“Bisalu ya Nene ya Nzambi” Kepesaka Beto Kikesa
“Beto ke wa bo ke zabisa beto na bandinga na beto yonso bisalu ya nene ya Nzambi!”—BISALU 2:11.
1, 2. Inki dyambu ya kuyituka kusalamaka na Yeruzalemi na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B.?
NA LUMINGU mosi penepene na nsuka ya printemps na suka na mvu 33 ya T.B., dyambu mosi ya kuyituka kusalamaka na kimvuka mosi ya balongoki ya Yezu, ya babakala ti ya banketo, yina kuvukanaka na kisika mosi ya kingenga na Yeruzalemi. “Na mbala mosi, makelele bonso mupepe ya ngolo katukaka na zulu, yo kwisa kufuluka na nzo yina yonso ya bo vandaka. Baludimi kwisaka kumonika na bo bonso baludimi ya tiya. . . . Bo yonso fulukaka na Mpeve ya Nzambi, ebuna bo yantikaka kutuba na bandinga ya nkaka.”—Bisalu 2:2-4, 15.
2 Kibuka mosi ya nene kuvukanaka na ntwala ya nzo. Na kati na bo kuvandaka ti Bayuda yina kubutukaka na bansi ya banzenza, “bantu ya kinzambi” yina kwisaka na Yeruzalemi sambu na kuta nkinsi ya Pantekoti. Bo yitukaka mingi sambu konso muntu na kati na bo kuwaka balongoki ketubila “bisalu ya nene ya Nzambi” na ndinga ya bwala na yandi. Sambu bantu yonso yina vandaka kutuba vandaka bantu ya Galilea, inki mutindu yo lendaka kusalama?—Bisalu 2:5-8, 11.
3. Inki nsangu ntumwa Piere kuzabisaka bantu na Pantekoti?
3 Ntumwa Piere kuvandaka mosi na kati ya bantu yina ya Galilea. Yandi tendulaka nde na bamposo ya mekatuka kuluta, bantu ya kukonda lunungu kufwaka Yezu Kristu. Kansi, Nzambi kutedimisaka Mwana na yandi na lufwa. Na nima, Yezu kumonikaka na balongoki na yandi mingi, bonso Piere ti balongoki yina kuvandaka pana. Bilumbu kumi kulutaka banda Yezu kumataka na zulu. Yandi muntu kutyamuninaka balongoki na yandi mpeve santu. Keti yo vandaka na ntendula sambu na bantu yina vandaka kuta feti ya Pantekoti? Ee, yo vandaka mutindu yina. Lufwa ya Yezu kukangudilaka bo nzila ya kuzwa ndolula ya masumu na bo mpi ya kubaka ‘makabu ya Mpeve-Santu’ kana bo tula lukwikilu na yandi. (Bisalu 2:22-24, 32, 33, 38) Kansi nki bantu kusalaka ntangu bo waka “bisalu ya nene ya Nzambi”? Mpi nki mutindu disolo yai lenda sadisa beto na kutadila kisalu ya beto mosi kesadila Yehowa?
Yo Pusaka Bo na Kubaka Lukanu!
4. Inki mbikudulu ya profete Yoele kulunganaka na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B.?
4 Ntangu bo bakaka mpeve santu, na mbala mosi, balongoki yina kuvandaka na Yeruzalemi yantikaka kulonga nsangu ya luguluku na bantu yankaka, ntetentete na bantu yina kuvukanaka na suka yina. Kisalu na bo ya kusamuna kulungisaka mbikudulu mosi ya nene, yina Yoele, mvwana ya Petuele kusonikaka bamvu-nkama nana na ntwala: “Mono ta panza Mpeve na mono na zulu ya bantu yonso. Bana na beno ya babakala ti ya bankento ta kuma baprofete na mono, bantu na beno ya kununa ta lalaka bandosi, ebuna bana-babakala na beno ta monaka mambu na bambona-meso. Na bilumbu yina mono ta panza Mpeve na mono ata na zulu ya babakala to ya bankento yina ke sadilaka bantu ya nkaka kisalu. . . . Na nima, kilumbu na mono Mfumu Nzambi ta kwisa, kilumbu ya nene ti ya boma.”—Yoele 1:1; 3:1, 2, 4; Bisalu 2:17, 18, 20.
5. Kiprofete ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kutendula inki? (Tala noti.)
5 Keti yo ketendula nde Nzambi zolaka kukumisa bantu yonso baprofete na ntangu yina, babakala ti bankento, mutindu Davidi, Yoele, mpi Debora kuvandaka, mpi kusadila bo sambu na kutuba mambu takwisa na ntwala? Ve. Kiprofete yina ‘bana ya babakala ti ya bankento, bantu ya kisalu ya babakala ti ya bankento’ yina Bakristu zolaka kusala vandaka kutendula nde mpeve ya Yehowa zolaka kupesa bo ngolo ya kutuba “bisalu ya nene ya Nzambi” yina Yehowa mesalaka ti yina yandi tasala na bilumbu kekwisa. Disongidila, bo zolaka kukuma binati-nsangu ya Muntu ya Kuluta Kuzanguka.a Kansi, bantu kusalaka inki?—Baebreo 1:1, 2.
6. Na nima ya kuwa diskure ya Piere, inki lukanu bantu mingi kubakaka?
6 Ntangu bantu kuwaka ntendula yina Piere kupesaka, bamingi kubakaka lukanu. Bo “ndimaka malongi” mpi “bo bakaka mbotika. Kilumbu yina, kiteso ya bantu mile tatu kumaka bakristo.” (Bisalu 2:41) Sambu bantu yango kuvandaka Bayuda mpi baprozelite, bo vandaka dezia ti nzayilu ya kisina ya Masonuku. Nzayilu yina ti lukwikilu na bo na mambu yina Piere kulongaka bo, kupesaka bo fondasio ya kubakila mbotika “na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.” (Matayo 28:19) Na nima ya mbotika na bo “bo vandaka kutula ngolo sambu na kuwa malongi ya bantumwa.” Bo yantikaka kuzabisa mbala mosi lukwikilu na bo ya mpa na bantu yankaka. Ya kyeleka, “konso kilumbu bo vandaka kukutakana na ntima mosi na Nzo-Nzambi ya Bayuda. . . . Bo vandaka kukumisa Mfumu Nzambi, bantu yonso mpi vandaka kuzola bo.” Inki vandaka mbuma ya kisalu yai ya kuta kimbangi? “[Yehowa] vandaka kuyika bo bantu ya nkaka yina ya yandi vandaka kugulusa.” (Bisalu 2:42, 46, 47) Mabundu ya Bukristu kukumaka mingi na bansi mingi yina Bakristu yai ya mpa vandaka kuzinga. Ntembe kele ve nde kuyela yai kumonanaka mpi sambu na kikesa na bo ya kusamuna ‘Nsangu ya Mbote’ ntangu bo vutukaka na babwala na bo.—Kolosai 1:23.
Ndinga ya Nzambi Kele Ngolo
7. (a) Inki kebendaka bantu ya makanda yonso na organizasio ya Yehowa bubu yai? (b) Inki kesonga nge nde kuyela lenda kuma mingi na bilanga na ntoto ya mvimba mpi na kisika ya nge kezingaka? (Tala noti.)
7 Inki beto lenda tuba sambu na bantu yina kele na nzala ya kukuma bansadi ya Nzambi bubu yai? Bo mpi fwete longuka Ndinga ya Nzambi na dikebi yonso. Kana bo sala mutindu yina, bo tazaba Yehowa, Nzambi yina ‘ke zolaka bantu ti kuwila bo mawa; yina ke waka makasi nswalu ve kansi yina ke songaka kaka mambote na yandi. Yandi ke salaka mambu yonso ya yandi ke tubaka.’ (Kubasika 34:6; Bisalu 13:48) Bo tabakisa mpi ngidika ya kitoko ya nkudulu yina Yehowa mebongisaka na nzila ya Yezu Kristu, yina kutyamunaka menga yina lenda katula bo na masumu. (1 Yoane 1:7) Bo kevandaka dyaka na kyese ya kuzaba lukanu ya Nzambi ya ‘kutedimisa bantu ya mbote ti bantu ya mbi na lufwa.’ (Bisalu 24:15) Ntima na bo kekumaka kuzola mingi kibeni Nto ya ‘bisalu yai ya nene,’ mpi yo kepusaka bo na kusamuna bakyeleka yai ya kitoko. Na nima, bo kekudipesaka na Nzambi, bo kebakaka mbotika mpi bo kelandaka na “kuyela na nzayilu ya kyeleka ya Nzambi.”b—Kolosai 1:10b, NW; 2 Korinto 5:14.
8-10. (a) Inki mutindu eksperiansi ya Mukristu mosi ya nkento kendimisa nde Ndinga ya Nzambi ‘kele ngolo’? (b) Eksperiansi yai melonga nge nki sambu na Yehowa mpi mutindu na yandi ya kutadila bansadi na yandi? (Kubasika 4:12)
8 Nzayilu yina bansadi ya Nzambi kebakaka na kulonguka ya Biblia kevandaka ve ya zuluzulu. Nzayilu yai kesimbaka ntima na bo, yo kebalulaka mutindu na bo ya kuyindula, mpi yo kekotilaka bo mpenza. (Baebreo 4:12) Mu mbandu, nkento mosi na zina ya Camille, vandaka kusala kisalu ya kusadisa minunu. Mosi na kati ya bakiliya na yandi na zina ya Marta kuvandaka Mbangi ya Yehowa. Sambu maladi ya kuvidisa mabanza vandaka kupesa Marta mpasi mingi, yo vandaka mfunu nde bo tudila yandi dikebi ntangu yonso. Yo vandaka kulomba nde bo yibusa yandi nde yandi fwete dya, to nkutu kumina madya na yandi. Kansi, kuvandaka ti dyambu mosi ya Marta vandaka kuvila ve ata fyoti, mutindu beto tamona yo.
9 Kilumbu mosi, Marta kumonaka Camille kedila sambu na mwa makambu ya metala yandi mosi yina vandaka kupesa yandi mpasi. Marta kusimbaka Camille mpi yandi lombaka nde yandi longuka Biblia ti yandi. Kansi, keti muntu bonso Marta lendaka kulonguka Biblia ti muntu yankaka? Ee, yandi lendaka kusala yo! Ata yandi vandaka kuyibuka dyaka ve mambu mingi, Marta kuvilaka ve Nzambi na yandi ya nene; yandi vilaka mpi ve bakyeleka ya kitoko yina yandi longukaka na Biblia. Na ntangu ya kulonguka, Marta kulombaka Camille na kutanga konso paragrafe, kusosa baverse na Biblia, kutanga bangyufula yina vandaka na nsi ya lutiti, mpi kupesa mvutu na konso ngyufula. Bo salaka yo mwa bilumbu, mpi ata Marta vandaka kubela, Camille kuyelaka na nzayilu ya Biblia. Marta kubakisaka nde yo kelomba nde Camille kuvukana ti bantu yankaka ya kezolaka kusadila Nzambi. Yo yina, yandi pesaka longoki na yandi lele ti sapatu, sambu Camille kuvanda ti kima ya mbote ya kulwata ntangu yandi takwenda mbala ya ntete na lukutakanu na Nzo ya Kimfumu.
10 Dikebi ya zola, mbandu, mpi kundima ya Marta kusimbaka ntima ya Camille. Yandi bakisaka nde mambu yina Marta vandaka kulonga yandi na Biblia vandaka na mfunu mingi, ata Marta vandaka kuyibuka dyaka ve mambu mingi, yandi vilaka ve yina yandi longukaka na Masonuku. Na nima, ntangu bo tindaka Camille na kisika yankaka, yandi bakisaka nde yo vandaka ntangu ya yandi fwete baka lukanu. Sambu na mbala ya ntete, yandi kwendaka na Nzo ya Kimfumu, yandi lwataka lele ti sapatu yina Marta kupesaka yandi, mpi yandi lombaka na kulonguka Biblia. Camille kuyelaka mbote mpi yandi bakaka mbotika.
Yo Kepusaka Beto na Kuzitisa Minsiku ya Yehowa
11. Katula kuvanda kikesa na kisalu ya kusamuna, inki mutindu beto lenda monisa nde nsangu ya Kimfumu mesimbaka ntima na beto?
11 Bubu yai, Bambangi ya Yehowa kuluta bamilio sambanu, yina kele bonso Marta mpi bubu yai Camille, kele na kulonga “Nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu” na inza ya mvimba. (Matayo 24:14; 28:19, 20) Bonso Bakristu ya mvu-nkama ya ntete, “bisalu ya nene” ya Nzambi mesimbaka mpenza ntima na bo. Bo kele na ntonda sambu na lukumu ya bo kevandaka na yo ya kunata zina ya Yehowa mpi mutindu yandi mepesaka bo mpeve na yandi. Yo yina, bo kesalaka ngolo na “kuzinga mutindu [Yehowa] ke zolaka ti kupesa yandi kiese na mambu yonso,” bo kesadilaka minsiku ya Nzambi na luzingu na bo yonso. Yo vanda na kulwata to na kudiyidika, bo kezitisaka minsiku ya Nzambi.—Kolosai 1:10a; Tito 2:10.
12. Inki ndongisila ya sikisiki yina metala kulwata ti kudiyidika kele na 1 Timoteo 2:9, 10?
12 Ya kyeleka, Yehowa metulaka minsiku ya kufwana yina metala mutindu ya kudiyidika. Ntumwa Polo kutubilaka mwa mambu ya Nzambi kelombaka na dyambu yai. “Mono zola mpi nde bankento kulwata bilele na bo na mutindu mosi ya mbote, bo lwata bima na bo ya kitoko mpi na mutindu mosi ya mbote ti ya kukonda lulendo. [“Yo vanda ve na mitindu ya kutunga nsuki, ti wolo to mayaka to bilele ya ntalu,” NW]. Kansi bo sala bisalu ya mbote yina lunga kusala bankento yina ke kudisongaka nde bo ke zitisaka Nzambi.”c Bangogo yai kelonga beto inki?—1 Timoteo 2:9, 10.
13. (a) ‘Kulwata bilele na mutindu mosi ya mbote’ ketendula inki? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde minsiku ya Yehowa kevandaka mpasi ve na kulanda?
13 Polo kemonisa nde Bakristu fwete “kulwata bilele na bo na mutindu mosi ya mbote.” Bo fwete monanaka ve bisakasaka. Bantu yonso, ata bayina kele bansukami, lenda sadila minsiku yai ya mbote na kuzikisaka kana bilele na bo kele bunkete mpi kana bantu yankaka kemonaka yo mbote. Mu mbandu, konso mvula Bambangi ya Yehowa ya bansi ya Amerika ya Sudi ketambulaka bakilometre mingi na mfinda mpi na nima bo kesalaka nzyetelo ya bantangu mingi na bwatu sambu na kukwenda na lukutakanu ya distrike. Yo kesalamaka mingi nde muntu kubwa na masa to nti kubenda lele ya muntu mpi kupasula yo na ntangu bo ketambula. Ebuna kana bo mekuma na kisika yina lukutakanu tasalama, bo kemonanaka bunkete ve. Kansi, bo kebakaka ntangu sambu na kutula babuto, kuyidika batireti, mpi kuyobisa ti kugoma bilele yina bo talwata na lukutakanu. Bo kevandaka na kyese sambu na imvitasio na bo ya kudya na mesa ya Yehowa, mpi bo kezolaka kulwata mbote.
14. (a) Kulwata ‘na mutindu mosi ya mbote ti ya kukonda lulendo’ ketendula inki? (b) Kulwata bonso bantu ya ‘kezitisaka Nzambi’ ketendula nki sambu na beto?
14 Polo kumonisaka dyaka nde beto fwete lwata ‘na mutindu mosi ya mbote ti ya kukonda lulendo.’ Yo ketendula nde beto fwete lwataka ve sambu na kudisonga, bisakasaka, sambu na kutedimisa bantu mpusa ya bizumba, kubika bitini ya nitu ya nsoni na nganda, to kulutisa ndilu na kulwata. Dyaka, beto fwete lwata na mutindu yina kemonisa nde ‘beto kezitisaka Nzambi.’ Keti mambu yai kepusa beto ve na kuyindula? Yo ketendula ve nde beto fwete lwataka mbote kaka na ntangu beto kekwenda na lukutakanu ya dibundu kansi bantangu yankaka ve. Kudiyidika na beto fwete vandaka ntangu yonso ya luzitu ti ya lukumu sambu beto kele Bakristu mpi baministre ntangu yonso. Yo kele pwelele nde bilele na beto ya kisalu ti ya nzo-nkanda fwete wakana ti kisalu yina beto tasala. Ata mpidina, kulwata na beto fwete vandaka ya kukonda lulendo mpi ya lukumu. Kana kulwata na beto kemonisa ntangu yonso nde beto kekwikilaka na Nzambi, beto tavandaka ve na dute na kuta kimbangi ya dibaku ya mbote sambu beto kewa nsoni nde kulwata na beto kele ya mbi.—1 Piere 3:15.
‘Beno Zola Ve Luzingu ya Nsi-Ntoto’
15, 16. (a) Sambu na nki yo kele mfunu nde beto buya kulanda mbandu ya kulwata ti ya kudiyidika ya inza? (1 Yoane 5:19) (b) Sambu na nki kikuma ya mbote beto fwete buya kulanda midele ya bilele mpi kudiyidika ya kelumaka ngala na nima yo nzyuluka?
15 Ndongisila yina kele na 1 Yoane 2:15, 16 kepesa beto mpi lutwadisu na yina metala mutindu na beto ya kulwata mpi ya kudiyidika. Beto ketanga nde: “Beno zola ve luzingu ya nsi-ntoto ti bima yonso kele awa na nsi-ntoto. Kana muntu ke zolaka luzingu ya nsi-ntoto, yandi ke zolaka Tata Nzambi ve. Sambu bima yai yonso kele awa na nsi-ntoto: bima yina ya nitu na beto ti meso na beto ke monaka nzala na yo ti bima yina ya beto ke tulaka lulendo sambu na yo, bima yai yonso ke katukaka na Tata Nzambi ve kansi yo ke katukaka awa na nsi-ntoto.”
16 Ndongisila yai mekwisa kibeni na ntangu ya mbote! Na nsungi yai ya bupusi ya banduku mekuma ngolo mingi, beto fwete pesa ve nzila nde inza kusonga beto mutindu ya kulwata. Midele ya bilele mpi ya kudiyidika mebebaka kibeni na bamvula yai. Ata mutindu ya kulwata yina bantu ya mumbongo mpi ya lukumu kemonaka mbote kepesaka ve ntangu yonso mbandu ya mbote yina Bakristu lenda landa. Yai kele kikuma yankaka ya kepusa beto ntangu yonso na kukonda ‘kulanda bikalulu ya bantu ya ntangu yai’ kana beto kezola kulemfuka na minsiku ya Nzambi mpi ‘kuzitisa malongi yina ke tadila Ngulusi na beto Nzambi.’—Roma 12:2; Tito 2:10.
17. (a) Inki bangyufula beto lenda tadila ntangu beto kezola kusumba lele to kupona modele mosi? (b) Sambu na nki bamfumu ya mabuta fwete tulaka dikebi na kulwata ya mabuta na bo?
17 Na ntwala ya kusumba lele, yo kele mayele nge kudiyula nde: ‘Sambu na nki mu mesepela na modele yai? Keti yo kele bonso ya vedete mosi ya mezabanaka mingi, yina mono kezolaka? Keti bo salaka yo sambu na bantu yina kesalaka mubulu na babalabala to sambu na kimvuka ya bantu yina kevandaka na mpeve ya kimpwanza ti ya kukolama?’ Beto fwete tala mpi mbotembote lele yango. Kana yo kele robe to zipi, keti nda na yo kele ya kufwana? Keti nene na yo kele ya kufwana? Keti lele yango kele na bukatikati, ya mbote, mpi ya lukumu, to yo kele bilele yina kekangaka nitu, yina ketedimisaka mpusa ya bizumba, to yo ke bisakasaka? Kudiyula nde: ‘Keti lele yai tabudisa bantu dibaku ntangu mu talwata yo?’ (2 Korinto 6:3, 4) Sambu na nki beto fwete tadila dyambu yai mbotembote? Sambu Biblia ketuba nde: “Kristo vandaka kusosa ve kumona kiese kaka yandi mosi.” (Roma 15:3) Bamfumu ya mabuta yina kele Bakristu fwete tulaka dikebi na kulwata ya mabuta na bo. Luzitu yina bamfumu ya mabuta kevandaka na yo na Nzambi ya lukumu yina bo kesambilaka, fwete pusa bo na kukonda kuvanda na dute na kupesa ndongisila yina muntu lenda kakula ve mpi ya zola ntangu yo kelomba kusala yo, sambu na kumonisa luzitu na Nzambi ya lukumu yina bo kesambilaka.—Yakobo 3:13.
18. Inki kepusa nge na kutula dikebi mingi na kulwata mpi kudiyidika na nge?
18 Nsangu ya beto kesamunaka kekatukaka na Yehowa, yina kele mbandu ya kuluta nene ya lukumu mpi ya busantu. (Yezaya 6:3) Biblia kesyamisa beto na kulanda mbandu na yandi sambu beto “kele bana yina ya Nzambi ke zolaka.” (Efezo 5:1) Kulwata ti kudiyidika na beto lenda monisa Tata na beto ya zulu na mutindu mosi ya mbote to ya mbi. Yo kele kyeleka nde beto kezola kibeni kupesa ntima na yandi kyese!—Bingana 27:11.
19. Inki balusakumunu beto kebakaka na ntangu beto kezabisaka “bisalu ya nene ya Nzambi” na bantu yankaka?
19 Nge kekudiwa nki mutindu sambu na “bisalu ya nene” ya Nzambi ya nge melonguka? Ya kyeleka, beto kele na ntonda kibeni mutindu beto melongukaka kyeleka! Nzambi kelolulaka masumu na beto sambu beto kekwikilaka na menga ya Yezu Kristu yina kutyamukaka. (Bisalu 2:38) Yo yina beto ketubaka kukonda mpasi na ntwala ya Nzambi. Beto kebangaka ve lufwa bonso bantu ya kukonda kivuvu. Kansi, Yezu mendimisaka beto nde “bantu yonso yina me fwaka kele na maziamu, bo ta wa ndinga na yandi; ebuna bo ta basika.” (Yoane 5:28, 29) Yehowa kuvandaka kibeni na luzolo ya mbote sambu na kusonga beto mambu yai yonso. Dyaka, yandi mepesaka beto mpeve na yandi. Yo yina, ntonda sambu na makabu yai yonso ya mbote fwete pusa beto na kuzitisa minsiku na yandi ya nene mpi na kupesa yandi lukumu na kikesa yonso, na kuzabisa bantu yankaka “bisalu ya nene” ya Nzambi.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Ntangu Yehowa kuponaka Moize ti Aroni na kutubila bantu na yandi, Yandi zabisaka Moize nde: “Mono ke tula nge bonso Nzambi na meso na yandi, ebuna mbuta na nge Aroni ta tubaka na yandi bonso profete na nge.” (Kubasika 7:1) Kiprofete ya Aroni kuvandaka ve ya kutuba mambu yina takwisa na ntwala, kansi yandi kukumaka kinati-ndinga ya Moize.
b Na kati ya bantu mingi yina kuvandaka na nkinsi ya Madya ya Nkokila ya Mfumu ya konso mvula yina kusalamaka na Marsi 28, 2002, bamilio mingi na kati na bo kesadila ntete ve Yehowa. Beto kesamba na mpila nde ntima ya bantu mingi yai ya kesepela na kyeleka kupusa bo na kubaka lukumu ya kuvanda bansamuni ya nsangu ya mbote.
c Ata Polo kutubilaka Bakristu ya bankento, minsiku yango ketadila mpi babakala ti batoko.
Inki Mutindu Nge Tavutula?
• Inki “bisalu ya nene” ya Nzambi bantu kuwaka na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., mpi nki bo salaka?
• Inki mutindu muntu kekumaka longoki ya Yezu Kristu, mpi kuvanda longoki ketendula inki?
• Sambu na nki yo kele mfunu nde beto tula dikebi na kulwata mpi kudiyidika na beto?
• Inki mambu beto fwete tadila ntangu beto kepona lele to modele ya mefwana sambu na beto?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 29]
Piere kutubaka nde Yezu kutelemaka na lufwa
[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]
Keti kimuntu na nge kemonisaka mbotembote Nzambi ya nge kesambilaka?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 32]
Bibuti yina kele Bakristu fwete tula dikebi mingi na kulwata ya mabuta na bo