DI TƆPIK NA DI FRƆNT PEJ | WETIN MEK BAD TIN KIN APIN TO GUD PIPUL DƐN?
Wetin Mek Bad Tin Kin Apin to Gud Pipul Dɛn?
Bɔku pipul dɛn kin se bikɔs na Jiova Gɔda mek ɔltin ɛn na in gɛt pawa pas ɔlman, so na in fɔ blem fɔ ɔl di bad tin dɛn we de apin na di wɔl. Bɔt i go fayn lɛ wi no wetin di Baybul se bɔt di tru Gɔd:
“PAPA GƆD nɔ miks pan bɛnbɛn ɛn i gud pan ɔl wetin i de du.” (Na wi mek am italiks.)—Sam 145:17.
“[PAPA GƆD] nɔ bɛn-bɛn pan ɛnitin we i de du. Na fethful Gɔd, ɛn i nɔ de lay.” (Na wi mek am italiks.)—Ditarɔnɔmi 32:4.
“Gɔd de sɔri fɔ wi wɛn wi de sɔfa, ɛn i de sɔri fɔ wi pan ɔl we wi du tin we fɔ mek i vɛks.” (Na wi mek am italiks.)—Jems 5:11.
Nɔto Gɔd de mek bad tin dɛn de apin. Bɔt fɔ se na in de push ɔda pipul dɛn fɔ go du bad tin? Nɔ, nɔto so i bi atɔl. Di Baybul se: “Wɛn ɛnitin mit pɔsin we go mek di pɔsin want fɔ du bad, i nɔ fɔ se, ‘Na Gɔd mek a want du dis bad tin ya.’” Wetin mek? “Bikɔs Gɔd nɔ de du bad ɛn i nɔ de du ɛnibɔdi ɛnitin we go mek di pɔsin fil fɔ du bad.” (Jems 1:13) Wi dɔn si klia wan se Gɔd nɔ de tɛst pɔsin wit bad. Gɔd nɔ de push ɛnibɔdi fɔ go du bad tin ɛn nɔto in de mek bad tin dɛn de apin. So udat fɔ blem fɔ di bad tin dɛn we de apin? Ɛn wetin mek bad tin dɛn de apin?
WE WI DE NA DI RƆNG PLES DI RƆNG TƐM
Di Baybul se wan rizin we mek mɔtalman de sɔfa, na bikɔs “bad tin kin apin ɛnitɛm.” (Ɛkliziastis 9:11, NW) We bad tin apin, lɛk aksidɛnt so, i kin mit pɔsin if i de na di rɔng ples di tɛm we di tin apin. Na lɛk 2,000 ia dɔn pas, we Jizɔs Krays bin tɔk bɔt wan tawa we bin fɔdɔm pan 18 pipul dɛn ɛn kil dɛn. (Lyuk 13:1-5) Dɛn nɔ bin day bikɔs dɛn bin de liv bad layf; bɔt dɛn bin day bikɔs dɛn bin de ɔnda di tawa di tɛm we i fɔdɔm. Lɛ wi tɔk bɔt wi yon tɛm tide. Insay Janwari 2010, wan bad bad atkwek bin apin na Eti; di gɔvmɛnt na Eti bin se i pas 300,000 pipul dɛn we bin day pan dis atkwek. Di atkwek nɔ bin pik-ɛn-chuz; i bin kil ɔl dɛn pipul ya, no mata udat dɛn bi. Sik na ɔda tin bak we kin mit ɛnibɔdi ɛnitɛm.
Wetin mek Gɔd nɔ kin protɛkt gud pipul dɛn fɔ lɛ bad nɔ mit dɛn?
Sɔm pipul dɛn go de aks se: ‘Fɔ se Gɔd nɔ go ebul fɔ stɔp dɛn bad tin ya we de apin? Fɔ se i nɔ ebul protɛkt gud pipul dɛn fɔ lɛ bad tin nɔ mit dɛn?’ Fɔ lɛ Gɔd ebul fɔ stɔp bad tin dɛn ɔ protɛkt gud pipul dɛn, dat min se i no bɔt di bad tin dɛn bifo dɛn apin. Gɔd rili gɛt sɛns fɔ no di tumara bambay, so di big kwɛstyɔn we wi nid fɔ aks naw na: Fɔ se Gɔd dɔn disayd fɔ no ɔl di bad tin dɛn we gɛt fɔ apin?—Ayzaya 42:9.
Di Baybul se: “PAPA GƆD de na ɛvin; i de du wetin i fil fɔ du.” (Sam 115:3) Jiova nɔ jɔs de du sɔntin bikɔs i ebul fɔ du am, bɔt na wetin rili impɔtant to am, na in i de du. Na di sem tin i kin du we i kam pan di tin dɛn we i kin disayd fɔ no bɔt bifo dɛn apin. Fɔ ɛgzampul, we bɔku bad bad tin dɛn bin de apin na Sɔdɔm ɛn Gomɔra, Gɔd bin tɛl Ebraam se: “I de go dɔŋ de fɔ go si if wetin [i] yɛri na tru.” (Na wi mek am italiks; Jɛnɛsis 18:20, 21) Fɔ sɔm tɛm, Jiova bin disayd nɔ fɔ no bɔt di kayn wikɛd tin dɛn we bin de apin na Sɔdɔm ɛn Gomɔra. So wi dɔn si klia wan se Jiova kin disayd nɔ fɔ no bɔt ɔltin. (Jɛnɛsis 22:12) Dis nɔ min se Jiova nɔ pafɛkt. Jiova “nɔ de mek mistek.” I kin yuz in sɛns fɔ no bɔt di tumara bambay; bɔt i nɔ de ɛva fos mɔtalman fɔ du wetin i want. (Ditarɔnɔmi 32:4)b Wetin naw wi go se bɔt Gɔd? Wi go se: Gɔd de pik wetin i fɔ no, nɔto ɔltin i kin disayd fɔ no bɔt bifo i apin.
Wetin mek Gɔd nɔ kin protɛkt gud pipul dɛn frɔm pipul dɛn we kin want fɔ du dɛn bad?
Wetin mek Gɔd nɔ kin protɛkt gud pipul dɛn frɔm pipul dɛn we kin want fɔ du dɛn bad?
NA MƆTALMAN FƆ BLEM?
Na mɔtalman fɔ blem fɔ sɔm pan di bad tin dɛn we de apin. Lɛ wi si aw di Baybul sho wi wetin kin mek mɔtalman du bad tin. “Na di bad we de na pɔsin in at de mek di pɔsin want fɔ du bad. Na di bad we de na pɔsin at de mek di pɔsin want sin, ɛn wɛn pɔsin sin dat go mek i day.” (Jems 1:14, 15) We pɔsin kin du di bad tin dɛn we in at kin tɛl am fɔ du, dat kin mek i sɔfa. Bikɔs mɔtalman nɔ pafɛkt, dat kin mek bak dɛn want fɔ du di bad tin we dɛn at kin tɛl dɛn fɔ du, ɛn dis kin kam wit big big prɔblɛm. (Lɛta Fɔ Rom 7:21-23) Frɔm trade trade te naw, mɔtalman de du plɛnti bad bad tin dɛn ɛn dis dɔn mek bɔku pipul dɛn de sɔfa. Dɔn, pipul dɛn we wikɛd kin mek ɔda pipul dɛn bigin fɔ du bad bad tin dɛn ɛn dis kin mek bad bɔku mɔ ɛn mɔ.—Prɔvabs 1:10-16.
Mɔtalman dɔn du plɛnti bad bad tin dɛn ɛn dis dɔn mek bɔku pipul dɛn de sɔfa
Yu tink se Gɔd fɔ put an pan mɔtalman biznɛs ɛn stɔp pipul dɛn we de du bad tin? Lɛ wi tɔk bɔt aw Gɔd mek mɔtalman. Di Baybul se Gɔd mek mɔtalman lɛk aw insɛf tan. So mɔtalman gɛt kwaliti dɛn we Gɔd gɛt. (Jɛnɛsis 1:26) Gɔd gi mɔtalman fridɔm fɔ disayd wetin i want fɔ du, so wi kin disayd fɔ lɛk Gɔd ɛn de wit am. Aw wi kin du dat? Na bay we wi de du di tin dɛn we i want wi fɔ du. (Ditarɔnɔmi 30:19, 20) If Gɔd de fos wi fɔ du wetin i want, yu nɔ tink se Gɔd go dɔn tek di fridɔm we i gi wi? If i bin du dat, mɔtalman bin fɔ dɔn tan lɛk mashin we de du wetin nɔmɔ dɛn mek am fɔ du! Na di sem tin bin fɔ bi if Gɔd bin fɔ dɔn mak wetin wi fɔ du ɛn ɔltin we go apin to wi. Wi rili gladi fɔ di we aw Gɔd mek wi ɛn we i gi wi di fridɔm fɔ disayd wetin wi want fɔ du! Bɔt dis nɔ min se di bad tin dɛn we mɔtalman de du go kɔntinyu fɔ ambɔg dɛn kɔmpin dɛn sote go.
FƆ SE NA KAMA DE MEK MƆTALMAN DE SƆFA?
Bɔku pipul dɛn we na Indu ɔ Budist biliv se we pɔsin day dɛn kin bɔn am bak. Dɛn biliv bak pan wan tin we dɛn kɔl Kama. Wetin na Kama? Di Indu ɛn Budist pipul dɛn biliv se Kama na we di tin dɛn we pɔsin bin du na layf de afɛkt am we dɛn bɔn am bak. If i bin du bad tin, i go sɔfa fɔ dɛn bad tin dɛn de we i gɛt layf bak. Bɔt if i bin du gud tin, i go ɛnjɔy we dɛn bɔn am bak. So if yu aks sɔmbɔdi we na Indu ɔ Budist bɔt wetin mek bad tin de apin to gud pipul dɛn, i go tɛl yu se: “Na Kama de mek bad tin de apin to gud pipul dɛn. Na wetin dɛn bin dɔn du we dɛn bin gɛt layf fɔs na in de afɛkt di we aw dɛn de liv naw.”c
Ɛnti wi dɔn yɛri wetin di Indu ɛn Budist dɛn biliv bɔt Kama, naw i go fayn mek wi no wetin di Baybul in se bɔt day. We Gɔd bin mek di fɔs man, Adam, i bin put am na wan gadin we dɛn kɔl Idɛn. Gɔd bin tɛl Adam se: “Yu kin it di frut dɛn pan ɛni tik na di fam, bɔt yu nɔ fɔ it pan di ‘Sɛns tik,’ bikɔs if yu it pan am, da sem de de, yu go day.” (Jɛnɛsis 2:16, 17) If Adam bin du wetin Gɔd tɛl am, i bin fɔ dɔn de sote go. Day kam na di wɔl bikɔs Adam nɔ bin obe Gɔd in lɔ. So na dis mek “day de mit ɔlman.” (Lɛta Fɔ Rom 5:12) So wi go se “day na sin in pe.” (Lɛta Fɔ Rom 6:23) Di Baybul tɔk bak se: “Pɔsin we dɔn day, dɔn kɔmɔt ɔnda sin in pawa.” (Lɛta Fɔ Rom 6:7) So pɔsin nɔ de kɔntinyu fɔ pe fɔ in sin we i dɔn day.
Bɔku bɔku pipul dɛn tide, kin se Kama na wan pan di tin dɛn we de mek mɔtalman de sɔfa. Pipul dɛn we biliv pan Kama, dɔn gri se dɛn jɔs gɛt fɔ sɔfa, so dɛn nɔ kin tu wɔri we dɛn ɛn ɔda pipul dɛn de sɔfa. Bɔt dis kayn tin we pipul dɛn biliv sho se dɛn nɔ gɛt wan op fɔ se bad tin dɛn go lɛf fɔ apin. Pipul dɛn we biliv pan Kama, biliv se di tɛm nɔmɔ we pɔsin go lɛf fɔ sɔfa na we dɛn nɔ bɔn am igen. Ɛn dis go apin if di pɔsin biev fayn ɛn lan spɛshal tin bɔt di rilijɔn. Dis tin we dɛn pipul ya biliv, difrɛn frɔm wetin di Baybul se.d
DI MEN PƆSIN WE DE MEK BAD TIN APIN
Yu no se di men pɔsin we de mek mɔtalman sɔfa na “Setan we de rul dis wɔl”?—Jɔn 14:30
Yu no se di men pɔsin we de mek mɔtalman sɔfa na “Setan we de rul dis wɔl”?—Jɔn 14:30
Nɔto mɔtalman na di men pɔsin we de mek bad tin apin. Na Setan na di men pɔsin we de mek bad tin apin. In na bin fetful enjɛl we bin de wit Gɔd, bɔt “i nɔ lɛk ɛnitin we na tru,” so i briŋ kam sin na di wɔl. (Jɔn 8:44) Na in bin mek Adam ɛn Iv tɔn dɛn bak pan Gɔd na di gadin we bin de na Idɛn. (Jɛnɛsis 3:1-5) Na dat mek Jizɔs Krays bin kɔl am di wikɛd wan, ɛn i bin tɔk bak se na Setan de “rul dis wɔl.” (Jɔn 14:30; Matyu 6:13, NW) Bɔku pipul dɛn de fala Setan bay we dɛn de du wetin i want ɛn lɛf fɔ du wetin Jiova want. (Jɔn In Fɔs Lɛta 2:15, 16) Jɔn In Fɔs Lɛta 5:19 se na “Setan de rul di ol wɔl.” Ɔda enjɛl dɛn de bak we bin jɔyn Setan fɔ du bad. Di Baybul se Setan ɛn in dɛbul dɛn de “mek di ol wɔl ful” ɛn dɛn de mek “bad bad tin” dɛn de apin na di wɔl. (Rɛvɛleshɔn 12:9, 12) So Setan na di men pɔsin we wi fɔ blem fɔ di bad tin dɛn we de apin.
Wi dɔn si klia wan se nɔto Gɔd wi fɔ blem fɔ di bad tin dɛn we de apin to pipul dɛn, ɛn nɔto in de mek dɛn sɔfa. Fɔ sho se Gɔd nɔ gɛt ɛnitin fɔ du wit di bad tin dɛn we de apin, i dɔn prɔmis fɔ pul ɔl di bad tin dɛn we de apin na di wɔl. Na dat wi go tɔk bɔt na di nɛks atikul.
a Di Baybul sho se Gɔd in nem na Jiova.
b If yu want fɔ no wetin mek Gɔd de alaw bad tin fɔ kɔntinyu, na fɔ rid chapta 11 na wan buk we dɛn kɔl Wetin Rili di Baybul De Tich? Na Jiova Witnɛs dɛn mek am.
c If yu want fɔ no usay di tichin bɔt Kama kɔmɔt, na fɔ rid pej 8 to pej 12 na wan smɔl buk we dɛn kɔl What Happens to Us When We Die? Na Jiova Witnɛs dɛn mek am.
d If yu want fɔ no mɔ bɔt wetin di Baybul se bɔt di wan dɛn we dɔn day ɛn di op we dɛn gɛt, na fɔ rid chapta 6 ɛn 7 na wan buk we dɛn kɔl Wetin Rili di Baybul De Tich?