Lunda Ndinga ya Kupemama ya Nzambi na Kwikama Yonso

“Beto me losaka mambu yonso ya kinsweki ti ya nsoni; beto ke kusaka bantu ve, beto ke pindulaka [ndinga] ya Nzambi ve.”​—2 KORINTO 4:2.

 1. (a) Inki kisalu lombamaka sambu na kulungisa kisalu yina pesamaka na Matayo 24:14 ti 28:​19, 20? (b) Biblia vandaka mingi inki kiteso na bandinga ya bantu yonso ntangu ntangu ya nsuka kuyantikaka?

NA MBIKUDULU na yandi ya nene ya metadila ntangu ya kumonana na yandi na kimfumu ti ntangu ya nsuka ya ngidika ya bima yai ya ntama, Yezu Kristu tubaka nde: “Bo ta longaka Nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu na nsi-ntoto ya mvimba, na mpila nde bantu ya makanda yonso kuwa yo. Ebuna na nima, nsuka . . . ta kwisa.” Yandi tumaka mpi balandi na yandi nde: “Beno kwenda kukumisa bantu yonso balonguki na mono . . . beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala.” (Matayo 24:14; 28:​19, 20) Kulungana ya bambikudulu yai kelomba kisalu mingi ya kubalula ti kunyema Biblia, ya kulonga bantu ntendula na yau, ti ya kusadisa bau na kusadila yau na luzingu na bau. Yau kele dibaku mosi ya nene mpenza na kusala kisalu yai! Na 1914, Biblia to ndambu na yau vandaka mebasika dezia na bandinga 570. Kansi, kubanda na ntangu yina, bankama ya bandinga ya nene ti bandinga ya fyoti mingi meyikamaka, ye na bandinga mingi, mbalula kele kaka mosi ve kansi mingi.a

 2. Inki bikuma ya kuswaswana pusaka bantu na kubalula mpi kubasisa Biblia?

² Yau kele kisalu ya mpasi na konso mubaludi na kubaka mambu ya bau metuba na ndinga mosi, yandi balula yau pwelele sambu na bantu yina ketangaka mpi kewaka ndinga yankaka. Mibaludi mingi salaka kisalu na bau na kuzabaka mbotembote nde mukanda ya bau kebalula kele Ndinga ya Nzambi. Kima ya kupusaka bankaka kele kaka kitoko ya kisalu yango. Ziku bau monaka mambu ya kele na Biblia bonso mambu ya mfunu ya bambuta kubikisaka. Sambu na bantu yankaka, lusambu kele kisalu na bau ya mbongo, mpi kubalula mukanda to kubasisa mukanda na zina na bau kele kisalu ya bau kezingilaka. Yau kemonana pwelele nde kikuma ya kepusaka bau kevandaka ti bupusi na kisalu na bau.

 3. Inki mutindu komite ya salaka Traduction du monde nouveau kutadilaka kisalu na bau?

³ Komite ya salaka Biblia ya Traduction du monde nouveau ketuba dyambu yai ya mfunu: “Kubalula Masonuku ya Santu kesongidila kutula mabanza ti bangogo ya Yehowa Nzambi na ndinga yankaka . . . Yau kele kima ya kuyindudila ngolo. Mibaludi ya mukanda yai, bantu ya ketitaka mpi kezolaka Nzambi, Munkwa Masonuku ya Santu, mendima mukumba mosi ya nene na ntwala na Yandi, na kupesa mabanza mpi bangogo na yandi na mutindu mosi ya sikisiki mpenza. Bau kele mpi na mukumba na ntwala ya batangi ya dikebi yina ketulaka ntima na Ndinga ya kupemama ya Nzambi ya Kuluta Kuzanguka sambu na luguluku na bau ya mvula na mvula. Na kuzabaka mukumba na bau yina mbotembote, komite yai ya bantu ya kudipesa salaka, na nsungi ya bamvula mingi, mpi basisaka mbalula ya Biblia yai, New World Translation of the Holy Scriptures (Les Saintes Écritures ​—⁠ Traduction du monde nouveau).” Lukanu ya komite yai vandaka ya kusala mbalula ya Biblia mosi ya pwelele, ya bantu fwete bakisa, mpi ya kelanda mfinama mpenza bandinga ya kisina, Kiebreo ti Kigreki, na mpila nde yau vanda lufulu sambu na kuyela na nzayilu ya sikisiki.

Inki Kuminaka Zina ya Nzambi?

 4. Zina ya Nzambi na kati ya Biblia kele mingi inki kiteso?

⁴ Mosi na kati ya balukanu ya ntete ya Biblia kele kusadisa bantu na kuzaba Nzambi ya kyeleka. (Kubasika 20:​2-7; 34:​1-7; Yezaya 52:⁠6) Yezu Kristu longaka balandi na yandi na kusamba nde zina ya Tata na yandi “kusantisama,” disongidila bantu kubaka yau bonso zina ya santu. (Matayo 6:​9, NW) Nzambi salaka nde zina na yandi kusonama na kati ya Biblia mbala kuluta 7000. Yandi kezolaka nde bantu kuzaba zina yina ti bikalulu ya Munkwa na yau.​—⁠Malashi 1:⁠11.

 5. Inki mutindu mibaludi mingi memonisaka zina ya Nzambi?

⁵ Mibaludi mingi ya Biblia memonisaka luzitu ya masonga sambu na zina ya Nzambi mpi mesadilaka yau na bambalula na bau bisika yonso ya yau fwete vanda. Bamosi kesepelaka ti Yahweh. Bankaka kesadilaka zina ya Nzambi mutindu yau ketangamaka na ndinga na bau, kansi na kumonisaka pwelele nde kele kaka zina yina kemonanaka na Kiebreo. Yau kelutaka kuvanda mutindu ya kuluta kuzabana ya bantu mesadilaka banda ntama. Les Saintes Écritures ​—⁠ Traduction du monde nouveau kesadilaka Jéhovah mbala 7210 na kati na yau.

 6. (a) Na bamvula yai, inki mibaludi mesalaka ti zina ya Nzambi? (b) Yau mesalamaka mingi inki kiteso?

⁶ Na bambalula ya Biblia ya bamvula yai, mibaludi kesadilaka bazina ya banzambi ya mimpani bonso, Baale, Moleki; kansi bau kekatulakatulaka zina kibeni ya Nzambi ya kyeleka na bambalula na bau ya Ndinga ya kupemama. (Kubasika 3:15; Yeremia 32:35) Na bisika bonso Matayo 6:9 ti Yoane 17:​6, 26, Biblia mosi ya kuluta mingi na Kialbanie kebalulaka bangogo yai “zina na nge” (disongidila, zina ya Nzambi) kaka nde “nge,” bonso nde kuna Biblia ketubila zina ve. Na Nkunga 83:​18, na Babiblia yai: The New English Bible ti Today’s English Version, bau mekatulaka zina ya Nzambi mpi mebikisaka ve ata kima mosi ya kesonga nde Nzambi kele ti zina. Ata zina ya Nzambi vandaka na bambalula ya ntama ya Masonuku ya Kiebreo na bandinga mingi, bambalula mingi ya mpa kekatulaka yau to kesonikaka yau na noti mosi na nsi ya lutiti. Yau kele mutindu yina na Kingelesi, mpila mosi mpi na bandinga yankaka mingi na Eropa, na Afrika, na Amerika ya Sudi, na India, ti na bisanga ya Pacifique.

 7. (a) Inki mibaludi ya Babiblia na bandinga yankaka ya Afrika kele na kusala ti zina ya Nzambi? (b) Inki nge keyindula sambu na dikambu yai?

⁷ Mibaludi yina kebalula Biblia na bandinga ya Afrika kele na kukwenda dyaka ntama. Na kifulu ya kutula kaka batitre ya kele na Masonuku, bonso Nzambi to Mfumu, bau keyingisa mazina ya banzambi ya lusambu ya bambuta na kisika ya zina ya Nzambi. Na Kuwakana ya Mpa ye Bankunga na Zoulou (mbalula ya 1986), bau sadilaka titre yai Nzambi (uNkulunkulu) na bisika yankaka, na bisika yankaka, bau sadilaka zina (uMvelinqangi). Ba Zoulou kuzaba nde yai kele zina ya ‘mbuta ya ntama yina bau kesambilaka na nzila ya lusambu ya bambuta.’ Na zulunalu The Bible Translator, ya Oktobri 1992, disolo mosi tubaka nde ntangu bau vandaka sala Biblia ya Chichewa ya bau pesaka zina nde Buku Loyera, mibaludi vandaka sadila zina Chauta na kisika ya Yehowa. Disolo yango kelanda nde Chauta kele “Nzambi ya bau mezabaka tuka ntama mpi ya bau kesambilaka.” Kansi, mingi na kati ya bantu yai kesambilaka mpi bima ya bau kekwikilaka nde yau kele bampeve ya bafwa. Keti yau kele kyeleka nde kana bantu kusambila “Muntu mosi ya Kuluta Kuzanguka,” ebuna konso zina yina ya bau tasadila sambu na “Muntu ya Kuluta Kuzanguka” yango mekukana ti zina Yehowa, ata lusambu na bau kuvanda ti bisalu yankaka ya mbi? Ve, ata fyoti ve! (Yezaya 42:​8, NW; 1 Korinto 10:20) Kutula kima yankaka na kisika ya zina ya Nzambi sambu bantu kumona nde mambu ya bambuta ya bau kekwikilaka kele masonga kele mutindu mosi ya mbote ve ya kusadisa bau na kufinama na Nzambi ya kyeleka.

 8. Sambu na inki lukanu ya Nzambi ya kumwangisa zina na yandi mefwaka ve?

⁸ Mambu yai yonso mesobaka ve lukanu ya Yehowa ya kusamuna zina na yandi, yau mefwaka yau mpi ve. Na bandinga ya Eropa, ya Afrika, ya Amerika, ya Esti, ya bisanga ya masa, tii bubu yai Babiblia mingi ya kele ti zina ya Nzambi ketambulaka. Bambangi ya Yehowa mpi na ntalu ya kuluta 5400000 kele na bansi ti bateritware 233; bau kesalaka kiteso ya miliare mosi ya bantangu na mvula mosi, sambu na kusonga bantu yankaka zina ti lukanu ya Nzambi ya kyeleka. Bau kenyemaka mpi kekabulaka Babiblia​—⁠ya kele ti zina ya Nzambi​—⁠na bandinga ya bantu kiteso ya 3600000000 ketubaka na zulu ya ntoto. Kingelesi, Kishinwa, Kirusia, Kiespaniole, Kiportige, Kifalansa, ti Kiholande kele na kati ya bandinga yango. Bau kebasisaka mpi mikanda ya kesadisaka bantu na kulonguka Biblia na bandinga yina bantu mingi kuzaba na zulu ya ntoto. Kubika fyoti, Nzambi yandi mosi tayidika mambu na mpila nde yau lungisa kukonda ntembe ndinga ya yandi tubaka nde makanda ‘tazaba nde yandi kele Yehowa.’​—⁠Ezekiele 38:​23, NW.

Kana Mabanza ya Bantu Mekota na Mbalula

 9. Inki mutindu Biblia kemonisa nde mukumba ya nene kele na zulu ya ntu ya mibaludi ti balongi ya Ndinga ya Nzambi?

⁹ Mukumba ya nene kele na zulu ya ntu ya mibaludi ti balongi ya Ndinga ya Nzambi. Sambu na kisalu na yandi ti yina ya bankundi na yandi, ntumwa Polo tubaka nde: “Beto me losaka mambu yonso ya kinsweki ti ya nsoni; beto ke kusaka bantu ve, beto ke pindulaka [ndinga] ya Nzambi ve. Kansi mambu ya beto ke salaka beto ke bumbaka yo ve sambu yo kele ya kieleka, beto ke salaka yo na meso ya bantu yonso ti na meso ya Nzambi. Mambu yina ya beto ke salaka, beto ke salaka yo na mpila nde konso muntu kundima yo na ntima na yandi.” (2 Korinto 4:⁠2) Kupindula ndinga ya Nzambi disongidila kubebisa yau na kuyikaka mambu ya mpa to mambu ya mbi. Ntumwa Polo vandaka ve bonso bangungudi ya kukonda kwikama yina vandaka na Izraele na ntangu ya Yeremia. Nzambi bedisaka bau sambu bau vandaka longa mabanza na bau mosi kansi mambu ya Nzambi tubaka ve. (Yeremia 23:​16, 22) Kansi, inki mesalamaka na bilumbu na beto?

10. (a) Inki mutindu bikuma ya kele kwikama na Ndinga ya Nzambi ve pusaka mibaludi yankaka na ntangu na beto? (b) Kisika ya nani bau bakaka kukonda nswa?

¹⁰ Na nsungi ya Mvita ya Zole ya Inza ya Mvimba, komite mosi ya bateyolozie ti bapastere wakanaka ti luyalu ya Nazi na Allemagne sambu na kusala buku ya mpa ya “Kuwakana ya Mpa.” Na kati na yau, bau katulaka bisika yonso ya ketubaka mambu ya mbote sambu na Bayuda ti bisika yonso ya kemonisaka nde Bayuda kele bankaka ya Yezu. Dyaka, ntama mingi ve, Mibaludi ya Kuwakana ya Mpa mosi (The New Testament and Psalms: An Inclusive Version), kwendaka kubwa na dyambu yankaka. Bau salaka ngolo na kusoba bisika yonso yina kemonisaka nde kele Bayuda bantu kufwaka Kristu. Mibaludi yina monaka mpi nde bantu yina kenwaninaka banswa ya bankento tawa kyese mingi, kana bantu kubinga ve Nzambi nde Tata, kansi nde Tata-Mama ye kana bau tuba ve nde Yezu kele Mwana ya bakala, kansi kaka nde Mwana. (Matayo 11:27) Ntangu bau salaka yau, bau katulaka munsiku ya ketuma bulemfu ya bankento na babakala ti bulemfu ya bana na bibuti. (Kolosai 3:​18, 20) Yau kele pwelele nde mibaludi yai landaka ve ntuma ya Polo na ‘kupindula ve ndinga ya Nzambi.’ Bau vilaka kisalu ya mubaludi ye bau bakaka kisika ya munkwa mukanda. Bau basisaka mikanda na bau mosi, na kusadilaka lukumu ya Biblia, sambu na kunungisa mabanza na bau mosi.

11. Inki mutindu malongi ya Kikristu kewakana ve ti mambu ya Biblia ketuba sambu na moyo ti lufwa?

¹¹ Mabundu ya Kikristu na kimvuka kelongaka nde moyo ya muntu kele mpeve, nde yau kebasikaka na nitu na ntangu ya lufwa, mpi nde yau kefwaka ve. Kansi, bambalula mingi ya ntama na bandinga mingi ketubaka pwelele nde bantu kele myoyo, bambisi kele myoyo, mpi moyo kefwaka. (Kuyantika 12:5; 36:6; Kutanga 31:28; Yakobo 5:20) Dyambu yango kepesaka bamfumu ya mabundu mpasi.

12. Na inki mutindu bambalula mingi ya mpa kefikaka kyeleka ya Biblia?

¹² Ntangu yai bambalula mingi ya mpa ketulaka mambu yai mpimpampimpa. Inki mutindu? Bau ketinaka na kubalula mbala mosi ngogo ya Kiebreo neʹphesh (moyo) na bisika yankaka. Na Kuyantika 2:​7, bau lenda tuba nde muntu ya ntete “bandaka kuzinga” (na kisika ya kutuba nde yandi “kumaka moyo ya kezinga”). To bau lenda tuba nde “kigangwa,” na kisika ya kutuba nde “moyo” ntangu bau ketubila luzingu ya bambisi. (Kuyantika 1:21) Na bamvese bonso Ezekiele 18:​4, 20, bau ketubaka nde “muntu” (na kisika ya kutuba nde “moyo”) tafwa. Mbala yankaka mubaludi lenda pesa kikuma ya yandi sadilaka buna. Kansi keti yau kesadisaka mpenza bantu ya kesosaka kyeleka na masonga yonso, bantu ya mabanza meyitaka kukusama na malongi ya luvunu ya Kikristu?b

13. Na inki mutindu Babiblia yankaka mefikaka lukanu ya Nzambi sambu na ntoto?

¹³ Sambu na kunungisa mpi dilongi na bau ya kele nde bantu kekwendaka na zulu, mibaludi, to bateyolozie yina kesalululaka Biblia na bau, lenda mpi kusala ngolo sambu na kubumba mambu yina ya Biblia ketuba sambu na lukanu ya Nzambi na yina metala ntoto. Na Nkunga 37:​11, Babiblia yankaka ketubaka nde bantu ya kudikulumusa tabaka “insi.” “Insi” kele ngogo ya lenda sadilama sambu na kubalula ngogo (ʼeʹrets) yina kele na mvese ya Kiebreo. Kansi, Today’s English Version (Biblia ya bantu kelutaka kusadila sambu na kubalula Biblia na bandinga yankaka) keyika mambu mingi. Biblia yai kebalula ngogo ya Kigreki ge mbala 17 nde “ntoto” na Evanzile ya Matayo. Kansi na Matayo 5:​5, na kisika ya kutuba mpi nde “ntoto,” yau ketuba nde “kima ya Nzambi kusilaka.” Ebuna, bantu ya mabundu kemonaka nde kima ya Nzambi kusilaka kele zulu. Muntu ketela bau ve masonga nde, na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba, Yezu tubaka nde bantu ya mbote, to bantu ya kudikulumusa “tabaka ntoto.”

14. Inki bupusi ya kindila kemonanaka na bambalula yankaka ya Biblia?

¹⁴ Bisika yankaka bau kebalulaka Masonuku na dibanza ya kusadisa bansamuni na kubaka lufutu ya mbote. Yau kele kyeleka nde Biblia ketuba nde: “Muntu ya kisalu lunga kubaka salere na yandi.” (1 Timoteo 5:18) Kansi na 1 Timoteo 5:​17, kisika yau ketuba nde bambuta-bantu yina ketwadisaka na mutindu ya mbote “fwete baka lukumu mbala zole,” bau kemonaka nde lukumu ya bau metubila awa kele kaka mbongo. (Fwanisa ti 1 Piere 5:⁠2.) Yau yina, Biblia ya Kituba ketuba nde bau “lunga kubaka salere na bo mbala zole,” ye Biblia yankaka (Contemporary English Version) ketuba nde “bau mefwana na kufutama kiteso mosi mbala zole.”

Lunda Ndinga ya Nzambi na Kwikama Yonso

15. Inki mutindu beto lenda zaba bambalula ya Biblia ya mbote ya beto lenda sadila?

¹⁵ Mambu yai yonso kesonga inki sambu na bayina ketangaka Biblia ye sambu na bayina kelongaka bankaka? Na bandinga ya nene mingi, bambalula ya Biblia kevandaka mingi ya muntu lenda pona. Vanda na luswasukusu na kuzaba inki Biblia nge fwete pona. (Bingana 19:⁠8) Kana Biblia mosi kemonisa masonga ve na yina metala zina ya Nzambi, na kukatulaka yau na Ndinga na yandi ya kupemama sambu na bikuma ya mpambampamba, keti yau lenda vanda nde mubaludi sobaka mpi bisika yankaka ya Biblia? Kana nge kebefula masonga ya mbalula mosi ya Biblia, sala ngolo na kufwanisa yau ti bambalula ya ntama. Kana nge kele longi ya Ndinga ya Nzambi, pona mbalula yina kelanda mfinama Masonuku ya Kiebreo ti Kigreki ya kisina.

16. Inki mutindu beto mosi fwete monisa kwikama na mutindu beto kesadila Ndinga ya kupemama ya Nzambi?

¹⁶ Beto yonso muntu na muntu fwete vanda ya kwikama na Ndinga ya Nzambi. Beto kesalaka buna na kutulaka dikebi mingi na mambu yina kele na kati na yau, na mpila nde, kana mpila kele, beto lutisa mwa ntangu konso kilumbu na kutanga Biblia. (Nkunga 1:​1-3) Beto kesalaka yau na kusadilaka mpenza mambu yau ketuba na luzingu na beto muntu na muntu, na kulongukaka na kusadila minsiku na yau ti bambandu na yau bonso lufulu ya kubakila banzengolo ya mbote. (Roma 12:2; Baebreo 5:14) Beto kemonisaka nde beto kele bantu ya kenwaninaka Ndinga ya Nzambi na kwikama yonso na kulongaka yau na kikesa yonso na bankaka. Beto kesalaka yau mpi bonso balongi na kusadilaka Biblia ti dikebi yonso, nkatu kusoba to kuyika kima sambu yau kwelana ti bangindu na beto. (2 Timoteo 2:15) Mambu ya Nzambi bikulaka fwete lungana mpenza nkatu kifu. Yandi kele na kulungisa Ndinga na yandi ti kwikama yonso. Bika beto lunda yau na kwikama yonso.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

◻ Inki bikuma kepusaka mibaludi na kubalula Biblia na ntangu na beto?

◻ Sambu na inki bampila ya kubalula Biblia na bilumbu yai mefwaka ve lukanu ya Nzambi ya metala zina na yandi mosi?

◻ Inki mutindu bambalula ya Biblia yankaka kefikaka kyeleka ya Biblia ya metala moyo, lufwa, ti ntoto?

◻ Na inki mitindu beto lenda monisa nde beto kelundaka Ndinga ya Nzambi na kwikama yonso?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 24]

Inki mbalula ya Biblia nge fwete sadila?