“Ata Yandi Me Fwaka, Yandi Ke Landa Kutuba”

ABELE ke tala mutindu kibuka na yandi ya mameme ke dia na pima yonso na lueka ya ngumba. Ziku yandi ke tala kaka ve mameme na yandi yina ke dia, kansi ke tala mpi na ntama kisika nsemo mosi ke ngenga. Yandi zabaka nde kisika yina, mbele ya tiya vandaka kupela na kibende na yo mpi yo vandaka kubaluka ntangu yonso sambu muntu kukota ve na kilanga ya Edeni. Na luyantiku, bibuti na yandi vandaka kuzinga kuna, kansi ntangu yai bo ti bana na bo lendaka kukota diaka ve kuna. Meka kumona na mabanza mutindu mupepe ya nkokila ke nikisa nsuki ya Abele ntangu yandi ke tala na zulu mpi ke yindula Ngangi na yandi. Keti bangwisana yina vandaka na kati ya Nzambi ti bantu lendaka kuvutuka diaka? Abele vandaka mpenza na mpusa yina.

Bubu yai Abele ke tuba na nge. Keti nge lenda widikila yandi? Nge lenda tuba nde diambu ya mutindu yina lenda salama ve. Nkutu, mwana yai ya zole ya Adami me fwaka tuka ntama. Mikwa na yandi me vukanaka ti ntoto mpi yo me kumaka mfututu bamvu-nkama pene-pene ya 60 me luta. Na yina me tala bafwa, Biblia ke longaka nde: “Bantu ya kufwa kuzaba kima ve.” (Longi 9:5, 10) Diaka, Abele me tubaka ata ngogo mosi ve ya beto lenda mona na Biblia. Ebuna, nki mutindu yandi lenda tuba na beto?

Na ngolo ya mpeve, ntumwa Polo tubaka sambu na Abele nde: “Ata yandi me fwaka, yandi ke landa kutuba.” (Baebreo 11:4) Abele ke tuba na nzila ya inki? Na nzila ya lukwikilu. Abele vandaka muntu ya ntete yina monisaka kikalulu yai ya mfunu. Sambu yandi monisaka lukwikilu na kikesa yonso, yandi kele mbandu ya mbote yina beto lenda landa bubu yai. Kana beto landa mbandu ya lukwikilu na yandi, yo ta vanda bonso nde Abele ke tuba na beto.

Kansi, inki beto lenda longuka na mbandu ya Abele mpi ya lukwikilu na yandi ntangu Biblia ke tuba mambu mingi ve sambu na yandi? Bika beto tadila yo.

Ntangu Abele butukaka, bantu ya ntete yina Nzambi gangaka yantikaka kuzinga ntama mingi ve. Bamvu-nkama na nima, Yezu tubaka sambu na Abele bonso muntu yina zingaka na nsungi ya “luyantiku ya luzingu ya bantu.” (Luka 11:50, 51) Yo ke pwelele nde, Yezu vandaka kutubila bantu yina kele ti kivuvu nde Nzambi ta katula bo na kimpika ya masumu. Ata Abele vandaka muntu ya iya, yo ke monana nde yandi vandaka muntu ya ntete yina Nzambi katulaka na kimpika.a Yo ke pwelele nde, Abele yelaka ve na kati ya bantu yina vandaka ti bupusi ya mbote.

Ata nsi-ntoto vandaka ntete na luyantiku, bantu yantikaka dezia kukutana ti bampasi. Ntembe kele ve nde bibuti ya Abele, Adami ti Eva, vandaka kitoko mpi ngolo. Kansi, bo salaka kifu ya nene mpenza na luzingu na bo mpi bo zabaka yo. Na luyantiku, bo vandaka bantu ya kukuka mpi ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula. Na nima, bo kolamaka na Yehowa Nzambi mpi yandi kulaka bo na paladisu, kisika yina bo vandaka kuzinga na kilanga ya Edeni. Sambu bo tulaka bampusa na bo mosi na ntwala ya mambu yonso​—ata nkutu bampusa ya bana na bo​—bo kumaka bantu ya kukonda kukuka mpi vidisaka luzingu ya mvula na mvula.​—Kuyantika 2:15–3:24.

Sambu bo kumaka kuzinga na nganda ya kilanga ya Edeni, luzingu ya Adami ti Eva kumaka ya mpasi. Ata mpidina, bo butaka mwana na bo ya ntete, pesaka yandi zina Kaini disongidila “Kima Mosi ya Bo Me Buta,” mpi Eva tubaka nde: “Na nsadisa ya Mfumu Nzambi mono me buta bakala.” Bangogo ya Eva ke monisa nde, ziku yandi vilaka ve lusilu yina Yehowa pesaka na kilanga ya Edeni, ntangu yandi tubaka nde nkento mosi zolaka kubuta “nkuna” yina kilumbu mosi zolaka kufwa muntu ya mbi yina pusaka Adami ti Eva na kuvila nzila. (Kuyantika 3:15; 4:1, Nzambi Ngungudi ya Bantu na Yandi) Keti Eva yindulaka nde yandi vandaka nkento yina mbikudulu tubilaka mpi nde Kaini vandaka “nkuna” ya lusilu?

Kana yo kele mpidina, yandi kudikusaka. Diaka, kana Adami ti Eva kotisaka mabanza yina na ntu ya Kaini ntangu yandi vandaka kuyela, ntembe kele ve nde bo kumisaka muntu yina ya kukonda kukuka lulendo ya mpamba. Na nima, Eva butaka mwana ya zole ya bakala, kansi ata kisika mosi ve ke monisa nde yandi kumisaka yandi mutindu yandi kumisaka Kaini. Bo pesaka yandi zina Abele, yina ziku ke tendula “Mupepe” to “Mpamba.” (Kuyantika 4:2) Keti zina yina bo pesaka yandi ke monisa nde bo vandaka ti kivuvu mingi na Kaini kuluta na Abele? Beto me zaba mpenza ve.

Yo vanda mpidina to ve, bubu yai bibuti lenda longuka mambu mingi na mbandu ya bibuti yina ya ntete. Keti bangogo mpi bisalu na beno lenda pusa bana na beno na kuvanda bantu ya lulendo mpi ya bwimi? To keti beno ta longa bo na kuzola Yehowa Nzambi mpi kusosa kusala kinduku ti yandi? Diambu ya mawa kele nde, bibuti ya ntete lungisaka ve mukumba na bo. Ata mpidina, kivuvu kele sambu na bana na bo.

Ntangu bana yina zole vandaka kuyela, ntembe kele ve nde Adami longaka bo kisalu yina lendaka kusadisa bo na kulungisa bampusa ya dibuta. Kaini vandaka nsadi-bilanga mpi Abele ngungudi.

Kansi, Abele salaka diambu mosi ya mfunu mingi. Na nima ya bamvula, yandi kumaka ti lukwikilu ya ngolo, kikalulu ya kitoko yina Polo tubilaka na nima. Yindula fioti. Kuvandaka ve ata ti muntu mosi ya mbote yina Abele lendaka kulanda mbandu na yandi. Kansi, inki mutindu yandi kumaka ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa Nzambi? Beto tadila mambu tatu yina mbala ya nkaka sadisaka yandi na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo.

Lugangu ya Yehowa.

Ya kieleka, Yehowa singaka ntoto mpi salaka na mpila nde yo buta bansende mpi matiti ya tubansende sambu bimenina kuyela ve mbote. Ata mpidina, ntoto vandaka kubuta bima yina vandaka kusadisa dibuta ya Abele na luzingu. Nzambi singaka ve baniama, bandeke, bambisi ya masa, bangumba, bamasa, banzadi-mungwa, zulu, matuti, ntangu, ngonda mpi bambwetete. Bisika yonso yina Abele vandaka kutala, yandi vandaka kumona banzikisa ya zola, mayele mpi bumbote ya Yehowa Nzambi, yina me gangaka bima yonso. (Baroma 1:20) Ntangu yandi vandaka kuyindulula mambu yina yonso, lukwikilu na yandi vandaka kukuma ngolo.

Yo ke pwelele nde, Abele vandaka kubaka ntangu ya kuyindula mambu ya Yehowa. Meka kumona na mabanza mutindu yandi ke tanina mameme na yandi. Luzingu ya ngungudi ke lombaka kutambula mingi. Yandi vandaka kutwadisa mameme yina na pima yonso na bangumba, na biwanda, na balweka ya masa sambu na kusosa matiti ya mbote, na mabulu ya masa ya mbote mpi bisika ya mbote ya kupema. Na bigangwa yonso yina Nzambi me gangaka, mameme ke monanaka bonso nde yo lenda kuditanina yo mosi ve, bonso nde yo me gangamaka sambu muntu kutwadisa yo mpi kutanina yo. Keti Abele monaka mpi nde yandi vandaka na mfunu ya lutwadisu, lutaninu mpi dikebi ya muntu mosi yina me luta bantu yonso na mayele mpi na ngolo? Ntembe kele ve nde, yandi monisaka mpusa ya mutindu yina na kisambu mpi yo yina lukwikilu na yandi landaka kuyela.

Balusilu ya Yehowa.

Ntembe kele ve nde, Adami ti Eva zabisaka bana na bo mambu yina salaka nde Nzambi kukula bo na na kilanga ya Edeni. Yo yina, Abele vandaka ti mambu mingi ya kuyindulula.

Yehowa tubaka nde yandi ta singa ntoto. Ntangu Abele monaka bansende ti matiti ya tubansende, yandi ndimaka nde bangogo yina lunganaka. Diaka, Yehowa tubaka nde Eva ta mona mpasi ntangu yandi ta baka divumu mpi ta buta. Ntembe kele nde, ntangu baleki ya Abele butukaka, yandi monaka nde bangogo yina lunganaka mpenza. Yehowa zabaka nde Eva ta vanda na mfunu nde bakala na yandi kuzola yandi mpi kutudila yandi dikebi, kansi Adami ta vanda ti kiyeka na zulu na yandi. Abele monaka kulungana ya mambu yina na meso na yandi. Na mambu yonso, Abele monaka nde mambu yina Yehowa ke tubaka me fwana mpenza na kutudila ntima. Yo yina, Abele vandaka ti bikuma ya ngolo ya kukwikila na balusilu ya Nzambi ya me tala “nkuna” yina zolaka kuyidika mambu ya mbi yina yantikaka na Edeni.​—Kuyantika 3:15-19.

Bansadi ya Yehowa.

Abele vandaka ve ti muntu yina lendaka kupesa yandi mbandu ya mbote ya kulanda, kansi kuvanda ti bigangwa ya nkaka ya mayele na ntoto yina Abele lendaka kulanda mbandu ya lukwikilu na bo. Ntangu Yehowa kulaka Adami ti Eva na kilanga ya Edeni, yandi bakaka bangidika na mpila nde bo ti bana na bo yina zolaka kubutuka na nima kukota ve na Paladisu. Sambu na kutanina kielo ya kilanga yina, Yehowa tulaka basherube, bawanzio yina kele ti kiyeka ya mfunu, kumosi ti mbele ya tiya yina vandaka na kibende na yo mpi kubaluka ntangu yonso.​—Kuyantika 3:24.

Yindula mutindu Abele vandaka kutala basherube yina ntangu yandi vandaka mwana. Sambu bo lwataka nitu ya kimuntu, Abele lendaka kumona nde bo vandaka ngolo mpenza. Diaka “mbele” yina vandaka kupela mpi kubaluka ntangu yonso vandaka kupesa boma. Ntangu Abele vandaka kuyela, keti yandi monaka nde basherube yina lembaka mpi yambulaka kisalu na bo? Ve. Bigangwa yina ya ngolo vandaka kaka na kisika yina mpimpa ti mwini mpi mvula na mvula. Mpidina, Abele longukaka nde Yehowa Nzambi kele ti bansadi ya lunungu mpi ya kwikama. Abele monaka kwikama mpi bulemfu yina basherube monisaka na Yehowa, diambu yina yandi monaka ve ata fioti na dibuta na yandi mosi. Ntembe kele ve nde, mbandu ya bawanzio yina kumisaka lukwikilu na yandi ngolo.

Kuyindulula bikalulu ya Yehowa yina ke monanaka na lugangu, na balusilu na yandi, mpi na bambandu ya bansadi na yandi, sadisaka Abele na kukuma ti lukwikilu ya ngolo. Yo kele pwelele nde, mbandu na yandi lenda longa beto mambu mingi. Mingi-mingi, yo lenda sadisa batoko na kuzaba nde bo lenda yedisa lukwikilu ya masonga na Yehowa Nzambi, ata bantu ya dibuta na bo ke sala konso mambu yina. Bubu yai, beto kele ti mambu mingi yina lenda sadisa beto na kukuma ti lukwikilu ya ngolo mu mbandu lugangu ya kitoko yina kele na ziunga beto, Biblia ya mvimba, mpi bambandu ya bansadi mingi ya lukwikilu.

Sambu lukwikilu ya Abele na Yehowa kumaka ngolo, yandi vandaka na mfunu ya kumonisa yo na bisalu. Kansi, inki kima muntu ya kukonda mfunu lenda pesa Ngangi ya luyalanganu? Ya kieleka, Nzambi ke vandaka ve na mfunu ya dikabu to lusadisu ya bantu. Na nima, Abele bakisaka kieleka mosi ya mfunu: Kana ti bikuma ya mbote, yandi pesa Yehowa kima ya kuluta mbote yina yandi kele ti yo, yandi ta sepela mingi.

Yo yina, Abele kudibongisaka sambu na kupesa dikabu ya mwa mameme ya kibuka na yandi. Yandi ponaka mameme ya ntete mpi ya kuluta mbote; mpi yandi pesaka kimenga ya bitini ya kuluta mbote ya mameme yina. Kaka na ntangu yina, Kaini mpi vandaka na mfunu ya kundimama na Nzambi, yo yina yandi kudibongisaka sambu na kupesa makabu ya bambuma na yandi. Kansi, bikuma na yandi vandaka ya kuswaswana ti ya Abele. Luswaswanu yina monanaka pwelele ntangu bo pesaka bimenga na bo.

Yo lenda vanda nde bana yai zole ya Adami sadilaka bamesa ya kimenga mpi tiya sambu na kupesa bimenga na bo; mbala ya nkaka na meso ya basherube, yina bo mpamba vandaka kumonisa Yehowa na ntoto na ntangu yina. Mpi Yehowa ndimaka! Biblia ke tuba nde: “Mfumu Nzambi ndimaka Abele ti makabu na yandi.” (Kuyantika 4:4) Disolo yina ke monisa ve mutindu Nzambi ndimaka. Kansi, sambu na nki yandi ndimaka Abele?

Keti yo vandaka sambu na makabu na yandi? Abele pesaka dikabu ya kigangwa ya moyo, yina vandaka kupema, mpi yandi tiamunaka menga yina vandaka kumonisa luzingu na yo. Keti Abele bakisaka nde kimenga na yandi vandaka na mbalu mingi? Bamvu-nkama mingi na nima, Nzambi sadilaka bimenga ya bana-mameme ya kukonda kifu sambu na kumonisa kimenga ya Mwana na yandi ya kukuka, “Mwana-Dimeme ya Nzambi,” yina menga na yandi zolaka kutiamuka ata yandi salaka ka yandi mbi ve. (Yoane 1:29; Kubasika 12:5-7) Kansi, yo ke monana nde Abele zabaka ve mutindu Yehowa sadilaka bimenga na nima.

Mambu yina beto me zaba mbote-mbote kele nde: Abele pesaka dikabu ya kuluta mbote ya bima na yandi. Yehowa ndimaka kaka ve dikabu yina kansi mpi muntu yina pesaka yo. Zola sambu na Yehowa mpi lukwikilu ya masonga yina Abele monisaka pusaka yandi na kusala mpidina.

Kansi mambu salamaka ve mpidina sambu na Kaini. Yehowa “ndimaka ve Kaini ti makabu na yandi.” (Kuyantika 4:5) Yo ke tendula ve nde makabu ya Kaini vandaka mbi, sambu na nima Nsiku ya Nzambi vandaka kundima makabu ya bima ya bilanga. (Levi 6:14, 15) Kansi Biblia ke tuba sambu na Kaini nde: “Bisalu na yandi vandaka ya mbi.” (1 Yoa. 3:12) Bonso bantu mingi bubu yai, yo ke monana nde Kaini yindulaka nde kudipesa ya zulu-zulu na Nzambi fwanaka. Kukonda lukwikilu mpi zola na Yehowa monanaka pwelele na bisalu na yandi.

Ntangu Kaini monaka nde Yehowa ndimaka yandi ve, keti yandi sosaka kulonguka na mbandu ya Abele? Ve. Yandi bumbilaka mpangi na yandi kimbeni na ntima. Yehowa monaka mambu yina vandaka na ntima ya Kaini mpi Yehowa solulaka ti yandi na mawete yonso. Yehowa kebisaka Kaini nde bangindu yina ta nata yandi na kusala disumu ya nene, mpi pesaka yandi kivuvu nde yandi ‘ta vanda na kiese’ kaka kana yandi soba nkadilu na yandi.​—Kuyantika 4:6, 7.

Kaini lemfukaka ve na lukebisu ya Nzambi. Nkutu, yandi songaka leke na yandi yina yandi vandaka kutudila ntima na kukwenda ti yandi na bilanga. Kuna, Kaini balukilaka Abele mpi fwaka yandi. (Kuyantika 4:8) Na mutindu yina, Abele kumaka mbangi-menga ya ntete to muntu ya ntete yina fwaka sambu na mambu ya Nzambi. Ata yandi me fwaka, bantu ke tubilaka disolo na yandi tii bubu yai.

Na mutindu ya kifwani, menga ya Abele vandaka kuboka nde Yehowa Nzambi kusambisa diambu yina to kuvutula mbela. Mpi Nzambi zengaka diambu yina, yandi pesaka Kaini ndola sambu na diambu ya mbi yina yandi salaka. (Kuyantika 4:9-12) Diambu ya kuluta mfunu, disolo ya lukwikilu ya Abele ke longa beto bubu yai. Ata yandi zingaka bamvula kiteso ya nkama, bamvula yina vandaka fioti mpenza na kutadila bamvula yina bantu ya ntangu na yandi vandaka kuzinga; Abele twadisaka luzingu na yandi na mutindu yina sepedisaka Nzambi. Ata yandi fwaka, yandi zabaka nde Yehowa, Tata na yandi ya zulu zolaka yandi mpi ndimaka yandi. (Baebreo 11:4) Kansi beto lenda tula ntima nde, Abele kele na lutaninu na mabanza ya Yehowa yina kele na nsuka ve mpi yandi ke vingila lufutumuku na ntoto yina ta kituka paladisu. (Yoane 5:28, 29) Keti nge ta kutana ti yandi kuna? Ee, kana nge baka lukanu ya kuwidikila Abele ntangu yandi ke tuba mpi kulanda mbandu ya lukwikilu na yandi ya ngolo.