Luzingu ya Mvula na Mvula na Ntoto​—Kivuvu ya Bukristu?

“[Nzambi] ta kusula mansanga yonso na meso na bo. Lufwa ta vandaka diaka ve.”​—KUS. 21:4.

1, 2. Inki mutindu beto kezaba nde Bayuda mingi ya mvu-nkama ya ntete kuvandaka ti kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto?

LEKE mosi ya bakala ya vandaka mvwama mpi ya kuzabanaka mingi kwisaka ntinu na Yezu, yandi fukamaka na ntwala ya Yezu mpi kuyulaka yandi nde: “Longi, nge muntu ya mbote. Nki mono fweti sala sambu na kubaka moyo ya mvula na mvula?” (Mar. 10:17) Ngyufula ya leke ya bakala yina vandaka kutadila kubaka luzingu ya mvula na mvula​—kansi na wapi? Mutindu beto tadilaka yo na disolo yina meluta, bamvu-nkama mingi na ntwala, Nzambi kupesaka Bayuda kivuvu ya lufutumuku mpi ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto. Bayuda mingi ya mvu-nkama ya ntete kuvandaka kaka ti kivuvu yina.

² Yo kemonana nde nduku ya Yezu, Marta, vandaka kutubila kubaka dyaka luzingu na ntoto ntangu yandi tubaka sambu na mpangi na yandi yina kufwaka nde: “Mono zaba nde yandi ta vanda diaka na moyo na kilumbu ya nsuka, ntangu Nzambi ta tedimisa bantu na lufwa.” (Yoa. 11:24) Ya kyeleka, Basaduse ya ntangu yina vandaka kukwikila ve na lufutumuku. (Mar. 12:18) Kansi, na mukanda na yandi (Judaism in the First Centuries of the Christian Era) George Foot Moore ketuba nde: “Masonama . . . ya mvu-nkama ya zole to ya ntete na ntwala ya ntangu na beto kemonisa lukwikilu nde na ntangu mosi ya mfunu na disolo ya luzingu ya bantu ya nsi-ntoto, bantu ya ntangu ya ntama yina mefwaka tavutuka dyaka na luzingu na ntoto.” Leke ya bakala ya mvwama yina kukwendaka na Yezu vandaka na mpusa ya kubaka luzingu ya mvula na mvula na ntoto.

 3. Inki bangyufula beto tatadila na disolo yai?

³ Bubu yai, mabundu mpi bantu mingi ya mayele yina kelongukaka Biblia kendimaka ve nde kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto kele dilongi ya Bukristu. Bantu mingi ketulaka kivuvu nde bo takwenda kuzinga na zulu na nima ya lufwa. Yo yina, ntangu batangi ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu kekutanaka ti bangogo “moyo ya mvula na mvula,” mingi na kati na bo keyindulaka nde yo ketubilaka ntangu yonso luzingu na zulu. Keti yo kele kyeleka? Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubilaka luzingu ya mvula na mvula? Balongoki na yandi vandaka kukwikila inki? Keti Masonuku ya Kigreki ya Bukristu kepesaka kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto?

Luzingu ya Mvula na Mvula na “Ntangu ya Mpa”

 4. Inki mambu fwete salama “na ntangu ya mpa”?

⁴ Biblia kelongaka nde Bakristu ya kupakulama tafutumuka sambu na kuyala ntoto tuka na zulu. (Luka 12:32; Kus. 5:9, 10; 14:1-3) Kansi, ntangu Yezu vandaka kutubila luzingu ya mvula na mvula, yandi vandaka kuyindula ve kaka kimvuka yina ntangu yonso. Tadila mambu yina yandi tubilaka balongoki na yandi ntangu leke ya bakala yina ya mvwama kuvutukaka mawa-mawa ntangu Yezu kulombaka yandi na kubikisa bima na yandi yonso mpi kukuma longoki na yandi. (Tanga Matayo 19:28, 29.) Yezu kusongaka bantumwa na yandi nde bo tavanda na kati ya bayina tayala bonso bantotila mpi tasambisa “makanda kumi na zole ya Israele,” disongidila, nsi-ntoto ya bantu katula kimvuka ya bayina tayala na zulu. (1 Kor. 6:2) Yandi tubilaka mpi matabisi yina “konso muntu” yina kelandaka yandi tabaka. Bantu yai “ta baka mpi moyo ya mvula na mvula.” Mambu yai yonso fwete salama “na ntangu ya mpa.”

 5. Inki mutindu nge tatendula “ntangu ya mpa”?

⁵ Yezu zolaka kutuba inki ntangu yandi sadilaka bangogo “na ntangu ya mpa”? Mbalula mosi ya Biblia (The Bible​—An American Translation) kebalulaka bangogo yai nde “nsi-ntoto ya mpa.” Bo kebalulaka yo “ntangu mambu yonso takuma ya mpa” na La Bible de Jérusalem, mpi “kuyidika dyaka bima yonso” na mbalula yankaka (The Holy Bible​—New International Version). Sambu Yezu kutendulaka ve bangogo yai ntangu yandi sadilaka yo, yo kele pwelele nde yandi vandaka kutubila kivuvu yina Bayuda kuvandaka na yo banda bamvu-nkama mingi. Tavanda ti ntangu ya mpa ya luzingu na zulu ya ntoto, na mpila nde mambu tavanda mutindu yo vandaka na kilanga ya Edeni na ntwala nde Adami ti Eva kusala masumu. Ntangu ya mpa talungisa lusilu ya Nzambi ya ‘kusala zulu ya mpa ti ntoto ya mpa.’​—Yez. 65:17.

 6. Kingana ya mameme ti bankombo kelonga beto inki na yina metala kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula?

⁶ Yezu kutubilaka dyaka luzingu ya mvula na mvula na diskure na yandi ya metala nsuka ya ngidika ya bima. (Mat. 24:1-3) Yandi tubaka nde: “Ntangu Mwana-muntu ta kwisa bonso Mfumu ya nene ti bawanzio yonso, yandi ta vanda na zulu ya kiti na yandi ya kimfumu, ebuna bawanzio ta tula bantu yonso ya nsi-ntoto kisika mosi na meso na yandi. Yandi ta kabula bo na makabu zole, mutindu ke salaka muntu yina ke talaka mameme ntangu yandi ke kabulaka mameme na bankombo.” Nzambi takatula kimakulu bantu yina tabaka ndola ya ngolo kansi bantu ya lunungu ‘ta baka moyo ya mvula na mvula.’ Bantu ya lunungu yina kebaka luzingu ya mvula na mvula kele bayina kepesaka maboko na kwikama yonso na “bampangi” ya Kristu ya kupakulama na mpeve. (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Sambu Nzambi kepona bapakulami sambu na kuvanda bamfumu na Kimfumu ya zulu, bantu ya lunungu fwete vanda bantu yina tazinga na ntoto na nsi ya luyalu ya Kimfumu. Biblia kutubaka na ntwala nde: “[Ntotila ya Yehowa] ta vanda [ti bantu] katuka nzadi mosi tii na nzadi ya nkaka, katuka nzadi ya Efrate tii na nsuka ya ntoto.” (Nk. 72:8) Bantu yai tabaka luzingu ya mvula na mvula na ntoto.

Evanzile ya Yoane Kemonisa Inki?

7, 8. Sambu na nki bivuvu zole Yezu kutubilaka Nikodemo?

⁷ Mutindu bo mesonikaka yo na Baevanzile ya Matayo, ya Marko, mpi ya Luka, Yezu kesadila bangogo “moyo ya mvula na mvula” na bisika ya beto mekatuka kutubila na ntwala. Evanzile ya Yoane kevutukila bambala kiteso ya 17 bangogo ya Yezu ya metala kuzinga kimakulu. Bika beto tadila ndambu ya bambala yango sambu na kumona mambu yina Yezu kutubaka na yina metala kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto.

⁸ Na kutadila Yoane, Yezu kutubilaka luzingu ya mvula na mvula na mbala ya ntete na Mufarize mosi na zina ya Nikodemo. Yandi songaka Nikodemo nde: “Ata muntu mosi ve lenda kota na Kimfumu ya Nzambi kana yandi me butukaka ve na masa ti na mpeve-santu.” Bantu yina takota na Kimfumu ya zulu fwete “butuka diaka.” (Yoa. 3:​3-5) Yezu kusukaka pana ve. Na nima yandi tubilaka kivuvu yina bo mepesaka bantu ya nsi-ntoto ya mvimba. (Tanga Yoane 3:16.) Yezu vandaka kutubila kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula sambu na balongoki na yandi ya kupakulama na zulu mpi sambu na bantu yankaka na ntoto.

 9. Sambu na nki kivuvu Yezu kutubilaka nkento ya Samaria?

⁹ Na nima ya kusolula ti Nikodemo na Yeruzalemi, Yezu kwendaka na nordi na ndambu ya Galilea. Na nzila, yandi kutanaka ti nkento mosi na dibulu ya masa ya Yakobi penepene ya bwala Sikare, na ntoto ya Samaria. Yezu songaka yandi nde: “Muntu yina ta nwa masa ya mono ta pesa yandi, yandi ta vanda na nzala ya masa diaka ve. Sambu masa yina ya mono ta pesa yandi yo ta kituka nto ya masa na kati ya ntima na yandi, yo ta pesaka yandi moyo ya mvula na mvula.” (Yoa. 4:5, 6, 14) Masa yai kemonisa bangidika ya Nzambi mebakaka sambu na kupesa dyaka luzingu ya mvula na mvula na bantu yonso, ti na bantu yina tazinga na ntoto. Na mukanda ya Kusonga, Nzambi kekudimonisa bonso muntu ya ketuba nde: “Muntu yina ke na nzala ya masa, mono ta bakila yandi masa na nto ya masa ya moyo, ebuna mono ta pesa yandi yo ya mpamba.” (Kus. 21:5, 6; 22:17) Yo yina, Yezu kutubaka na nkento ya Samaria mambu ya metala luzingu ya mvula na mvula sambu na bapakulami yina tayala na Kimfumu kaka ve, kansi mpi sambu na bantu ya lukwikilu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto.

10. Na nima ya kubelula muntu na mwa-kiziba ya Betzata, inki Yezu kuzabisaka bambeni ya mabundu na yina metala luzingu ya mvula na mvula?

¹⁰ Na mvula yina kulandaka, Yezu kuvandaka dyaka na Yeruzalemi. Kuna yandi belulaka muntu mosi ya maladi na mwa-kiziba ya Betzata. Na Bayuda yina vandaka kumona mbi mambu yina yandi vandaka kutuba, Yezu kutendulaka nde “Mwana ke salaka ata mambu mosi ve na ngolo na yandi mosi; yandi ke salaka kaka mambu yina ya yandi ke monaka na Tata na yandi.” Na nima ya kuzabisa bo nde Tata “pesaka Mwana na yandi kiyeka yonso ya kusambisa bantu,” Yezu kutubaka nde: “Muntu yina ke waka malongi na mono, ke ndimaka mpi muntu yina tindaka mono, yandi ke na moyo ya mvula na mvula.” Yezu kutubaka mpi nde: “Na ntangu ke kwisa, bantu yonso yina me fwaka kele na maziamu, bo ta wa ndinga [ya Mwana-muntu]; ebuna bo ta basika na maziamu na bo. Bantu yina me salaka mbote, bo ta telama sambu na kubaka diaka moyo, kansi bayina me salaka mbi, bo ta telama sambu na kubaka ndola na bo.” (Yoa. 5:1-9, 19, 22, 24-29) Yezu vandaka kusonga Bayuda yina kumonisaka yandi mpasi nde yandi vandaka muntu yina Nzambi kuponaka sambu na kulungisa kivuvu ya Bayuda ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto mpi nde yandi zolaka kusala buna na kufutumunaka bafwa.

11. Inki mutindu beto kezaba nde kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na ntoto kele na kati ya mambu yina Yezu kutubaka na Yoane 6:​48-51?

¹¹ Na Galilea, mafunda ya bantu yina kuzolaka mampa yina Yezu kupesaka na mutindu ya kuyituka yantikaka kulanda yandi. Yezu kutubilaka bo na yina metala mutindu yankaka ya dimpa​—‘dimpa yina ke pesaka moyo.’ (Tanga Yoane 6:40, 48-51.) Yandi tubaka nde: ‘Dimpa ya mono ta pesa kele nitu na mono.’ Yezu kupesaka luzingu na yandi sambu na bantu yina tayala ti yandi na Kimfumu na yandi ya zulu kaka ve kansi mpi “sambu bantu yonso kuvanda na moyo,” disongidila, bantu yina bo lenda sumba dyaka. ‘Kana muntu kudia dimpa yai,’ disongidila, kana yandi monisa lukwikilu na ngolo ya kimenga ya Yezu ya kusumba dyaka bantu, yandi tavanda ti kivuvu ya kubaka luzingu ya mvula na mvula. Ya kyeleka, bangogo ‘kuzinga mvula na mvula’ vandaka kutadila mpi kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto na nsungi ya luyalu ya Mesia yina Bayuda vandaka na yo banda ntama.

12. Yezu vandaka kutubila inki kivuvu ntangu yandi songaka bambeni na yandi nde ‘yandi tapesa mameme na yandi moyo ya mvula na mvula’?

¹² Na nima, na Nkinsi ya Mesa-Kimenga ya Mpa ya Nzo-Nzambi na Yeruzalemi, Yezu kusongaka bambeni na yandi nde: “Beno ke kwikilaka ve, sambu beno kele mameme ya mono ve. Mameme na mono ke waka ndinga na mono; mono zaba bo, bo ke landaka mono. Mono ke pesaka bo moyo ya mvula na mvula.” (Yoa. 10:26-28) Keti Yezu vandaka kutubila kaka luzingu na zulu, to keti yandi vandaka kutubila mpi luzingu ya mvula na mvula na paladisu ya ntoto? Yezu katukaka kupesa balongoki na yandi kikesa ti bangogo yai: “Beno kuwa boma ve, [kibuka ya fyoti, NW]! Sambu Tata na beno ke mona kiese na kupesa beno Kimfumu na yandi.” (Luka 12:32) Kansi, kaka na Nkinsi yai ya Mesa-Kimenga ya Mpa ya Nzo-Nzambi, Yezu kutubaka nde: “Mono ke na mameme ya nkaka, bo kele na kati ya lupangu yai ve. Mono fweti kotisa bo mpi na lupangu.” (Yoa. 10:16) Yo yina, ntangu Yezu kutubilaka bambeni yina, bangogo na yandi vandaka kutadila kivuvu ya luzingu na zulu sambu na “kibuka ya fyoti” mpi kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto sambu na bamilio ya “mameme ya nkaka.”

Kivuvu Mosi ya Kuvandaka Ve Mfunu na Kutendula

13. Yezu zolaka kutuba inki ntangu yandi tubaka nde: “Nge tavanda ti mono na Paladisu”?

¹³ Na nsungi ya mpasi na yandi ya ngolo na zulu ya nti ya mpasi, Yezu kupesaka nzikisa ya metala kivuvu ya bantu yina ata muntu mosi ve lenda buya. Muntu mosi ya mbi yina bo tulaka na nti ya mpasi penepene ti yandi kutubaka nde: “Yezu, yindula mono ntangu nge takwisa na Kimfumu na nge.” Yezu kusilaka yandi nde: “Ya kyeleka mono ketubila nge bubu yai nde, Nge tavanda ti mono na Paladisu.” (Luka 23:42, 43, NW) Sambu yo kele pwelele nde muntu yai kuvandaka Muyuda, yandi vandaka ve ti mfunu ya ntendula na yina metala Paladisu. Yandi zabaka kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na nsi-ntoto yina kekwisa.

14. (a) Inki kemonisa nde yo vandaka mpasi sambu bantumwa kubakisa mambu yina Yezu kutubaka sambu na kivuvu ya zulu? (b) Inki ntangu balongoki ya Yezu kubakisaka pwelele kivuvu ya zulu?

¹⁴ Kansi, dyambu yina kuvandaka mfunu nde bo tendula kuvandaka dyambu ya Yezu kutubaka sambu na kivuvu ya zulu. Ntangu yandi zabisaka balongoki na yandi na yina metala kukwenda na yandi na zulu sambu na kuyidikila bo kisika, bo bakisaka ve nki yandi vandaka kutuba. (Tanga Yoane 14:2-5.) Na nima, yandi songaka bo nde: “Mono ke na mambu mingi diaka ya kutubila beno, kansi beno lenda kanga yo ntima ve ntangu yai. Ntangu mpeve ya kieleka ta kwisa, yandi ta nata beno na nzila ya kieleka yonso.” (Yoa. 16:12, 13) Balongoki ya Yezu kuswasisaka nde bakiti na bo ya Kimfumu zolaka kuvanda na zulu kaka na nima ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., ntangu bo pakulamaka na mpeve ya Nzambi sambu na kuvanda bantotila na bilumbu kekwisa. (1 Kor. 15:49; Kol. 1:5; 1 Pie. 1:3, 4) Kivuvu ya kubaka difwa ya zulu kuvandaka nzayikusu mpi yo kumaka dyambu ya kuluta mfunu ya mikanda ya kupemama na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu. Kansi, keti mikanda yai kendimisa dyaka kivuvu ya bantu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto?

Mikanda ya Kupemama Ketubaka Inki?

15, 16. Inki mutindu mukanda ya kupemama yina bo sonikilaka Baebreo mpi bangogo ya Piere ketubila kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto?

¹⁵ Na mukanda na yandi na Baebreo, ntumwa Polo kubingaka bampangi na yandi Bakristu nde “bampangi [ya santu], beno mpi bantu yina ya Nzambi solaka.” Kansi, yandi tubaka mpi nde Nzambi metulaka na nsi ya kiyeka ya Yezu “nsi-ntoto ya kele ti bantu yina kekwisa.” (Baeb. 2:3, 5; 3:1) Na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, ngogo ya kisina ya bo kebalulaka nde “nsi-ntoto ya kele ti bantu” ketubilaka ntangu yonso ntoto yina bantu kezingaka. Yo yina, “nsi-ntoto ya kele ti bantu yina kekwisa” kele ngidika ya bima ya kekwisa yina tavanda na ntoto na nsi ya luyalu ya Yezu Kristu. Na nima, Yezu talungisa lusilu yai ya Nzambi: “Bantu ya mbote ta zinga na ngemba na ntoto yina ya Mfumu Nzambi tubaka na kupesa bo; yo ta vanda ya bo tii kuna.”​—Nk. 37:29.

¹⁶ Ntumwa Piere kubakaka mpi mpeve santu sambu na kusonika na yina metala makwisa ya bantu. Yandi sonikaka nde: “[Nzambi] me bumbaka zulu ti ntoto yai ke zingaka tii bubu yai, sambu na kufwa yo kimakulu na tiya, na kilumbu yina ya Nzambi ta sambisa bantu ya mbi ti kufwa bo.” (2 Pie. 3:7) Inki tayinga baguvernema to zulu ya bubu yai mpi kimvuka ya bantu ya mbi ya bubu yai? (Tanga 2 Piere 3:13.) “Zulu ya mpa,” disongidila Kimfumu ya Mesia ya Nzambi, mpi “ntoto ya mpa,” disongidila kimvuka mosi ya bantu ya lunungu ya bansambidi ya kyeleka, tayinga baguvernema mpi kimvuka ya bantu ya mbi ya bubu yai.

17. Inki mutindu Kusonga 21:1-4 ketendula kivuvu ya bantu?

¹⁷ Mukanda ya nsuka ya Biblia kepesa ntima na beto kyese ti mbonameso na yo ya kemonisa bantu mekuma dyaka bantu ya kukuka. (Tanga Kusonga 21:1-4.) Yai kevandaka banda ntama kivuvu ya bantu ya lukwikilu tuka muntu kuvidisaka kukuka na yandi na kilanga ya Edeni. Bantu ya lunungu tazinga kimakulu na Paladisu na ntoto kukonda kununa. Kivuvu yai mesimbama ngolo na Masonuku ya Kiebreo mpi na Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, mpi yo kelanda na kupesa bansambidi ya kwikama ya Yehowa ngolo tii bubu yai.​—Kus. 22:1, 2.

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubilaka “ntangu ya mpa”?

• Sambu na nki mambu Yezu kutubilaka Nikodemo?

• Inki lusilu Yezu kupesaka muntu ya mbi yina bo tulaka na nti ya mpasi penepene ti yandi?

• Inki mutindu mukanda yina bo sonikilaka Baebreo mpi bangogo ya Piere kendimisa kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bantu yina kele bonso mameme tabaka luzingu ya mvula na mvula na ntoto

[Bifwanisu ya kele na lutiti 16]

Yezu kuzabisaka bantu yankaka mambu ya metala luzingu ya mvula na mvula