Bikalulu ya Beto Fwete Landa
“Nge fweti landa [lunungu, NW] mambu ya kinzambi, mambu ya lukwikilu, mambu ya kuzolana; nge fweti kanga ntima, [mpi] nge fweti vanda muntu ya pima.”—1 TIM. 6:11.
1. Pesa mbandu ya ketendula ngogo “landa.”
KANA nge wa ngogo “landa,” inki kekwisilaka nge na mabanza? Mbala yankaka nge keyindulaka mambu yina kusalamaka na bilumbu ya Moize ntangu basoda ya Ezipte “kwisaka kulanda” bantu ya Izraele, mpi bo fwaka na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. (Kub. 14:23) To ziku nge keyibukaka kigonsa yina muntu ya mefwa muntu yankaka kukonda luzolo na Izraele ya ntama vandaka kukutana na yo. Yo vandaka kulomba nde yandi tina nswalu na mosi na bambanza sambanu ya kutinina yina bo ponaka. Kana ve “mvutudi-mbela ya menga, yina kelanda muntu ya mefwa muntu yankaka na makasi yonso, [lenda] kanga yandi mpi kufwa yandi.”—Kul. 19:6, Tanakh.
2. (a) Na nki matabisi Nzambi mebingaka Bakristu yankaka na kulanda? (b) Inki kivuvu Yehowa kepesa Bakristu mingi bubu yai?
2 Na kuswaswana ti bambandu ya Biblia ya beto mekatuka kutanga, tadila nkadilu ya mbote yina ntumwa Polo kuvandaka na yo: “Mono [kelanda na kubaka, NW] ntinu sambu na kubaka matabisi, matabisi yango yo yai: Nzambi ke sosaka beto na kuzinga na zulu, na lusadisu ya Yesu Kristo.” (Filp. 3:14) Biblia kemonisa nde Bakristu ya kupakulama 144 000, ti Polo mpi, kebaka matabisi ya luzingu na zulu. Bo tayala na ntoto ti Yezu Kristu na Luyalu na yandi ya Bamvula Funda. Nzambi mebingaka bantu yai na kulanda lukanu mosi ya mbote mpenza! Kansi, Bakristu mingi bubu yai kele ti kivuvu to lukanu ya kuswaswana. Yehowa kepesa bo na zola yonso mambu yina Adami ti Eva kuvidisaka, disongidila, kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula ti mavimpi ya kukuka na paladisu ya ntoto.—Kus. 7:4, 9; 21:1-4.
3. Inki mutindu beto lenda monisa ntonda sambu na mambote ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka?
3 Bantu ya masumu lenda zwa ve luzingu ya mvula na mvula na nsadisa ya bikesa na bo ya kukonda kukuka ya kusala mambu ya mbote. (Yez. 64:5) Beto lenda baka luzingu ya mvula na mvula kaka kana beto ketula lukwikilu na ngidika ya zola ya Nzambi mebakaka ya kugulusa bantu na nzila ya Yezu Kristu. Inki beto lenda sala sambu na kumonisa ntonda na beto sambu na mambote ya Nzambi yina ya beto mefwana ve na kubaka? Kima mosi ya beto lenda sala kele kulemfuka na ntuma yai: “Nge fweti landa [lunungu, NW] mambu ya kinzambi, mambu ya lukwikilu, mambu ya kuzolana; nge fweti kanga ntima, [mpi] nge fweti vanda muntu ya pima.” (1 Tim. 6:11) Kutadila bikalulu yai lenda sadisa konso muntu na kati na beto na kubaka mpenza lukanu ya kufula na kulanda yo ‘ngolo kuluta.’—1 Tes. 4:1.
“Landa Lunungu”
4. Sambu na nki beto lenda tuba nde kulanda “lunungu” kele mfunu, mpi nki muntu fwete sala ntete na ntwala ya kulanda yo?
4 Na mikanda na yandi zole na Timoteo, ntumwa Polo kutangaka bikalulu ya beto fwete landa, mpi konso ntangu yandi tangaka “lunungu” (NW) na kisika ya ntete. (1 Tim. 6:11; 2 Tim. 2:22) Dyaka, na baverse yankaka Biblia kesyamisa beto mbala na mbala na kulanda lunungu. (Bing. 15:9, NW; 21:21, NW; Yez. 51:1, NW) Mutindu mosi ya kuyantika kusala yo kele kulonguka ‘kuzaba Nzambi mosi ya kieleka, ti Yesu Kristo yina ya [yandi] tindaka.’ (Yoa. 17:3) Kulanda lunungu kepusaka muntu na kuyambula masumu ya yandi salaka mpi na ‘kubalula ntima’ sambu na kusala luzolo ya Nzambi.—Bis. 3:19.
5. Inki beto fwete sala sambu na kusala mpi kutanina bangwisana ya mbote ti Nzambi?
5 Bantu mingi yina kelanda lunungu na masonga yonso mepesaka luzingu na bo na Yehowa mpi memonisaka kudipesa na bo na mbotika ya masa. Kana ntangu yai nge kele Mukristu ya mebakaka mbotika, keti nge meyindulaka dezia nde mutindu na nge ya kuzinga fwete monisa, mpi ziku yo kemonisaka, nde nge kefula na kulanda lunungu? Mutindu mosi ya kusala yo kele kubakisa na nsadisa ya Biblia “mambu ya mbote ti mambu ya mbi” ntangu nge kebaka badesizio na luzingu. (Tanga Baebreo 5:14.) Mu mbandu, kana nge kele Mukristu ya mekwelaka ntete ve mpi ya melunga na kukwela, keti nge mebakaka lukanu ya ngolo ya kubuya kusala bangwisana ya zola ti konso muntu yina kele ve Mukristu ya mebakaka mbotika? Kana nge kelanda lunungu, nge mebakaka lukanu yina.—1 Kor. 7:39.
6. Kulanda mpenza lunungu ketadilaka inki?
6 Kuvanda muntu ya mbote meswaswana ti kudimona muntu ya mbote to “muntu ya mbote mingi-mingi.” (Lo. 7:16) Yezu kukebisaka na yina metala kudimonisa muntu ya mbote ya mutindu yai sambu na kumonana muntu ya mbote kuluta bankaka. (Mat. 6:1) Kulanda mpenza lunungu ketadilaka ntima, disongidila, kusongisa mabanza, bikalulu, balukanu, mpi bampusa ya mbi. Kana beto landa na kusala mambu yai, ntembe kele ve nde beto tasala ve masumu ya nene. (Tanga Bingana 4:23; fwanisa ti Yakobo 1:14, 15.) Dyaka, Yehowa tasakumuna mpi tasadisa beto na ntangu beto kelanda bikalulu yankaka ya mfunu ya Bukristu.
“Landa . . . Mambu ya Kinzambi”
7. “Mambu ya kinzambi” kele inki?
7 Mambu ya kinzambi ya bo ketubila awa kezola kutuba kudipesa na luzolo yonso mpi kuvanda ya kwikama. Diksionere mosi ya ketendulaka Biblia ketuba nde ngogo ya Kigreki ya bo balulaka “mambu ya kinzambi” ketendula ‘kikalulu na beto ya mbote ya kubika ve nde ata kima mosi kulembisa boma na beto ya Nzambi.’ Mbala mingi bantu ya Izraele vandaka kumonisa ve kudipesa yai, mutindu yo kemonana na kukolama na bo ata na nima ya ntangu yina Nzambi kubasisaka bo na Ezipte.
8. (a) Disumu ya Adami kubasisaka nki ngyufula? (b) Inki mutindu Nzambi kupesaka mvutu na ‘kinsweki yai ya santu’?
8 Bamvula mingi na nima ya kusumuka ya muntu ya kukuka Adami, ngyufula yai mezwaka ntete ve mvutu: “Keti kele ti muntu yina lenda monisa kinzambi ya kukuka?” Na nsungi ya bamvula mingi, ata muntu mosi ve ya masumu mekukaka kuzinga luzingu ya kinzambi ya kukuka. Kansi na ntangu yina yandi ponaka, Yehowa kupesaka mvutu na ‘kinsweki yai ya santu.’ (NW) Yandi katulaka luzingu ya Mwana na yandi mosi kaka ya kubutukaka yina vandaka na zulu, yandi tulaka yo na divumu ya Maria sambu yandi butuka bonso muntu ya kukuka. Na luzingu na yandi ya mvimba na ntoto, tanga mpi lufwa na yandi ya nsoni, Yezu kumonisaka ntendula ya kudipesa na luzolo yonso mpi kuvanda ya kwikama na mambu yonso na Nzambi ya kyeleka. Bisambu na yandi kumonisaka luzitu na yandi sambu na Tata na yandi ya zola yina kele na zulu. (Mat. 11:25; Yoa. 12:27, 28) Yo yina, Yehowa kupesaka Polo mpeve santu na yandi sambu na kutubila “kinzambi” ntangu yandi vandaka kutendula mbandu ya luzingu ya Yezu.—Tanga 1 Timoteo 3:16.
9. Inki mutindu beto lenda landa mambu ya kinzambi?
9 Na luzingu na beto ya bantu ya masumu, beto lenda monisa ve kinzambi ya kukuka. Kansi beto lenda landa yo. Dyambu yai kelombaka nde beto landa mpenza mbandu ya Kristu. (1 Pie. 2:21) Kana beto sala mpidina, beto tavanda ve bonso bantu ya luvunu yina ‘kesongaka na meso ya bantu nde bo kele na kinzambi, kisi na ntima na bo, bo ke buyaka ngolo ya kieleka ya kinzambi.’ (2 Tim. 3:5) Yo ketendula ve nde kinzambi ya kieleka ketadila ve kimuntu ya nganda. Yo ketadilaka yo mpenza. Mu mbandu, yo vanda beto kepona lele ya makwela to lele ya kulwata na ntangu beto kekwenda kusumba bima, mvwatu na beto fwete wakana ntangu yonso ti mambu ya beto ketubaka nde beto “ke zitisaka Nzambi.” (1 Tim. 2:9, 10) Ya kyeleka, kulanda mambu ya kinzambi kelombaka nde beto tadila minsiku ya lunungu ya Nzambi na luzingu na beto ya konso kilumbu.
“Landa . . . Lukwikilu”
10. Inki beto fwete sala sambu na kuvanda ntangu yonso ti lukwikilu ya ngolo?
10 Tanga Roma 10:17. Sambu na kuyedisa mpi kuvanda ntangu yonso ti lukwikilu ya ngolo, Mukristu fwete landa na kuyindulula bakyeleka ya mfunu yina kele na Ndinga ya Nzambi. “Mpika ya kwikama mpi ya mayele” (NW) mebasisilaka beto mikanda mingi ya mbote. Mikanda tatu ya mbote mpenza kele Muntu ya Kuluta Nene ya Ntangu Yonso, Longuka na Longi ya Nene, mpi “ Viens, suis-moi, “ yina bo mebasisaka sambu na kusadisa beto na kuzaba Kristu mbote mpi na kukuka na kulanda mbandu na yandi. (Mat. 24:45-47) Kimvuka ya mpika kebongisaka mpi balukutakanu ya fyoti, ya nene, mpi ya distrike, ebuna mingi na kati na yo ketubilaka ‘mambu ya ketadila Kristo.’ Keti nge kemona mitindu yina nge lenda baka mambote mingi na bangidika yai ntangu nge ketula “dikebi kuluta yina ya beto ketulaka ntete” na mambu yina Nzambi kepesaka?—Baeb. 2:1, NW.
11. Inki mutindu kisambu ti bulemfu kesadisaka beto na kulanda lukwikilu?
11 Kisambu kele kima yankaka ya kesadisaka beto na kuyedisa lukwikilu ya ngolo. Kilumbu mosi balongoki ya Yezu kubondilaka yandi nde: “Yika beto lukwikilu.” Beto mpi lenda bondila Nzambi na kudikulumusa yonso na kuyika beto lukwikilu. (Luka 17:5) Sambu na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo, beto fwete lomba lusadisu ya mpeve santu ya Nzambi, sambu lukwikilu kele kitini ya “mbuma ya mpeve.” (Gal. 5:22, NW) Dyaka, kulemfuka na bansiku ya Nzambi kekumisaka lukwikilu na beto ngolo. Mu mbandu, beto lenda kudipesa na kusala mingi na kisalu ya kusamuna. Ebuna yo lenda natila beto kyese ya mingi. Mpi kana beto keyindulula balusakumunu ya beto kebakaka na ‘kusosa ntete Kimfumu [ya Nzambi] ti mambu yina ya yandi ke zolaka,’ lukwikilu na beto takuma ngolo.—Mat. 6:33.
‘Landa Zola’
12, 13. (a) Nsiku ya mpa ya Yezu kele inki? (b) Na nki mitindu ya mfunu beto fwete landa zola bonso ya Kristu?
12 Tanga 1 Timoteo 5:1, 2. Polo kupesaka bandongisila ya mbote na mutindu yina Bakristu fwete monisa zola na kati na bo. Kinzambi na beto fwete pusa beto mpi na kulemfuka na nsiku ya mpa ya Yezu ya ‘kuzolana beto na beto’ mutindu yandi zolaka beto. (Yoa. 13:34) Ntumwa Yoane kutubaka nde: “Kana muntu kele mvwama, ebuna yandi me mona nde mpangi na yandi ke na kima ve kansi yandi me buya na kusadisa yandi, nki mutindu yandi lenda tuba nde yandi ke zolaka Nzambi?” (1 Yoa. 3:17) Keti nge lenda yindula bambala yina nge memonisaka zola na bisalu?
13 Mutindu yankaka ya beto kelandaka zola kele kuvanda bantu ya kelolulaka, kansi ve bantu ya kekangilaka bampangi na bo kimbeni. (Tanga 1 Yoane 4:20.) Beto kezolaka kulanda ndongisila yai ya kupemama: “Kana muntu mosi na kati na beno ke na mambu na muntu ya nkaka, mbote yandi kukanga ntima, yandi kulolula yandi. Beno fweti lolula bantu ya nkaka na kati na beno mutindu Mfumu Yesu mpi me lolulaka beno.” (Kol. 3:13) Keti kele ti muntu mosi na kati ya dibundu yina nge lenda sadila ndongisila yai? Keti nge talolula yandi?
‘Landa Kukanga Ntima’
14. Inki dilongi beto kebaka na dibundu ya Filadelfia?
14 Kusala ngolo sambu na kulungisa lukanu mosi ya ntangu fyoti kele ve pete, kansi yo kele nkutu mpasi mingi kana lukanu yango kele mpenza mpasi na kulungisa to kelomba mambu mingi kuluta mutindu beto yindulaka. Ya kyeleka, kulanda lukanu ya luzingu ya mvula na mvula kelombaka kukanga ntima. Mfumu Yezu kuzabisaka dibundu ya Filadelfia nde: “Mono songaka nge na kukanga ntima, ebuna nge mpi kangaka ntima; yo yina, mono mpi ta keba nge . . . na ntangu yina ya mpasi.” (Kus. 3:10) Ya kyeleka, Yezu kulongaka mfunu ya kukanga ntima, kikalulu yina kesadisaka beto na kuyambula ve ntangu beto kekutana ti bampasi mpi bampukumuna. Yo fwete vanda nde bampangi ya dibundu ya Filadelfia ya mvu-nkama ya ntete kumonisaka kikalulu ya kukanga ntima ntangu bo kutanaka ti mimekamu mingi. Yo yina, Yezu kundimisaka bo nde yandi tasadisa bo na mumekamu ya ngolo yina takwisa.—Luka 16:10.
15. Yezu kulongaka nki na yina metala kukanga ntima?
15 Yezu kuzabaka nde bampangi na bo yina kele ve Bakristu ti bantu yonso zolaka kumenga balongoki na yandi, yo yina na baokazio kiteso ya zole, yandi syamisaka bo na bangogo yai: “Muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka, yandi ta guluka.” (Mat. 10:22; 24:13) Yezu kumonisaka mpi mutindu balongoki na yandi lenda baka kikesa ya bo zolaka kuvanda na yo mfunu sambu na kukanga ntima na ntangu yina. Na mbandu mosi, yandi fwanisaka ntoto ya matadi ti bantu yina “ke ndimaka [nsangu ya Nzambi] na kiese” kansi bo kebuyaka yo ntangu bo kekutanaka ti mimekamu ya lukwikilu. Yandi fwanisaka balongoki na yandi ya kwikama ti ntoto ya mbote sambu bo “ke landaka” nsangu ya Nzambi mpi bo ‘kebutaka bambuma’ ti kukanga ntima.—Luka 8:13, 15.
16. Inki ngidika ya zola mesadisaka bamilio ya bantu na kukanga ntima?
16 Keti nge memona kinsweki ya kukanga ntima? Beto fwete “landaka” nsangu ya Nzambi, mpi kutanina yo na ntima ti na mabanza na beto. Kuvanda ti Les Saintes Écritures —Traduction du monde nouveau na bandinga mingi kesadisaka na kusala mutindu yina, sambu mbalula yai ya Biblia kele ya sikisiki mpi mpasi ve na kutanga. Kuyindulula kitini mosi ya Ndinga ya Nzambi konso kilumbu tasadisa beto na kuzwa kikesa ya beto kele na yo mfunu sambu na kulanda na kubuta mbuma ti kukanga ntima.—Nk. 1:1, 2.
‘Landa Kikalulu ya Pima’ mpi Ngemba
17. (a) Sambu na nki ‘kikalulu ya pima’ kele mfunu? (b) Inki mutindu Yezu kumonisaka nde yandi vandaka muntu ya pima?
17 Ata muntu mosi ve kesepelaka nde bo funda yandi sambu na mambu ya yandi tubaka to salaka ve. Mbala mingi kana bo mekusila bo makambu, bantu kebuyaka na makasi yonso. Yo kele mbote mpenza na kumonisa ‘kikalulu ya pima’! (Tanga Bingana 15:1.) Yo kelombaka kikesa mingi sambu na kuvanda ya pima kana bo kekusila beto makambu. Yezu Kristu kubikaka mbandu ya mbote na dyambu yai. “Ntangu bo fingaka yandi, yandi vutulaka mafingu yina ve; ntangu bantu ya nkaka pesaka yandi mpasi, yandi bangikaka bo ve, kansi yandi tulaka ntima na Nzambi yina ke sambisaka bantu mbote-mbote.” (1 Pie. 2:23) Na dyambu yai, beto lenda vingila ve na kusala mpenza bonso Yezu, kansi beto lenda sala kikesa sambu na kutomisa kiteso yina beto kemonisaka kikalulu ya pima.
18. (a) Kikalulu ya pima kesadisaka na kusala nki mambu ya mbote? (b) Inki kikalulu yankaka Masonuku kesyamisa beto na kulanda?
18 Na mbandu ya Yezu, ‘konso ntangu beto fweti vanda ya kuyilama na kupesa mvutu’ na bantu yina keyulaka kikuma ya lukwikilu na beto, ‘kansi beto fwete sala yo na malembe ti na luzitu.’ (1 Pie. 3:15, 16) Ee, kuvanda ti kikalulu ya pima lenda kanga nzila sambu kuswaswana ya mabanza kunata ve na kuswana ya ngolo, yo vanda ti bantu ya beto kekutana ti bo na kisalu ya kusamuna to ti bampangi-Bakristu. (2 Tim. 2:24, 25) Kikalulu ya pima kesadisaka na kuvanda na ngemba. Ziku kikuma yo yina, na mukanda na yandi ya zole na Timoteo, Polo kutangaka “ngemba” na kati ya bikalulu ya beto fwete landa. (2 Tim. 2:22; fwanisa ti 1 Timoteo 6:11.) Ya kyeleka, “ngemba” kele kikalulu yankaka yina Masonuku kesyamisa beto na kulanda.—Nk. 34:15; Baeb. 12:14.
19. Na nima ya kutadila bikalulu ya Bukristu nsambwadi, inki kele lukanu na nge, mpi sambu na nki?
19 Beto metadila na bunkufi bikalulu nsambwadi ya Bukristu yina Biblia kesyamisa beto na kulanda: lunungu, mambu ya kinzambi, lukwikilu, zola, kukanga ntima, kikalulu ya pima, mpi ngemba. Yo kele lusakumunu ya nene mpenza sambu na konso dibundu ntangu bampangi ya babakala ti ya bankento kesalaka kikesa sambu na kumonisa mbote-mbote bikalulu yai ya mfunu! Dyambu yai tapesa Yehowa lukumu mpi tapesa yandi nzila na kuyidika konso muntu na kati na beto sambu na lukumu na yandi.
Bangindu ya Kuyindulula
• Yo kelombaka nki sambu na kulanda lunungu mpi mambu ya kinzambi?
• Inki tasadisa beto na kulanda lukwikilu ti kukanga ntima?
• Inki mutindu zola fwete vanda ti bupusi na bangwisana na beto ti bankaka?
• Sambu na nki beto fwete landa kikalulu ya pima ti ngemba?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Yezu kukebisaka na yina metala kudimonisa muntu ya mbote sambu na kuyitukisa bantu
[Kifwanisu ya kele na lutiti 21]
Beto lenda landa lukwikilu kana beto keyindulula bakyeleka ya Ndinga ya Nzambi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]
Beto lenda landa zola ti kikalulu ya pima