Nzambi Kesongaka Beto Zola na Yandi

“Nzambi ke yalaka beto na disu ya mbote, yandi ke ndimaka beto sambu na kupesa beto moyo ya mvula na mvula.”​—ROMA 5:21.

1, 2. Inki kele makabu zole yina beto lenda tadila, mpi inki kele dikabu ya kuluta nene?

PROFESERE David J. Williams, ya iniversite ya Melbourne, na Australie kutubaka nde: “Dikabu ya kuluta nene yina bantu ya Roma kubikilaka bantu yina kunungaka bo [kuvandaka] bansiku mpi mayele na bo ya kutwadisa luzingu na kuwakana ti bansiku. Kansi, ata dikabu yango lenda vanda na mbalu, kele ti dikabu ya mbalu mingi mpenza. Dikabu yango kele ngidika yina Nzambi mesalaka ya kundimama na yandi mpi ya kuvanda muntu ya lunungu na meso na yandi, mpi kuvanda ti kivuvu ya kubaka luguluku mpi luzingu ya mvula na mvula.

² Na kiteso mosi buna, mambu yina Nzambi mesalaka sambu na kupesa dikabu yango, kele na kuwakana ti bansiku na yandi. Na Mukanda ya Roma Kapu 5, ntumwa Polo kutubilaka ve mambu yango bonso mukanda mosi ya bansiku ya kukonda mfunu. Kansi, yandi yantikaka na kutuba bangogo yai ya kendimisa: “Nzambi ke ndima beto sambu na lukwikilu na beto, [yo yina] beto mpi ke na ngemba ti yandi . . . sambu na Mfumu na beto Yesu Kristo.” Bantu yina mebaka dikabu ya Nzambi fwete zola yandi mpi. Polo kuvandaka mosi na kati ya bantu yango. Yandi sonikaka nde: “Nzambi tulaka kuzola na yandi na ntima na beto na lusadisu ya mpeve.”​—Roma 5:1, 5.

 3. Inki bangyufula mefwana na kuyula?

³ Kansi, sambu na nki dikabu yai ya zola kuvandaka mfunu mpenza? Inki mutindu Nzambi lendaka kupesa yo na mutindu ya mbote mpi na bantu yonso? Mpi nki bantu fwete sala sambu na kubaka yo? Bika beto baka bamvutu ya kepesa kyese, mpi beto mona mutindu bamvutu yina kebenda dikebi na zola ya Nzambi.

Zola ya Nzambi mpi Disumu

4, 5. (a) Na nki mutindu Yehowa kumonisaka zola na yandi ya kuluta nene? (b) Kuzaba nki mambu kesadisa beto na kubakisa Roma 5:12?

⁴ Sambu na kumonisa zola na yandi ya kuluta nene, Yehowa kutindaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutukaka sambu na kusadisa bantu. Polo kutubilaka yo mutindu yai: “Nzambi songaka beto mutindu yandi ke zolaka beto: Kristo fwaka sambu na beto ntangu beto vandaka kaka bantu ya masumu.” (Roma 5:8) Tadila dyambu mosi yina yandi metubila: “Ntangu beto vandaka kaka bantu ya masumu.” Bantu yonso fwete zaba mutindu yina beto kumaka bansumuki.

⁵ Polo kumonisaka dyambu yango pwelele, yandi yantikaka ti dyambu yai: “Masumu me kotaka na nsi-ntoto sambu na mbi ya muntu mosi yai Adami, ebuna masumu me kwisaka kunata lufwa. Yo yina, bantu yonso ke fwaka sambu bo yonso ke salaka masumu.” (Roma 5:12) Beto kebakisaka dyambu yai, sambu Nzambi mesonikaka na Biblia mutindu luzingu ya bantu kuyantikaka. Yehowa kugangaka bantu zole, Adami mpi Eva. Ngangi na beto kele muntu ya kukuka, mpi yandi gangaka bantu yina ya ntete, disongidila bankaka na beto, bantu ya kukuka. Nzambi kupesaka bo nsiku yina vandaka na bandilu mpi yandi songaka bo nde kukolama na nsiku yango zolaka kunatila bo ndola ya lufwa. (Kuy. 2:17) Kansi, bo ponaka na kusala mambu na mutindu ya mbi, bo fwaka nsiku ya Nzambi yina vandaka ya bukati-kati, mpidina bo buyaka nde Nzambi kuvanda Mupesi-Bansiku mpi Mfumu na bo.​—Kul. 32:4, 5.

 6. (a) Sambu na nki bana ya Adami kufwaka na ntwala nde Nzambi kupesa Nsiku ya Moize mpi landaka kufwa na nima ya kupesama ya nsiku yango? (b) Beto lenda fwanisa maladi yina beto kebakaka na bibuti na beto ti nki dyambu?

⁶ Adami kubutaka bana na nima ya kusala masumu, yo yina yandi pesaka bana na yandi yonso masumu mpi malanda na yo. Ya kyeleka, bana yina kufwaka ve nsiku ya Nzambi bonso Adami, yo yina bo vandaka ve ti kizitu ya disumu yina, mpi na ntangu yina Nzambi kupesaka ntete ve ata nsiku mosi. (Kuy. 2:17) Ata mpidina, bana ya Adami kubakaka masumu na yandi. Yo yina, masumu mpi lufwa kuyalaka bo tii ntangu yina Nzambi kupesaka Bantu ya Izraele bansiku yina kumonisaka pwelele nde bo vandaka bantu ya masumu. (Tanga Roma 5:13, 14.) Malanda ya masumu yina beto mebakaka lenda fwanana ti bamaladi yankaka yina beto lenda baka na bibuti na beto. Ata bana yankaka ya dibuta yina lenda baka maladi mosi ya mekatuka na bibuti na bo, bana yonso ve kebakaka maladi yango. Kansi, yo kele ve mpidina sambu na masumu. Beto yonso kebutukaka ti masumu ya Adami mpi yo yina, beto yonso kefwaka. Keti dyambu yina ya mpasi lenda mana?

Ngidika Yina Nzambi Mebakaka na Nzila ya Yezu Kristu

7, 8. Inki mutindu luzingu ya bantu zole ya kukuka kubasisaka bambutu ya kuswaswana?

⁷ Na zola yonso, Yehowa kubakaka ngidika sambu na kumanisa disumu yina bantu kubakaka na Adami. Polo kutendulaka nde dyambu yai lendaka kusalama na nzila ya muntu yankaka, muntu mosi ya kukuka yina kukwisaka na nima, disongidila Adami ya zole. (1 Kor. 15:45) Kansi, mutindu bantu yai zole kutwadisaka luzingu na bo, kubasisaka bambutu ya kuswaswana mpenza. Na nki mutindu?​—Tanga Roma 5:15, 16.

⁸ Polo kusonikaka nde: “Makabu yina ya Nzambi pesaka . . . kele kiteso mosi ve na mbi yina ya Adami salaka.” Adami kusalaka mpenza mbi, mpi yandi bakaka kaka ndola yina kufwanaka​—yandi fwaka. Kansi, yandi mosi kaka ve muntu zolaka kufwa. Beto ketanga nde: “Bantu mingi fwaka sambu na mbi ya muntu mosi yai.” Na kutadila lunungu ya Nzambi, ndola yina Adami kubakaka kuvandaka mpi sambu na bana na yandi yonso ya kukonda kukuka, tanga mpi beto. Kansi, beto lenda baka kikesa na kuzabaka nde muntu ya kukuka, disongidila Yezu, lendaka kubasisa mbutu ya kuswaswana. Mbutu yango kele nki? Beto kebaka mvutu na mambu yina Polo kutubaka: “Nzambi ke ndimaka bantu yonso, yandi ke pesaka bo mpi moyo.”​—Roma 5:18.

 9. Nzambi kusalaka nki, ntangu yandi ndimaka bantu bonso bantu ya lunungu, mutindu Roma 5:16, 18 kemonisa yo?

⁹ Inki kele ntendula ya ngogo ya Kigreki ya kebenda dikebi na bangogo “[Nzambi] ke ndimaka bantu” mpi “Nzambi ke ndimaka bantu yonso”? Mbaludi mosi ya Biblia kusonikaka sambu na dyambu yango nde: “Yo kele ntubilu ya bansiku, ya ketubila na kiteso mosi buna dyambu mosi ya ketadila bansiku. Yo ketubila nsoba yina kesalamaka na bangwisana ya muntu ti Nzambi; kansi ve nsoba yina kesalamaka na kati ya muntu . . . Ntubilu yina kemonisa Nzambi bonso zuzi mosi ya kebaka lukanu ya kunungisa muntu yina bo fundaka, yina bo nataka na tribinale ya Nzambi mpi ya bo fundaka nde, yandi kondaka lunungu. Kansi, Nzambi kenungisa muntu yango na kutubaka nde yandi salaka ka yandi mbi ve.”

10. Yezu kusalaka nki dyambu yina kupesaka bantu dibaku ya kundimama na Nzambi?

¹⁰ Na kutadila nki dyambu “muntu yina ke sambisaka bantu yonso ya nsi-ntoto” lendaka kunungisa muntu ya kukonda lunungu? (Kuy. 18:25) Ya ntete, na zola na yandi, Nzambi kutindaka Mwana na yandi mosi kaka yina kubutukaka na nsi-ntoto. Yezu kusalaka luzolo ya Tata na yandi na mutindu ya kukuka, ata na nsi ya bampukumuna, ya nsoni ya ngolo, mpi ya bampasi. Yandi taninaka kwikama na yandi tii na lufwa na zulu ya nti ya mpasi. (Baeb. 2:10) Ntangu Yezu kutambikaka luzingu na yandi ya kukuka, yandi pesaka nkudulu yina lendaka kukatula to kugulusa, bana ya Adami na masumu mpi lufwa.​—Mat. 20:28; Roma 5:6-8.

11. Nkudulu kefwanana ti nki?

¹¹ Na kisika yankaka, Polo kubingaka dyambu yai “nkudulu ya mefwanana.” (1 Tim. 2:6, NW) Kufwanana yina kuvandaka ti nki? Adami kunatilaka bamiliare ya bantu, disongidila bana na yandi, kukonda kukuka mpi lufwa. Yo kele kyeleka nde Yezu, muntu ya kukuka lendaka kubuta bamiliare ya bantu ya kukuka.a Yo yina, beto vandaka kuyindula ntete nde, luzingu ya Yezu yika mpi luzingu ya bana yonso ya kukuka yina yandi lendaka kubuta kusalaka nkudulu yina kefwanana ti luzingu ya Adami mpi ya bana na yandi ya kukonda kukuka. Kansi, Biblia ketuba ve nde, bana yina Yezu lendaka kubuta kele na kati ya nkudulu. Mukanda ya Roma 5:15-19 kemonisa nde lufwa ya “muntu mosi” kaka kupesaka luguluku. Ya kyeleka, luzingu ya kukuka ya Yezu kufwananaka ti luzingu ya Adami. Beto fwete tula dikebi kaka na Yezu Kristu. “Mambu ya mbote” yina Yezu kusalaka, disongidila luzingu na yandi ya bulemfu mpi ya kwikama tii na lufwa mepesaka bantu ya mitindu yonso dibaku ya kubaka dikabu ya ofele mpi luzingu. (2 Kor. 5:14, 15; 1 Pie. 3:18) Inki mutindu dyambu yango kusalamaka?

Kunungisama na Nzila ya Nkudulu

12, 13. Sambu na nki bantu yina Nzambi kendimaka bonso bantu ya lunungu, kele na mfunu ya mawa ti ya zola ya Nzambi?

¹² Yehowa Nzambi kundimaka kimenga ya nkudulu yina Mwana na yandi kupesaka. (Baeb. 9:24; 10:10, 12) Kansi, balongoki ya Yezu yina kuvandaka na ntoto, tanga mpi bantumwa na yandi ya kwikama, kuvandaka kaka bantu ya kukonda kukuka. Ata bo vandaka kusala bikesa sambu na kubuya kusala mambi, bo vandaka kununga ve ntangu yonso. Sambu na nki? Sambu bo vandaka na masumu yina bo bakaka na Adami. (Roma 7:18-20) Kansi, Nzambi lendaka kusala kima mosi sambu na bo, mpi yandi salaka yo. Yandi ndimaka “nkudulu ya mefwanana” mpi yandi ndimaka kusadila yo na luzolo yonso sambu na mambote ya bansadi na yandi.

¹³ Yo ketendula ve nde, yo lombaka nde Nzambi kupesa bantumwa mpi bansadi na yandi yankaka mambote ya nkudulu, sambu kaka bo vandaka kusala mambu ya mbote. Kansi, Nzambi kupesaka bo mambote ya nkudulu sambu na mawa mpi zola na yandi. Yandi ponaka na kunungisa bantumwa mpi bansadi na yandi yankaka na mambu yina bo fundaka bo, mpi na kutadilaka bo, bonso bo lolulamaka na masumu yina bo bakaka na Adami. Polo kutendulaka dyambu yango mutindu yai: “Nzambi me gulusaka beno sambu yandi ke talaka beno na disu ya mbote. Kuguluka yina ya beno me gulukaka yo kele ve sambu na mambu yina ya beno mosi me salaka, kansi yo kele kaka makabu yina ya Nzambi me pesaka beno sambu beno me tulaka ntima na yandi.”​—Ef. 2:8.

14, 15. Inki lufutu Nzambi tapesa bantu yina yandi kendimaka bonso bantu ya lunungu, kansi nki bo fwete sala ntete?

¹⁴ Ya kyeleka, Nkwa-Ngolo Yonso mepesaka mpenza dikabu ya kitoko na mutindu yandi kelolulaka masumu yina muntu kubakaka na Adami mpi mambi yina yandi mesalaka! Nge lenda kuka ve kutanga masumu yina bantu mesalaka na ntwala ya kukuma Bakristu; kansi na nzila ya nkudulu, Nzambi lenda lolula masumu yango. Polo kusonikaka nde: ‘Nzambi mepesaka bantu makabu mpi yandi ke ndimaka bantu, ata bo me salaka mbi mingi.’ (Roma 5:16) Bantumwa mpi bansadi yankaka ya Nzambi yina kubakaka dikabu yai ya zola (kundimama na Nzambi bonso bantu ya lunungu) fwete landa na kusambila Nzambi ya kyeleka ti lukwikilu. Inki lufutu bo tabaka na makwisa? “Bantu yina yonso ya Nzambi ke talaka mingi na disu ya mbote ti ya yandi ke ndimaka, bo ta vanda na moyo, bo ta yala na kimfumu na yandi sambu na Kristo.” Ya kyeleka, dikabu ya lunungu kenataka mbutu ya kuswaswana. Yo kenataka na luzingu.​—Roma 5:17; tanga Luka 22:28-30.

¹⁵ Bantu yina kebaka dikabu yango, disongidila, kendimama na Nzambi bonso bantu ya lunungu, kekuma bana ya kimpeve ya Nzambi. Sambu bo tayala ti Kristu, bo kele ti kivuvu ya kufutumuka sambu na kukwenda kuzinga na zulu bonso bana ya kyeleka ya kimpeve sambu na ‘kuyala’ ti Yezu Kristu bonso bantotila.​—Tanga Roma 8:15-17, 23.

Nzambi Memonisilaka Bantu Yankaka Zola na Yandi

16. Inki mutindu bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto lenda baka dikabu?

¹⁶ Bantu yonso ve yina kemonisa lukwikilu mpi kesadila Nzambi bonso Bakristu ya kwikama, kevingila ‘kuyala’ ti Yezu na zulu bonso bantotila. Bantu mingi kele ti kivuvu yina kele na Biblia ya mefwanana ti kivuvu yina bansadi ya Nzambi yina kuzingaka na ntwala ya kukwisa ya Yezu na ntoto kuvandaka ti yo. Bo kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na paladisu awa na ntoto. Keti bo lenda baka ata bubu yai dikabu ya zola yina mekatuka na Nzambi, mpi kundimama na yandi bonso bantu ya lunungu ti kivuvu ya kuzinga awa na ntoto? Na kutadila mambu yina Polo kusonikilaka Bakristu ya Roma, mvutu ya kendimisa kele nde Ee!

17, 18. (a) Na kutadila lukwikilu ya Abrahami, nki mutindu Nzambi kutadilaka yandi? (b) Inki mutindu Yehowa kundimaka Abrahami bonso muntu ya lunungu?

¹⁷ Polo kutubilaka mbandu mosi ya kuluta mbote, ya Abrahami, muntu ya kwikama yina kuzingaka na ntwala nde Yehowa kupesa bansiku na dikanda ya Izraele, mpi bamvula mingi na ntwala nde Kristu kukangula nzila sambu na luzingu na zulu. (Baeb. 10:19, 20) Biblia ketuba nde: “Nzambi silaka na Abrahami ti na bantu yina ta butuka na dikanda na yandi nde ntoto ya mvimba ta vanda ya bo. Lusilu yina, Nzambi pesaka yo ve sambu Abrahami kulandaka bansiku, kansi Nzambi pesaka yo sambu yandi ndimaka Abrahami sambu na lukwikilu na yandi.” (Roma 4:13; Yak. 2:23, 24) Yo yina Nzambi kundimaka Abrahami muntu ya kwikama, bonso muntu ya lunungu.​—Tanga Roma 4:20-22.

¹⁸ Yo lenda tendula ve nde, Abrahami kukondaka masumu ntangu yandi vandaka kusadila Yehowa na nsungi ya bamvula mingi. Ve, yandi vandaka ve muntu ya lunungu na mutindu yina. (Roma 3:10, 23) Kansi, na mayele na yandi ya kukonda nsuka, Yehowa kutadilaka lukwikilu ya nene ya Abrahami mpi bisalu na yandi yina vandaka kumonisa lukwikilu yango. Abrahami kumonisaka lukwikilu mingi-mingi na nkuna ya lusilu yina zolaka kubasika na dibuta na yandi. Nkuna yango kuvandaka Mesia, to Kristu. (Kuy. 15:6; 22:15-18) Yo yina, na nzila ya nkudulu yina Yezu Kristu kupesaka, Nzambi yina kele zuzi, lendaka kulolula masumu yina kusalamaka na ntama. Sambu na yo, Abrahami mpi bansadi yankaka ya lukwikilu yina kuzingaka na ntwala ya kukwisa ya Yezu na ntoto, tafutumuka.​—Tanga Roma 3:24, 25; Nk. 32:1, 2.

Bika Nzambi Kundima Nge Bonso Muntu ya Lunungu Bubu Yai

19. Sambu na nki, mutindu yina Nzambi kutadilaka Abrahami fwete sepedisa bantu mingi bubu yai?

¹⁹ Mutindu yina Nzambi ya zola kundimaka Abrahami bonso muntu ya lunungu, fwete sepedisa Bakristu ya kyeleka bubu yai. Yehowa kundimaka yandi ve bonso muntu ya lunungu na mutindu yina yandi salaka na bapakulami yina tayala na “kimvuka ti Kristo.” Bakristu yango mebingamaka na kuvanda basantu mpi mendimamaka bonso “bana ya Nzambi.” (Roma 1:7; 8:14, 17, 33) Kansi, Abrahami kukumaka “nduku” ya Yehowa​—mpi dyambu yai kusalamaka na ntwala nde kimenga ya nkudulu kupesama. (Yak. 2:23; Yez. 41:8) Ntangu yai, inki beto lenda tuba sambu na Bakristu ya kyeleka yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto yina takituka paladisu?

20. Nzambi kevingilaka nki na bantu yina yandi kendimaka bubu yai bonso bantu ya lunungu, mutindu yandi ndimaka Abrahami?

²⁰ Bantu yai mebakaka ve dikabu ya ofele ya lunungu sambu na kuzinga na zulu “na lusadisu ya Yesu Kristo yina ke katulaka bo na kimpika ya masumu.” (Roma 3:24; 5:15, 17) Ata mpidina, bo kele ti lukwikilu ya mudindu na Nzambi mpi na bangidika na yandi, mpi bo kemonisaka lukwikilu na bo na bisalu ya mbote. Mosi ya bisalu yango kele ya ‘kuzabisa nsangu ya Kimfumu ya Nzambi ti ya kulonga mambu yina ketadila Mfumu Yesu Kristo.’ (Bis. 28:31) Yo yina, Yehowa lenda ndima bo bonso bantu ya lunungu na mutindu yandi ndimaka Abrahami. Dikabu yina bantu ya mutindu yai kebakaka, disongidila kukuma banduku ya Nzambi, meswaswana ti dikabu ya ofele yina bapakulami kebakaka. Ata mpidina, bo kendima dikabu yango na ntonda yonso mpenza.

21. Inki mambote bantu lenda baka sambu na zola mpi lunungu ya Yehowa?

²¹ Kana nge kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto, nge fwete zaba nde nge mebaka ve dibaku yai na kintulumukina na maboko ya mfumu mosi buna. Kansi, dibaku yai kemonisa lukanu ya mayele ya Mfumu ya Luyalanganu ya mvimba. Yehowa mebakaka bangidika sambu na kulungisa lukanu na yandi. Bangidika yai kewakana ti lunungu ya kyeleka. Dyaka, bangidika yina kemonisaka zola ya nene ya Nzambi. Polo lendaka kutuba na masonga yonso nde: “Kansi Nzambi songaka beto mutindu yandi ke zolaka beto: Kristo fwaka sambu na beto ntangu beto vandaka kaka bantu ya masumu.”​—Roma 5:8.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Adami kubikilaka bana na yandi nki, mpi nki mbutu yo basisaka?

• Inki mutindu nkudulu ya mefwanana kupesamaka, mpi na nki mutindu yo fwananaka?

• Dikabu ya kundimama na Nzambi bonso muntu ya lunungu kepesa nge nki kivuvu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]

Adami muntu ya kukuka kusalaka disumu. Yezu muntu ya kukuka kupesaka “nkudulu ya mefwanana”

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Yai kele mpenza nsangu ya mbote​—na nzila ya Yezu Nzambi lenda ndima beto bonso bantu ya lunungu!