Bansemo Ya Kutemunaka​—⁠ya Mingi Ti Ya Fyoti

NDAMBU YA ZOLE

“Na nsemo ya kekatuka na nge, beto lenda kumona nsemo.”​—⁠NKUNGA 36:​9, NW.

MUKANDA ya Biblia ya Kusonga kusimbaka dikebi ya Bakristu banda ntangu ya ntete. Yau kemonisa mbandu ya mbote ya mutindu nsemo kekwendaka kukuma mingi. Na 1917, bantu ya Yehowa kubasisaka ntendula ya Kusonga na mukanda The Finished Mystery. Yau kutendulaka nkatu boma bamfumu ya Kikristu ti ya politiki, kansi mingi na kati ya bantendula na yau bakamaka na banto ya nkaka. Dyaka, The Finished Mystery sadilamaka sambu na kutesa kwikama ya Balongoki ya Biblia na nzila ya kumonana ya Yehowa vandaka kusadila.

² Nsemo mosi ya ngolo kungengaka na zulu ya mukanda ya Kusonga na kubasisama ya disolo “Birth of the Nation” (Lubutuku ya Kikanda) na Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Marsi 1, 1925. Yau vandaka kuyindulama nde Kusonga kapu 12 kutendulaka mvita na kati ya bampani ya Roma ti dibundu ya papa, ti mwana ya bakala bonso kidimbu ya kipapa. Kansi disolo yina kumonisaka nde Kusonga 11:​15-18 vandaka kuwakana ti ntendula ya kapu 12, na kusongaka nde yau kewakana ti lubutuku ya Kimfumu ya Nzambi.

³ Yai yonso kunataka mbakisa ya kuluta ngangu ya Kusonga, yina kukwisaka ti mbasika ya mukanda Light (nsemo), na babuku zole, na 1930. Yau kenzukaka dyaka mingi ti mbasika ya mukanda “Babylone la Grande est tombée!” Le Royaume de Dieu a commencé son règne! (1963) ti “Alors sera consommé le mystère de Dieu” (1969). Kansi, mambu kuvandaka dyaka mingi ya kulonguka na mukanda ya mbikudulu ya Kusonga. Ee, nsemo ya ngolo kungengaka na yau na 1988, ti mbasika ya mukanda La Révélation: le grand dénouement est proche! Beto lenda kutuba nde nsapi na mambu yina yonso kuvanda nde: mbikudulu ya Kusonga ketadila “kilumbu ya Mfumu,” yina kubandaka na 1914. (Kusonga 1:10) Yau yina, yau kulombamaka nde mukanda ya Kusonga kubakisama mbotembote sambu kilumbu yina vandaka kukwenda na ntwala.

Ntemuna ya “Biyeka ya Zulu”

⁴ Nsemo mosi ya ngolo ya kumonanaka na 1962 metadila Roma 13:​1, ya ketuba nde: “Bika nde konso moyo kulemfuka na biyeka ya zulu [“bamfumu ya luyalu,” Traduction du monde nouveau].” (King James Version) Balongoki ya ntete ya Biblia kubakisaka nde “biyeka ya zulu” ya mesonama kuna kuvandaka bamfumu ya nza. Bau kutubaka nde mukapu yina kesongidila nde kana Mukristu metindama na ntangu ya mvita, yandi fwete kuvanda na ntuma ya kulwata mvwatu ya mvita, munduki na mapeka, mpi kukwenda na kisika mvita kele, na bitumba. Bau kuyindulaka nde, sambu Mukristu lenda kufwa ve mpangi na yandi muntu, yau talomba kaka nde yandi kubula munduki na yandi na zulu kana mambu mekuma bendabika.a

⁵ Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Novembri 15 ti Desembri 1, 1962, kumwangaka nsemo ya pwelele na kutendulaka bangogo ya Yezu ya kele na Matayo 22:21 (NW): “Pesa . . . bima ya Kaisali na Kaisali, kansi bima ya Nzambi na Nzambi.” Mambu ya mfunu kuvandaka bangogo ya bantumwa ya kele na Bisalu 5:29 nde: “Beto fweti lemfuka na Nzambi [bonso mfumu, NW], kansi na bantu ve.” Bakristu kelemfukaka na Kaisali​—⁠“biyeka ya zulu”​—⁠kaka kana yandi kelomba ve nde Bakristu kufwa nsiku ya Nzambi. Bulemfu na Kaisali kumonanaka nde yau fwete kuvanda na mambu ya nkaka kansi na mambu yonso ve. Bakristu kepesaka na Kaisali kaka bima yina ya ketulaka ve mavwanga ti malombo ya Nzambi. Kyese ya inki mutindu yau kuvandaka na kuzwa nsemo ya pwelele na ntu-dyambu yina!

Bansemo na Mambu ya Organizasio

⁶ Ngyufula kuvandaka ya kuzaba banani fwete kusala na dibundu bonso bankuluntu mpi badiakre. Sambu na kukatula ngidika ya ndandana ya biyeka ya kuvandaka na Kikristu, nzengelo kubasikaka nde bau fwete kuponama na vote ya bamambere ya konso dibundu. Kansi nsemo ya mingi ya kele na Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Septembri 1 ti Oktobri 15, 1932, kumonisaka nde Masonuku kepesa ve lufulu ya vote ya bankuluntu. Ebuna yau kuyingamaka na komite ya kisalu mpi ntwadisi ya kisalu mosi vandaka kuponama na la Société.

⁷ Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Yuni 1 ti ya Yuni 15, 1938, kuvandaka ti bansemo yina vandaka kumonisa nde yau kulombamaka ve nde bansadi na dibundu kuponama na vote kansi na nsolama, disongidila nde kusolama na kulandaka teokrasi. Na 1971, nsemo ya nkaka kumonisaka nde yau kulombamaka ve nde konso dibundu kutwadisama na nsadi mosi mpamba. Kansi, fwete kuvanda ti kimvuka ya bankuluntu to bankengi, ya mesolama na Nto-kimvuka ya Bambangi ya Yehowa. Yau yina, na nsemo ya vandaka kuyela na kiteso ya bamvula 40, yau kumonikaka pwelele nde bankuluntu ti badiakre, ya kezabana bubu bonso bansadi ya kisalu, fwete kusolama na “mpika ya kwikama mpi ya mayele,” na nsadisa ya Nto-kimvuka na yandi. (Matayo 24:​45-47) Yai yonso vandaka kuwakana ti yina ya kusalamaka na ntangu ya bantumwa. Babakala bonso Timoteo ti Tito, kusolamaka bonso bankengi na nto-kimvuka ya mvunkama ya ntete. (1 Timoteo 3:​1-7; 5:22; Tito 1:​5-9) Yai yonso kele sambu na ndungisa ya ngolo ya Yezaya 60:17 (NW) ya ketuba nde: “Na kisika ya songo mono tanata wolo, ye na kisika ya bibende mono tanata palata, ye na kisika ya nti, nsongo, ye na kisika ya matadi, bibende; ye mono tasola ngemba bonso bankengi na beno mpi lunungu bonso bakapita na beno ya bisalu.”

⁸ Kuvandaka mpi ti dyambu ya lutwadisu ya la Société Watch Tower. Na bamvula mingi, Nto-kimvuka ya Bambangi ya Yehowa vandaka kusongidila kimvuka ya bantwadisi ya Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania, ye makambu ya mingi kuvandaka na maboko ya prezida na yau. Mutindu yau memonisama na Annuaire des Témoins de Jéhovah 1977 (balutiti 258-9), na 1976 Nto-kimvuka bandaka kusala ti bakomite sambanu, konso komite ti mwa bitini ya kusungimina na kisalu ya nza ya mvimba. Komite ya Bantu ya Kisalu ketalaka mambu ya bantu ya kisalu, vukisa ti mambote ya bayina yonso kesalaka na dibuta ya Betele na nza ya mvimba. Komite ya Mbasisa ya Mikanda ketalaka mambu yonso ya kinsuni ti ya bansiku, bonso nde kimvwama ti kunyema. Komite ya Kisalu ketalaka kisalu ya kuta kimbangi ye ketwadisaka bankengi bantambudi, ti bapasudi nzila, ti bisalu ya bansamuni ya dibundu. Komite ya Kulonga kele ti mukumba ya balukutakanu ya dibundu, balukutakanu ya sipesiale, ya nzyunga, ya distrike mpi ya kevukisaka bansi mingi kumosi mpi ti banzo-nkanda yonso ya ndongolo ya kimpeve ya bantu ya Nzambi. Komite ya Kusonika ketwadisaka ngidika ti mbalula ya mikanda ya mitindu yonso, na kulungalalaka sambu mambu yonso kukwelana ti Masonuku. Komite ya Ntwadisi kesungiminaka mambu ya kintulumukina ti mambu ya nkaka ya ntinuntinu.b Dyaka na bamvu 1970, babiro ya bafilale ya la Société Watch Tower bandaka kutwadisama na komite mosi na kifulu ya nkengi mosi.

Nsemo ya Metala Bikalulu ya Bukristu

⁹ Bansemo mingi kutadilaka bikalulu ya Bukristu. Mu mbandu, tadila dyambu ya kukonda kukota na makambu ya nza. Nsemo mosi ya kingenga kungengaka na ntu-dyambu yina na disolo “Neutrality” (kukonda kukota na makambu ya nza) ya kubasikaka na Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Novembri 1, 1939. Kubasika na ntangu ya mbote ya inki mitindu yau kuvandaka, yau kwisaka kaka na nima ya luyantiku ya Mvita ya Zole ya Nza ya Mvimba! Disolo kutendulaka mpi kumonisaka inki mutindu kukonda kukota na makambu ya nza ye kumonisaka nde Bakristu lenda kukota ve na makambu ya politiki to na mavwanga na kati ya bansi. (Mishe 4:​3, 5; Yoane 17:​14, 16) Yai kele kikuma mosi ya bansi tayina bau. (Matayo 24:⁠9) Bamvita ya Izraele ya ntama kubikisaka ve ata mbandu mosi sambu na Bakristu, bonso Yezu kumonisaka yau mbotembote na Matayo 26:52. Kuluta dyaka, bubu yai ata nsi ya politiki mosi ve kele teokratike, meyalama na Nzambi, mutindu kuvandaka Izraele ya ntama.

¹⁰ Nsemo mpi kungengaka sambu na busantu ya menga. Balongoki ya Biblia kuyindulaka nde kubuya kudya menga ya kele na Bisalu 15:​28, 29 kuvandaka kutadila kaka Bakristu ya Bayuda. Kansi, Bisalu 21:25 kesonga nde na ntangu ya bantumwa, ntuma yai kusadilamaka mpi na bantu ya nsi ya kukumaka bankwikidi. Yau yina, kusantisa menga ketadila Bakristu yonso, mutindu yau monisamaka na Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi) ya Yuli 1, 1945. Yau ketendula ve kaka kubuya kudya menga ya bambisi, bonso na basosise ya menga, kansi mpi kubuya ngolo menga ya muntu, bonso na dyambu ya kuvutula menga.

¹¹ Bonso mbutu ya nsemo ya vandaka kuyela, bikalulu ya kulosamaka ntete kuvutulamaka na nima bonso disumu ya kyeleka. Mbandu ya mambu yai kumonanaka na yina ya metala nsadilu ya makaya. Na Zion’s Watch Tower (bonso Nzozulu ya Nkengi vandaka kubingama ntete na Kingelesi) ya Augusti 1, 1895, Mpangi Russell kutwadisaka dikebi na 1 Korinto 10:31 ti 2 Korinto 7:1 ye sonikaka nde: “Mono kemona ve inki mutindu yau lenda kuvanda lukumu ya Nzambi to mambote na yandi mosi, sambu na Mukristu yonso na kusadila makaya na mitindu yonso.” Banda 1973, yau kuzabanaka pwelele nde kinwi-makaya ata mosi ve lendaka kuvanda Mbangi ya Yehowa. Na 1976, ntemuna kupesamaka nde Mbangi mosi ve lendaka kubaka kisalu na kompani mosi ya nsaka ya mbongo ye kubikala ti lukumu mosi ya mbote ti dibundu.

Bangyobisa ya Nkaka

¹² Nsemo ya mingi kubasikaka mpi na bansapi ya kifwani ya Yezu kupesaka na Piere. Balongoki ya Biblia kusimbaka nde Piere kubakaka bansapi zole ya kusadisaka na kukangula nzila sambu bantu kubaka difwa ya Kimfumu​—⁠mosi sambu na Bayuda, kusadilamaka na Pantekoti ya mvu 33 T.B., ebuna ya nkaka sambu na bantu yina vandaka Bayuda ve, ya kusadilamaka na mvu 36 T.B., ntangu Piere kusamunaka na Korneye. (Bisalu 2:​14-41; 10:​34-48) Na ntangu ya mbote, yau kumonanaka nde kuvandaka ti kimvuka ya nkaka ya tatu na kati​—⁠bantu ya Samaria. Piere kusadilaka nsapi ya zole na kukangulaka dibaku ya Kimfumu na bau. (Bisalu 8:​14-17) Yau yina, nsapi ya tatu kusadilamaka ntangu Piere kusamunaka na Korneye.​—⁠Nzozulu ya Nkengi (ya Kifalansa) ya Oktobri 1, 1979, balutiti 16-22, 26.

¹³ Na nsemo ya nkaka, yau kumonikaka nde Yezu kutubilaka ve balupangu zole kansi tatu, ya mameme. (Yoane, kapu 10) Yau kuvandaka (1) lupangu ya Bayuda yina ya Yoane Mbotiki kuvanda santinele, (2) lupangu ya bapakulami, bamvingidi-difwa ya Kimfumu, ti (3) lupangu ya “mameme ya nkaka,” ya kele ti kivuvu ya ntoto.​—⁠Yoane 10:​2, 3, 15, 16; Nzozulu ya Nkengi (ya Kifalansa) ya Februari 15, 1984, balutiti 10-20.

¹⁴ Mbakisa ya yubile ya kifwani kuzwaka mpi ndambu ya ntemuna. Na nsi ya nsiku, konso mvu ya 50 kuvandaka ti yubile ya ngolo, na yau bima vandaka kuvutulama na bankwa na yau ya kisina. (Levi 25:10) Yau kuzabanaka ntama nde yau kuvandaka kifwani ya Luyalu ya Mvu Funda ya Kristu. Kansi, na bilumbu yai ya meluta, yau kumonanaka nde Yubile ya kifwani kuyantikaka mpenza na Pantekoti ya mvu 33 T.B., ntangu bayina ya kuzwaka mpeve santu kukatukaka na kimpika ya ngwakana ya Nsiku ya Moize.​—⁠Nzozulu ya Nkengi (ya Kifalansa) ya Yanuari 1, 1987, balutiti 18-28.

Nsemo ya Mingi na Mambu ya Bangogo

¹⁵ “Longi kusalaka ngolo na kupona bangogo ya keyangidika ti mutindu ya kusonika bangogo ya mekuka ya kyeleka.” (Longi 12:​10, NW) Bangogo yai lenda kusadilama mbotembote na ntu-dyambu na beto yai, sambu nsemo metemunaka ve kaka mambu ya mfunu bonso malongi ti bikalulu kansi, bangogo ya Bakristu mpi ntendula na yau ya kyeleka. Mu mbandu, na kati ya Balongoki ya Biblia, mukanda mosi ya kutondama kuvandaka buku ya ntete ya Studies in the Scriptures, na ntu-dyambu The Divine Plan of the Ages (Pula ya Nzambi na Bamvula). Kansi, na ntangu ya mbote, yau kumonanaka nde Ndinga ya Nzambi ketubilaka kaka bantu nde bau kesalaka bapula. (Bingana 19:21) Masonuku ketubilaka ve Nzambi bonso muntu ya kesalaka bapula. Yandi kele na mfunu ya kusala bapula ve. Yonso yina ya yandi kekanaka kenungaka kaka, sambu na mayele na yandi ya kuluta ti ngolo, bonso mutindu ya beto ketanga na Efezo 1:​9, 10 (NW): “Yau kele bonso luzolo na yandi ya mbote ya yandi kanaka yandi mosi sambu na luyalu na nsuka ya ntangu ya kutulamaka.” Ebuna malembemalembe, yau kumonanaka nde ngogo “lukanu” mefwana mbote kana beto ketubila Yehowa.

¹⁶ Na ntangu yina vandaka mpi ti dyambu ya kubakisa pwelele ya Luka 2:14. Na King James Version, beto ketanga nde: “Nkembo na Nzambi kuna na zulu kibeni, ye na ntoto ngemba, luzolo ya mbote na bantu.” Yau kumonanaka nde, yau vandaka ve kumonisa dibanza ya kyeleka, sambu Nzambi kemonisaka ve luzolo ya mbote na yandi na bantu ya mbi. Yau yina, Bambangi kutadilaka dyambu yina bonso ngemba na bantu yina kemonisaka luzolo ya mbote na lweka ya Nzambi. Ebuna, bau kulandaka kutadila bayina ya kuyangalalaka na Biblia bonso bantu ya luzolo ya mbote. Kansi na ntangu yina, yau kubakisamaka nde luzolo ya mbote kulombamaka ve na ndambu ya bantu, kansi na ndambu ya Nzambi. Noti na nsi ya lutiti na Luka 2:14 ya New World Translation ketubila “bantu ya yandi (Nzambi) kendimaka.” Bakristu yina yonso ya kezingaka na kuwakana ti lusilu ya kudipesa na bau na Yehowa, kele ti luzolo ya mbote ya Nzambi.

¹⁷ Mutindu mosi, na nsungi mosi ya nda, Bambangi ya Yehowa vandaka kutubila ndungusu ya zina ya Yehowa. Kansi, keti Satana kutulaka ntembe na zina ya Yehowa? Na dyambu yina, keti ata muntu ya Satana mosi mesalaka buna, bonso nde Yehowa kuvandaka ve ti nswa ya zina yina? Ve, ata fyoti ve. Ntembe kutulamaka na yina metala zina ya Yehowa ve mpi yau kuvandaka na mfunu ya kunungisama ve. Yau yina la Société Watch Tower na mikanda ya mpa, ketubilaka ve zina ya Yehowa nde yau tanungisama. Bau ketubilaka kunungisama ya Kimfumu na yandi, ye kusantisama ya zina na yandi. Yau kewakana ti mambu ya Yezu kusongaka beto na kusamba nde: “Tata na beto ya kele na zulu, santisa zina na nge.” (Matayo 6:​9, NW) Mbala na mbala, Yehowa kutubaka nde yandi tasantisa zina na yandi, ya bantu ya Izraele kutudilaka ntembe ve, kansi ya bau kuvwezaka.​—⁠Ezekiele 20:​9, 14, 22; 36:⁠23.

¹⁸ Na kyese yonso, na 1971, mukanda “Les nations sauront que je suis Jéhovah” ​—⁠ Comment? kusalaka luswaswanu yai: “Yezu Kristu kenwanaka . . . sambu na ndungusu ya Kimfumu ya Yehowa ya nza ya mvimba ye mpi sambu na lukumu ya zina ya Yehowa.” (Balutiti 364-5) Na 1973, mukanda Le Royaume millénaire de Dieu s’est approché kutubaka nde: “ ‘mpasi ya nene’ ya kekwisa kele ntangu ya Nzambi Nkwa-ngolo Yonso Yehowa ya kunungisa kimfumu na yandi na nza ya mvimba ti ya kusantisa zina na yandi ya mbalu.” (Lutiti 409) Ebuna, na 1975, mukanda Fin prochaine de la détresse mondiale kutubaka nde: “Dyambu ya nene ya nkenda yonso ya bantu talungisama na ntangu yina, ndungusu ya kimfumu ya Yehowa ya nza ya mvimba ti lusantisu ya zina na yandi ya santu.”​—⁠Lutiti 281.

¹⁹ Lusakumunu ya inki mutindu Bambangi ya Yehowa kele na yau na kubaka mambote ya nsemo ya kimpeve yai yonso! Na luswaswanu ya kuluta ngolo, mpimpa ya ngolo ya bantwadisi ya Kikristu kemonana na ntubilu yai ya mfumu mosi ya dibundu: “Sambu na inki disumu? Sambu na inki mpasi? Sambu na inki Diabulu? Yai kele bangyufula ya mono tayufula na Mfumu ntangu mono takwenda na zulu.” Kansi Bambangi ya Yehowa lenda kusonga yandi sambu na inki: Sambu na ngyufula ya kuzaba kana Yehowa melunga na kuvanda Nkwa-kimfumu ti ngyufula ya kuzaba kana bigangwa ya Nzambi, bantu, lenda kulunda kwikama na kati ya mbendumuna ya Satana.

²⁰ Na kati ya bamvula, bansemo ya mingi ti ya fyoti ketemunaka nzila ya bansadi ya Yehowa ya mekudipesaka. Yau mesalamaka buna sambu na ndungisa ya mikapu bonso Nkunga 97:11 ti Bingana 4:18. Kansi bika nde beto kumeka ve kuvila nde kutambula na nsemo kesongidila kumonisa ntonda na nsemo ya keyela mpi kuzinga na kuwakana ti yau. Mutindu beto memona, nsemo ya mingi yai kelomba bikalulu na beto ti kisalu na beto ya kusamuna.

[Footnotes]

[Study Questions]

 1. Inki ngolo ya ntete kusalamaka sambu na kubakisa bidimbu ya mukanda ya Kusonga?

 2. Disolo “Birth of the Nation” (Lubutuku ya Kikanda) kumwangaka inki nsemo ya metala mukanda ya Kusonga?

 3. Inki mikanda kumwangaka nsemo ya mingi ya metala mukanda ya Kusonga?

4, 5. (a) Inki mutindu Balongoki ya Biblia vandaka kutadila Roma 13:1? (b) Pozisio ya Masonuku kuvandaka inki na yina metadila “biyeka ya zulu”?

 6. (a) Sambu na kukatula ngidika ya ndandana ya biyeka ya kuvandaka na Kikristu, inki nzengelo kubakamaka? (b) Inki kwisaka kumonika mutindu ya mbote ya kupona bankengi ya dibundu?

 7. Bansemo kubutaka inki ngidika na mutindu bankengi na kati ya dibundu vandaka kusolama?

 8. (a) Bansemo kubutaka inki ngidika na mutindu la Société vandaka kusala? (b) Tanga bakomite ya Nto-kimvuka, ye inki kele banzyeta ya kisalu to kinkengi ya konso komite?

 9. Inki mutindu nsemo ya kyeleka kesimbaka kuwakana ya Bakristu ti baluyalu ya nza?

10. Inki bansemo kumonisaka na mutindu Bakristu fwete kutadila menga?

11. Inki kumonanaka na kutadila mutindu Bakristu fwete kutadila makaya?

12. (a) Nsemo mosi kumonisaka inki na yina metadila ntalu ya bansapi ya Kimfumu ya kupesamaka na Piere? (b) Na inki baokazio Piere kusadilaka konso nsapi?

13. Inki bansemo kumonisaka na yina metadila balupangu ya mameme ya kele na Yoane kapu 10?

14. Inki mutindu nsemo ya kuyelaka kutemunaka mambu ya metadila kuyantika ya Yubile ya kifwani?

15. Inki nsemo kumwanganaka sambu na nsadilu ya ngogo “pula”?

16. Inki ntendula ya Luka 2:14 kwisaka kumonana malembemalembe?

17, 18. Inki Yehowa tanungisa, ye inki yandi tasantisa?

19, 20. Inki mutindu beto lenda kusonga ntonda na beto sambu na bansemo ya kimpeve?

[Caption on page 1]

[Noti]

[Caption on page 1]

[Bangyufula]

[Caption on page 1]

Keti Nge Keyibuka?

◻ Inki nsemo kumwanganaka na yina metala bulemfu na “biyeka ya zulu”?

◻ Bansemo kubutaka inki bangidika na Organizasio?

◻ Inki mutindu nsemo ya kuyelaka kusimbaka bikalulu ya Bakristu?

◻ Nsemo ya kimpeve kwisaka kunata inki bangyobisa na mbakisa na beto ya mambu ya nkaka ya kimpeve na Masonuku?