Bakristu, Beno Vanda na Kyese Sambu na Zina na Beno!

“Muntu yina ke zola kudisonga, yandi fweti kudisonga kaka na mambu yina ya Mfumu Nzambi me salaka.”​—1 KORINTO 1:31.

 1. Inki kikalulu bantu mekuma na yo bubu yai sambu na yina metala mabundu?

BANTU mekuma “mafu-mafu.” Nsoniki mosi ya ketubilaka mambu ya mabundu mekatuka kusadila bangogo yai ntama mingi ve sambu na kutubila kikalulu ya bantu mingi mekuma na yo bubu yai sambu na yina metala lukwikilu na bo. Yandi tendulaka nde: “Dyambu ya kuluta nene ya kesalama na mabundu na bilumbu na beto kele ve mambu ya dibundu ata fioti. Yo kele kikalulu ya mefwana na kubinga nde kikalulu ya ‘mafu-mafu.’” Na disolo na yandi, yandi tendulaka kikalulu ya mafu-mafu bonso “kikalulu ya kukonda kutula dikebi na mambu yonso ya metala dibundu ya muntu kesambilaka.” Yandi tubaka nde bantu mingi “kekwikilaka na Nzambi . . . kansi bo kekudiyangisaka ve sambu na yandi.”

 2. (a) Sambu na nki beto keyituka ve na kumona nde bantu mekuma ti kikalulu ya mafu-mafu na mambu ya kimpeve? (b) Inki kigonsa nkadilu ya kukonda kutula dikebi lenda vanda na yo na Bakristu ya kyeleka?

² Balongoki ya Biblia keyitukaka ve sambu na kikalulu yai ya mafu-mafu. (Luka 18:8) Sambu na yina metala mabundu na kimvuka, beto fwete vingila na kumona bantu kekonda kutula dikebi na mambu ya lusambu. Sambu banda ntama, mabundu ya luvunu mekusaka bantu mpi melungisaka ve bampusa na bo ya kimpeve. (Kusonga 17:15, 16) Kansi, sambu na Bakristu ya kyeleka, mpeve yai ya mbi ya kukonda kudipesa na mambu ya dibundu ya kemonana na bisika yonso mpi kukonda kikesa kele kigonsa. Beto takonda ve kubaka malanda ya mbi kana beto kuma ti kikalulu ya mafu-mafu na mambu ya metala lukwikilu na beto mpi kuvidisa tiya na beto na kusadila Nzambi mpi na kyeleka ya Biblia. Yezu kukebisaka balongoki na yandi sambu na nkadilu yai ntangu yandi kebisaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete yina vandaka kuzinga na Laodisea nde: “Nge kele bonso masa ya madidi ve to bonso masa ya tiya ve. Mono zolaka kumona kiese mingi kana nge vandaka bonso masa ya madidi to bonso masa ya tiya! . . . Nge kele bonso masa yina kele mwa-tiya.” ​—Kusonga 3:15-18.

Beto Sosa Kubakisa Zina na Beto

 3. Na nki mambu ya metala zina na bo Bakristu lenda kudisonga?

³ Sambu na kunwana ti kikalulu ya mafu-mafu na mambu ya kimpeve, Bakristu fwete bakisa mbote bo kele banani, mpi bo fwete vanda na bukatikati na ntangu bo kekudisonga sambu na zina na bo ya mezabana mbote. Beto bansadi ya Yehowa mpi balongoki ya Kristu, beto kezabaka banani beto kele na nsadisa ya mambu yina Biblia ketubaka. Mutindu beto kezabisaka ‘nsangu ya mbote’ na kikesa yonso na bantu yankaka, beto kele “bambangi” ya Yehowa mpi “bantu ya kesalaka kumosi ti Nzambi.” (Matayo 24:14; Yezaya 43:10, NW; 1 Korinto 3:9, NW) Beto kele bantu yina ‘kezolanaka beto na beto.’ (Yoane 13:34) Bakristu ya kyeleka kele bantu yina ‘melongaka mayele na bo ya kuyindula sambu na kuswasisa mambu ya mbote ti mambu ya mbi.’ (Baebreo 5:14) Beto kele bantu yina ‘kepelaka na inza mutindu bambwetete kepelaka.’ (Filipi 2:15) Beto kesalaka ngolo na ‘kuvanda na bikalulu ya mbote na kati ya bamimpani.’​—1 Piere 2:12; 2 Piere 3:11, 14.

 4. Inki mutindu nsambidi ya Yehowa lenda zaba mutindu ya muntu ya yandi kele ve?

⁴ Bansambidi ya kyeleka ya Yehowa kezabaka mpi mutindu ya bantu ya bo kele ve. “Bo kele bantu ya nsi-ntoto yai ve,” kaka mutindu Ntwadisi na bo Yezu Kristu kuvandaka ve muntu ya insi-ntoto. (Yoane 17:16) Bo mekabwanaka ti ‘bantu ya inza’ yai ya ‘metemukaka ve mpi ya kezabaka ve luzingu yina ya Nzambi kepesaka.’ (Efezo 4:17, 18) Yo yina, balongoki ya Yezu ‘mebikisaka luzingu ya mbi ti nzala ya kimuntu . . . sambu bo vanda bantu ya mbote, bo vanda na luzingu ya kinzambi na ntangu yai ya beto kele.’​—Tito 2:12.

 5. Ndongisila ya ‘kudisonga kaka na mambu yina ya Mfumu Nzambi mesalaka’ ketendula inki?

⁵ Mutindu beto mebakisaka mbote zina na beto mpi bangwisana na beto ti Mfumu ya luyalanganu kepusaka beto na “kudisonga kaka na mambu yina ya Mfumu Nzambi me salaka.” (1 Korinto 1:31) Kudisonga yango kele ya nki mutindu? Beto Bakristu ya kyeleka, beto kevandaka na kyese sambu Yehowa kele Nzambi na beto. Beto kelandaka ndongisila ya ketuba nde: “Kana muntu zola tula lulendo, yandi tula lulendo nde yandi zaba mono, sambu mono Mfumu Nzambi ke wilaka bantu mawa, mono ke salaka kaka mambu ya mbote ti ya kieleka na nsi-ntoto. Yai kele mambu ya mono ke zolaka. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba.” (Yeremia 9:23) Beto ‘kekudisongaka’ sambu beto mezwaka dibaku ya kuzaba Nzambi mpi sambu na mutindu Nzambi kesadilaka beto sambu na kusadisa bantu yankaka.

Mpasi ya Kulanda na Kutanina Zina na Beto

 6. Sambu na nki bantu yankaka kemonaka mpasi na kutanina zina na bo ya Bakristu?

⁶ Ya kyeleka, kulanda na kutanina zina na beto ya Bakristu kevandaka ve ntangu yonso pete. Mwana mosi ya bakala yina kuyelaka na dibuta mosi ya Bakristu keyibuka nde kele ti ntangu mosi yandi lembaka na kimpeve: “Bantangu yankaka, mu vandaka kuzaba ve sambu na nki mu vandaka Mbangi ya Yehowa. Mu zabaka kyeleka banda bumwana. Bantangu yankaka mu vandaka kuyindula nde yo vandaka kaka kadibundu mosi yina kimvuka mosi ya bantu mesalaka mpi kendimaka.” Ziku bantu yankaka mebikaka nde mambu ya kulutisila ntangu ya inza, bima ya kemwangaka nsangu, mpi mutindu ya kutadila luzingu ya bubu yai ya kewakana ve ti Nzambi kubebisa zina na bo. (Efezo 2:2, 3) Bantangu yankaka, Bakristu mingi kekotisaka badute na ntima na bo mpi ketadilaka dyaka bikalulu mpi balukanu na bo.

 7. (a) Kuditadila ya nki mutindu mefwana sambu na bansadi ya Nzambi? (b) Kigonsa lenda katuka wapi?

⁷ Keti kuditadila na kiteso mosi buna kevandaka mpenza mbi? Ve. Ziku nge keyibuka nde ntumwa Polo kusyamisaka Bakristu na kulanda na kuditadila na bangogo yai: ‘Beno landa na kumeka mambu yina ya beno kesalaka, beno landa na kutala yo mbote-mbote kana beno kezingaka na lukwikilu.’ (2 Korinto 13:5) Na verse yai, Polo vandaka kusyamisa Bakristu na kusala kikesa na masonga yonso sambu na kuzaba bisika yina bo melemba na kimpeve, ti lukanu ya kusala ngolo sambu na kutomisa yo. Ntangu Mukristu kemeka na kutala kana yandi kezingaka na lukwikilu, yandi fwete zikisa kana bangogo mpi bisalu na yandi kewakana ti mambu ya yandi kekwikilaka. Kansi, kana kuditadila yango mesalama ve na mutindu mosi ya mbote, yo lenda pusa beto na kusosa “zina” to na kusosa bamvutu na beto mosi yina kewakana ve ti bangwisana na beto ti Yehowa to ti dibundu ya Bukristu. Ebuna kuditadila ya mutindu yai tavanda ve na mfunu mpi yo lenda vanda nkutu kigonsa sambu na kimpeve.a Beto ndima ve ata fyoti na ‘kuvidisa lukwikilu na beto’! ​—1 Timoteo 1:19.

Mambu ya Mpasi Kebwilaka mpi Beto Bakristu

8, 9. (a) Inki mutindu Moize kumonisaka badute ya yandi vandaka na yo? (b) Inki mvutu Yehowa kupesaka na badute yina Moize kuvandaka na yo? (c) Inki mutindu nge kekudiwa sambu na mutindu Yehowa kepesaka bansadi na yandi kikesa?

⁸ Keti Bakristu yina kevandaka ti badute na bantangu yankaka fwete yindula nde bo kele dyaka ve ti lukwikilu? Ikele ve! Nkutu, bo lenda baka kikesa na kuzaba nde bangindu ya mutindu yai meyantika ve bubu. Ata bambangi ya kwikama ya Nzambi ya ntangu ya ntama kuvandaka na bangindu ya mutindu mosi. Beto baka mbandu ya Moize yina kumonisaka lukwikilu ya ngolo, kwikama, mpi kukangama na Nzambi. Ntangu bo pesaka yandi mukumba yina vandaka kumonana bonso nde yandi takuka yo ve, Moize kuyufulaka na boma yonso nde: “Mono kele nani?” (Kubasika 3:11) Ziku, mvutu ya yandi vandaka na yo na mabanza kuvandaka, ‘Mono kele muntu mpamba!’ to nde ‘Mono mefwana ve!’ Yo fwete vanda nde mambu mingi yina Moize kukutanaka na yo na luzingu kupusaka yandi na kudiwa bonso nde yandi mefwana ve: Yandi vandaka muntu ya dikanda mosi ya bampika. Bantu ya Izraele kubuyaka yandi. Yandi vandaka ve mutubi ya mbote. (Kubasika 1:13, 14; 2:11-14; 4:10) Yandi vandaka ngungudi ya mameme, kisalu mosi yina bantu ya Ezipte vandaka kumona mpamba. (Kuyantika 46:34) Yo yina, mpila ya kuyituka kele ve na kumona nde yandi kudiwaka nde yandi mefwana ve na kukuma muntu yina takatula bantu ya Nzambi na kimpika!

⁹ Yehowa kupesaka Moize kikesa na mpila yandi pesaka yandi balusilu zole ya nene: “Mono ta vandaka na nge. Mambu yina ta songa nde mono muntu me tinda nge yo yai: Ntangu nge me basisa bantu yai na nsi ya Ezipte, beno ta kwisa kusamba mono awa na ngumba yai.” (Kubasika 3:12) Nzambi kusongaka nsadi na yandi yai ya kuvandaka ti badute na ntima nde Yandi tavanda ti yandi ntangu yonso. Dyaka, Yehowa kumonisaka yandi nde yandi tanunga na kukatula bantu na Yandi na kimpika. Banda ntama, Nzambi vandaka kupesa balusilu ya mutindu mosi sambu na kusadisa bantu na yandi. Mu mbandu, na nzila ya Moize, yandi songaka dikanda ya Izraele ntangu bo kumaka penepene na kukota na Ntoto ya Lusilu nde: “Beno vanda ngolo ti kikesa. . . . Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, yandi mosi ta vanda ti beno, yandi ta bikisa beno ve ata fioti.” (Kulonga 31:6) Yehowa kupesaka mpi Yozue kikesa na bangogo yai: “Na luzingu na nge yonso ata muntu ta kuka kubedisa nge ve. Mono ta vandaka ti nge ntangu yonso . . . Mono ta bikisaka nge ve ata fioti.” (Yozue 1:5) Mpi yandi kesila Bakristu nde: “Mono ta bikisa nge ve ata fioti.” (Baebreo 13:5) Sambu beto kele na lusadisu ya ngolo ya mutindu yai, yo fwete pusa beto na kuvanda na kyese ya kuvanda Bakristu!

10, 11. Inki kusadisaka Mulevi Asafi na kulanda na kuvanda na bangindu ya mbote na yina metala valere ya kisalu na yandi na Yehowa?

¹⁰ Kiteso ya bamvu-nkama tanu na nima ya Moize, Mulevi mosi ya kwikama na zina ya Asafi kusonikaka na masonga yonso sambu na badute ya yandi vandaka na yo na yina metala kulanda luzingu ya bikalulu ya mbote. Ntangu yandi vandaka kusala kikesa na kusadila Nzambi, ata yandi vandaka kukutana ti mimekamu mpi bampukumuna, yandi monaka nde bantu yankaka yina vandaka kuseka Nzambi vandaka kukuma na ngolo mingi mpi na kimvwama mingi. Inki mutindu mambu yai kusimbaka ntima ya Asafi? Asafi kundimaka nde: “Kubika fioti mono zolaka kuvila nzila, mono zolaka kubuya Nzambi. Sambu mono vandaka kimpala mingi na kumona bantu ya mbi ke kudinangula ti kuzinga mbote.” Yandi yantikaka kutula badute na mfunu ya kuvanda nsambidi ya Yehowa. Yandi yindulaka nde: “Mono me tulaka ngolo nde nsiku kusimba mono ve, mono me katulaka maboko na mono na kusala mambu ya mbi, keti mambu yai yonso ya mono salaka kele mpamba? Mono ke monaka mpasi konso kilumbu.”​—Nkunga 73:2, 3, 13, 14.

¹¹ Inki Asafi kusalaka na ntwala ya bangindu ya mbi ya yandi vandaka na yo? Keti yandi buyaka nde bangindu ya mutindu yina kukwisilaka yandi ve? Ve. Yandi monisaka yo na Nzambi na kisambu mutindu beto kemona yo na Nkunga ya 73. Kima kusadisaka Asafi na kusoba mpenza mabanza na yandi vandaka kukwenda ya yandi kwendaka na kisika ya santu na tempelo. Ntangu yandi vandaka na tempelo, yandi bakisaka nde kima ya meluta mfunu kele kukangama na Nzambi. Mutindu yandi kumaka na bangindu ya mpa na mambu ya kimpeve, yandi bakisaka nde Yehowa keyinaka mambi mpi nde na ntangu ya yandi metulaka, yandi tafwa bantu ya mbi. (Nkunga 73:17-19) Ti mabanza yina ya mpa, Asafi kubakisaka nde kuvanda na zina ya nsadi ya Yehowa kele mukumba ya lukumu. Yandi tubilaka Nzambi nde: “Mono kele kaka na nge ntangu yonso, nge me simbaka mono na diboko na nge. Nge ke sadisaka mono na malongi na nge ebuna na nima nge ta yamba mono na lukumu.” (Nkunga 73:23, 24) Asafi kuwaka dyaka kyese sambu na Nzambi na yandi.​—Nkunga 34:3.

Bo Bakisaka Mbote Zina na Bo

12, 13. Pesa bambandu ya bantu ya Biblia ketubila yina kuvandaka na kyese sambu na bangwisana na bo ti Nzambi.

¹² Mutindu mosi ya kubakisa mbote zina na beto ya Bakristu kele kutadila mpi kulanda mbandu ya lukwikilu ya bansambidi ya kwikama yina kuvandaka na kyese sambu na bangwisana na bo ti Nzambi ata bo kutanaka ti mambu ya mpasi. Beto baka mbandu ya Yozefi, mwana ya Yakobi. Ntangu yandi vandaka leke, bo tekaka yandi na nku yonso bonso mpika, ebuna bo nataka yandi na Ezipte, ntama kibeni ti tata na yandi yina vandaka kuwa Nzambi boma mpi dibuta na yandi. Ntangu yandi vandaka na Ezipte, Yozefi kuvandaka ve ata ti muntu mosi ya yandi lendaka kulomba bandongisila. Dyaka, yandi kutanaka ti mambu yina kumekaka bikalulu na yandi ya mbote mpi ntima ya yandi vandaka kutula na Nzambi. Kansi, yandi salaka ngolo mpenza na kutanina zina na yandi ya nsadi ya Nzambi, mpi yandi vandaka ntangu yonso ya kwikama na mambu ya yandi zabaka nde yo vandaka ya mbote. Yandi vandaka kumona nde yo kele lukumu mpenza na kuvanda nsambidi ya Yehowa ata na kati ya bantu ya mbi, mpi yandi waka ve nsoni na kumonisa mabanza na yandi.​—Kuyantika 39:7-10.

¹³ Bamvu-nkama nana na nima, mwana-nkento mosi ya Izraele ya bo kangaka mpi ya kukumaka mpika ya mfumu ya basoda ya Siria kuvilaka ve zina na yandi ya kuvanda nsambidi ya Yehowa. Ntangu yandi zwaka dibaku ya kusala yo, yandi taka kimbangi mosi ya mbote na kikesa yonso sambu na Yehowa ntangu yandi monisaka nde Elisa vandaka profete ya Nzambi ya kyeleka. (2 Bantotila 5:1-19) Bamvula mingi na nima, ata yandi vandaka kuzinga na kisika mosi yina mabanza ya bantu kubebaka mingi, Ntotila ya leke Yoziasi, kubakaka lukanu ya kusoba mambu mingi ya lusambu. Yandi yidikaka dyaka tempelo ya Nzambi, mpi yandi sadisaka bantu na kusambila dyaka Yehowa. Yandi vandaka na kyese sambu na lukwikilu mpi lusambu na yandi. (2 Bansangu, kapu ya 34 ti ya 35) Ntangu bo vandaka na Babilone, Daniele mpi banduku na yandi tatu ya Baebreo kuvilaka ve ata fyoti zina na bo ya bansadi ya Yehowa, mpi ata na ntangu ya mpasi mpi ya mpukumuna, bo vidisaka ve kwikama na bo. Yo ke pwelele nde, bo vandaka na kyese na kuvanda bansadi ya Yehowa.​—Daniele 1:8-20.

Beno Vanda na Kyese Sambu Beno Kele Bakristu

14, 15. Inki yo kelombaka sambu na kudisonga sambu na zina na beto ya Bakristu?

¹⁴ Bansadi yai ya Nzambi kunungaka sambu bo yedisaka kikalulu ya kyese sambu na pozisio na bo na ntwala ya Nzambi. Inki beto lenda tuba sambu na beto bubu yai? Inki yo kelombaka sambu na kudisonga sambu na zina na beto ya Bakristu?

¹⁵ Ntetentete, yo kelombaka kumonisa ntonda mingi mutindu beto kele na kati ya bantu yina ketambulaka na zina ya Yehowa, yina yandi mesakumunaka mpi mendimaka. Nzambi kevandaka ve na badute sambu na bantu yina kele bantu na yandi. Ntumwa Polo yina kuzingaka na ntangu yina mabundu kuvandaka mpenza kisakasaka, kusonikaka nde: “Mfumu Nzambi zaba bantu na yandi.” (2 Timoteo 2:19; Kutanga 16:5) Yehowa kevandaka na kyese sambu na ‘bantu yina kele bantu na yandi.’ Yandi ketuba nde: “Konso muntu yina kesimba beno, yandi ketula musapi na disu na mono.” (Zakaria 2:8, NW) Yo ke pwelele nde Yehowa kezolaka beto. Yo yina, kima ya fwete pusa beto na kusala kinduku ti yandi fwete vanda zola ya nene ya beto kele na yo sambu na yandi. Polo kutubaka nde: “Muntu yina ke zolaka Nzambi, Nzambi me zabaka yandi.”​—1 Korinto 8:3.

16, 17. Sambu na nki baleke ti bambuta yina kele Bakristu lenda vanda na kyese sambu na kimvwama na bo ya kimpeve?

¹⁶ Baleke yina bo mesansaka na mabuta ya Bambangi ya Yehowa fwete kuditala mbote kana zina na bo ya Bakristu ke na kukuma ngolo na nsadisa ya kinduku ya ngolo ya bo mosi mesalaka ti Nzambi. Bo lenda tula ve ntima kaka na lukwikilu ya bibuti na bo. Sambu na yina metala konso nsadi ya Nzambi, Polo kusonikaka nde: “Kana yandi ke salaka kisalu ya mbote to ve, yina kele mambu ya mfumu na yandi na kuzenga yo.” Yo yina, Polo kelanda na kutuba nde: “Konso muntu na kati na beto ta samba na meso ya Nzambi sambu na mambu na yandi mosi.” (Roma 14:4, 12) Yo ke pwelele nde, kulanda na kuzitisa bansiku ya dibundu ya bibuti na beto ti ntima ya kukabwana lenda sadisa beto ve na kusala kinduku ya ngolo yina tazinga ntangu ya nda ti Yehowa.

¹⁷ Banda ntama, ndonga ya bambangi ya Yehowa kevandaka kaka. Yo yantikaka na muntu ya kwikama Abele, kiteso ya bamvu-nkama 60 meluta tii na “kibuka ya nene” ya Bambangi ya ntangu na beto, mpi dyaka tii na bibuka ya bansambidi ya Yehowa yina tabaka luzingu ya kukonda nsuka na bilumbu kekwisa. (Kusonga 7:9, NW; Baebreo 11:4) Beto kele kimvuka ya ntangu yai ya ndonga yai ya nda ya bansambidi ya kwikama. Ya kyeleka, beto kele mpenza na kimvwama ya nene ya kimpeve!

18. Inki mutindu bansiku mpi minsiku na beto kekabulaka beto ti inza?

¹⁸ Zina na beto ya Bakristu kevukisa mpi bansiku, bikalulu, minsiku, mpi mambu yina kesadisaka bantu na kuzaba nde beto kele Bakristu. Yo kele “Nzila,” nzila mosi kaka ya mbote ya luzingu mpi ya kepesaka Nzambi kyese. (Bisalu 9:2, NW; Efezo 4:22-24) Bakristu ‘kezikisaka mambu yonso mbote-mbote’ mpi ‘kesimbaka mambu yina kele ya mbote’! (1 Tesalonika 5:21) Beto kebakisaka mbote luswaswanu yina kele na kati ya Bukristu mpi inza yina mezaba ve Nzambi. Yehowa mebikaka ve nde beto vanda na mabanza ya kisakasaka sambu na yina metala lusambu ya kyeleka mpi ya luvunu. Na nzila ya profete na yandi Malashi, yandi tubaka nde: “Bantu na mono ta mona diaka diswaswanu na mambu yina ta bwila bantu ya mbi ti bantu ya mbote, bantu yina ke sadilaka mono ti bayina ke sadilaka mono ve.”​—Malashi 3:18.

19. Bakristu ya kyeleka tabika kukuma ve banani?

¹⁹ Sambu kudisonga na zina ya Yehowa kele mfunu mingi na inza yai ya kisakasaka mpi ya kukonda lutwadisu, inki lenda sadisa beto na kuvanda ntangu yonso na kyese ya kyeleka sambu na Nzambi na beto mpi sambu na zina na beto ya Bakristu? Beto tamona bangindu ya mfunu na disolo yina kelanda. Ntangu beto tatadila bangindu yango, simba dyambu yai: Bakristu ya kyeleka tabika kukuma ve bantu ya “mafu-mafu” ata fyoti.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mutindu Bakristu lenda ‘kudisonga na mambu yina Yehowa mesalaka’?

• Inki dilongi nge mebaka na mbandu ya Moize ti Asafi?

• Inki bambandu ya bantu yina Biblia ketubila kuvandaka na kyese sambu na kisalu na bo na Nzambi?

• Inki yo kelombaka sambu na kudisonga sambu na zina na beto ya Bakristu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]

Na ntangu mosi buna, Moize kudiwaka nde yandi mefwana ve

[Bifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bansambidi mingi ya Yehowa ya ntama kuvandaka na kyese sambu na zina na bo