Kivuvu ya Lufutumuku Ketendula Nki Sambu na Nge?

“Nge kekangula diboko na nge mpi nge kelungisa mpusa ya bima yonso yina kezinga.”​—NKUNGA 145:16, NW.

1-3. Inki kivuvu bantu mingi kevandaka na yo sambu na bilumbu kekwisa? Pesa bambandu.

CHRISTOPHER, mwana-bakala mosi ya bamvula uvwa, ti leke na yandi ya bakala kulutisaka ntwala ya midi ti ngwasi na bo, ti nkento ya ngwasi na bo, mpi ti bisoni na bo zole. Bo kwendaka kusala kisalu ya kusamuna nzo na nzo penepene ya Manchester, na Angleterre. Zulunalu na beto Réveillez-vous ! kutendulaka mambu yina kusalamaka nde: “Na nima ya midi, bo yonso kwendaka penepene na lweka ya masa sambu na kutala kisika mosi ya kitoko na Blackpool. Bo yonso 6 kuvandaka na kati ya bantu 12 yina kufwaka na mbala mosi na aksida mosi ya kusalamaka na nzila ya bakamio. Bapolise kubingaka aksida yango nde ‘lufwa ya tiya.’”

² Na mpimpa yina kuyitaka aksida yango, dibuta ya Christopher kukwendaka na Kulonguka ya Mukanda ya Dibundu, kisika bo longukaka disolo mosi ya kutubilaka lufwa. Tata na yandi kutubaka nde: “Christopher kuvandaka mwana-bakala mosi yina vandaka kuyindula mingi. Na mpimpa yina, yandi tubilaka pwelele inza ya mpa mpi kivuvu na yandi ya bilumbu kekwisa. Na ntangu beto vandaka kulanda na kulonguka, Christopher kutubaka na kintulumukina nde: ‘Kima ya mbote ya kuvanda Mbangi ya Yehowa kele nde ata lufwa kukabula beto, beto kezabaka nde kilumbu kele beto tamonana dyaka na ntoto.’ Na kati na beto yonso yina kuvandaka pana, ata muntu mosi ve kuyindulaka nde bangogo yina tabikala ntangu mingi na mabanza na beto.”a

³ Bamvula mingi na ntwala, na mvu 1940, bo zabisaka Franz, Mbangi mosi ya Autriche, nde bo tazenga yandi nkingu sambu yandi zolaka kubikala kaka ya kwikama na Yehowa. Na kati ya boloko mosi ya Berlin kisika yandi vandaka, Franz kusonikilaka mama na yandi nde: “Na kutadila nzayilu yina mu kele na yo, kana mu ndimaka na kusala lusilu [ya kisoda], mu zolaka kusala disumu mosi yina zolaka kunata munu na lufwa. Yo zolaka kuvanda mbi kibeni sambu na munu mpi mu zolaka kufutumuka ve. . . . Kansi ntangu yai, Mama na munu ya luzolo ti beno bampangi na munu yonso ya babakala ti ya bankento, beno wa boma ve, bubu yai bo mesonga munu nde bo mezengila munu nkanu ya lufwa. Bo tazenga munu nkingu mbasi na ntwala ya midi. Nzambi kepesa munu ngolo yina mu ke na yo mfunu, ngolo yina Yandi vandaka kupesa ntangu yonso na Bakristu ya kyeleka yonso ya ntangu ya ntama. . . . Kana beno kangama kaka ngolo tii na lufwa, beto takutana dyaka na lufutumuku. . . . Beno bikala mbote.”b

 4. Inki mutindu nge mekudiwa na ntangu nge metanga masolo ya beto metubila awa, mpi inki beto tatadila ntangu yai?

⁴ Kivuvu ya lufutumuku kuvandaka na ntendula ya nene sambu na Christopher ti Franz. Yo vandaka dyambu ya kyeleka sambu na bo. Ntembe kele ve nde masolo yai mesimba ntima na beto! Sambu na kukumisa ntonda na beto na Yehowa mpi kivuvu na beto na lufutumuku ngolo, bika beto tadila sambu na nki lufutumuku tasalama mpi mutindu kubakisa dilongi yai fwete tadila konso muntu na kati na beto.

Mbonameso ya Lufutumuku ya Bantu Yina Tazinga na Ntoto

5, 6. Mbonameso yina ntumwa Yoane kusonikaka na Kusonga 20:12, 13 kemonisa inki?

⁵ Na mbonameso yina kusongaka yandi mambu yina tasalama na Luyalu ya Bamvula Funda ya Kristu Yezu, ntumwa Yoane kumonaka mutindu lufutumuku ya bantu yina tazinga na ntoto kesalama. Yandi sonikaka nde: “Mono monaka bantu ya kufwa, bambuta ti baleki . . . Nzadi-mungwa vutulaka bantu ya kufwa yina fwaka na masa. Lufwa ti [Hadesi, NW], yo vutulaka mpi bantu na yo.” (Kusonga 20:12, 13) Bantu yonso yina Hadesi (Sheole), to mazyamu ya bantu yonso, mekangaka na kimpika bo tafutumuka, ata bo kele ti konso nki pozisio yina, ata “bambuta” to “baleki.” Bantu yina mefwaka na nzadi-mungwa tavutuka mpi na luzingu na ntangu yina. Mambu yai ya kitoko kele mosi na kati ya balukanu ya Yehowa.

⁶ Ntangu Kristu tayantika kuyala na luyalu na yandi ya bamvula funda, yandi takanga Satana mpi talosa yandi na dibulu mosi ya nda. Sambu Satana tasalaka ve ata kima mosi na luyalu yina, yandi takuka ve kukusa bantu, yo vanda bayina tafutumuka to bayina taguluka na mpasi ya nene. (Kusonga 20:1-3) Nge lenda mona bamvula funda bonso nde yo kele mingi, kansi na kutuba ya mbote, yo kele “bonso kilumbu mosi” na meso ya Yehowa.​—2 Piere 3:8.

 7. Inki mambu Nzambi tatadila sambu na kusambisa bantu na Luyalu ya Bamvula Funda?

⁷ Na kutadila mbonameso yina, Luyalu ya Bamvula Funda ya Kristu tavanda ntangu ya kusambisa. Ntumwa Yoane kusonikaka nde: “Mono monaka bantu ya kufwa, bambuta ti baleki, bo me telama na ntwala ya kiti yina. [Bo] kangulaka mikanda, ebuna bo kangulaka mukanda yankaka diaka, yo vandaka mukanda ya moyo. Nzambi sambisaka bantu ya kufwa, konso muntu na mambu yina ya yandi salaka, mutindu bo sonikaka na mikanda yina. . . . Ebuna Nzambi sambisaka bantu yonso, konso muntu na mambu yina ya yandi salaka.” (Kusonga 20:12, 13) Simba nde Nzambi tasambisa ve bantu yango na kutadila mambu yina bo salaka to ya bo salaka ve na ntwala nde bo fwa. (Roma 6:7) Kansi, Nzambi tasambisa bo na kutadila mambu yina kele na “mikanda” yina takanguka na ntangu yina. Nzambi tatadila mambu yina muntu tasala na nima ya kulonguka mambu yina tavanda na mikanda yango sambu na kuzaba kana zina ya muntu yango kele ya kusonika na “mukanda ya moyo” to ve.

“Lufutumuku ya Luzingu” to “Lufutumuku ya Kusambisa”

 8. Tanga mambu zole yina lenda kumina bantu yina tafutumuka.

⁸ Na mbonameso yina yandi monaka na ntwala, Yoane kutubaka nde yandi monaka Yezu ‘keyala lufwa, mpi [Hadesi, NW].’ (Kusonga 1:18) Yandi kele “Mfumu ya [luzingu, NW]” yina Yehowa mepesaka kiyeka ya kusambisa “bantu ya moyo ti bantu ya kufwa.” (Bisalu 3:15; 2 Timoteo 4:1) Inki mutindu yandi tasala yo? Yandi tasala yo na ntangu yandi tafutumuna bantu yina mefwaka. Yezu kusongaka kibuka ya bantu yina yandi vandaka kulonga nde: “Beno yituka ve sambu na mambu yina; na ntangu ke kwisa, bantu yonso yina me fwaka kele na maziamu [ya mbambukilu, NW], bo ta wa ndinga na yandi; ebuna bo ta basika na maziamu na bo.” Yandi yikaka nde: “Bantu yina me salaka mbote, bo ta telama [sambu na lufutumuku ya luzingu, bayina salaka mambu ya mbi sambu na lufutumuku ya kusambisa, NW].” (Yoane 5:28-30) Ebuna, inki kivuvu kekinga babakala ti bankento ya kwikama ya ntangu ya ntama?

 9. (a) Ntembe kele ve nde nki mambu bantu mingi talonguka ntangu bo tafutumuka? (b) Inki kisalu ya nene ya kulonga tasalama?

⁹ Ntangu bantu ya kwikama yina kuzingaka na ntangu ya ntama tafutumuka, bo tasukinina ve na kumona nde balusilu ya bo vandaka kutudila ntima melungana. Bo tavanda na kyese kibeni na kuzaba Nkuna ya nkento ya Nzambi, yina mbikudulu ya ntete ya Biblia kutubilaka na verse ya Kuyantika 3:15! Bo tavanda na kyese kibeni na kuwa nde Yezu, Mesia yina Nzambi kusilaka kubikalaka ya kwikama tii na lufwa, ebuna yandi pesaka luzingu na yandi bonso nkudulu ya kimenga! (Matayo 20:28) Bantu yina tayamba bo na ntangu bo tafutumuka tavanda na kyese kibeni ya kusadisa bo na kubakisa nde ngidika ya nkudulu yai kele mutindu mosi ya Yehowa memonisilaka beto mambote na yandi ya beto mefwana ve na kubaka ti mawa na yandi. Ntangu bantu yina tafutumuka tabakisa mambu yina Kimfumu ya Nzambi ke na kusala sambu na kulungisa lukanu ya Yehowa kele na yo sambu na ntoto, ntembe kele ve nde ntima na bo tafuluka na mpusa ya kukembila Yehowa. Bo tavanda ti dibaku ya nene ya kumonisa kukangama na bo na Tata na bo ya zola yina kezingaka na zulu ti na Mwana na yandi. Bantu yonso yina tazinga na ntangu yina tavanda na kyese ya kusala kisalu ya nene ya kulonga bamiliare ya bantu yina tabasika na mazyamu na bo, sambu bo tavanda mpi na mfunu ya kundima ngidika ya nkudulu ya Nzambi.

10, 11. (a) Inki mabaku Luyalu ya Bamvula Funda tapesa bantu yonso yina tazinga na ntoto? (b) Inki mutindu dyambu yai fwete tadila beto?

¹⁰ Ntangu Abrahami tafutumuka, yandi tabaka mpenza kikesa na ntangu yandi tamona nde luzingu na nsi ya luyalu ya “bwala” yina yandi vandaka kuvingila mekuma kyeleka. (Baebreo 11:10) Yobi, muntu ya kwikama ya ntangu ya ntama, tavanda na kyese kibeni na ntangu yandi tawa nde luzingu na yandi kupesaka kikesa na bansadi ya Yehowa yankaka yina kunungaka na ntangu kwikama na bo kumekamaka! Mpi, Daniele tavanda na kyese kibeni na kuzaba nde bambikudulu yina yandi sonikaka na lutwadisu ya mpeve santu kulunganaka.

¹¹ Ya kyeleka, bantu yonso yina tabaka luzingu na inza ya mpa ya lunungu, yo vanda na nzila ya lufutumuku to na nima ya kuguluka na mpasi ya nene, tavanda ti mambu mingi ya kulonguka na yina metala lukanu ya Yehowa sambu na ntoto ti bantu ya tazinga pana. Ntembe kele ve nde, kivuvu ya kuzinga kimakulu mpi ya kupesa Yehowa nkembo mvula na mvula tasala mpenza nde bantu kuvanda na kyese ya kulanda programe ya malongi yina tasalama na luyalu ya Bamvula Funda. Kansi, kima tavanda na mfunu ya kuluta mingi kele mambu yina konso muntu na kati na beto tasala na ntangu yandi talonguka mambu yina tavanda ya kusonika na mikanda. Keti beto tasadila mambu yina beto talonguka? Keti beto tayindulula mpi tasadila mambu ya mfunu yina tapesa beto kikesa ya kukonda kubwa ntangu kumekama ya nsuka ya Satana tasosa kukatula beto na kyeleka?

12. Inki tasadisa konso muntu na kudipesa mingi na kisalu ya kulonga mpi ya kukitula ntoto Paladisu?

¹² Beto fwete vila ve balusakumunu ya kitoko yina takatuka na mambote ya nkudulu ya kimenga ya Kristu. Nitu ya bantu yina tafutumuka tavanda ve ti bifu yina bo kele na yo na ntangu yai. (Yezaya 33:24) Nitu ya kukonda kifu mpi kivuvu ya kuvanda na mavimpi ya kukuka tasadisa bantu yonso yina tazinga na inza ya mpa na kudipesa mingi na kisalu ya kulonga bamilio ya bantu yina tafutumuka sambu na kubaka luzingu. Bantu yango tasala mpi kisalu ya kuluta nene ya mesalamaka ntete ve na ntoto: kisalu ya kukitula ntoto Paladisu sambu na lukumu ya Yehowa.

13, 14. Sambu na nki Nzambi tabasisa Satana na kumekama ya nsuka, mpi nki mambu takumina konso muntu na kati na beto?

¹³ Ntangu bo tabasisa Satana na dibulu ya nda sambu na kumekama ya nsuka, yandi tameka dyaka kukusa bantu. Kusonga 20:7-9 ketuba nde “makanda” yonso yina ‘takusama,’ to bibuka ya bantu yina tabwa na bupusi ya mbi ya Satana, bo tafwa: ‘Tiya takatuka na zulu, yo takwisa kufwa bo.’ Na kati ya bantu yango yina tafutumuka na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda, lufwa yina tatendula ndola ya Nzambi tazengila bo. Kansi, bantu yina tatanina kwikama na bo na nima ya lufutumuku tabaka dikabu ya luzingu ya mvula na mvula. Ya kyeleka, sambu na bantu yango, lufutumuku na bo tatendula “lufutumuku ya luzingu.”​—Yoane 5:29, NW.

¹⁴ Inki mutindu kivuvu ya lufutumuku lenda pesa beto kikesa ata ntangu yai? Nkutu, inki kima ya kuluta mfunu beto fwete sala sambu na kubaka mambote na yo na bilumbu kekwisa?

Malongi ya Beto Lenda Baka Ntangu Yai

15. Inki mutindu lukwikilu na lufutumuku lenda sadisa beto ntangu yai?

¹⁵ Mbala yankaka nge mekatuka kuvidisa muntu mosi ya nge kezolaka mingi mpi sambu muntu yango kuvandaka mfunu mingi na luzingu na nge, ziku nge kenwana sambu na kusoba mambu mingi yina lufwa yango menata. Kivuvu ya lufutumuku kesadisa nge na kuzwa ngemba na ntima ti ngolo yina bantu ya mezaba ve kyeleka kele na yo ve. Polo kupesaka bampangi ya Tesalonika kikesa nde: “Beto zola nde beno zaba mbote mambu yina ke tadila bantu yina me fwaka, sambu beno vanda na mawa ve bonso bantu ya nkaka yina ke tulaka ntima na Nzambi ve.” (1 Tesalonika 4:13) Keti nge kekudimona dezia nde nge kele na inza ya mpa mpi nge kelonga dilongi ya lufutumuku? Baka kikesa ntangu yai na kuyindululaka kivuvu ya kukutana dyaka ti bantu yina nge kezolaka.

16. Inki mawi nge lenda vanda na yo mbala yankaka na ntangu lufutumuku tasalama?

¹⁶ Mbala yankaka, sambu na malanda ya kukolama ya Adami, nge ke na kunwana ti bampasi ya nitu, ziku ti maladi mosi yina tafwa nge. Kubika ve nde susi ya maladi yango kupusa nge na kuvila kivuvu na nge ya kyese ya kufutumuka mpi ya kuvutuka dyaka na luzingu ti mavimpi ya mbote mpi ti ngolo kibeni na inza ya mpa. Nkutu, ntembe kele ve nde nge tapesa Nzambi mersi sambu na ntima na yandi ya mbote na ntangu meso na nge takanguka mpi na ntangu nge tamona bantu kekwisa kuyamba nge na kyese yonso na ntangu nge tafutumuka.

17, 18. Tanga malongi zole ya mfunu yina beto fwete vila ve.

¹⁷ Na ntangu ya beto kevingila nde mambu yina kusalama, bika beto tadila malongi zole ya beto fwete vila ve. Dilongi ya ntete kele nde: kusadila Nzambi kisalu ntangu yai na moyo na beto ya mvimba kele mfunu. Mbandu ya Mfumu na beto, Kristu Yezu, yina beto kelandaka na ntangu beto kezingaka luzingu ya kuditambika kemonisaka zola ya beto kele na yo sambu na Yehowa ti bamfinangani na beto. Kana beto mevidisa kisalu to kimpwanza na beto sambu na kimbeni to minyokudi, beto kebaka lukanu ya kuvanda kaka na lukwikilu ya ngolo, ata beto kekutana ti konso nki bampasi yina. Kana bambeni kubangisa beto nde bo tafwa beto, na ntangu yina kivuvu ya lufutumuku tapesa beto kikesa mpi ngolo ya kubikala ya kwikama na Yehowa mpi na Kimfumu na yandi. Ya kyeleka, kikesa ya beto kesalaka na kisalu ya kulonga Kimfumu mpi ya kukumisa bantu balongoki kepesaka beto kivuvu ya kubaka balusakumunu ya mvula na mvula yina Yehowa mebumbilaka bantu ya lunungu.

¹⁸ Dilongi ya zole ketadila mutindu ya beto kenwanaka ti bampukumuna yina nitu na beto ya kukonda kukuka kenatilaka beto. Nzayilu ya kivuvu ya lufutumuku ya beto kele na yo mpi ntonda na beto na Yehowa sambu na mambote yina beto mefwana ve na kubaka keyikaka beto kikesa ya kukangama na lukanu na beto ya kuvanda kaka na lukwikilu ya ngolo. Ntumwa Yoane kupesaka lukebisu yai: “Beno zola ve luzingu ya nsi-ntoto ti bima yonso kele awa na nsi-ntoto. Kana muntu ke zolaka luzingu ya nsi-ntoto, yandi ke zolaka Tata Nzambi ve. Sambu bima yai yonso kele awa na nsi-ntoto: bima yina ya nitu na beto ti meso na beto ke monaka nzala na yo ti bima yina ya beto ke tulaka lulendo sambu na yo, bima yai yonso ke katukaka na Tata Nzambi ve kansi yo ke katukaka awa na nsi-ntoto. Nsi-ntoto ti bima yonso kele na yo ya bantu ke zolaka, yo ke mana, kansi muntu yina ke salaka mambu yina ya Nzambi ke zolaka, yandi ke zingaka mvula na mvula.” (1 Yoane 2:15-17) Ngolo ya inza yina kepusaka bantu na kuvanda ti bima mingi ya kinsuni tabenda beto ve kana beto kefwanisa bima yango ti “[luzingu, NW] ya kieleka.” (1 Timoteo 6:17-19) Kana beto kutana ti mpukumuna ya kusala mansoni, beto tanwana ngolo sambu na kusala yo ve. Beto kebakisa nde kulanda na kusala mambu yina kesepedisaka ve Yehowa lenda sala nde, kana beto fwa na ntwala ya Armagedoni, beto vanda mutindu mosi ti bantu yina kele ve ti kivuvu ya lufutumuku.

19. Inki dibaku ya nene beto fwete vila ve?

¹⁹ Kima ya meluta yonso kele nde beto fwete vila ve ata fyoti dibaku ya nene ya beto kele na yo ya kupesa ntima ya Yehowa kyese ntangu yai mpi kimakulu. (Bingana 27:11) Kana beto bikala ya kwikama tii na lufwa to beto landa na kutanina kwikama na beto tii na nsuka ya ngidika yai ya mbi, beto tamonisa Yehowa nde beto kele na lweka na yandi na dyambu yina metala ntembe ya kimfumu ya inza ya mvimba. Ebuna, beto tavanda na kyese kibeni na kuzinga na Paladisu ya ntoto, yo vanda na nima ya kuguluka na mpasi ya nene to na ntangu beto tafutumuka na mutindu mosi ya kuyituka!

Nzambi Talungisa Bampusa na Beto

20, 21. Inki tasadisa beto na kubikala ya kwikama ata beto kebaka ve bamvutu na bangyufula yankaka ya beto kekudiyulaka sambu na lufutumuku? Tendula.

²⁰ Disolo ya lufutumuku yina beto metadila mepesa ve mvutu na bangyufula na beto yonso. Inki mutindu Yehowa tayidika mambu ya bantu yina kuvandaka bankwelani na ntangu bo fwaka? (Luka 20:34, 35) Keti bantu tafutumuka na bisika yina bo fwilaka? Keti bantu tafutumuka penepene ti bisika yina bantu ya fami na bo kele? Beto mebaka ve bamvutu na bangyufula yankaka mingi yina metala bangidika ya lufutumuku. Ata mpidina, beto fwete vila ve mambu yai ya Yeremia kutubaka: “Mfumu Nzambi kele mbote na konso muntu yina ke tula yandi ntima; yo yina, mbote beto kanga ntima, beto vingila tii kuna yandi gulusa beto.” (Mawa 3:25, 26) Na ntangu yina Yehowa metulaka, kyese na beto tavanda ya kulunga mpenza sambu beto tabaka bamvutu na bangyufula yonso ya beto kekudiyulaka. Sambu na nki beto lenda ndima dyambu yai?

²¹ Yindulula bangogo ya kupemama yina muyimbi-bankunga kutubaka na ntangu yandi yimbilaka Yehowa nde: “Nge kekangula diboko na nge mpi nge kelungisa mpusa ya bima yonso yina kezinga.” (Nkunga 145:16, NW) Bampusa na beto kesobaka na ntangu beto keyelaka. Mambu ya beto vandaka kutudila ntima na ntangu beto vandaka bana kele yo yina ve ya beto kezolaka bubu yai. Mambu ya beto kekutanaka na yo na luzingu ti bampusa na beto kevandaka na bupusi na mutindu na beto ya kutadila luzingu. Ata mpidina, ata beto tavanda ti konso nki bampusa yina na inza ya mpa, ntembe kele ve nde Yehowa talungisa yo.

22. Sambu na nki beto kele ti kikuma ya mbote ya kupesa Yehowa nkembo?

²² Kima ya konso muntu na kati na beto kele na yo mfunu ntangu yai kele kubikala ya kwikama. “Kima ya ntete ya bo ke lombaka, na konso muntu yina me bakaka kiyeka na mfumu na yandi, yo yai; bika yandi kuvanda muntu [ya kwikama, NW].” (1 Korinto 4:2) Beto kele bantu yina mebakaka kiyeka ya nsangu ya mbote ya lukumu ya Kimfumu ya Nzambi. Kikesa ya beto kesalaka sambu na kusamuna nsangu yai ya mbote na bantu yonso yina beto kekutanaka ti bo kesadisaka beto na kubikala na nzila yina kenataka na luzingu. Yibukaka ntangu yonso kyeleka yai ya ketuba nde “mambu ya kukonda kukana” kebwilaka beto yonso. (Longi 9:11, NW) Sambu na kufyotuna konso basusi yina ya kukonda mfunu ya kekatukaka na badute ya luzingu ya bantu kevandaka na yo sambu na bilumbu kekwisa, simba ngolo kivuvu na nge ya lukumu ya lufutumuku. Zaba nde kana yo kemonana nde nge tafwa na ntwala ya luyantiku ya Luyalu ya Bamvula Funda ya Kristu, nge lenda baka kikesa na kuzaba nde bampasi tamana mpenza. Na ntangu yina Yehowa metulaka, nge takuka kuvutukila mambu ya Yobi kutubilaka Ngangi nde: ‘Nge tabinga mono, ebuna mono takwisa.’ Bika nde nkembo yonso kukwenda na Yehowa, yina kele na mpusa ya ngolo ya kufutumuna bantu yonso yina kele na mabanza na yandi!​—Yobi 14:15.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Inki mambu Nzambi tatadila sambu na kusambisa bantu na Luyalu ya Bamvula Funda?

• Sambu na nki bantu yankaka tabaka “lufutumuku ya luzingu” ebuna bankaka “lufutumuku ya kusambisa”?

• Inki mutindu kivuvu ya lufutumuku lenda pesa beto kikesa ntangu yai?

• Inki mutindu bangogo ya Nkunga 145:16 kesadisa beto na kutadila bangyufula ya metala lufutumuku yina beto kebaka ntete ve bamvutu na yo?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 27]

Inki mutindu lukwikilu na lufutumuku lenda sadisa beto ntangu yai?