Keba na Balongi ya Luvunu!
“Kiteso mosi mpi, balongi ya luvunu ta kwisa kubasika na kati na beno.”—2 PIERE 2:1.
1. Inki ngindu Yude zolaka kusonika, ye sambu na inki yandi sobaka mambu ya kusonika?
KIMA ya kuyituka mpenza! Balongi ya luvunu na kati ya dibundu ya Bukristu ya mvu-nkama ya ntete! (Matayo 7:15; Bisalu 20:29, 30) Yude, mpangi ya Yezu ya mama mosi, vandaka zaba mpi mambu yai. Yandi tubaka nde ngindu na yandi vandaka ya kusonikila bankwikidi “mukanda mosi sambu na kuguluka yina ya beto me gulukaka beto yonso.” Yandi ketendula nde: “Kansi ntangu yai, mono ke mona nde yo kele mfunu mingi na kusonikila beno sambu na kupesa beno kikesa ya kunwana sambu na [lukwikilu].” Sambu na inki Yude sobaka mambu ya yandi zolaka kusonika? Yandi tubaka nde: “Sambu bantu ya nkaka ya mbi me kota na kati [ya dibundu] na mayele. Bo ke balula [“lemvo ya Nzambi na beto ya beto mefwana ve na kubaka,” NW] sambu na kudinungisa nde luzingu na bo ya nsoni yo kele ya mbote.”—Yude 3, 4.
2. Sambu na inki 2 Piere kapu 2 mefwanana ti mukanda ya Yude?
2 Yau fwete vanda nde Yude sonikaka bilumbu fyoti na nima ya mukanda ya zole ya Piere. Ntembe kele ve nde Yude zabaka mambu yina vandaka na mukanda yai. Ya kyeleka, yandi tubilaka bangindu mingi ya mutindu mosi na mukanda na yandi ya ngolo ya kupesa kikesa. Yau yina, ntangu beto ketadila 2 Piere kapu 2, beto tamonaka mpi mutindu ya yau kefwanana ti mukanda ya Yude.
Malanda ya Malongi ya Luvunu
3. Inki salamaka na ntangu ya ntama yina Piere ketuba nde yau tasalama dyaka?
3 Na nima ya kusyamisa bampangi na yandi na kutula dikebi na mbikudulu, yandi ketuba nde: “Baprofete ya luvunu kwisaka kubasika ntama [na Izraele] na kati ya bantu; kiteso mosi mpi, balongi ya luvunu ta kwisa kubasika na kati na beno.” (2 Piere 1:14–2:1) Na ntangu ya ntama bantu ya Nzambi zwaka nsangu ya baprofete ya kyeleka, kansi bau vandaka nwana mpi ti malongi ya mbi ya baprofete ya luvunu. (Yeremia 6:13, 14; 28:1-3, 15) Yeremia sonikaka nde: “Baprofete ya Israele me luta . . . mpenza na kusala mbi: bo ke sala pite, bo ke tuba luvunu.”—Yeremia 23:14.
4. Sambu na inki balongi ya luvunu fwete fwa?
4 Sambu na kutendula mambu ya balongi ya luvunu tasala na kati ya dibundu ya Bukristu, Piere ketuba nde: “Bantu yina tanata na kinsweki yonso basekti ya kebebisaka mpi bau tabuya nkutu munkwa na bau [Yezu Kristu] yina sumbaka bau, na kunataka lufwa ya nswalu na zulu na bau mosi.” (2 Piere 2:1, NW; Yude 4) Mbutu ya nsuka ya basekti yina ya mvu-nkama ya ntete kele Kikristu mutindu beto kezaba yau bubu yai. Piere kemonisa kikuma balongi ya luvunu mefwana mbotembote na kufwa: “Bantu ya nkaka mingi ta landa [“ndyatilu na bau ya mbi,” NW], ebuna sambu na mambu ya mbi yina ya bo ke salaka, bantu ya nkaka ta tuba mambu ya mbi sambu na nzila ya kieleka.”—2 Piere 2:2.
5. Inki vandaka na zulu ya ntu ya balongi ya luvunu?
5 Yindulete! Na bupusi ya balongi ya luvunu, bantu mingi na dibundu takota na ndyatilu ya mbi. Ngogo ya Kigreki ya bau mebalula awa nde “ndyatilu ya mbi” kesonga ndyatilu ya mansoni, ya kukonda kudiyala, ya kukonda lukumu, ya kukonda luzitu, ya kukonda nsoni. Ntete Piere tubaka nde Bakristu tinaka “nzala yina ke fwaka bantu, yina ke yalaka nsi-ntoto.” (2 Piere 1:4) Kansi, bankaka vutukilaka mbi yina, kikuma banani, kikuma balongi ya luvunu! Yau yina, nzila ya kyeleka vandaka dyaka ve ti lukumu ya mbote. Mbi mingi mpenza! Na ntembe ve, yai mambu ya Bambangi ya Yehowa yonso fwete tula dikebi mingi bubu yai. Beto fwete vila ve nde, na ndyatilu na beto, beto lenda kembisa Yehowa Nzambi ti bantu na yandi to kufingisa bau.—Bingana 27:11; Roma 2:24.
Kukotisama ya Malongi ya Luvunu
6. Inki kepusaka balongi ya luvunu, ye inki mutindu bau kesosaka kuzwa yina ya bau kezolaka?
6 Na mayele yonso, beto kesimba mutindu balongi ya luvunu kekotisaka mabanza na bau ya mbi. Piere ketuba nde bau kesalaka yau na kinsweki, na nsi-nsi, to na mayele. Yandi keyika nde: “Sambu na nzala na bo ya kubaka mbongo, balongi yina ya luvunu ta longa beno [bangogo] ya luvunu sambu na kukusa-kusa beno.” Kima kepusaka balongi ya luvunu kele bwimi. La Bible de Jérusalem kebalula yau mutindu yai: “Bau tasala ngolo sambu na kusumba beno sambu na bau mosi ti bangogo ya luvunu.” Mutindu mosi, Luwawanu Yampa ketuba nde: “Mu zola ya bima, bau tabaka ndandu (luta) sambu na beno mu ndinga ya mayele.” (2 Piere 2:1, 3) Kutuba ya balongi ya luvunu lenda monika bonso kyeleka na muntu yina ketomatala ve na kimpeve, kansi bangogo na bau kele ya kuyidika mbotembote sambu na “kusumba” bantu, na kukusaka bau sambu bau lungisila bau balukanu na bau ya bwimi.
7. Inki filozofi yalumukaka na mvu-nkama ya ntete?
7 Na ntembe ve, balongi ya luvunu ya mvu-nkama ya ntete vandaka sadila bupusi ya mabanza ya inza na ntangu yina. Mfinama na ntangu yina ya Piere sonikaka, filozofi mosi na zina ya Gnosticisme yalumukaka. Bantu ya filozofi yango vandaka kwikila nde mambu yonso kele mbi, mambu ya mbote kele kaka mambu ya kimpeve. Yau yina bau vandaka kutuba nde, konso mambu yina muntu lenda sala ti nitu na yandi ya kinsuni kele mbi ve. Nsukansuka bau kumaka kutuba nde, yau lombaka ve nde muntu kuvanda na nitu yai. Yau yina, bau sukisaka nde, masumu ya nitu kesalaka—tula mpi pite—kele masumu ya mbi ve. Na ntembe ve, bangindu ya mutindu yai bandaka kukotila bantu yankaka ya vandaka kubula ntulu nde bau vandaka Bakristu.
8, 9. (a) Inki ngindu ya mbi kotilaka Bakristu ya ntete yankaka? (b) Na kutuba ya Yude, inki bankaka vandaka sala na mabundu?
8 Ntendudi mosi ya Biblia tubaka nde “bantu yankaka na Dibundu sobaka dilongi ya dyenga,” to “lemvo ya beto mefwana ve na kubaka.” (Efezo 1:5-7, NW) Yandi ketuba nde bantu yankaka vandaka kutuba mambu ya mutindu yai: “Keti nge ketuba nde [lemvo ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka] kele mingi mpi lenda fika masumu yonso? . . . Kana yau kele buna, beto landa na kusala masumu, sambu [lemvo ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka] lenda vwansa masumu yonso. Na kutuba ya mbote, kana beto kesala masumu mingi, [lemvo ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka] kezwa mpi mabaku mingi ya kusala kisalu na yau.” Keti nge mebikaka kuwa mutindu yai ya kuyindula na matiti?
9 Ntumwa Polo kutanaka ti bangindu ya luvunu na yina metadila lemvo ya Nzambi ntangu yandi yulaka nde: “Keti beto talanda kuvanda na masumu, sambu lemvo ya beto mefwana ve na kubaka kukuma mingi?” Yandi yulaka mpi nde: “Keti beto tasala disumu sambu beto kele na nsi ya nsiku ve kansi na nsi ya lemvo ya Nzambi ya beto mefwana ve na kubaka?” Na konso ngyufula, Polo pesaka mvutu pwelele nde: “Yau lenda salama ve!” (Roma 6:1, 2, 15, NW) Yau kemonana pwelele, mutindu Yude ketuba, nde bankaka “ke balula [“lemvo ya Nzambi na beto ya beto mefwana ve na kubaka,” NW] sambu na kudinungisa nde luzingu na bo ya nsoni yo kele ya mbote.” Ata mpila yina, Piere ketuba nde ‘lufwa na bau kele na kulala ve.’—Yude 4; 2 Piere 2:3, NW.
Bambandu ya Lukebisu
10, 11. Tanga bambandu tatu ya lukebisu ya Piere kepesa.
10 Sambu na kuvutukila nde Nzambi talola bansumuki ya luzolo, Piere kepesa bambandu ya lukebisu tatu ya Masonuku. Ntete, yandi kesonika nde: “Nzambi bikisaka ve bawanzio yina salaka masumu.” Yude ketuba nde “bawanzio yina monaka kiese ve na kiyeka yina ya Nzambi pesaka bo kansi bo bikisaka kisika ya bo vandaka kuzingila” na zulu. Bau bakaka nitu ya kinsuni mpi kwisaka na ntoto na ntwala ya Mvula ya Ngolo, sambu na kuvukisa nitu ti bana ya bankento ya bantu. Sambu na ndyatilu yina ya mbi, bau losamaka na “Tartare,” to mutindu Yude ketuba, “Nzambi . . . me kangaka bo miniololo ya mvula na mvula tii kuna na kilumbu yina ya nene ya yandi ta pesa bo ndola.”—2 Piere 2:4; Yude 6; Kuyantika 6:1-3.
11 Na nima, Piere ketubila bantu ya ntangu ya Noa. (Kuyantika 7:17-24) Yandi ketuba nde na ntangu ya Noa, “Nzambi bikisaka mpi ve bantu ya ntama, kansi yandi tindilaka bantu yina ya mbi masa, ebuna yo fulukaka na ntoto.” Na nsuka, Piere kesonika nde Nzambi ‘pesaka mbandu sambu na mambu yina ta bwila bantu ya mbi,’ ntangu yandi “zengaka nde bantu ya babwala yai Sodome ti Gomore, bo fweti baka ndola, ebuna yandi fwaka bo ti tiya.” Yude keyika nde bantu yina “salaka pite ti mambu ya nkaka ya nsoni mpenza.” (2 Piere 2:5, 6; Yude 7) Babakala salaka ve kaka mansoni ya kulala ti bankento, kansi mpi ti babakala yankaka, ziku ti bambisi mpi.—Kuyantika 19:4, 5; Levi 18:22-25.
12. Na kutuba ya Piere, inki mutindu ndyatilu ya kusungama kefutamaka?
12 Kansi, Piere kemonisa mpi nde, Yehowa kepesaka matabisi na bayina kesadilaka yandi na kwikama. Mu mbandu, yandi kemonisa mutindu Nzambi “gulusaka kaka Noa yina vandaka kulonga [lunungu], ti bantu ya nkaka nsambwadi” na ntangu yandi nokisaka Mvula. Yandi ketubila mpi mutindu Yehowa gulusaka “Loti, muntu ya mbote” na ntangu ya Sodome, na kusukisaka nde: “Mfumu Nzambi kuzaba nki mutindu yandi fweti katula bantu na yandi na mpasi, nki mutindu yandi fweti pesa ndola na bantu ya mbi tii na kilumbu yina ya yandi ta sambisa bantu.”—2 Piere 2:5, 7-9.
Bisalu Yina Kelomba Ndola
13. Banani mefwana mpenza kubaka ndola, ye bandosi na bau lenda vanda inki?
13 Piere tubilaka na kingenga kimvuka ya bantu yai ya mefwana mpenza na kubaka ndola ya Nzambi, “bantu yina ke landaka nzala ya mbi ya kimuntu, ti ke vwenzaka kimfumu na yandi.” Beto lenda mona nde Piere wilaka bau makasi ntangu yandi ketuba nde: “Bo ke waka boma ve, bo kele lulendo; bo ke zitisaka ve [bantu] ya lukumu kansi bo ke fingaka bo.” Yude kesonika nde “bantu yina, . . . bandosi yina ya bo ke lalaka ke pesaka bo mabanza ya kusala masumu na nitu na bo mosi; . . . bo ke fingaka [bantu] yina kele ya lukumu.” (2 Piere 2:10; Yude 8) Bandosi na bau lenda vanda kuyindula mansoni yina kepusaka bau na kusosa kumanisa mpusa na bau ya kuvukisa nitu. Kansi, inki mutindu bau “ke vwenzaka kimfumu” mpi “ke zitisaka ve [bantu] ya lukumu”?
14. Inki mutindu balongi ya luvunu “ke vwenzaka kimfumu” mpi “ke zitisaka ve [bantu] ya lukumu”?
14 Bau kesalaka mutindu yina, na kuvwezaka bantu ya Nzambi mepesaka kiyeka. Bakristu yina kele bankuluntu kemonisaka lukumu ya Yehowa ti ya Mwana na yandi, yau yina bau mpi kele ti mwa lukumu ya mepesamaka na bau. Ya kyeleka, bonso Piere, bau mpi kesalaka bifu. Kansi Masonuku kesyamisa Bakristu ya dibundu na kulemfuka na bantu yina ya lukumu. (Baebreo 13:17) Bifu na bau kele kikuma ya kufinga bau ve. Piere ketuba nde bawanzio “kefundaka ve [balongi ya luvunu] ti ndinga ya mafingu,” (NW) ata nkutu yau melunga mbotembote na kusala bau buna. Piere kelanda nde: “Kansi balongi yango ya luvunu ke salaka mambu kukonda kuyindula, bonso ke salaka bambisi ya mfinda yina ke butukaka sambu bantu kusimba bo ti kufwa bo, bo ke vwenzaka mambu yina ya bo ke bakisaka ve. Bo ta fwa kiteso mosi bonso bambisi ya mfinda.”—2 Piere 2:10-13.
“Bo ke Vandaka na Bafete na Beno”
15. Inki banzila balongi ya luvunu kesadilaka, ye na wapi bau kesadilaka mpukumuna na bau?
15 Ata kana “bo me sala na kati ya ntangu mambu yina ya nzala na bo ya mbi me tinda bo na kusala, bo ke monaka kiese,” bantu ya mbi yai ketulaka mpi bantu na nzila ya mbi. Bau kesalaka na “kinsweki,” kesadilaka “bangogo ya luvunu,” bonso Piere yitaka kutuba yau. (2 Piere 2:1, 3, 13) Na yau, yau lenda vanda nde bau monisa ve pwelele nde bau ketelemanina bankuluntu yina kesimbaka minsiku ya mbote ya Nzambi, to kumonisa ve pwelele nde bau kesosaka kumanisa mpusa na bau ya mansoni. Kansi, Piere ketuba nde bau “ke vandaka na bafete na beno sambu na kumona kiese ntangu bo ke kusa beno.” Ye Yude kesonika nde: “Bau kele matadi ya kubumbana na nsi ya masa na bafeti na beno ya zola.” (Yude 12, NW) Ee, bonso matadi ya makasi ya lenda tobula bwatu na nsi ya masa mpi kudindisa bapusi-bwatu ya kukonda mayele, kiteso mosi, balongi ya luvunu vandaka kukusa bantu ya kukonda mayele yina bau vandaka kumonisila zola ya luvunu na ntangu ya “bafete ya zola.”
16. (a) “Bafeti ya zola” vandaka inki, ye na inki bisika bantu ya mansoni lenda sala mutindu mosi bubu yai? (b) Balongi ya luvunu ketulaka dikebi na bau ntetentete na banani, ebuna bantu ya mutindu yina fwete sala inki?
16 Ziku “bafeti ya zola” yai kele bilumbu ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete vandaka kudya mpi kuvukana kumosi. Bubu mpi Bambagi ya Yehowa kelutaka kuvukana, mbala yankaka na bafeti ya makwela, na kutambula kumosi, to na kulutisa nkokila mosi kumosi. Inki mutindu bantu ya mbi lenda sadila bisika ya mutindu yina sambu na kukusa bantu? Piere kesonika nde: “Bo ke lutaka kusosa bankento ya ndumba sambu na kusala pite ti bo. . . . Bo ke kusaka bantu yina ke na ngolo ve.” Bau kenongaka ‘ntima na bo ya kuyikana na kuvanda na nzala ya kubaka mbongo mingi’ na zulu ya bantu yina ke na ngolo ve na kimpeve, bayina menungaka ve na kubaka kyeleka sambu yau kuma ya bau mosi. Yau yina, baka mayele na mambu yina salamaka na ntangu ya Piere, mpi sala keba! Buya bupusi ya mansoni yonso, kukuma kiyungu ve sambu na kitoko ya muntu yina kemekameka nge sambu na kubwisa nge na mansoni.—2 Piere 2:14.
‘Nzila ya Balami’
17. “Nzila ya Balami” vandaka inki, ye inki malanda yau bendilaka bantu 24000 ya Izraele?
17 Bantu yai ya “Nzambi me singaka” mezabaka kyeleka mwa bilumbu mingi. Bau lenda vanda kaka bonso bantu ya ngolo ya dibundu. Kansi Piere ketuba nde: “Bo me katukaka na nzila ya mbote, ebuna bo me vilaka nzila; bo ke landaka nzila yina ya Balami mwana ya Bosore landaka; sambu yandi vandaka na nzala ya kubaka mbongo na mambu ya mbi ya yandi zolaka kusala.” (2 Piere 2:14, 15) Nzila ya mbikudi Balami kele ndongisila yina yandi pesaka nde bantu kusala mansoni sambu yandi baka lufutu. Yandi songaka Ntotila Balaki ya Moabi nde Nzambi tasinga bantu ya Izraele kana bau mesala pite. Na nsuka na yau, bankento ya Moabi bwisaka bantu ya Nzambi, ye bantu 24000 kufwaka sambu na ndyatilu na bau ya mansoni.—Kutanga 25:1-9; 31:15, 16; Kusonga 2:14.
18. Inki mutindu Balami kwaminaka, ye mambu yina bwilaka yandi kemonisa inki sambu na balongi ya luvunu?
18 Piere kemonisa nde Nzambi kangaka nzila ya Balami ntangu mpunda na yandi tubilaka yandi, kansi Balami “vandaka na nzala” mingi kibeni “ya kubaka mbongo na mambu ya mbi,” yau yina, ata mambu yina salamaka, yandi landaka kaka ‘mambu ya buzoba.’ (2 Piere 2:15, 16) Muntu ya mbi mpenza! Mawa mingi na muntu yonso yina kesosa kubebisa bantu ya Nzambi na kupusaka bau na kusala mansoni! Balami fwaka sambu na mbi na yandi, yau kesonga mambu yina tabwila bantu ya kelandaka nzila na yandi.—Kutanga 31:8.
Mpukumuna na Bau ya Kidyabulu
19, 20. (a) Bayina kele bonso Balami mefwanana ti nki, ye sambu na inki? (b) Banani bau kepukumunaka, ye inki mutindu? (c) Sambu na inki beto lenda tuba nde mpukumuna na bau kele ya kidyabulu, ye inki mutindu beto fwete kuditanina mpi kutanina bankaka?
19 Sambu na kutendula bayina kele bonso Balami, Piere kesonika nde bau “kele bonso nto [to, dibulu] ya masa me kauka, bo kele mpi bonso matuti yina ya mupepe ya mvula ke nataka.” Na muntu yina ketambula na ntoto ya makanga ti nzala ya masa, dibulu ya masa ya kukauka lenda tendula lufwa na yandi. Mfunu ya kuyituka kele ve kana “Nzambi me bumbilaka” bantu ya mutindu yina “kisika mosi na mpimpa ya kuluta ngolo”! Piere kelanda nde: “Bo ke tubaka mambu ya lulendo ti mambu ya buzoba. Bo ke kusaka bantu yina me katuka kaka sesepi na kati ya bantu ya nkaka yina ke zingaka luzingu ya kisakasaka.” Bau kepukumuna bantu yina kele ntete ve na ngikana, na kusilaka bau nde: “ ‘beno ta baka dipanda’, kansi bo mosi kele bampika ya mambu ya kisakasaka.”—2 Piere 2:17-19; Galatia 5:13.
20 Mpukumuna yai ya balongi ya mbi kele ya kidyabulu. Mu mbandu, bau lenda tuba: ‘Nzambi kezaba nde beto kele bantu ya kulemba, bampusa ya ngolo kekwisilaka beto. Ebuna, kana beto mekudipesa na kumanisa mpusa ya kuvukisa nitu, Nzambi tawila beto mawa. Kana beto mefunguna masumu na beto, yandi talolula beto mutindu yandi lolulaka beto ntangu beto kotaka na kyeleka.’ Yibuka nde Dyabulu tubilaka Eva mambu ya mutindu yai, na kusilaka yandi nde yandi lendaka kusumuka nkatu kubaka ndola. Sambu na Eve, yandi tubaka nde kusumuka na meso ya Nzambi tapesa yandi nsemo ti dipanda. (Kuyantika 3:4, 5) Kana kilumbu mosi beto mona muntu ya mbi ya mutindu yina na dibundu, beto fwete funda yandi na bayina kele na mukumba na kati ya dibundu, sambu beto fwete kuditanina mpi kutanina dibundu ya Bukristu.—Levi 5:1.
Lutaninu ya Nzayilu ya Sikisiki
21-23. (a) Inki malanda kevandaka na kukonda kusadila nzayilu ya sikisiki? (b) Inki dyambu yankaka Piere ketendula ya beto ketadila na disolo na beto yina kelanda?
21 Piere kemanisa kitini ya mukanda na yandi yai na kutendulaka malanda ya kukonda kusadila nzayilu yina ya yandi tubaka ntete nde yau kele mfunu “sambu na [“luzingu mpi kukangama na Nzambi,” NW].” (2 Piere 1:2, 3, 8) Yandi kesonika nde: “Kana bantu yina me katuka na mambu ya mbi ya nsi-ntoto sambu bo me zaba [nzayilu ya sikisiki] ya Yezu Kristo yina kele Mfumu na beto ti Ngulusi na beto, kansi bo vutuka diaka na mambu yina ya mbi, kana mambu yina kubedisa bo, ebuna na nsuka-nsuka na yo bo ta kota na mpasi yina me luta mpasi yina ya ntete.” (2 Piere 2:20) Mawa mingi kibeni! Bantu ya mutindu yina na ntangu ya Piere losaka kivuvu ya kitoko ya luzingu yina lenda fwa ve na zulu, kaka sambu na kantangu fyoti ya kusala pite.
22 Yau yina Piere ketuba nde: “Kulutila bo mbote na kukonda kuzaba nzila ya kinzambi, kansi ke mbote ve bo na kuzaba yo ntete, ebuna na nima bo bikisa diaka nsiku ya Nzambi yina ya bo longaka bo. Mambu yina me bwila bo yo ke songa nde mambu ya kingana yai ke tubaka kele ya kieleka, nde: ‘Mbwa me kwenda kudia diaka bima yina ya yandi me luka’, mpi nde: ‘Ngulu yai me katuka na kuyobila me kwenda kubaluka diaka na poto-poto.’ ”—2 Piere 2:21, 22; Bingana 26:11.
23 Dikambu yankaka ya pwelele ya bandaka kuyangisa Bakristu ya ntete vandaka bonso yina keyangisaka bankaka bubu yai. Na ntangu yina, bankaka vandaka bokuta kumonana ya Kristu yina vandaka bonso yau takuma ve. Beto tadila mutindu Piere ketendula dyambu yai.
Keti Nge Keyibuka?
◻ Inki bambandu tatu ya lukebisu Piere kepesa?
◻ Inki mutindu balongi ya luvunu “ke vwenzaka kimfumu”?
◻ Nzila ya Balami kele inki, ye inki mutindu bayina kelandaka yau lenda meka kupukumuna bankaka?
◻ Inki kele malanda ya kukonda kusadila nzayilu ya sikisiki?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 25]
Balami kele mbandu ya lukebisu