Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Yoane
YOANE, “mulonguki yina ya Yesu vandaka kuzola,” kele muntu ya nsuka yina kusonikaka disolo ya kupemama ya luzingu ti kisalu ya Kristu. (Yoa. 21:20) Yoane kusonikaka Evanzile na yandi penepene ya mvu 98 T.B., mpi yandi kevutukila mpenza ve mambu mingi yina kele na ba Evanzile tatu yankaka.
Ntumwa Yoane kusonikaka Evanzile na yandi ti lukanu mosi ya sikisiki na mabanza. Sambu na yina metala mambu ya yandi sonikaka, yandi tubaka nde: “Bo sonikaka mambu yai sambu beno kundima nde Yesu kele Mesia, Mwana-Nzambi, sambu kana beno kutula ntima na yandi, beno kuvanda na moyo sambu na yandi.” (Yoa. 20:31) Nsangu na yo kele mpenza mfunu mingi sambu na beto.—Baeb. 4:12.
“Tala Mwana-Dimeme ya Nzambi”
Ntangu yandi monaka Yezu, Yoane Mbotiki kutubaka ti kivuvu yonso nde: “Tala Mwana-dimeme ya Nzambi, yina ke katulaka masumu ya bantu yonso!” (Yoa. 1:29) Ntangu Yezu kusalaka banzyetolo na Samaria, Galilea, Yudea, mpi na ndambu ya esti ya Yordani, yandi vandaka kusamuna, kulonga, mpi kusala bidimbu mingi ya nkumbwa. Ebuna, ‘bantu mingi vandaka kwisa na yandi mpi kutula ntima na yandi.’—Yoa. 10:41, 42.
Mosi na kati ya bidimbu ya nkumbwa ya kuluta nene yina Yezu kusalaka kuvandaka lufutumuku ya Lazare. Bantu mingi kutulaka lukwikilu na Yezu ntangu bo monaka muntu yina kufwaka bilumbu iya mevutuka na luzingu. Kansi, bamfumu ya banganga-Nzambi mpi Bafarize kuwakanaka sambu na kufwa yandi. Ebuna, Yezu kutinaka mpi kukwendaka na “bwala mosi, zina na yo Efrayimi, na kisika mosi kele penepene na ntoto ya zelo na zelo.”—Yoa. 11:53, 54.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:35, 40—Katula Andre, nani kuvandaka longoki yina kutelamaka ti Yoane-Mbotiki? Muntu ya keta disolo kebinga ntangu yonso Yoane-Mbotiki “Yoane” mpi yandi ketubila ve zina na yandi mosi na Evanzile na yandi. Yo yina, yo fwete vanda nde longoki yina ya bo metubila ve zina kele Yoane, yina kusonikaka Evanzile.
2:20—Inki tempelo bo tungaka “bamvula makumi iya na sambanu”? Bayuda vandaka kutubila tempelo ya Zorobabele yina Ntotila Erode ya Yuda kutungaka dyaka. Josèphe, muntu ya istware, kutubaka nde kisalu yina kuyantikaka na mvula ya 18 ya luyalu ya Erode, to na mvu 18/17 N.T.B. Kisika ya santu ya tempelo mpi bisika yankaka ya mfunu kutungamaka na nsungi ya bamvula nana. Kansi, bisalu na kibansala ya tempelo kulandaka na kusalama tii na nima ya Paki ya mvu 30 T.B. ntangu Bayuda kutubaka nde yo salaka bamvula 46 sambu na kutunga yo.
5:14—Kana muntu kebela, keti yo ketendula nde yandi mesala masumu? Yo kevandaka ve ntangu yonso mutindu yina. Bakala yina Yezu kubelulaka kubelaka bamvula 38 sambu na kukonda kukuka. (Yoa. 5:1-9) Yezu zolaka kutuba nde ntangu yai ya Nzambi kuwilaka bakala yina mawa, yo lombaka nde yandi landa nzila ya luguluku mpi kusala dyaka ve masumu na luzolo yonso kana ve dyambu ya mbi kuluta maladi tabwila yandi. Yandi lenda sala masumu yina Nzambi kelolulaka ve, ebuna yo tanata yandi na lufwa ya kukonda lufutumuku.—Mat. 12:31, 32; Luka 12:10; Baeb. 10:26, 27.
5:24, 25—Banani kele bantu yina ‘mebasika na lufwa mpi ya mebaka moyo’? Yezu vandaka kutubila bantu yina kuvandaka ntete ya kufwa na kimpeve, kansi na nima ya kuwa nsangu na yandi, kukwikilaka na yandi mpi kuyambulaka luzingu na bo ya mbi. Bo ‘mebasika na lufwa mpi mebaka moyo’ na mutindu bo mekatula bo nkanu ya lufwa mpi bo mepesa bo kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula sambu na lukwikilu na bo na Nzambi.—1 Pie. 4:3-6.
5:26; 6:53 (NW)—Kuvanda na “moyo na kati na yandi mosi” ketendula inki? Sambu na Yezu Kristu, dyambu yai ketendula nde Nzambi kupesaka yandi biyeka zole ya sikisiki, disongidila kiyeka ya kupesa bantu dibaku ya kuvanda bantu ya mbote na meso ya Yehowa mpi ya kupesa luzingu na nzila ya lufutumuku. Sambu na balongoki ya Yezu, ‘kuvanda na moyo na kati na bo mosi’ ketendula kubaka mpenza luzingu yonso. Bakristu ya kupakulama kebakaka luzingu yango ntangu bo kefutumukaka sambu na luzingu na zulu. Bansadi ya kwikama yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto tabaka luzingu yonso kaka na nima ya kununga kumekama ya nsuka yina tasalama na nima ya nsuka ya Luyalu ya Bamvula Funda.—1 Kor. 15:52, 53; Kus. 20:5, 7-10.
6:64—Ntangu Yezu kuponaka Yudasi Iskariote, keti yandi zabaka nde Yudasi muntu tateka yandi? Yo kemonana nde yandi zabaka ve. Kansi, kilumbu mosi na mvu 32 T.B., Yezu kusongaka bantumwa na yandi nde: “Muntu mosi na kati na beno, yandi kele muntu ya Satana.” Yo fwete vanda nde na ntangu yina, Yezu kumonaka “luyantiku” ya kikalulu mosi ya mbi na kati ya Yudasi Iskariote.—Yoa. 6:66-71.
Malongi Sambu na Beto:
2:4. Yezu vandaka kuzabisa Maria nde sambu yandi vandaka Mwana ya Nzambi yina mebakaka mbotika na mpeve, yandi fwete landa lutwadisu ya Tata na yandi ya zulu. Ata Yezu kuvandaka kaka na luyantiku ya kisalu na yandi, yandi zabaka mbote ngunga to ntangu ya kusala kisalu yina Nzambi kupesaka yandi, mpi ntangu ya lufwa na yandi ya kimenga. Muntu mosi ve ya dibuta na yandi, ata nkutu Maria, lendaka kuvanda ti nswa ya kukanga yandi nzila ya kusala luzolo ya Nzambi. Beto fwete sadila Yehowa Nzambi ti lukanu ya mutindu mosi.
3:1-9. Mbandu ya Nikodemo, mfumu mosi ya Bayuda, kelonga beto malongi zole. Ntetentete, Nikodemo kumonisaka kudikulumusa, luswasukusu, mpi mpusa na yandi ya kimpeve, na mutindu yandi ndimaka mwana ya sharpantie yina ya nsukami bonso longi yina Nzambi kutindaka. Kudikulumusa kele mpenza mfunu sambu na Bakristu ya kyeleka bubu yai. Ya zole, Nikodemo kubuyaka na kukuma longoki ntangu Yezu kuvandaka na ntoto. Ziku yo vandaka sambu na boma ya bantu, kiyeka yina yandi vandaka na yo na Sanedrini, to zola ya kimvwama na yandi. Na dyambu yai, beto lenda baka dilongi mosi ya mfunu: Beto fwete pesa ve nzila ata fyoti nde bampusa ya mutindu yina kuvutula beto nima na ‘kubaka nti na beto ya mpasi mpi kulanda Yezu.’—Luka 9:23.
4:23, 24. Sambu Nzambi kundima lusambu na beto, yo fwete wakana ti kyeleka yina kele na Biblia mpi mpeve santu fwete twadisa lusambu yango.
6:27. Kusala sambu na “madia . . . yina ke pesaka moyo ya mvula na mvula” ketendula kusala kikesa sambu na kulungisa bampusa na beto ya kimpeve. Beto tavanda na kyese kana beto kesala mutindu yai.—Mat. 5:3.
6:44. Yehowa kekudibanzaka sambu na beto. Yandi kebendaka beto na Mwana na yandi na nzila ya kisalu ya kusamuna, mpi na mutindu yandi kesadisaka beto na kubakisa mpi kusadila bakyeleka ya kimpeve na nzila ya mpeve santu na yandi.
11:33-36. Kumonisa mawi na beto kele ve kidimbu ya kukonda ngolo.
FULA NA ‘KULANDA YANDI’
Ntangu Paki ya mvu 33 T.B. kukumaka penepene, Yezu kuvutukaka na Betania. Na Nisani 9, yandi kotaka na Yeruzalemi na zulu ya mwana-mpunda. Na Nisani 10, yandi kotaka dyaka na tempelo. Sambu na kupesa mvutu na kisambu yina Yezu kusalaka nde zina ya Tata na yandi kusantisama, ndinga mosi kukatukaka na zulu mpi kutubaka nde: “Mono me kumisa yo, ebuna mono ta kumisa yo diaka.”—Yoa. 12:28.
Ntangu bo vandaka kudya madya ya Paki, Yezu kupesaka balongoki na yandi bandongisila ya nsuka mpi kusambaka sambu na bo. Bo kangaka yandi, bo sambisaka yandi, bo fwaka yandi na nti ya mpasi, mpi na nima yandi futumukaka.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
14:2—Inki mutindu Yezu zolaka ‘kuyidika kisika’ na zulu sambu na balongoki na yandi ya kwikama? Yo vandaka kutendula kumonana ya Yezu na ntwala ya Nzambi sambu na kumonisa ntalu ya menga na yandi mpi sambu ngwakana ya mpa kuyantika kulungisa kisalu na yo. Kuyidika kisika vandaka kutendula mpi nde Kristu tabaka Kimfumu, ebuna na nima lufutumuku ya balongoki na yandi ya kupakulama ya takwenda na zulu zolaka kuyantika.—1 Tes. 4:14-17; Baeb. 9:12, 24-28; 1 Pie. 1:19; Kus. 11:15.
19:11—Ntangu Yezu kutubilaka Pilate sambu na muntu yina kupesaka yandi na maboko ya Pilate, keti yandi vandaka kutubila Yudasi Iskarioti? Na kisika ya kutubila mbala mosi Yudasi to muntu mosi buna, yo kemonana nde Yezu vandaka kutubila bantu yonso yina kuvandaka na mukumba ya lufwa na yandi. Na kati ya bantu yina, beto lenda tanga Yudasi, “bambuta ya banganga-Nzambi ti bantu yonso vandaka na Kimvuka ya nene ya Bayuda” mpi nkutu kimvuka ya “bantu” yina bo ndimisaka na kulomba nde bo yambula Barabasi.—Mat. 26:59-65; 27:1, 2, 20-22.
20:17—Sambu na nki Yezu kusongaka Maria Magdala na kusimba yandi ve? Yo fwete vanda nde Maria vandaka kukangama na Yezu sambu yandi yindulaka nde yandi zolaka kumata na zulu na ntangu yina mpi nde yandi zolaka kumona yandi dyaka ve. Sambu na kubwisa yandi ntima nde yandi vandaka ve kukwenda na zulu ntangu yina, Yezu kuzabisaka yandi na kusimba yandi ve kansi na kukwenda kupesa balongoki na yandi nsangu ya lufutumuku na yandi.
Malongi Sambu na Beto:
12:36. Sambu beto kuma “bantu yina kele na mwini” to bantu ya kenataka nsemo, beto fwete baka nzayilu ya sikisiki ya Ndinga ya Nzambi, Biblia. Na nima, beto fwete sadila nzayilu yango sambu na kukatula bantu yankaka na mpima ya kimpeve mpi kunata bo na nsemo ya Nzambi.
14:6. Nzambi tandima beto kaka na nzila ya Yezu Kristu. Beto lenda kwenda penepene ya Yehowa kaka kana beto kemonisa lukwikilu na Yezu mpi kelanda mbandu na yandi.—1 Pie. 2:21.
14:15, 21, 23, 24; 15:10. Kulemfuka na luzolo ya Nzambi tasadisa beto na kubikala na zola ya Nzambi mpi ya Mwana na yandi.—1 Yoa. 5:3.
14:26; 16:13. Mpeve santu ya Yehowa kelongaka mpi keyibusaka beto mambu ya beto melongukaka. Mpeve kesadisaka mpi na kumonisa bakyeleka ya Biblia. Yo yina, yo lenda sadisa beto na kuyela na nzayilu, na mayele, na luswasukusu, mpi na mayele ya kuyindula. Beto fwete kwamina na bisambu, mingimingi sambu na kulomba mpeve yango.—Luka 11:5-13.
21:15, 19. Yezu kuyulaka Piere kana yandi zolaka yandi kuluta “yai,” disongidila kuluta bambisi yina kuvandaka na ntwala na bo. Yezu vandaka kubenda dikebi ya Piere na mfunu ya kupona na kulanda yandi ntangu yonso na kisika ya kufula kusala kisalu ya kuloba bambisi. Na nima ya kutadila masolo ya ba Evanzile, bika nde beto baka lukanu ya kuzola Yezu mingi kuluta bima yankaka yina lenda katula dikebi na beto. Ya kyeleka, bika nde beto fula na kulanda yandi na ntima na beto ya mvimba.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 9]
Inki malongi beto lenda baka na mbandu ya Nikodemo?