Bakristu ti Nsi-Ntoto ya Bantu
“Beno zinga na mayele na bantu yina kele bakristo ve.”—KOLOSAI 4:5.
1. Inki Yezu tubaka na yina metala balandi na yandi ti nsi-ntoto?
NA KISAMBU mosi na Tata na yandi ya zulu, Yezu tubaka sambu na balandi na yandi nde: “Bantu ya nsi-ntoto yai mengaka bo, sambu bo kele bantu ya nsi-ntoto yai ve.” Na nima yandi yikaka nde: “Mono ke bondila nge ve na kukatula bo na nsi-ntoto yai, kansi na kukeba bo sambu [na] Muntu ya Mbi.” (Yoane 17:14, 15) Yau lombaka ve nde Bakristu kukabwana na nsi-ntoto kimuntukimuntu—mu mbandu, kukwenda kuzinga na kingenga na bamonastere. Mpamba ve, Kristu ‘tindaka bo na nsi-ntoto’ sambu na kuvanda bambangi na yandi “tii na nsuka ya ntoto.” (Yoane 17:18; Bisalu 1:8) Kansi, yandi lombaka na Nzambi na kutanina bau kana ve Satana, “mfumu ya nsi-ntoto,” lendaka bendila bau kimbeni sambu na zina ya Kristu.—Yoane 12:31; Matayo 24:9.
2. (a) Inki mutindu Biblia kesadilaka ngogo “nsi-ntoto” (b) Inki mboninu ya bukatikati Yehowa kemonisaka sambu na nsi-ntoto?
2 Na Biblia, ngogo “nsi-ntoto” (koʹsmos na Kigreki) kelutaka kumonisa kimvuka ya bantu ya kukonda lunungu, bantu yina “kele na maboko ya Muntu ya Mbi.” (1 Yoane 5:19) Sambu Bakristu kelandaka minsiku ya Yehowa mpi kelungisaka ntuma ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na nsi-ntoto, mbala mingi kuwakana kevandaka ve bantangu yankaka na kati na bau ti nsi-ntoto. (2 Timoteo 3:12; 1 Yoane 3:1, 13) Kansi, Masonuku kesadilaka mpi koʹsmos sambu na kutubila dibuta ya bantu na kimvuka. Yezu sadilaka ngogo nsi-ntoto mutindu yina ntangu yandi tubaka nde: “Nzambi me lutaka kuzola bantu yonso [nsi-ntoto]; yo yina yandi pesaka bo mwana mosi yina kele na yandi, sambu konso muntu yina me ndima yandi na ntima na yandi, yandi kufwa ve, kansi yandi kuvanda na moyo ya mvula na mvula. Nzambi tindaka ve Mwana na yandi awa na nsi-ntoto sambu na kwisa kupesa bantu ndola, kansi sambu na kwisa kugulusa [nsi-ntoto].” (Yoane 3:16, 17; 2 Korinto 5:19; 1 Yoane 4:14) Na yau, ata Yehowa kezolaka ve ata fyoti mambu ya mbi ya ngidika ya Satana, yandi monisaka zola na yandi sambu na bantu na kutindaka Mwana na yandi na ntoto, sambu na kugulusa bantu yonso yina lendaka “kubalula ntima.” (2 Piere 3:9; Bingana 6:16-19) Bansambidi ya Yehowa fwete landa mbandu na yandi ya kutadila nsi-ntoto ti bukati-kati.
Mbandu ya Yezu
3, 4. (a) Inki lukanu Yezu bakaka na yina metala kuyala? (b) Inki mutindu Yezu tadilaka nsi-ntoto ya bantu?
3 Ntangu fyoti na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu songaka Ponse Pilate nde: “Kimfumu na mono kele ya nsi-ntoto yai ve.” (Yoane 18:36) Ntete Yezu salaka na kuwakana ti bangogo yai, ntangu yandi buyaka kiyeka ya kuyala bimfumu ya nsi-ntoto yina Satana pesaka yandi, ti ntangu yandi buyaka nde Bayuda kutula yandi ntotila. (Luka 4:5-8; Yoane 6:14, 15) Kansi, Yezu monisaka zola ya nene sambu na nsi-ntoto ya bantu. Ntumwa Matayo sonikaka mbandu mosi ya dyambu yai: “Ntangu yandi monaka bantu mingi-mingi, yandi wilaka bo mawa, sambu bo vandaka me lemba, kikesa ve, bonso mameme me konda ngungudi ya kutala bo.” Na zola yonso, yandi samunaka na bantu na bambanza ti na babwala na bau. Yandi vandaka kulonga bau ti kubelula bau. (Matayo 9:36) Yandi vandaka mpi kudibanza sambu na bampusa ya kinsuni ya bantu yina vandaka kwisa kulonguka na yandi. Beto ketanga nde: “Yesu bingaka balonguki na yandi, ebuna yandi tubaka nde: ‘Mono ke mona mawa sambu na bantu yai, sambu bo kele ti mono bilumbu tatu ya mvimba; bo ke na kima ya kudia diaka ve. Mono zola vutula bo ve bo kwenda na banzo na bo ti nzala; mbaimbai bo ta lemba mingi na nzila.’ ” (Matayo 15:32) Yandi pesaka bau dikebi mosi ya zola mpenza!
4 Bayuda vandaka ti kimbeni ya ngolo ti bantu ya Samaria, kansi Yezu solulaka mingi ti nkento ya Musamaria mpi yandi salaka bilumbu zole ya mvimba na kuta kimbangi ya nene na mbanza mosi ya Samaria. (Yoane 4:5-42) Ata Nzambi tindaka yandi na ‘bantu ya Israele yina vandaka mameme ya kuvila,’ bantangu yankaka, Yezu sadisaka bantu ya vandaka Bayuda ve kansi bau vandaka kumonisa lukwikilu. (Matayo 8:5-13; 15:21-28) Ee, Yezu monisaka nde beto lenda zinga bonso “bantu ya nsi-ntoto yai ve,” kansi beto lenda monisa zola sambu na nsi-ntoto ya bantu, sambu na bantu yonso. Keti beto mpi kelandaka mbandu yai na kumonisa nkenda na bantu kisika ya beto kezingaka, kesalaka, to kekwendaka kusumba bima? Keti beto kekudibanzaka sambu na mambote na bau—ya kimpeve mpamba ve kansi mpi ya mambu yankaka, kana na bukatikati yonso beto kele na mpila ya kusadisa bau? Yezu salaka buna, ye na kusalaka yau, yandi kangulaka nzila ya kulonga bantu mambu ya Kimfumu. Ya kyeleka, beto lenda sala ve bimpa kimuntukimuntu bonso yina Yezu salaka. Kansi, kusadisa bankaka kevandaka mpi bonso kimpa, sambu yau kekatulaka ngindu ya mbi ya bantu kevandaka na yau sambu na Bambangi.
Mboninu ya Polo Sambu na “Bantu Yina Kele na Nganda”
5, 6. Inki mutindu Polo vandaka tadila Bayuda yina vandaka ‘bantu ya nganda’?
5 Na mikanda na yandi mingi, ntumwa Polo ketubilaka “bantu yina kele bakristo ve” to “bantu yina kele na nganda.” Bau lendaka kuvanda Bayuda to ve. (1 Korinto 5:12; 1 Tesalonika 4:12, NW; 1 Timoteo 3:7) Inki mutindu yandi vandaka tadila bantu ya mutindu yai? Yandi ‘kumaka mambu yonso na bantu ya mutindu yonso, na mpila nde yandi lendaka na mitindu yonso kugulusa bankaka.’ (1 Korinto 9:20-22, NW) Ntangu yandi vandaka kuma na mbanza mosi, kikalulu na yandi ya kusamuna vandaka ya kukumina ntete Bayuda yina vandaka zinga kuna. Inki mutindu yandi vandaka tuba na bau? Na mayele mpi na luzitu yonso, yandi vandaka monisa bau banzikisa ya Biblia yina vandaka kundimisa nde Mesia mekwisaka, mekuditambikaka na lufwa, ye mefutumukaka.—Bisalu 13:5, 14-16, 43; 17:1-3, 10.
6 Na mutindu yai, Polo vandaka tunga na zulu ya nzayilu ya Nsiku ti ya bambikudi ya Bayuda, sambu na kulonga bau mambu ya Mesia ti ya Kimfumu ya Nzambi. Mpi yandi nungaka na kundimisa bankaka. (Bisalu 14:1; 17:4) Ata Bayuda vandaka kutelamanina yandi, Polo monisaka lutondo ya bampangi na yandi Bayuda ntangu yandi sonikaka nde: “Bampangi na mono, mambu yina ya mono ke zolaka na ntima na mono yonso, mambu yina ya mono ke lombaka na Nzambi sambu na bantu ya Israele, yo yai: mono zola nde bo guluka. Sambu mono lenda tuba sambu na bo nde, bo ke kudipesaka mingi na Nzambi, kansi yo kele ve sambu na [“nzayilu ya sikisiki,” NW].”—Roma 10:1, 2.
Kusadisa Bankwikidi Yina Vandaka Bayuda Ve
7. Inki mutindu baprozelite mingi ndimaka nsangu ya mbote yina Polo samunaka?
7 Baprozelite vandaka bantu ya vandaka Bayuda ve kansi bau ndimaka luyotisu ti lusambu ya Bayuda. Na ntembe ve, baprozelite ya Bayuda vandaka na Roma, na Antioshe ya Siria, na Etiopia, ti na Antioshe ya Pisidia—nkutu ti na babwala yonso yina Bayuda vandaka zinga. (Bisalu 2:8-10; 6:5; 8:27; 13:14, 43; fwanisa ti Matayo 23:15.) Baprozelite vandaka ve bantu ya lulendo bonso bamfumu ya Bayuda mingi, ye bau lendaka mpi ve kumatisa mapeka nde bau kele bana ya Abrahami. (Matayo 3:9; Yoane 8:33) Kansi, bau bikisaka banzambi ya mimpani mpi yantikaka kusamba Yehowa na kudikulumusa yonso. Bau zwaka mwa nzayilu na yandi ti ya bansiku na yandi. Bau ndimaka kivuvu yina Bayuda vandaka na yau nde Mesia takwisa. Mutindu bau yitaka kumonisa luzolo ya kusoba na kusosaka kyeleka, bamingi na kati na bau vandaka ya kudibongisa na kusala bansoba mingi mpi kundima mambu ya Polo vandaka kusamuna. (Bisalu 13:42, 43) Ntangu prozelite mosi ya vandaka sambila ntete banzambi ya mimpani vandaka ndima Bukristu, yandi vandaka kuma muntu ya kufwana mbote sambu na kuta kimbangi na bantu yankaka ya Makanda, yina vandaka fula na kusamba banzambi yina.
8, 9. (a) Katula baprozelite, inki bantu ya Makanda yankaka sepelaka na lusambu ya Bayuda? (b) Inki mutindu babangi-Nzambi mingi ya konda kuyotisama ndimaka nsangu ya mbote?
8 Katula baprozelite yina vandaka ya kuyotisama, lusambu ya Bayuda bendaka mpi bantu yankaka ya vandaka Bayuda ve. Muntu ya ntete na kati na bau yina kumaka Mukristu vandaka Korneye. Ata yandi vandaka prozelite ve, Korneye vandaka “na ntima ya kinzambi [“mpi vandaka kubanga Nzambi,” NW].” (Bisalu 10:2) Na ntendula na yandi ya mukanda ya Bisalu, Profesere F. F. Bruce sonikaka nde: “Bantu ya Makanda ya mutindu yina kebingamaka mingimingi nde ‘babangi-Nzambi’; ata yau kele ve ngogo ya mebasika na Biblia, yau kele ngogo ya mefwana na kusadila. Bantu ya Makanda mingi ya bilumbu yina vandaka ve ya kuyilama sambu na kundima lusambu ya Bayuda (lukakilu ya nene sambu na babakala vandaka luyotisu). Kansi, lusambu ya Nzambi mosi, ya kukonda mpasi, ya Bayuda vandaka sadila na basinagoga na bau, ti minsiku na bau ya luzingu ya mbote, vandaka kubenda bau. Bankaka na kati na bau vandaka kwenda na sinagoga mpi kumaka ti mwa nzayilu mosi ya bisambu ti malongi ya Masonuku, yina bau vandaka kuwa na ntangu ya lutangu ya Biblia na Kigreki.”
9 Ntumwa Polo kutanaka ti babangi-Nzambi mingi na ntangu yandi longaka na basinagoga na Asie Mineure ti na Grese. Na Antioshe ya Pisidia, yandi bingaka bayina vandaka ya kuvukana na sinagoga nde “bantu ya Israele ti beno bankaka ke sambaka Nzambi kisika mosi ti Bayuda [“bantu ya kebangaka Nzambi,” NW].” (Bisalu 13:16, 26) Luka kesonika nde ntangu Polo samunaka Basabala tatu ya mvimba na sinagoga ya Tesalonika, “bantu ya nkaka na kati na bo [Bayuda] tulaka ntima na mambu yina ya Paulo tubaka [to kumaka Bakristu], ebuna bo kwisaka kuvukana na Paulo ti Silasi. Mutindu mosi mpi bantu ya nkaka yina kele Bayuda ve kansi bo vandaka kusamba Nzambi kisika mosi ti Bayuda, ti bankento mingi ya nene, bo mpi tulaka ntima, bo mpi kwisaka kuvukana ti bo.” (Bisalu 17:4) Yau fwete vanda nde, bantu yankaka na kati ya Bagreki vandaka babangi-Nzambi ya konda kuyotisama. Nzikisa kele ya kemonisa nde bantu ya Makanda mingi ya mutindu yina vandaka kuvukana ti bimvuka ya Bayuda.
Kusamuna ya Kati ya “Bantu Yina Kele Bankwikidi Ve”
10. Inki mutindu Polo samunaka na bantu ya Makanda yina vandaka zaba Masonuku ve, ye mbutu vandaka inki?
10 Na Masonuku ya Bukristu ya Kigreki, kimvuka ya bangogo “bantu yina kele bankwidiki ve” lenda tendula bantu yonso yina kele na nganda ya dibundu ya Bukristu. Mingimingi yau ketendulaka mimpani. (Roma 15:31; 1 Korinto 14:22, 23; 2 Korinto 4:4; 6:14) Na Atene, bantu mingi yina vandaka bankwikidi ve longukaka filozofi ya Greki mpi bau vandaka zaba kima mosi ve na Masonuku. Keti yau katulaka Polo kikesa ya kusamuna na bau? Ve. Kansi, yandi sobaka mutindu na yandi ya kulonga. Na mayele yonso, yandi longaka malongi ya Biblia nkatu kutuba mbala mosi nde yau mebasika na Masonuku ya Kiebreo, sambu bantu ya Atene vandaka zaba yau ve. Yandi monisaka na mayele yonso bakyeleka ya Biblia yina vandaka ya kufwanana ti bangindu yankaka ya bapoete ya ntama ya Kistoika. Na nima yandi monisaka nde Nzambi ya kyeleka kele mosi kaka sambu na bantu yonso, Nzambi yina tasambisa bantu na lunungu na nzila ya muntu mosi yina kufwaka mpi kufutumukaka. Yau yina, na mayele yonso, Polo samunaka mambu ya Kristu na bantu ya Atene. Mbutu vandaka inki? Ata bantu mingi sekaka yandi kaka na ntangu yina to tulaka ntembe, “bantu ya nkaka vukanaka na yandi, bo mpi kwikilaka. Na kati ya bantu yina vandaka Denisi, muntu ya kimvuka ya Areopage, ti nkento mosi, zina na yandi Damarisi, ti bantu ya nkaka mpi.”—Bisalu 17:18, 21-34.
11. Korinto vandaka mbanza mosi ya inki mutindu, ye inki mbutu kubutukaka na kisalu ya kusamuna ya Polo salaka kuna?
11 Kimvuka mosi ya nene mpenza ya Bayuda vandaka na Korinto, yau yina Polo yantikaka kisalu na yandi ya kulonga na bwala yina na sinagoga. Kansi, ntangu Bayuda buyaka yandi, Polo kwendaka na bantu yina vandaka Bayuda ve. (Bisalu 18:1-6) Bantu mosi ya mpasi mpenza! Korinto vandaka mbanza mosi ya kufuluka ti bisalu ya mitindu yonso, mbanza ya kufuluka ti mambu ya inza ya mitindu yonso, mbanza ya kinkita, mbanza ya kuluta bambanza yonso ya Greki-Roma sambu na luzingu na yau ya mansoni. Na kutuba ya mbote, “kusala Kikorinto” vandaka tendula kusala mansoni. Kansi, ntangu Bayuda buyaka malongi ya Polo imene, Kristu monanaka na yandi mpi songaka yandi nde: “Kumona boma ve. Tuba kaka na bantu . . . , sambu bantu mingi yina kele na bwala yai kele bantu na mono.” (Bisalu 18:9, 10) Kaka mutindu yandi tubaka, Polo salaka dibundu mosi na kati ya Korinto, ata bantu yankaka na kati na yau zingaka ntete luzingu ya “Kikorinto.”—1 Korinto 6:9-11.
Kumeka Kugulusa “Bantu ya Mitindu Yonso” Bubu Yai
12, 13. (a) Inki mutindu teritware na beto bubu yai kele mutindu mosi ti yina ya ntangu ya Polo? (b) Inki kikalulu beto kevandaka na yau na bateritware yina mabundu ya Kikristu metulaka bansimbulu tuka ntama to bisika bantu mekatulaka ntima na lusambu ya mabundu?
12 Bubu yai, mutindu mosi bonso na mvu-nkama ya ntete, “lemvo ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka . . . kenata lugulusu sambu na bantu ya mitindu yonso.” (Tito 2:11, NW) Teritware ya kusamunina nsangu ya mbote mekumaka ntoto ya mvimba ti na bisanga ya masa mingi. Dyaka, bonso na bilumbu ya Polo, beto kekutana mpenza ti “bantu ya mitindu yonso.” Mu mbandu, bamingi na kati na beto kesamunaka na bansi yina mabundu ya Kikristu metulamaka tuka bamvu-nkama mingi. Bonso Bayuda ya mvu-nkama ya ntete, bantu na bau lenda vanda ya kukangama ngolo na bansiku ya dibundu. Kansi, beto kele na kyese ya kusosa bayina kele na ntima ya mbote mpi kutunga na zulu ya mutindu yonso ya nzayilu ya Biblia yina bau kele na yau. Beto ketubaka ve sambu na kukitisa bantu to kusawula bau, ata bantangu yankaka bamfumu ya mabundu na bau ketelamaninaka beto mpi kenyokulaka beto. Kansi, beto kezabaka nde bamingi na kati na bau lenda vanda “ke kudipesaka mingi na Nzambi” ata bau kele na nzayilu ya sikisiki ve. Bonso Yezu ti Polo, beto kemonisaka zola ya kyeleka sambu na bantu, mpi beto kele na mpusa ya ngolo nde bau guluka.—Roma 10:2.
13 Ntangu beto kesamunaka, bamingi na kati na beto kekutanaka ti bantu ya mekatulaka ntima na lusambu ya mabundu. Kansi, yau lenda vanda nde bau mebikalaka kaka babangi-Nzambi, ti mwa lukwikilu na Nzambi mpi kemeka kuzinga luzingu ya mbote. Na mbandu yai ya kubeba mpi ya keyela na kikalulu ya kukonda bunzambi, keti beto fwete sepela ve kana beto mona bantu ya kele ti mwa lukwikilu na Nzambi? Keti beto kele ve na mpusa ya ngolo ya kunata bau na lusambu mosi ya kukonda bumfarizi ti luvunu?—Filipi 2:15.
14, 15. Inki mutindu kilanga ya nene memonikaka sambu na kusamuna nsangu ya mbote?
14 Na kingana na yandi ya bukondi, Yezu yitaka kutuba nde teritware tavanda ya nene sambu na kisalu ya kusamuna. (Matayo 13:47-49) Nzozulu ya Nkengi (ya Kifalansa) ya Yuni 15, 1992 tendulaka kingana yai. Na lutiti 20 yau tubaka nde: “Bamvu-nkama mingi meluta, bantu ya Kikristu salaka kisalu ya ngolo na kubalula, kusekula, mpi kumwanga Ndinga ya Nzambi. Na nima, mabundu salaka to pesaka maboko na ba société biblique, yina vandaka kubalula Biblia na bandinga ya bansi ya ntama. Bau tindaka mpi minganga, bamisionere ti balongi, ye bau salaka Bakristu sambu na bima ya kinsuni. Kisalu yai vukisaka bambisi ya masa mingi ya kukonda mfunu, yina Nzambi vandaka kundima ve. Kansi, kima mosi ya mbote vandaka nde, yau songaka bantu yina vandaka Bakristu ve Biblia ti mutindu mosi ya Bukristu, ata yau vandaka ya mbi.”
15 Kikristu nungaka na kusala baprozelite mingimingi na Amerika ya Sudi, na Afrika, mpi na bisanga mingi ya banzadi. Na bilumbu na beto, beto mezwaka bantu mingi ya kudikulumusa na bisika yina, mpi beto lenda sala dyaka kisalu mingi ya mbote kana beto kele ti mboninu ya mbote mpi ya zola sambu na bantu ya kudikulumusa ya mutindu yina, mboninu bonso yina ya vandaka ti Polo sambu na baprozelite ya Bayuda. Bantu yankaka mpi ya kele ti mfunu ya lusadisu na beto kele bamingi ya beto lenda binga nde “bantu ya kesepelaka” na Bambangi ya Yehowa. Bau kevandaka ntangu yonso na kyese ya kumona beto kana beto kwenda kutala bau. Bankaka longukaka Biblia ti beto mpi vandaka kwisa na balukutakanu na beto, mingimingi na Lusungiminu ya konso mvula ya lufwa ya Kristu. Keti bantu ya mutindu yina kele ve kilanga ya nene ya kusamunina nsangu ya mbote ya Kimfumu?
16, 17. (a) Inki mitindu ya bantu beto kesongaka nsangu ya mbote? (b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Polo ntangu beto kesamuna na bantu ya mitindu mingi?
16 Dyaka, inki mutindu beto lenda tadila bayina mezingaka ntete ve na kati ya Kikristu—ata beto kutana na bau na bansi na bau ya kisina, to bonso bazenza na nsi na beto? Ye inki beto lenda sala sambu na mafunda ya bantu yina mepesaka lusambu nima, mpi kendimaka dyaka ve nde Nzambi kele, to kyeleka yankaka kele? Dyaka, inki beto lenda sala sambu na bantu yina kelandaka, sambu na kyese ya lusambu, kaka filozofi ya mpa ya kele na mikanda mingi ya muntu na muntu lenda tanga ya mefulukaka na banzo ya mikanda? Keti beto lenda bikisa muntu mosi na kati na bau, na kumonaka nde yandi lenda sumbama ve? Kana beto landa mbandu ya Polo, beto tasala buna ve.
17 Ntangu yandi vandaka longa na Atene, Polo bwaka ve na mutambu ya kutubana mambu ya filozofi ti bawi na yandi. Kansi, yandi sobaka, yandi landaka mutindu ya kuyindula ya bantu yina yandi vandaka tubila, na kumonisaka bakyeleka ya Biblia na mutindu mosi ya pwelele, mpi ya kusungika. Mutindu mosi, beto fwete kuma ve bonso bantu ya meluta kuzaba lusambu ti filozofi ya bantu ya beto kelonga. Kansi, beto kesobaka mutindu na beto ya kusamuna sambu kimbangi na beto kukuma ya ngolo, na kukumaka “mambu yonso na bantu ya mitindu yonso.” (1 Korinto 9:22, NW) Ntangu yandi sonikilaka Bakristu ya Kolosai, Polo tubaka nde: “Beno zinga na mayele na bantu yina kele bakristo ve. Sambu ntangu beno ke na ntangu ya mbote, beno fweti sadila yo. Ntangu yonso beno fweti tuba mambu ya mbote ti ya mfunu; beno fweti zaba kupesa bamvutu ya mbote na konso muntu.” (Beto bantu metengimisa bisono.)—Kolosai 4:5, 6.
18. Inki mukumba beto kele na yau, ye inki beto fwete vila ve ata fyoti?
18 Bonso Yezu ti ntumwa Polo, bika beto monisa zola sambu na bantu ya mitindu yonso. Mingimingi beto sala ngolo na kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu na bantu yankaka. Na ndambu yankaka, beto vila ve ata fyoti nde Yezu tubaka sambu na balongoki na yandi nde: “Bo kele bantu ya nsi-ntoto yai ve.” (Yoane 17:16) Disongidila ya dyambu yai sambu na beto, beto tatadila yau na ntwala, na dilongi ya kelanda.
Na Nzila ya Mvutukilu
◻ Tendula mboninu ya Yezu ya bukatikati sambu na nsi-ntoto.
◻ Inki mutindu ntumwa Polo longaka Bayuda ti baprozelite?
◻ Inki mutindu Polo longaka babangi-Nzambi ti bantu ya vandaka bankwikidi ve?
◻ Inki mutindu beto lenda kuma “mambu yonso na bantu ya mitindu yonso” na kisalu na beto ya kusamuna?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 23]
Na kusadisaka bamfinangani na bau, Bakristu lenda katula ngindu ya mbi yina bantu kevandaka na yau