Basoda Yina Ke Kengilaka Ntotila ya Roma Me Wa Kimbangi

Beto kele na mvu 59 T.B. Basoda yina ke kengilaka bantu ya boloko ke nata bo na Roma mpi bo me luta ti bo na kielo yina bo ke bingaka Porta Capena. Nzo ya Ntotila Nero kele na Ngumba ya Palestine mpi bo ke kengilaka yo na basoda yina ke kengilaka Ntotila ya Roma ya me lwata bambele ya bitumba.a Julius, mfumu ya basoda me nata bantu ya boloko, me luta ti bo na kisika yina bantu yonso ya Roma ke kutanaka mpi me kwenda tii na Ngumba Viminal. Bo me luta na masamba mosi yina kele ti bamesa ya kimenga mingi ya banzambi ya Roma, mpi na nima bo me luta kisika basoda ke salaka defile mpi bangalasisi.

Ntumwa Polo kele mosi ya bantu yina ya boloko. Bangonda mingi na ntwala, ntangu Polo vandaka na kati ya masuwa yina mupepe ya ngolo bulaka yo, wanzio ya Nzambi zabisaka yandi nde: “Nge fwete telama na ntwala ya Kaisali.” (Bis. 27:24) Keti diambu yina zolaka kusalama? Ntangu Polo me tala na nganda mpi me mona na ntama nto-mbanza ya Kintinu ya Roma, ntembe kele ve nde bangogo yina Mfumu Yezu zabisaka yandi na nzozulu ya Antonia na Yeruzalemi me kwisila yandi na mabanza; Yezu tubaka nde: “Vanda kikesa! Sambu, kaka mutindu nge me ta kimbangi mbote-mbote sambu na mono na Yeruzalemi, mutindu mosi nge fwete ta mpi kimbangi na Roma.”​—Bis. 23:10, 11.

Ziku, Polo me telama fioti sambu na kutala Castra Praetoria​—nzo mosi ya nene mpi ya nda yina bo tungaka bibaka na yo na babriki ya mbwaki yina bo me yoka na tiya, mpi banzozulu vandaka na nziunga na yo. Basoda yina vandaka kukengila Ntotila ya Roma mpi bapolisi yina vandaka kukengila mbanza, vandaka kuzinga na nzo yina ya nene. Sambu bimvukab 12 ya Basoda ya Ntotila mpi bimvuka mingi ya basoda yina ke kengilaka mbanza vandaka kutelama pana, yo lenda vanda nde mafunda ya basoda yina ke tambulaka na bampunda vandaka mpi na nzo yina. Castra Praetoria ke monisa mpenza kiyeka ya ngolo yina Ntotila kele na yo. Sambu Basoda ya Ntotila vandaka ti kiyeka ya kukengila bantu ya boloko yina vandaka kukatuka na bambanza ya ntama, Julius me luta ti bantu yina ya boloko na mosi ya bakielo iya ya nene. Na nima ya nzietelo mosi ya mpasi mpi ya bangonda mingi, nsuka-nsuka yandi me nata bantu ya boloko kisika yina bo yidikaka sambu na bo.​—Bis. 27:1-3, 43, 44.

Ntangu Polo vandaka na nzietelo, yandi monaka mbona meso yina vandaka kuzabisa yandi nde, bantu yonso ta guluka ntangu masuwa ta dinda. Nioka mosi tatikaka yandi, kansi yo salaka yandi mbi ve. Yandi belulaka bambefo na dizanga ya Malta, mpi bantu ya bwala yina vandaka kutuba nde yandi kele nzambi. Yo lenda vanda nde, basoda ya nkaka na kati ya Basoda Yina Vandaka Kukengila Ntotila vandaka kukwikila mambu ya luvunu, waka nsangu ya mambu yina.

Polo kutanaka dezia ti bampangi ya Roma yina ‘kwisaka kuyamba yandi na Zandu ya Apiusi mpi na Banzo Tatu.’ (Bis. 28:15) Kansi, sambu yandi vandaka muntu ya boloko, inki mutindu yandi lendaka kulungisa mpusa na yandi ya kuzabisa nsangu ya mbote na Roma? (Bar. 1:14, 15) Bantu ya nkaka ke tubaka nde, bo vandaka kuyambula bantu ya boloko na maboko ya mfumu ya basoda yina vandaka kukengila. Kana yo kele mpidina, mbala ya nkaka bo nataka Polo na maboko ya Afranius Burrus, mfumu ya basoda ya Ntotila; mpi ziku yandi vandaka muntu ya zole na nima ya Ntinu ya Roma.c Yo vanda mpidina to ve, na kisika ya kuyambula Polo na maboko ya bamfumu ya basoda, Soda mosi ya Ntotila yina vandaka ve ti kiyeka muntu vandaka kukengila yandi. Yandi pesaka Polo nswa ya kubaka nzo ya kufutila mpi kuyamba banzenza ti kulonga bo “kukonda nde bo kanga yandi nzila.”​—Bis. 28:16, 30, 31.

Sambu Burrus vandaka ti kiyeka ya kusambisa, ziku yandi yulaka ntete Polo bangiufula, yo vanda na nzo na yandi to na kan ya Basoda ya Ntotila, na ntwala ya kuzabisa Nero diambu yina. Polo lutisaka ve dibaku kaka mosi yina yandi bakaka ya ‘kuta kimbangi na bantu ya fioti ti ya nene.’ (Bis. 26:19-23) Ata Burrus monaka nde Polo vandaka na kifu to ve, yandi tulaka ve Polo na boloko yina vandaka na kan ya Basoda ya Ntotila.d

Nzo yina Polo vandaka kufutila vandaka nene mpi ya kufwana sambu na kuyamba “bantu yina vandaka bantu ya lukumu na kati ya Bayuda” mpi kuta kimbangi na bantu yina mpi na ‘bantu mingi yina vandaka kukwisa na kisika yandi vandaka kulala.’ Basoda ya Ntotila yina vandaka kukengila yandi vandaka mpi kuwa yandi ‘ke ta kimbangi mbote-mbote’ na Bayuda sambu na Kimfumu mpi Yezu, “banda na suka tii na nkokila.”​—Bis. 28:17, 23.

Bilumbu yonso, kana yo me kuma na ngunga ya nana, basoda yina vandaka kukengila nzo ya ntotila vandaka kukwenda, mpi basoda ya nkaka vandaka kukwisa kuyinga. Basoda yina vandaka kukengila Polo vandaka kusala mpi mpidina. Na nsungi ya bamvula zole yina Polo lutisaka na boloko, basoda vandaka kuwa yandi ke zabisa bangogo ya kusonika na mikanda yina yandi tindilaka Baefezo, Bafilipi, Bakolosai, mpi Baebreo mpi basoda yina monaka yandi mosi ke sonika mukanda yina yandi tindilaka Mukristu mosi na zina ya Filemoni. Ntangu yandi vandaka na boloko, Polo monisaka zola na yandi sambu na Onezime, mpika yina tinaka mfumu na yandi, mpi ‘Polo kumaka tata na yandi ntangu yandi vandaka na miniololo,’ mpi vutulaka yandi na mfumu na yandi. (Film. 10) Ntembe kele ve nde Polo monisaka mpi zola na yandi sambu na basoda yina vandaka kukengila yandi. (1 Bak. 9:22) Beto lenda yindula mutindu Polo vandaka kuyula soda mfunu ya kinwaninu mosi mosi ya binwaninu ya bitumba, mpi na nima kusadila mambu yina na mbandu mosi ya kitoko.​—Baef. 6:13-17.

Boloko yina Polo kotaka pesaka yandi dibaku yina salaka nde “nsangu ya mbote kukwenda na ntwala” na kati ya Basoda yonso yina vandaka Kukengila Ntotila ya Roma mpi bantu ya nkaka. (Bafi. 1:12, 13) Bantu yina vandaka kuzinga na Castra Praetoria zabanaka ti bantu mingi na Kintinu ya Roma, tanga mpi ntinu ti dibuta na yandi yina vandaka ti bantu mingi. Na kati ya bantu yina beto lenda tanga, bantu ya dibuta, bansadi, mpi bampika, yina ba nkaka na kati na bo kumaka Bakristu. (Bafi. 4:22) Sambu Polo taka kimbangi ti kikesa, bampangi yina vandaka na Roma bakaka kikesa ya “kuzabisa ndinga ya Nzambi kukonda boma.”​—Bafi. 1:14.

Kimbangi yina Polo taka na Roma kele mpi nto ya kikesa sambu na beto bantu yina ‘ke zabisa nsangu na bantangu ya mbote mpi na bantangu ya mpasi.’ (2 Tim. 4:2) Bampangi ya nkaka na kati na beto me kotaka na banzo sambu na maladi, ba nkaka kele na banzo ya minunu to na balupitalu to ba nkaka nkutu na boloko sambu na lukwikilu na bo. Yo vanda beto ke zinga na bisika ya mutindu yina, beto lenda ta kimbangi na bantu yina ke kwisaka kutala beto to kusadisa beto na bisalu ya nkaka. Kana beto ke ta kimbangi ti kikesa na mabaku yonso, beto ta mona nde ‘bo lenda kanga ve ndinga ya Nzambi na miniololo.’​—2 Tim. 2:8, 9.