezolaka, to bambeni kebangika beto—Yehowa tapesa mvutu na bisambu ya masonga ya beto kesala sambu na kulomba mayele, kikesa, mpi ngolo ya kukanga ntima.—2 Korinto 4:7-11; Yakobo 1:5.

18. Inki mutindu Yezu kusukaka ve kaka na kutala bampasi yina vandaka na ntwala na yandi?

¹⁸ Dyambu ya zole yina kusadisaka Yezu na kukanga ntima kele sambu yandi vandaka kutala na ntwala, yandi vandaka kusuka ve kaka na kutala bampasi yina vandaka na ntwala na yandi. Biblia ketuba mutindu yai sambu na Yezu: “Yandi monaka nsoni ve na kufwa lufwa ya mutindu yina, sambu yandi vandaka kutala kaka kiese yina vandaka kuvingila yandi.” (Baebreo 12:2) Mbandu ya Yezu kemonisa mutindu kivuvu, kyese mpi kukanga ntima kesalaka kumosi. Beto lenda tubila yo na bunkufi na bangogo yai: Kivuvu kenataka na kyese, mpi kyese kenataka na kukanga ntima. (Roma 15:13; Kolosai 1:11) Mambu mingi ya kitoko kibeni vandaka kuvingila Yezu. Yandi zabaka nde kwikama na yandi zolaka kusadisa yandi na kunungisa kimfumu ya Tata na yandi mpi na kusumba dibuta ya bantu na masumu mpi lufwa. Yezu kuvandaka mpi ti kivuvu ya kuyala bonso Ntotila mpi ya kusala bonso Nganga-Nzambi ya Nene, sambu na kunatila bantu ya bulemfu balusakumunu mingi. (Matayo 20:28; Baebreo 7:23-26) Na kutulaka dikebi kaka na mambu ya kitoko mpi kivuvu yina vandaka na ntwala na yandi, Yezu kubakaka kyese ya mingi kibeni, ebuna kyese yina kusadisaka yandi na kukanga ntima.

19. Kana beto mekutana ti mambu ya kemeka lukwikilu, inki mutindu kivuvu, kyese mpi kukanga ntima lenda sala kumosi sambu na mambote na beto?

¹⁹ Bonso Yezu, beto kele na mfunu ya kubika nde kivuvu, kyese, mpi kukanga ntima kusala kumosi sambu na mambote na beto. Ntumwa Polo kutubaka nde: “Beno vanda na kiese sambu na mambu yina ya beno ke tulaka ntima.” Na nima yandi yikaka nde: “Beno kanga ntima sambu na mpasi na beno.” (Roma 12:12) Keti na ntangu yai nge kekutana na dyambu mosi yina ketula mpenza lukwikilu na nge na kumekama? Kana mpidina, tala kaka na ntwala. Kuvila ve nde kukanga ntima na nge tasadisa na kukumisa zina ya Yehowa. Kuvila ve ata fyoti kivuvu ya mbote ya Kimfumu. Kudimona bonso nde nge kele na nsi-ntoto ya mpa, mpi yindula nde nge kebaka balusakumunu ya Paladisu. Kumona na ntwala kulungana ya mambu ya kitoko yina Yehowa mesilaka—tanga mpi kunungisama ya kimfumu na yandi, kukatulama ya mambi yonso na ntoto, mpi nsuka ya maladi ti lufwa—tafulusa ntima na nge na kyese, mpi kyese yina lenda sadisa nge na kukanga ntima ata nge kutana ti konso mumekamu yina. Kana beto fwanisa yo ti kulungana ya kivuvu ya Kimfumu, konso mpasi ya beto lenda kutana na yo na ngidika yai ya bima kele mpenza ‘fioti, mpi yo kezinga mingi ve.’—2 Korinto 4:17.

“Beno Landa Bitambi na Yandi Mbote-Mbote”

20, 21. Na yina metala kukanga ntima, inki Yehowa kelombaka na beto, mpi nki fwete vanda lukanu na beto?

²⁰ Yezu kuzabaka nde kuvanda longoki na yandi zolaka kuvanda mpasi, luzingu mosi ya kelomba kukanga ntima. (Yoane 15:20) Yandi vandaka ya kuyilama na kusonga nzila, sambu yandi zabaka nde mbandu na yandi zolaka kupesa bankaka kikesa. (Yoane 16:33) Ya kyeleka, Yezu kupesaka mbandu ya kukuka ya kukanga ntima, kansi beto kele bantu ya kukonda kukuka. Inki Yehowa kelombaka na beto? Piere ketendula nde: “Kristo yandi mosi monaka mpasi sambu na beno, ebuna yandi bikilaka beno mbandu sambu beno landa [bitambi na yandi mbote-mbote, NW].” (1 Piere 2:21) Na mutindu yandi kangaka ntima na bampasi, Yezu kubikaka “mbandu” yina beto fwete landa.a Beto lenda fwanisa mambu ya kukanga ntima yina yandi salaka ti “bitambi” ya makulu. Beto lenda landa ve bitambi yina na mutindu ya kukuka, kansi beto lenda landa yo “mbote-mbote.”

²¹ Yo yina, bika beto vanda na lukanu ya kulanda mbandu ya Yezu na kutadila makuki na beto mpenza. Bika beto vila ve nde kana beto kelanda mingi bitambi ya Yezu, beto tavanda mpenza ya kuyilama na kukanga ntima ‘tii na nsuka’—nsuka ya ngidika yai ya ntama ya bima to nsuka ya luzingu na beto ya ntangu yai. Beto mezaba ve nki takwisa ntete, kansi beto mezaba dyambu yai: Sambu na kimakulu, Yehowa tasakumuna beto sambu na kukanga ntima na beto.—Matayo 24:13.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Lupangu ya kele na lutiti 75]

Inki Mutindu Nge Lenda Landa Yezu?

● Inki mutindu beto lenda tadila konso mpasi yina beto lenda kutana na yo sambu beto kele balongoki ya Kristu?—Matayo 5:10-12.

● Yezu kutubaka nde balongoki na yandi takutana ti nki mambu, mpi nki mutindu beto lenda landa ndongisila ya yandi pesaka?—Matayo 10:16-22.

● Ntangu beto kekutana ti kimbeni to mbangika, nki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu?—1 Piere 2:18-25.

● Kukanga ntima na kwikama yonso na ntwala ya bampasi kendimisaka inki?—1 Piere 4:12-14.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 70]

Keti beto tabika nde kimbeni kulembisa beto, to keti beto talanda kusamuna na kikesa yonso?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 73]

Yehowa tapesa mvutu na bisambu na beto ya masonga ya beto kelombaka lusadisu sambu na kukanga ntima