Beto Vanda Bantu Yina Ke na Lukwikilu

“Beto ke na lukwikilu ebuna beto ke baka moyo ya mvula na mvula.”​—BAEBREO 10:39.

 1. Sambu na nki beto lenda tuba nde lukwikilu ya konso nsadi ya kwikama ya Yehowa kele na mfunu mingi?

NA MBALA ya nima ya nge tavanda na Nzo ya Kimfumu mosi ya kufuluka na bansambidi ya Yehowa, bwisa ntima nge tala bantu yina mevanda na nzyunga na nge. Yindula mitindu mingi yina ya bo kemonisaka lukwikilu. Nge lenda mona minunu yina kesadilaka Nzambi tuka bamvula mingi, baleke yina kenwanaka konso kilumbu ti bupusi ya banduku na bo, ti bibuti yina kesalaka ngolo na kusansa bana na bo na mpila nde bo kubangaka Nzambi. Nge tamona mpi bankuluntu ti bansadi ya kisalu ya dibundu, yina kevandaka na mikumba mingi. Ee, nge lenda mona bampangi ya babakala ti ya bankento ya kimpeve ya mbote ya bamvula yonso yina kenungaka bampasi ya mutindu na mutindu sambu na kusadila Yehowa. Ya kyeleka, lukwikilu ya konso muntu kele kibeni ti mfunu mingi!​—1 Piere 1:7.

 2. Sambu na nki bandongisila ya Polo pesaka na Baebreo kapu 10 ti 11, kele na mfunu sambu na beto bubu yai?

² Bantu ya kukonda kukuka mingi ve, kana bo kele, mebakisaka mbote mfunu ya lukwikilu mutindu Polo bakisaka yo. Ya kyeleka, yandi bakisaka nde lukwikilu ya kyeleka kenataka na “moyo ya mvula na mvula.” (Baebreo 10:39) Kansi, Polo zabaka nde na inza yai ya kukonda lukwikilu, lukwikilu kekutanaka ti mambu ya kenwanisaka yo mpi ya kebebisaka yo. Yandi vandaka kudibanza mingi sambu na Bakristu ya Ebreo yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi ti na Yudea, yina vandaka kunwana ngolo sambu na kutanina lukwikilu na bo. Na ntangu ya beto ketadila bitini yankaka ya Baebreo na kapu 10 ti 11, bika beto simba mambu ya Polo sadilaka sambu na kutunga lukwikilu na bo. Na ntangu ya beto tatadilaka mambu yango, beto tamona nki mutindu beto lenda kumisa lukwikilu na beto ti ya bantu yina kele na nzyunga na beto ngolo mingi.

Beto tulana ntima

 3. Inki mutindu bangogo ya Polo yina kele na Baebreo 10:39 kemonisa nde yandi vandaka kutula ntima na lukwikilu ya bampangi na yandi ya babakala ti ya bankento?

³ Dyambu ya ntete ya beto fwete simba kele bangindu ya mbote yina Polo vandaka na yo sambu na bawi na yandi. Yandi sonikaka nde: “Beto kele ve bantu yina ke vutuka na nima, ke vidisa moyo na bo. Beto ke na lukwikilu ebuna beto ke baka moyo ya mvula na mvula.” (Baebreo 10:39) Polo vandaka ti bangindu ya kuluta mbote sambu na bampangi na yandi Bakristu ya kwikama, yandi vandaka kuyindudila bo ve mambu ya mbi. Simba mpi nde yandi sadilaka ngogo “beto.” Polo vandaka muntu ya lunungu. Kansi, yandi tubilaka ve bawi na yandi na mutindu mosi ya kemonisa nde yandi meluta bo, bonso nde yandi vandaka muntu ya kuluta lunungu na ntwala na bo yonso. (Fwanisa ti Longi 7:16.) Kansi, yandi kudikotisaka na kati na bo. Yandi monisaka na ntima mosi nde bampasi ya ngolo vandaka kukinga yandi ti Bakristu ya kwikama yina tatanga mukanda na yandi, mpi nde bo tabuya na kikesa yonso kuvutuka na nima sambu na kuvidisa ve moyo mpi nde bo tamonisa nde bo kele bantu ya kele na lukwikilu.

 4. Inki bikuma vandaka kupusa Polo na kutula bampangi na yandi bankwikidi ntima?

⁴ Inki mutindu Polo lungaka kutula ntima mutindu yina? Keti yandi kangaka meso na bifu ya Bakristu ya Ebreo? Ve, kansi yandi pesaka bo bandongisila ya sikisiki sambu na kusadisa bo na kununga bikalulu na bo ya mbi ya kimpeve. (Baebreo 3:12; 5:​12-14; 6:​4-6; 10:​26, 27; 12:5) Kansi, Polo vandaka ti kiteso ya bikuma yankaka zole ya kutudila bampangi na yandi ntima. (1) Sambu yandi vandaka kulanda mbandu ya Yehowa, Polo salaka yonso na kumona bantu ya Nzambi mutindu Yehowa kemonaka bo. Yo vandaka ve kaka na mutindu ya kutadila bifu na bo, kansi mpi na mutindu ya kutadila bikalulu na bo ya mbote, ti luzolo na bo ya kundima kusala mambu ya mbote na bilumbu yina vandaka kukwisa. (Nkunga 130:3; Efezo 5:1) (2) Polo vandaka na lukwikilu ya ngolo sambu na ngolo ya mpeve santu. Yandi zabaka nde ata kima mosi ve, ata bifu ya bantu, lendaka kukanga Yehowa nzila ya kupesa “ngolo ya nene” na konso Mukristu yina kesala ngolo na kusadila Yandi na kwikama yonso. (2 Korinto 4:7; Filipi 4:13) Yo yina, ntima ya Polo vandaka kutula bampangi na yandi ya babakala ti ya bankento vandaka ya mpamba ve, ya kukonda kikuma ve, to bonso ya kifwa meso. Yo vandaka kibeni ti bikuma ya ngolo yina katukaka na Masonuku.

 5. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Polo pesaka sambu na yina metala kutula bampangi ntima, mpi nki mbuma yo lenda buta?

⁵ Ya kyeleka, ntima ya Polo tulaka bampangi na yandi kubutaka mbuma ya mbote. Yo fwete vanda kibeni nde mabundu ya Yeruzalemi ti ya Yudea kubakaka lusadisu ya nene na ntangu Polo kutubilaka bo na mutindu mosi ya fwete pesa bo kikesa. Sambu bambeni na bo Bayuda vandaka kuvweza bo ngolo mpi kumona bo bantu ya mpamba, Bakristu ya Ebreo bakaka lusadisu na nzila ya bangogo ya mutindu yina ya vandaka kupusa bo na kubaka lukanu na ntima na bo ya kuvanda bantu ya ke na lukwikilu. Keti bubu yai beto lenda kudisadisa mpi beto na beto mutindu mosi? Yo kevandaka pete kibeni na kumona kaka bifu mingi ti bikalulu ya mbi ya bantu yankaka. (Matayo 7:​1-5) Kansi, beto lenda kudisadisa beto na beto kana beto kebakisa mpi kemona mfunu ya lukwikilu yina konso muntu ke na yo. Kana beto kepesana kikesa na mutindu yina, ntembe kele ve nde lukwikilu na beto tayela.​—Roma 1:​11, 12.

Kusadila mbote Ndinga ya Nzambi

 6. Wapi Polo bakaka bangogo yina yandi sadilaka na ntangu yandi sonikaka mambu yina kele na Baebreo 10:38?

⁶ Polo tungaka mpi lukwikilu ya bampangi na yandi bankwikidi na mutindu yandi vandaka kusadila Masonuku na mayele. Mu mbandu, yandi sonikaka nde: “ ‘Muntu yina ya mono ke ndimaka, yandi ta zinga sambu na lukwikilu na yandi, kansi kana yandi vutuka diaka na nima, mono ta mona yandi kiese diaka ve.’ “ (Baebreo 10:38) Awa Polo vandaka kutuba mambu yina profete Habakuki tubaka.a Ntembe kele ve nde bantu yina tangaka mukanda ya Polo kuzabaka mpi bangogo yai, sambu Bakristu ya Ebreo vandaka kuzaba mbote mikanda ya baprofete. Kana beto tadila lukanu yina yandi vandaka na yo, ya kusyamisa lukwikilu ya Bakristu yina vandaka na kati mpi penepene na Yeruzalemi na mvu 61 ya T.B., mbandu ya Habakuki vandaka mbandu mosi ya mbote ya yandi landaka. Sambu na nki?

 7. Inki ntangu Habakuki sonikaka mbikudulu na yandi, mpi inki mutindu luzingu kuvandaka na Yude na ntangu yina?

⁷ Ntembe kele ve nde Habakuki kusonikaka mukanda na yandi bamvula kuluta makumi zole mpenza na ntwala Yeruzalemi kufwa na mvu 607 ya N.T.B. Na mbona-meso, profete yai kumonaka bantu ya Kaldea (to, bantu ya Babilone), “bantu mosi ya nku, ke lalaka ve,” kekwisa kunwanisa Yude mpi kufwa Yeruzalemi, bo kefwa bantu ti bikanda na bisika yonso ya bo keluta. (Habakuki 1:​5-11) Kansi, Biblia yitaka kutubila mpasi ya mutindu yai banda na ntangu ya Yezaya, kiteso ya mvu-nkama mosi na ntwala. Na bilumbu ya Habakuki, Yoyakimi yingaka Ntotila ya mbote Yoziasi, ebuna mambi kumaka dyaka mingi na kati ya Yude. Yoyakimi vandaka kunyokula mpi nkutu kufwa bantu yina vandaka kutuba na zina ya Yehowa. (2 Bansangu 36:5; Yeremia 22:17; 26:​20-24) Mpila ya kuyituka kele ve na kumona profete Habakuki kedila ngolo sambu na mpasi nde: “Mfumu Nzambi, tii nki ntangu?”​—Habakuki 1:2.

 8. Sambu na nki mbandu ya Habakuki kusadisaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete ti ya bubu?

⁸ Habakuki kuzabaka ve kana ntangu kubikalaka nki kiteso sambu Yeruzalemi kufwa. Bakristu ya mvu-nkama ya ntete mpi kuzabaka ve nki ntangu ngidika ya Bayuda zolaka kusuka. Bubu yai beto mpi kezaba ve ‘kilumbu ti ntangu’ yina Yehowa takwisa kusambisa ngidika yai ya mbi. (Matayo 24:36) Yo yina, bika beto tadila bamvutu zole yina Yehowa pesaka Habakuki. Ya ntete, yandi ndimisaka profete yai nde nsuka takwisa na ntangu ya mefwana. Nzambi tubaka nde: “Yo tasukinina ve” ata na meso ya bantu, yo kemonana bonso nde yo kesukinina. (Habakuki 2:​3, NW) Ya zole, Yehowa yibusaka Habakuki nde: “bantu ya mbote ta zinga sambu bo ketulaka ntima na mono.” (Habakuki 2:4) Yai kele kibeni bakyeleka ya kitoko mpi ya petepete! Kima kele mfunu mingi kele ve ntangu yina nsuka kekwisa, kansi kuzaba kana beto kelanda na kuzinga luzingu mosi ya lukwikilu.

 9. Inki mutindu bansadi ya bulemfu ya Yehowa zingaka sambu na kwikama na bo (a) na mvu 607 ya N.T.B.? (b) na mvu 66 ya T.B? (c) Sambu na nki yo kele mfunu nde beto kumisa lukwikilu na beto ngolo?

⁹ Ntangu bo fwaka Yeruzalemi na mvu 607 ya N.T.B., Yeremia, sekretere na yandi Baruki, Ebedi-Meleki, ti Barekabi ya kwikama monaka kyeleka ya mambu yina Yehowa silaka na Habakuki. ‘Bo bikalaka na luzingu’ disongidila, bo gulukaka na ntangu Yeruzalemi kufwaka lufwa mosi ya mbi. Sambu na nki? Yehowa pesaka bo lufutu sambu na kwikama na bo. (Yeremia 35:​1-19; 39:​15-18; 43:​4-7; 45:​1-5) Mutindu mosi mpi, yo fwete vanda nde Bakristu ya Ebreo ya mvu-nkama ya ntete kusadilaka mbote ndongisila yina Polo pesaka bo, sambu ntangu basoda ya Roma kwisaka kunwanisa Yeruzalemi na mvu 66 ya T.B. ebuna na nima, bo vutukaka sambu na kikuma ya mezabana ve, Bakristu yina landaka mbotembote lukebisu yina Yezu pesaka bo na kutina. (Luka 21:​20, 21) Bo bikalaka na luzingu sambu na kwikama na bo. Yo kele mutindu mosi mpi sambu na beto. Beto tabikala na luzingu kana Nzambi kukuta beto ya kwikama na ntangu nsuka takwisa. Yai kele kibeni kikuma ya nene ya kusyamisila lukwikilu na beto ntangu yai!

Bambandu ya kemonisa lukwikilu ya ngolo

10. Inki mutindu Polo tendulaka lukwikilu ya Moize, ebuna nki mutindu beto lenda landa mbandu ya Moize na mambu yai?

¹⁰ Polo tungaka dyaka lukwikilu na kusadilaka bambandu. Na ntangu ya nge ketanga Baebreo kapu 11, tala mutindu ya yandi keta bambandu ya bantu yina bo ketubilaka na Biblia na kikesa yonso. Mu mbandu, yandi ketuba nde Moize “tulaka kaka ngolo bonso nde yandi ke mona na meso na yandi Nzambi yina ke monikaka ve.” (Baebreo 11:27; beto bantu metengimisa bisono.) Na bangogo yankaka, beto lenda tuba nde Yehowa vandaka muntu ya kyeleka kibeni na meso ya Moize na mpila nde yo vandaka bonso nde yandi kemona Nzambi yina kemonikaka ve. Keti beto mpi kemonaka Nzambi bonso yandi? Yo ke mpasi ve na kutuba mambu yina metala ngwisana ya muntu ti Yehowa, kansi sambu na kutunga mpi kusyamisa ngwisana yango, yo kelombaka kisalu mingi. Yo yina kisalu ya beto fwete sala! Keti Yehowa kele muntu ya kyeleka kibeni na meso na beto na mpila nde beto ketadilaka ntete dibanza na yandi na ntwala ya kubaka balukanu, ata yina kemonana nde yo kele ya fyoti? Lukwikilu ya mutindu yina tasadisa beto na kukanga ntima ata beto kele na kati ya kimbeni ya ngolo.

11, 12. (a) Na kati ya nki mambu lukwikilu ya Enoki kumekamaka? (b) Inki dikabu ya kepesa kikesa Enoki kubakaka?

¹¹ Tala mpi lukwikilu ya Enoki. Kimbeni ya yandi kutanaka na yo kele ya ngolo kibeni. Enoki vandaka ti mukumba ya kuzabisa nsangu ya mpasi ya kusambisa yina zolaka kukumina bantu ya mbi ya ntangu yina. (Yude 14, 15) Munyokudi yina kunikisaka muntu yai ya kwikama vandaka ngolo kibeni, ya nku mpenza. Yo yina, Yehowa “katulaka yandi.” (NW) Yandi katulaka yandi na luzingu sambu yandi fwa na mpila nde bambeni na yandi kumonaka yandi dyaka ve sambu na kukanga yandi. Yo yina, Enoki monaka ve mutindu mbikudulu na yandi yina kulunganaka. Kansi, yandi bakaka dikabu yina vandaka ya kuluta mbote mpenza na mambu mingi.​—Baebreo 11:5; Kuyantika 5:​22-24.

¹² Polo ketendula nde: “Ntangu Nzambi vandaka me [katula] Enoki ntete ve, Enoki vandaka kupesa Nzambi kiese.” (Baebreo 11:5) Dyambu yai vandaka kutendula nki? Na ntwala yandi kufwa, ziku Enoki kumonaka mbona-meso mosi, mbala yankaka mbona-meso ya Paladisu ya ntoto yina yandi tazinga na ntangu yandi tafutumuka. Ata mpidina, Yehowa zabisaka Enoki nde Yandi vandaka na kyese sambu na luzingu na yandi ya kwikama. Enoki pesaka ntima ya Yehowa kyese. (Fwanisa ti Bingana 27:11.) Kana beto yindula luzingu ya Enoki, yo kesimba kibeni ntima na beto, mpidina ve? Keti nge tazola kuvanda na luzingu ya lukwikilu ya mutindu yina? Kana mpidina, yindulaka bambandu ya mutindu yai; bakaka bantu ya bo ketubila bonso nde bo kele bantu ya kyeleka. Baka lukanu ya kuzinga konso kilumbu na lukwikilu. Yibuka mpi nde bantu yina kele na lukwikilu kesadilaka ve Yehowa sambu bo zaba dati to kilumbu ya Nzambi takwisa kulungisa balusilu na yandi yonso. Kansi, beto kele na lukanu ya kusadila Yehowa kimakulu! Sambu kana beto kesala mutindu yina, beto tazinga luzingu mosi ya kuluta mbote na ngidika ya bima yai ti na yina ya kekwisa.

Mutindu ya kukuma ngolo na lukwikilu

13, 14. (a) Inki mutindu bangogo ya Polo yina kele na Baebreo 10:​24, 25 kesadisa beto na kukumisa balukutakanu ntangu mosi ya kyese? (b) Pesa kikuma ya ntetentete ya beto kekwendilaka na balukutakanu ya Bukristu?

¹³ Polo monisaka Bakristu ya Ebreo mitindu mingi ya bo lendaka kusadila sambu na kupesa lukwikilu na bo kikesa. Bika beto tadila kaka zole. Ziku beto mezabaka mbote ndongisila yina kele na Baebreo 10:​24, 25, yina kelongisilaka beto na kukwenda ntangu yonso na balukutakanu na beto ya Bukristu. Kansi, yibuka nde bangogo ya kupemama yina ya Polo, ketendula ve nde beto fwete vandaka pima mpi kutalaka kaka na meso na ntangu beto kele na balukutakanu ya mutindu yina. Kansi, Polo ketendula balukutakanu nde yo kele mabaku yina kesadisaka beto na kuzabana, na kupusana beto na beto na kusala kisalu ya Nzambi mbotembote, mpi na kupesana kikesa. Beto kekwendaka na balukutakanu sambu na kupesa, sambu na kubaka kaka ve. Kuzaba dyambu yai kesadisaka beto na kukumisa balukutakanu bantangu mosi ya kyese.​—Bisalu 20:35.

¹⁴ Kansi, kikuma ya ntetentete ya beto kekwendilaka na balukutakanu ya Bukristu kele sambu na kusambila Yehowa Nzambi. Beto kesalaka buna na ntangu ya kisambu mpi ya kuyimba nkunga, na ntangu beto kewidikilaka na dikebi yonso, mpi beto kepesaka “mbuma ya bikobo,” disongidila bakomantere ya beto kepesaka sambu na kukumisa Yehowa ti badevware ya beto kesalaka na lukutakanu. (Baebreo 13:​15, NW) Kana beto simba balukanu yina na mabanza na beto mpi kana beto kesadila yo na konso lukutakanu, ntembe kele ve nde beto tatungaka lukwikilu na beto konso ntangu.

15. Sambu na nki Polo longisilaka Bakristu ya Ebreo na kusimba ngolo kisalu na bo, mpi sambu na nki ndongisila yai ketadila beto mpi bubu yai?

¹⁵ Mutindu yankaka ya beto ketungaka lukwikilu na beto kele kusala kisalu ya kusamuna. Polo sonikaka nde: “Beto simba na ngolo mambu yina ya beto ke tulaka ntima na malongi na beto, sambu beto lenda tula ntima na Nzambi nde yandi ta sala kaka mambu yina ya yandi silaka beto.” (Baebreo 10:23) Nge lenda longisila bankaka na kusimba ngolo dyambu mosi kana nge kemona nde kigonsa kele kana bo yambula yo. Ntembe kele ve nde Satana vandaka kunyokula Bakristu ya Ebreo sambu bo yambula kisalu na bo, mpi yandi kenyokula bantu ya Nzambi bubu yai sambu bo mpi kuyambula kisalu. Inki beto fwete sala kana beto mekutana na bampasi ya mutindu yai? Tala mambu ya Polo salaka.

16, 17. (a) Inki mutindu Polo bakaka kikesa sambu na kusala kisalu? (b) Inki mambu beto fwete sala kana beto kewa boma na kusala mitindu yankaka ya kisalu ya Bukristu?

¹⁶ Polo kusonikaka mutindu yai na Bakristu ya Tesalonika: “Beno zaba nki mutindu bo monisaka beto mpasi ti nki mutindu bo fingaka beto na bwala Filipi; kansi, ntangu beto kumaka kuna na beno na Tesalonika, Nzambi pesaka beto kikesa [ya kunwana ngolo, NW] na kuzabisa beno Nsangu ya Mbote yina ke katukaka na yandi.” (1 Tesalonika 2:2) Inki mutindu bo “fingaka” Polo ti banduku na yandi na Filipi? Bantendudi yankaka ketubaka nde, ngogo ya Kigreki ya Polo sadilaka awa kepesaka ngindu ya kumonisa muntu mpasi, kupesa yandi nsoni, to kusala yandi mambu ya mbi. Bamfumu ya bwala Filipi kubulaka bo bafimbu, kutulaka bo na boloko mpi kukangisa bo na dibaya. (Bisalu 16:​16-24) Keti mambu yai ya mpasi yina Polo kutanaka na yo kulembisaka yandi? Keti Polo vutukaka na nima sambu na boma na ntangu yandi salaka nzyetolo na yandi ya zole ya kimisionere na bwala Tesalonika? Ve, yandi ‘bakaka kikesa.’ Yandi nungaka boma mpi yandi landaka na kusamuna na kikesa yonso.

¹⁷ Kikesa ya Polo kukatukaka na wapi? Na yandi mosi? Ve, yandi tubaka nde yandi bakaka kikesa “na Nzambi.” Mukanda mosi ya babaludi ya Biblia kesadilaka mingi ketuba nde bo lenda balula nsa yai mutindu yai: “Nzambi katulaka boma na ntima na beto.” Yo yina, kana nge kewa nde nge kele ve na kikesa mingi na kisalu na nge, to kana nge kewa boma na kusala mitindu yankaka ya kisalu yango, sambu na nki nge lomba ve Yehowa na mpila nde yandi sala mpi mutindu mosi sambu na nge? Lomba yandi na kukatula nge boma na ntima. Lomba yandi na kusadisa nge na kubaka kikesa ya kusala kisalu. Yo kelomba dyaka nde nge sala mwa mambu yina mefwana. Mu mbandu, kuwakana na kubasika na kisalu ya bilanga ti muntu yina meyikanaka na mutindu mosi ya kuta kimbangi ya nge kekukaka ve na kusala. Yo lenda vanda kusala na teritware yina ya bo ketekaka bima, kuta kimbangi na balabala, kuta kimbangi ya dibaku ya mbote, to na telefone. Mbala yankaka muntu ya nge tabasika ti yandi tazola nde yandi muntu fwete tubaka ntete. Kana yandi kesala mpidina, talaka mutindu yandi kesala sambu nge mpi kulonguka. Kansi na nima baka kikesa na kumeka kusala bonso yandi.

18. Inki balusakumunu beto lenda baka kana beto tula kikesa ya kusala kisalu na beto?

¹⁸ Kana nge mebaka kikesa, yindula mbuma yina yo lenda buta. Kana nge kwamina mpi nge lemba ve nitu, ntembe kele ve nde nge takutana ti baeksperiansi ya mbote na ntangu nge tazabisaka bantu kyeleka. Yo tavanda baeksperiansi mosi ya nge lenda kukutana na yo ve kana nge sala ve kisalu yina. (Tala na lutiti 17.) Nge tavandaka na kyese na kuzaba nde nge meyangidika Yehowa sambu nge mesala dyambu mosi yina kuvandaka mpasi sambu na nge. Yandi tasakumuna nge, mpi yandi tasadisa nge na kununga boma na nge. Lukwikilu na nge takuma dyaka ngolo mingi. Ya kyeleka, nge lenda sala ve kisalu ya kutunga lukwikilu ya bantu yankaka kana nge mosi ketunga ve ntete lukwikilu na nge.​—Yude 20, 21.

19. Inki dikabu ya kitoko mpi ya mfunu kekinga ‘bantu ya ke na lukwikilu’?

¹⁹ Landa na kukumisa lukwikilu na nge ngolo ti lukwikilu ya bantu yankaka yina kele na nzyunga na nge. Nge lenda sala buna kana nge kekuditunga mpi kana nge ketunga bankaka na ntangu nge kesadila Ndinga ya Nzambi na mayele. Na ntangu nge kelonguka bambandu yina kele na Biblia mpi ntangu nge kebaka bo nde bo kele bantu ya kyeleka. Dyaka, na ntangu nge kekudibongisa mpi kepesa bamvutu na balukutakanu ya Bukristu, mpi na ntangu nge kekangama ngolo na kisalu ya kitoko ya kusamuna na bantu yonso. Kana nge sala mambu yai, ya kyeleka tula ntima nde nge kele mosi na kati ya ‘bantu yina ke na lukwikilu.’ Yibuka mpi nde bantu ya mutindu yina tabaka dikabu ya kitoko kibeni. Bo ke bantu ya ‘ke na lukwikilu sambu na kubaka moyo ya mvula na mvula.’b Bika lukwikilu na nge kulanda na kuyela, mpi bika Yehowa Nzambi kutanina nge na luzingu kimakulu!

[Banoti na nsi ya lutiti]

Inki Mutindu Nge Tavutula?

• Inki mutindu Polo monisaka nde yandi vandaka kutula Bakristu ya Ebreo ntima, mpi nki dilongi beto lenda baka na mbandu yai?

• Sambu na nki mbandu ya profete Habakuki yina Polo kubakaka vandaka kibeni ya kufwana?

• Inki bambandu ya lukwikilu yina kele na Masonuku Polo kutubilaka na ngolo yonso?

• Inki mambu ya ketungaka lukwikilu Polo kelomba beto na kusadila?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Na nima ya kumona mpasi mingi na Filipi, Polo bakaka kikesa ya kulanda na kusamuna

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Keti nge lenda sala kikesa sambu na kumeka mitindu mingi ya kuta kimbangi?