Балалар — асыл мұрамыз

“Ұлдар — игілік Жаратқан Иеден келген, Балалар — Оның сыйы рақыммен берген” (ЗАБУР 126:3).

 1. Дүниеге алғашқы нәресте қалай келді?

ЕХОБА ҚҰДАЙ алғашқы еркек пен әйелге ерекше қабілет беруінің арқасында мүмкін болған ғажайыпты қарастырайықшы. Өмірге нәресте әкелу үшін әкесі мен шешесі, яғни Адам мен Хауа, өз тарапынан үлес қосқан. Өмір Хауаның құрсағында пайда болып, сол жерде толығымен дамып, дүниеге жаңа адам алғашқы нәресте келген (Жаратылыс 4:1). Әлі күнге дейін баланың бойға бітуі мен дүниеге келуі ғажайып нәрсе деп қарастырылады.

 2. Неге әйелдің құрсағындағы процесті ғажайып нәрсе деп атауға болады?

² Әке мен ананың жақындасуының нәтижесінде ананың жатырында ұрықтанған алғашқы жасуша шамамен 270 күннің ішінде бірнеше триллион жасушаға айналып, нәресте пайда болады. Осы алғашқы жасушаның ішінде орналасқан бағдарламаның арқасында басқа да 200-ден аса жасуша түрі пайда болады. Адамзат толық түсіне алмай келе жатқан осы бағдарлама бойынша, бұл шексіз күрделі жасушалар айнымас бірізділікпен, әрқайсысы өз кезегімен дамуының арқасында тірі жан дүниеге келеді!

 3. Неге көптеген ойланатын адамдар дүниеге тірі жан Құдайдың арқасында келетінімен келіседі?

³ Қалай ойлайсыңдар, нәресте шын мәнінде кімнің арқасында пайда болады? Әрине, өмірді жаратқан Тұлғаның арқасында. Забур жыршысы: “Мойындаңдар Оны Құдайымыз деп: Бізді жаратты Ол, меншікті үмбетіміз [“өз меншігіміз емеспіз”, ЖД]”,— деп жырлаған (Забур 99:3). Ата-аналар, осындай бағалы бөбек өздеріңнің ерекше қабілеттеріңнің арқасында пайда болмағанын жақсы білесіңдер. Құдайдың шексіз даналығының арқасында ғана жарық дүниеге ғажайып түрде жаңа адам келеді. Мыңдаған жылдар бойы ойланатын адамдар ана құрсағында пайда болған нәресте үшін Ұлы Жаратушыны мадақтап келеді. Ал сендер ше? (Забур 138:13—16).

 4. Адамның қандай қасиеті Ехобаның бойында ешқашан болмайды?

⁴ Алайда Ехобаны жай ғана еркек пен әйелдің ұрпақ жалғастыруына мүмкіндік беретін биологиялық процеске бастау берген сезімнен жұрдай Жаратушы деуге бола ма? Мұндай қасиет кейбір адамдарға тән болғанымен, Ехоба мүлдем ондай емес (Забур 77:38—40). Забур 126:3-те: “Ұлдар [қыздар да] — игілік [“мұра”, ЖД] Жаратқан Иеден келген, Балалар — Оның сыйы рақыммен берген”,— деп айтылған. Мұра деген не және ол ненің дәлелі екенін қарастырайық.

Мұра мен сый

 5. Неге балаларды мұра деуге болады?

⁵ Мұраны сыйға теңеуге болады. Ата-аналар балаларына мұра қалдыру үшін жиі ұзақ және ауыр еңбек етеді. Мұра ретінде ақша, мүлік немесе жер қалдыруы мүмкін. Қалай болғанда да, мұра қалдыру — ата-ана сүйіспеншілігінің дәлелі. Киелі кітапта Құдай ата-анаға мұра ретінде балаларды бергені айтылады. Олар Құдайдың сүйіспеншілікпен берген сыйы. Егер балаларың бар болса, әрекеттеріңнен кішкене бөбектеріңе Әлемнің Жаратушысы өзіңе сеніп тапсырған сый ретінде қарайтының көріне ме?

 6. Адамдарға балалы болу қабілетін бергендегі Құдайдың мақсаты қандай?

⁶ Ехобаның бұл сыйды бергендегі мақсаты жер бетін Адам мен Хауаның ұрпағымен толтыру еді (Жаратылыс 1:27, 28; Ишая 45:18). Ехоба миллиондаған періштелер сияқты әрбір адамды жеке жаратпаған (Еврейлерге 1:7; Аян 4:11). Ол адамдарды дүниеге өздеріне ұқсаған бала әкелу қабілетімен жаратуды шешкен. Бала әкеліп, оны бағып-қағу — әке-шешеге берілген неткен керемет мәртебе! Ата-ана ретінде осы қымбат мұраға ие болу мүмкіндігін бергені үшін Ехобаға ризасыңдар ма?

Исадан үйреніңдер

 7. Кейбір ата-аналардан айырмашылығы Иса ‘адамзаттың’ қамын ойлайтынын және оларға жаны ашитынын қалай көрсеткен?

⁷ Өкінішті-ақ, бірақ ата-аналардың бәрі балаларына сый ретінде қарай бермейді. Көп адамның өз балаларына деген аяушылық сезімі жетіспейді. Мұндай ата-аналар Ехоба мен оның Ұлының көзқарасына еліктемейді (Забур 26:10; Ишая 49:15). Ал Исаның балаларға қалай көңіл бөлгенін қарастырайықшы. Киелі кітапта ол тіпті жерге адам болып келмей тұрғанда, көкте қуатты рухани тұлға болған кезде-ақ, адамзат үшін қуанып, шат-шадыман болғаны айтылған (Нақыл сөздер 8:31). Оның адамзатты қатты сүйгендігі сонша, бізді мәңгі өмір сүрсін деп, өмірін өз еркімен азаттық төлем ретінде берген (Матай 20:28; Жохан 10:18).

 8. Иса ата-аналарға қандай жақсы үлгі қалдырған?

⁸ Жерде болғанда Иса ата-аналарға әсіресе жақсы үлгі көрсеткен. Оның не істегенін қарастырайық. Тіпті қолы тимей жатса да, жаны қиналып тұрса да, ол балаларға уақыт бөлген. Ол базар алаңында ойнап жатқан балалардың сыртынан бақылаған және мұнысын тәлім бергенде қолданған (Матай 11:16, 17). Иерусалимге соңғы рет бара жатқанда, Иса азап шегетінін және өлетінін білген. Сондықтан адамдар оған балаларын әкелгенде, шәкірттері Исаға ауыртпалық түсіргілері келмеген болса керек, балаларды кейін қайтарып жіберуге тырысады. Бірақ Иса шәкірттеріне тыйым салады. Ол балаларға қуанып, ‘шат-шадыман болғанын’ көрсетіп: “Балалардың Маған келуіне жол беріңдер, оларға кедергі жасамаңдар!”— дейді (Марқа 10:13, 14).

 9. Неге сөзімізден ісіміз маңыздырақ деуге болады?

⁹ Біз Исадан үлгі ала аламыз. Балалар қасымызға келгенде, тіпті қолымыз тимей жатса да, өзімізді қалай ұстаймыз? Иса сияқты ма? Балалардың, әсіресе ата-аналарынан, қажет ететін нәрсесі — Исаның оларға дайындықпен бергені, яғни оларға уақыт пен көңіл бөлуі. Иә, “мен сені жақсы көремін” деп айту маңызды. Дегенмен сөзімізге қарағанда ісіміз көбірек әсер етеді. Сүйіспеншіліктерің тек сөздеріңнен емес, балақайларыңа уақыт бөліп, көңіл аударғандарыңнан және олардың қамын ойлағандарыңнан көбірек көрінеді. Алайда мұның бәрін жасаған күнде де, нәтиже бірден көзге көрінетіндей немесе өзіміз ойлағандай жылдам бола қоймауы мүмкін. Мұндай кезде шыдамдылық қажет. Исаның шәкірттеріне қалай қарағаны жайлы ойлансақ, шыдамдылыққа үйрене аламыз.

Исаның шыдамдылығы мен аяулы сезімі

10. Иса шәкірттерін кішіпейілділікке қалай үйреткен және алғашқыда оның әрекеті қаншалықты нәтижелі болған?

¹⁰ Иса шәкірттерінің беделді орынға қатысты дауласып жүргендерін білетін. Бір күні Қапарнаумға келген соң, ол шәкірттерінен: “Жолшыбай не туралы пікірлестіңдер?”— деп сұрайды. “Шәкірттері үндеген жоқ, өйткені жолшыбай келе жатып: — Қайсымыздың жолымыз ең үлкен?— деп өзара пікірлескен болатын”. Бірден тыйып тастаудың орнына, Иса кішіпейілділікке үйрету үшін оларға шыдамдылық таныта отырып, мысалмен түсіндіреді (Марқа 9:33—37). Бұл бірден ол қалағандай нәтиже берді ме? Жоқ. Алты айға жуық уақыт өте, Жақып пен Жохан өздерін Патшалықтағы беделді орындарға қоюын өтініп, Исаға шешелерін жібереді. Иса тағы да шыдамдылықпен олардың ойын түзетеді (Матай 20:20—28).

11. а) Исаның шәкірттері ұстаздарымен бірге жоғарғы бөлмеге жиналғанда, қандай дәстүрді орындамады? ә) Иса не істеді және сол кезде оның әрекеті нәтижелі болды ма?

¹¹ Көп ұзамай б. з. 33 жылының Құтқарылу мейрамы келіп, Иса оны атап өту үшін шәкірттерімен бас қосады. Олар жоғарғы бөлмеге жиналғанда, қызметші немесе күтуші әйел атқаруға тиіс саналған қарапайым істі, яғни басқалардың шаң басқан аяғын жууға қатысты дәстүрді, орындау үшін он екі елшінің бірі де орындарынан қозғалмайды (Патшалықтар 1-жазба 25:41; Тімотеге 1-хат 5:10). Шәкірттерінің әлі де беделді орынға талпынатындарын көргенде, бұл Исаға қатты тиген болу керек! Сондықтан Иса әрқайсының аяқтарын жуып шығады да, басқаларға қызмет етуге қатысты өзінен үлгі алулары керек екенін жақсылап үйретеді (Жохан 13:4—17). Олар Исаның үлгісінен сабақ алды ма? Киелі кітапта сол кеште-ақ ‘шәкірттерінің арасында қайсымыздың жолымыз үлкен деген бір айтыс та басталып кеткені’ туралы айтылады (Лұқа 22:24).

12. Қалай ата-аналар балаларын тәрбиелегенде Исаға еліктей алады?

¹² Ата-аналар, балаларың сөздеріңе құлақ аса қоймаса, Исаның не сезінгенін түсінетін шығарсыңдар. Байқасаңдар, шәкірттері бірден түзеліп кетпесе де, Иса оларға тәлім беруді тоқтатпаған. Ақырында, оның шыдамдылығы өз жемісін берді (Жоханның 1-хаты 3:14, 18). Ата-аналар, балаларыңды тәрбиелеуді ешқашан доғармастан, Исаның сүйіспеншілігі мен шыдамдылығына еліктей беріңдер.

13. Неге ата-аналар бала сұрақ қойып қасына келгенде, зекіп тастаудан аулақ болғандары жөн?

¹³ Балалар ата-аналарының өздерін жақсы көретіндерін және жағдайларын ойлайтындарын сезінулері керек. Иса шәкірттерінің ойларын білгісі келген, сондықтан олар сұрақ қойғанда, тыңдаған. Ол олардың кейбір жайттарға қатысты ойларын сұраған (Матай 17:25—27). Иә, жақсы тәлім беруге мұқият тыңдау мен шынайы қызығушылық білдіру жатады. Ата-аналар сұрақ қойып, қасына келген балаға: “Бар ана жаққа! Қолым тимей жатқанын көрмей тұрсың ба?”,— деп зекіп тастаудан аулақ болғандары жөн. Қолдары шын мәнінде босамай жатса, балаға біраздан соң сөйлесетіндерін айтқан дұрыс. Одан соң ата-аналар сөздерінде тұрулары керек. Осылайша бала ата-анасының шын мәнінде жағдайын ойлайтынын сезініп, оларға көбірек сенім артатын болады.

14. Ата-аналар балаларына аяулы сезім көрсетуге қатысты Исадан не нәрсеге үйренулеріне болады?

¹⁴ Ата-аналардың аяулы сезімдерін баланы құшақтап, бауырына басу арқылы көрсеткені орынды ма? Иса бұл жағынан да үлгі қалдырған. Киелі кітапта оның ‘балаларды құшақтап, үстеріне қолын қойып бата бергені’ жазылған (Марқа 10:16). Қалай ойлайсыңдар, бұл балаларға қалай әсер еткен? Бұл олардың жүректерін елжіретіп, Исаның оларды баурап алғанында күмән жоқ! Ата-аналар, егер балаларыңмен араларыңда өзара сүйіспеншіліктерің болса, әрі бір-біріңе бауыр басқан болсаңдар, тәлім-тәрбиелеріңді қабылдаулары оңай болады.

Балаға қанша уақыт бөлу керек?

15, 16. Бала өсірудің қандай жаңа тәсілі кеңінен етек алып келе жатыр және ол неге шақырады?

¹⁵ Кейбіреулер ата-ана балаға шын мәнінде көп уақыт пен көңіл бөлулері керек екеніне күмәнданады. Қазір кейбіреулер бала өсірудің “сапалы уақыт” деп аталатын жаңа тәсілін үгіттеуде. Бұл тәсілді жақтаушылардың айтуынша, балаға көп уақыт бөлгеннен гөрі аз болса да, алдын ала жоспарлап, сапалы өткізген уақыт маңыздырақ. Мұндай тәсілді тиімді деуге бола ма? Ол балаға пайдалы ма?

¹⁶ Көп баламен әңгімелескен бір жазушы олардың бәрінің “ата-аналарының өздеріне көбірек уақыт бөлгендерін қалайтындарын” және “оларды басқа біреумен немесе бір нәрсемен бөліскілері” келмейтіндерін білдіргенін айтқан. Бір медицина ғылымының профессорының сөздері көңіл бұруға тұрарлық: “Бұл [сапалы уақыт деген] термин — ата-аналардың өздерін кінәлі сезінуінен шыққан. Олар балаларымен аз уақыт өткізетіндіктерін ақтау үшін осы сылтауға жүгінеді”. Олай болса, балаға қанша уақыт бөлген дұрыс?

17. Балалар ата-аналарынан нені қажет етеді?

¹⁷ Киелі кітапта бұл жағы айтылмайды. Алайда исраилдік ата-аналарға балаларымен үйде де, жол жүргенде де, жатса да, тұрса да әңгімелесіп жүрулері керек екендігі айтылған (Заңды қайталау 6:7). Бұл ата-аналар балалармен күнделікті пікір алысып, тәлім беріп отырулары керек екенін анық білдіреді.

18. Иса шәкірттерін үйретудің мүмкіндігін қалай пайдаланған және бұдан ата-аналар қандай сабақ ала алады?

¹⁸ Иса шәкірттерімен бірге тамақтанып отырғанда да, жол жүргенде де, тіпті тыныққанда да оларға тәлім беріп отырған. Осылайша ол тәлім беру үшін әр мүмкіндікті пайдаланған (Марқа 6:31, 32; Лұқа 8:1; 22:14). Сол сияқты мәсіхші ата-аналар балаларын жағымды әңгімеге тартып, оны өрбітудің әрі оларды Ехобаның жолдарына үйретудің мүмкіндігін жібермеу үшін мұқият болғандары дұрыс.

Не туралы және қалай тәлім берген дұрыс?

19. а) Неге балаларға жай ғана уақыт бөлу жеткіліксіз? ә) Ата-аналар балаларды ең бірінші неге үйретулері керек?

¹⁹ Бала тәрбиесінде табысқа қол жеткізу үшін жай ғана уақыт бөлу, тіпті тәлім берудің өзі жеткіліксіз. Сонымен қатар не үйретіп жатқанымыз да маңызды. Киелі кітапта бұл туралы не айтылғанына көңіл бөліңдерші: ‘Бүгін Мен саған өсиет етіп отырған осы сөздерді балаларыңның құлағына құй’. Мұнда ‘осы сөздер’ деп не айтылып тұр? Бұл алдыңғы тармақтағы: “Тәңірді, Құдайыңды, шын жүрегіңмен, жан-тәніңмен және бар күшіңмен сүй”,— деген сөздер болса керек (Заңды қайталау 6:5—7). Иса бұл Құдайдың өсиеттерінің ішіндегі ең маңыздысы екенін айтқан (Марқа 12:28—30). Ата-аналар балаларға ең бірінші Ехоба жайында үйретіп, неге ол ғана жан-тәнімізбен сүйіп, адал болуға лайық екенін түсіндірулері керек.

20. Көп жыл бұрын Құдай ата-аналарға балаларына қандай тәрбие беруді үйреткен?

²⁰ Алайда ата-аналар балаларына үйретуге тиіс ‘осы сөздерге’ жай Құдайды шын жүректен сүю керек екенін үйрету ғана жатпайды. Байқасаңдар, алдыңғы тарауда Мұса Құдайдың тас тақтайшаға жазып берген Он өсиетін қайталап шыққан болатын. Онда өтірік айтпа, ұрлама, кісі өлтірме, неке адалдығын бұзба деген өсиеттер болған (Заңды қайталау 5:11—22). Демек, сол уақыттағы ата-аналар балаларына адамгершілік қасиеттерді саналарына құюлары керек болған. Болашағының қауіпсіз әрі бақытты болғанын қаласа, бүгінде мәсіхші ата-аналар да балаларына осындай тәрбие берулері керек.

21. Балалардың “құлағына құю” деген бұйрық нені білдіреді?

²¹ Ата-аналар ‘осы сөздерді’, немесе өсиеттерді, балаларына қалай үйретулері керек болғанына көңіл аударыңдаршы: “Оларды балаларыңның құлағына құй”. “Құлағына құй” деген сөз “жиі-жиі қайталау немесе үнемі айтып отыру, жақсылап түсіндіріп, көз жеткізу” дегенді білдіреді. Бұл сөзді жігерлендіру, нығайту деп те түсіндіруге болады. Осылайша Құдай ата-аналарға балаларының санасына рухани нәрселерді құю үшін алдын ала жоспарлай отырып, Киелі кітаптан тәлім беруді айтады.

22. Исраилдік ата-аналарға бала тәрбиелеуге қатысты не айтылды және бұл сөздер нені білдіреді?

²² Осылайша ата-аналар жоспар құру үшін күш салулары керек. Киелі кітапта: “Оны белгі ретінде қолыңа байлап ал және оларды көз алдыңа таңып ал, есігіңнің жақтаулары мен қақпаларыңа жазып қой”,— делінген (Заңды қайталау 6:8, 9). Бұл ата-ана тікелей мағынада Таурат заңының көшірмесін есіктің жақтаулары мен қақпаларына жазып қойып, балаларының қолдарына байлап, көз алдарына таңып қоюлары керек дегенді білдірмейді. Мұның мәні: ата-аналар Құдайдың ілімдерін үнемі балаларының естеріне салып отырулары керек. Құдайдың ілімдері тура мағынада балалардың көз алдарында тұрғандай, оларды жүйелі түрде әрі үздіксіз үйретіп отыру керек.

23. Келесі аптада не талқыланады?

²³ Ата-аналар балаларына қандай ерекше маңызды нәрселерді үйретулері керек? Неге бүгінде балаларға қорғануды үйретіп отыру маңызды? Балаларға дұрыс тәлім беруге көмектесетін қандай құрал бар? Көп ата-аналарды қызықтыратын осы және басқа да сұрақтар келесі мақалада талқыланады.

Ата-аналар, асыл мұраларыңды қорғаңдар!

‘Даналық қорғаныш береді. [Ол] ие болғандардың өмірін сақтайды’ (ЕККЛЕСИАСТ 7:12, ЖД).

 1. Неге ата-аналар балаларына сый ретінде қараулары керек?

АТА-АНА өмірге келбеті мен мінезі өздеріне тартқан бала әкеледі. Киелі кітапта олар: “Игілік [“мұра”, ЖД] Жаратқан Иеден келген”,— деп аталады (Забур 126:3). Өмірдің қайнар көзі шын мәнінде Ехоба болғандықтан, балалар оның меншігі болып саналады және ата-анаға осы меншігін сеніп тапсырады (Забур 35:10). Ата-аналар, Құдайдан осындай бағалы сый алып отырғандарыңа қалай қарайсыңдар?

 2. Өзінің әке болатынын білгенде, Манұх не істеген?

² Сөз жоқ, мұндай сыйды кішіпейілділікпен әрі ризашылықпен қабыл алған дұрыс. Осыдан 3 000 жылдан аса уақыт бұрын әйеліне періште келіп, балалы болатынын айтқанда, Манұх есімді исраилдік солай еткен. Жақсы хабар естігенде, ол: “Тәңір Ием! Өзің жіберген Құдайдың адамы тағы да келіп, туылатын баламызбен не істейтінімізді үйретсінші”,— деп дұға етеді (Билер 13:8). Ата-аналар, Манұхтың үлгісінен не нәрсеге үйрене аласыңдар?

Бүгінде Құдайдың көмегі қажет

 3. Неге әсіресе бүгін бала өсіру үшін Құдайдың көмегі қажет?

³ Қазір ата-аналар балаларын тәрбиелеу үшін Ехобаның көмегін бұрын-соңды болмағандай қажет етеді. Неге? Себебі Шайтан мен оның жындары көктен жер бетіне тасталған. Киелі кітап: “Жер мен теңізде тұратындарға қасірет! Себебі әзәзіл сендерге төменге түсті, ол өзіне аз уақыт қалғанын білгендіктен, қатты ашулы”,— деп ескертеді (Аян 12:7—9, 12). Онда Шайтанның ‘ақырған арыстандай кімді жалмасам деп торуылдап жүргені’ түсіндіріледі (Петірдің 1-хаты 5:8). Әдетте, арыстандар ең әлсіз, көбінесе жас аңдарға шабуыл жасайды. Сондықтан мәсіхші ата-аналар балаларын қалай қорғау керек екеніне қатысты басшылықты Ехобадан алғандары абзал. Солай етуге қаншалықты күш салып жүрсіңдер?

 4. а) Жақын арада арыстанның жүргенін білсе, ата-аналар не істер еді? ә) Қорғану үшін балалар не істеулері керек?

⁴ Егер жақын арада арыстанның жүргенін білсеңдер, әрине, ең бірінші балаларыңды жасырар едіңдер. Шайтанды жыртқышқа теңеуге болады. Ол адамдарды Құдайдың ықыласынан айыру үшін, оларды бұзуға тырысады (Әйүп 2:1—7; Жоханның 1-хаты 5:19). Ал балаларға зиян келтіру оңай. Ібілістің тұзағына түсіп қалмаулары үшін балалар Ехоба жайында біліп, оған бағынулары керек. Киелі кітаптан білім алудың өмірлік маңызы бар. Иса: “Мәңгілік өмір, бұл — жалғыз шынайы Құдайды және Өзің жерге жіберген Мені, Иса Мәсіхті, жақыннан тану”,— деген (Жохан 17:3). Оның үстіне, жастарға даналық, яғни білгендерін түсініп, өмірде қолдану қабілеті қажет. ‘Даналық оған ие болғандардың өмірін сақтайтындықтан’, сендер, ата-аналар, шындықты балаларыңның жүректеріне ұялатуларың керек (Екклесиаст 7:12, ЖД). Мұны қалай істеулеріңе болады?

 5. а) Даналықты жүрекке қалай ұялатуға болады? ә) Нақыл сөздерде даналықтың маңыздылығы қалай суреттеледі?

⁵ Балаларыңа Құдай Сөзін оқып берулеріңе болады, әрі солай етулерің керек те. Бірақ оларға Ехобаны жақсы көріп, оған бағынуды үйрету үшін мұның өзі жеткіліксіз, бұл үшін олар естіген нәрселерін түсінулері керек. Мысал келтірейік: балаға жолдан өтпес бұрын екі жаққа қарап алу керек екені айтылады. Алайда кейбір бала бұған құлақ аспайды. Неге? Баланы қайғылы жағдайға ұшырататын ‘надандықтан’ арылту үшін оған көліктің астына түсудің арты қандай болатынын анық етіп немесе оның қаншалықты қауіпті екенін әсерлі етіп түсіндірмеген болуы мүмкін. Даналықты жүрекке ұялату үшін уақыт пен асқан төзімділік қажет. Бірақ бұл — күш салуға тұрарлық іс. Киелі кітапта: “Даналық ұнамды жолмен жүргізер, Соқпақтары адамды тыныштыққа жеткізер. Ие болғанға даналық — өмірдің ағашы, Оны мықтап ұстанған әркім қандай бақытты!”— деп айтылған (Нақыл сөздер 3:13—18; 22:15).

Даналық ұялататын тәлім

 6. а) Неге балалар жиі ақымақтық жасайды? ә) Қазір қандай шайқас жүріп жатыр?

⁶ Көбінесе балалар тәлім берілмегендіктен емес, берілген тәлім жүректеріне жетпегендіктен бұрыс іске барады. Ібіліс балалардың жүректерін жаулап алу үшін күрес жүргізуде. Ол балалардың зұлым дүниенің ықпалына қаншалықты берілетінін байқап жүреді. Сондай-ақ ол олардың күнәға тартып тұратын туа біткен бейімділіктерін қолданғысы келеді (Жаратылыс 8:21; Забур 50:5). Ата-аналар балаларының жүректерін жаулап алу үшін нағыз шайқас жүріп жатқанын түсінулері керек.

 7. Неге балаға ненің жақсы, ненің жаман екенін айтып отыру жеткіліксіз?

⁷ Әдетте, ата-аналар баласын нақты құлықтылық нормаларына үйрету мақсатымен ненің жақсы, ненің жаман екенін айтады. Олар балаға өтіріктің, ұрлықтың немесе некеден тыс жыныстық қатынастың дұрыс емес екенін айтулары мүмкін. Алайда баланың бойсұнуына ата-анасының сөзі ғана емес, одан да күшті себеп әсер ету керек. Бұл — Ехобаның заңдары. Бала Құдайдың өсиеттеріне құлақ асудың даналыққа жататынын түсіну керек (Нақыл сөздер 6:16—19; Еврейлерге 13:4).

 8. Баланы даналықпен әрекет етуге көмектесу үшін не туралы үйретуге болады?

⁸ Әлемнің күрделілігі, тірі табиғаттың сан алуандығы, жыл мезгілдерінің ауысуы — мұның бәрі де балаға даналығы шексіз Жаратушының бар екенін түсінуге көмектесе алады (Римдіктерге 1:20; Еврейлерге 3:4). Оның үстіне, балаға Құдайдың оны жақсы көретінін және оған мәңгілік өмір беру үшін өз Ұлын құрбандыққа бергенін әрі Құдайға құлақ аса отырып, оны қуанта алатынын үйрету керек. Сонда бала Ібілістің кедергі жасағанына қарамастан, Ехобаға қызмет етуді шешуі әбден мүмкін (Нақыл сөздер 22:6; 27:11; Жохан 3:16).

 9. а) Балаға қорғаныш болатын тәлім беру үшін не қажет? ә) Киелі кітап әкелерді не істеуге шақырады және мұны қалай түсінуге болады?

⁹ Балаға қорғаныш беретін әрі оны дұрыс әрекетке талпындыратын тәлім беру үшін уақыт және көңіл бөліп, жоспар құру керек болады. Бұл үшін ата-аналар Құдайдың басшылығын қабыл алулары керек. Киелі кітапта: “Әкелер, балаларыңа... Иеміздің тәлімімен нұсқауын беріп, тәрбиелеңдер!”— деп жазылған (Ефестіктерге 6:4, сілтемені қараңдар). Бұл нені білдіреді? Киелі кітаптың түпнұсқасында “тәрбиелеу” деп аударылған сөз “санасына ақыл құю” дегенді білдіреді. Демек, Киелі кітап әкелерді балаларының санасына Ехобаның ақылын құюға шақырады. Балалар үшін бұл неткен тамаша қорғаныш! Балаға Құдайдың көзқарасын үйрететін болса, ол жамандыққа бармайтын болады.

Сүйіспеншілікпен жасалған әрекеттер

10. Балаларыңа дұрыс тәлім беру үшін нені білгендерің маңызды?

¹⁰ Алайда балаларыңа дұрыс тәрбие бергілерің келсе, сүйіспеншілікпен әрекет етулерің керек. Жақсы пікір алысу дұрыс тәрбие беруге зор ықпал етеді. Баланың жағдайынан хабардар болып, көзқарасын біліп отырыңдар. Оны еркін әңгімеге тартыңдар. Кейде олардан мүлдем күтпеген сөз естулерің мүмкін. Мұндайда өздеріңе ие болыңдар. Оны шын ықыласпен тыңдаңдар.

11. Ата-аналар Құдайдың ақылын балаларының санасына қалай құя алады?

¹¹ Рас, балаларыңа Киелі кітаптан Құдайдың азғындыққа тыйым салғаны туралы заңдарды бір емес, көп рет оқыған да шығарсыңдар (Қорынттықтарға 1-хат 6:18; Ефестіктерге 5:5). Ехобаның нені ұнатып, нені ұнатпайтыны балаларыңның санасында қалған да болар. Алайда Ехобаның ақылын баланың санасына құю үшін мұның өзі жеткіліксіз. Ехобаның заңдарының неге маңызды екені туралы балалардың ой жүгіртулеріне көмектесу керек. Құдай заңдарының дұрыс әрі пайдалы екенін және оларға бағыну дұрыс әрі сүйіспеншілікке жататынына олардың көздері жету керек. Балаларыңмен олар Құдайдың көзқарасымен келісетіндей етіп, Киелі кітапты пайдаланып ой жүгірткенде ғана оларға Құдайдың ақылын санасына құйып жатырсыңдар деп айтуға болады.

12. Ата-аналар балаларының жыныстық қатынасқа деген көзқарастарының дұрыс болуына қалай көмектесе алады?

¹² Жыныстық қатынас жөнінде сөз қозғалғанда: “Қалай ойлайсың, Құдайдың некеге дейін жыныстық қатынасқа тыйым салған заңына бағыну адамдарды бақытынан айыра ма?”— деп сұрауларыңа болады. Бала жауап берген соң, неге олай жауап бергенін түсіндіруге талпындырыңдар. Құдайдың дүниеге бала әкелетін керемет қабілет бергені туралы әңгімелескен соң: “Сүйіспеншілігі мол Құдайымыз бізге қуанышымыздан айыратындай заң беруі мүмкін бе? Әлде оның заңдары бізге бақыт әкеліп, қорғаныш бере ме?”,— деп сұрауларыңа болады (Забур 118:1, 2; Ишая 48:17). Осыған қатысты баланың ойын біліп алыңдар. Одан соң азғындықтың қалайша күйзеліске түсіріп, қиындықтарға душар ететінін мысалмен түсіндіріп берулеріңе болады (Патшалықтар 2-жазба 13:1—33). Балаларыңмен олар Құдайдың көзқарасын түсініп, онымен келісе алатындай етіп ой жүгірту арқылы Құдай ақылының саналарында қалуына көп ықпал ете аласыңдар. Алайда бұдан басқа да нәрсе істей аласыңдар.

13. Нені түсінгендері баланы Ехобаға бағынуға талпындырады?

¹³ Ехобаға бағынбаудың неге әкелетінін ғана емес, әрекеттеріміздің оған қалай әсер ететінін де түсіндіргендерің даналыққа жатады. Балаға Киелі кітаптан Ехобаның еркін орындамасақ, оның жүрегін ауыртатынымызды көрсетіңдер (Забур 77:41). “Неге Ехобаның жүрегін ауыртқың келмейді?— деп сұрап, сосын: — Құдайдың жауы Шайтан бізді Ехобаға оны жақсы көргендіктен емес, өз пайдамыз үшін қызмет етіп жүр деп айыптайды”,— деп түсіндіруге болады. Одан соң Әйүптің қалай мінсіздігін сақтау арқылы Құдайдың жүрегін қуантып, Шайтанның жалған айыбын жоққа шығарғанын түсіндіріңдер (Әйүп 1:9—11; 27:5). Балаға өз әрекеттерімен Ехобаны не қапаландыратынын, не қуантатынын түсіндіру керек (Нақыл сөздер 27:11). Осы және басқа да көптеген сабақтарды балаларға “Ұлы Ұстаздан үйреніңдер”a деген кітапты пайдаланып үйретуге болады.

Жақсы нәтиже

14, 15. а) “Ұстаз” кітабындағы қандай сабақтар балаларды әрекетке талпындырған? ә) Кітаптың қандай пайдасын көріп жатырсыңдар?

¹⁴ Хорватияда жеті жасар немересімен “Ұстаз” кітабын бірге оқитын қарт кісі немересінің: “Мамам істе деген нәрсені істемей қойып едім. Кейін “Тіл алғаның сені қорғайды” деген тарау есіме түсті де, қайтып келіп, енді тілін алатынымды айттым”,— дегенін жазып жіберген. “Өтірік айтуға болмайды” деген тарауға қатысты Флоридада (АҚШ) тұратын ерлі-зайыптылар былай деген: “Онда баланың сезімдерін ашық айтуға және басқа кезде мойындамайтын қателіктерін мойындауға талпындыратын сұрақтар қойылған”.

¹⁵ Бұл кітапта 230-дан аса сурет бар және әрбір суреттің жанында оны түсіндіретін сөздер жазылған. Бір риза болған ана былай деген: “Балам жиі кейбір суретке қадала қарап, басқа бетке аударғанымды қаламайды. Суреттер көркем ғана емес, сондай-ақ тәлім де береді, олар тым болмағанда баланы сұрақ қоюға талпындырады. Бір баланың қараңғы бөлмеде теледидар көріп отырған суретін көргенде, балам: — Мама, ана бала не істеп жатыр?— деп сұрады, оның даусынан суреттегі баланың дұрыс емес нәрсе істеп жатқанын сезіп отырғаны байқалды”. Суреттің жанында: “Ісіміздің бәрін кім көре алады?”— деген сұрақ жазылған.

Бүгінгі таңға арналған маңызды білім

16. Бүгінде балаға не туралы тәлім берген маңызды және неге?

¹⁶ Балалар дене мүшелерін дұрыс және бұрыс пайдаланудың не екенін білулері керек. Алайда мұндай тақырыпты қозғау әрқашан оңай бола бермейді. Бір журналист өзінің бала кезінде жыныс мүшелері жөнінде сөз қозғау ұят нәрсе саналғанын айтқан. Өз балаларына тәлім беруге қатысты ол: “Өзімді ыңғайсыз сезінсем де, бұл сезімімді жеңуді шештім”,— деп жазған. Иә, ыңғайсызданып, жыныстық қатынас туралы тақырыпты қозғаудан қашатын ата-аналар балаларын қорғай алмайды. Бала азғырушылар олардың білместіктерін пайдаланады. “Ұлы Ұстаздан үйреніңдер” кітабында бұл тақырып әдеппен, орынды түрде түсіндіріледі. Балаларға жыныстық қатынас жөнінде айту оларды пәктігінен айырмайды, қайта, бұл тақырыптан қашу қайғылы нәтижеге әкелуі мүмкін.

17. “Ұстаз” кітабы ата-аналардың балаларына жыныстық қатынас туралы білім беруіне қалай көмектеседі?

¹⁷ Жерге түсіп, кейін олардан бала пайда болған зұлым періштелер туралы талқыланатын 10-тарауда балаға: “Жыныстық қатынас туралы не білесің?”— деген сұрақ қойылады. Кітапта қарапайым әрі лайықты жауап беріледі. Ал 32-тарауда баланы азғырушылардан қалай қорғауға болатыны түсіндіріледі. Көптеген оқырман мұндай тәлімнің маңызды екенін айтып, хат жазды. Бір ана былай деп жазған: “Өткен аптада Джаван есімді ұлымды дәрігеріне апарғанда, ол бізден баламызға дене мүшелерін дұрыс қолдану туралы айтатын-айтпайтынымызды сұрады. Онымен жаңа кітап бойынша сөйлесіп жүргенімізді білгенде, бұл оған қатты әсер етті”.

18. “Ұстаз” кітабында мемлекеттік рәміздерді дәріптеуге қатысты не айтылады?

¹⁸ Тағы бір тарауда Киелі кітаптағы Бабыл мемлекетінің рәмізі болған мүсінге табынудан бас тартқан Шидрақ, Мишақ, Абденаго есімді үш еврей жігіті туралы айтылады (Даниял 3:1—30). “Ұстаз” кітабында көрсетілгендей, кейбіреулер мүсінге табыну мен жалауды дәріптеудің арасында ортақ не барын түсінбеулері мүмкін. Алайда бір журналға берген сұхбатында автор Эдвард Гэффнидің айтқан сөздеріне көңіл аударайықшы (U.S. Catholic). Қызы алғаш рет мектепке барып, “мектепте жаңа дұға” жаттағанын айтып келгенде, одан дұғаны қайталап айтып беруін өтінгенін айтады. Гэффни былай дейді: “Ол қолын жүрегіне қойды да, мақтанышпен: — Мен жалауға адалдығымды сақтауға ант етемін...— деп бастап кетті”. Сөзін жалғастырып, ол: “Кенет, мен түсіндім. Ехоба Куәгерлері дұрыс айтқан екен. Мектеп табалдырығын аттағаннан-ақ мемлекетке шексіз берілгендік деп баланың санасына құйып келе жатқан нәрсе — бұл да діннің бір түрі”,— дейді.

Бар күшімізді салуға тұрады

19. Бала тәрбиелеудің жемісі қандай болуы мүмкін?

¹⁹ Шынында да, балаларыңа тәлім беру — бар күштеріңді салуға тұрарлық іс. Канзаста (АҚШ) тұратын бір ана ұлынан хат алғанда, көзіне жас келеді. Ол былай деп жазыпты: “Байсалды да байыпты болып өсуіме септігін тигізген тәрбие алғаным үшін өзімді жолы болған адам ретінде есептеймін. Әкем екеуіңнің мақтауға лайық екендеріңде сөз жоқ” (Нақыл сөздер 31:28). “Ұлы Ұстаздан үйреніңдер” кітабы көптеген ата-аналарға балаларына, өздерінің асыл мұраларына, қорғаныш болатын тәлім берулеріне көмектесе алады.

20. Ата-аналар нені естерінен шығармағандары абзал және бұл оларға қалай әсер етуге тиіс?

²⁰ Балаларымыз бар уақытымызды бөлуімізге, көңіл аударуымызға және олар үшін күш салуымызға лайық. Олардың балалық шағы өтеді де кетеді. Олармен бірге болып, қол ұшын беруге әрбір мүмкіндікті пайдаланып қалыңдар. Бұларыңа ешқашан өкінбейсіңдер. Олар сендерді жақсы көретін болады. Балаларың Құдайдың сендерге берген сыйы екенін ешқашан ұмытпаңдар. Олар баға жетпес асыл мұра! (Забур 126:3—5). Оларды қалай өсіргендерің үшін Құдай алдында жауап беретіндей қамқорлық көрсетіңдер, себебі оның алдында жауапты екендіктерің рас та.

[Сілтеме]