CHAPTA 3
Jiova “Oli, I Oli, I Oli”
1, 2. Us vishɔn di prɔfɛt Ayzaya bin si? Wetin dat tich wi bɔt Jiova?
AYZAYA bin de wɔnda, kɔle, ɛn fred we i si di vishɔn we Gɔd bin sho am. Di vishɔn bin so rial to am! Leta, Ayzaya bin rayt se i bin rili “si PAPA GƆD [“Jiova,” NWT]” na in wɔndaful tron. Jiova in lɔng klos bin ful-ɔp di big tɛmpul na Jerusɛlɛm.—Ayzaya 6:1, 2.
2 Ayzaya bin wɔnda, kɔle, ɛn fred we i yɛri dɛn de siŋ. Di siŋ bin so pawaful dat di tɛmpul ɛn in fawndeshɔn bin de shek. Na di siraf dɛn bin de siŋ; dɛn na spirit dɛn we gɛt ay ay pozishɔn. Dɛn bin de siŋ fayn wan togɛda se: “PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] Ɔlmayti oli, i oli, i oli; di wan ol wɔl ful wit in glori.” (Ayzaya 6:3, 4) Di siŋ we dɛn siŋ di wɔd “oli” tri tɛm mek i gɛt spɛshal minin, ɛn dɛn fit fɔ du dat bikɔs Jiova oli pas ɛnibɔdi ɔ ɛnitin. (Rɛvɛleshɔn 4:8) Dɛn tɔk bɔt Jiova in olinɛs bɔku say na di Baybul. Bɔku bɔku say dɛn de na di Baybul we gɛt Jiova in nem ɛn di wɔd “oli” na di sem vas.
3. Aw di we aw pipul dɛn de tink bɔt Jiova in olinɛs dɔn mek dɛn nɔ de gri fɔ kam nia am?
3 Dis dɔn sho wi klia wan se wan pan di men tin dɛn we Jiova want wi fɔ ɔndastand na dat i oli. Bɔt tide, bɔku pipul dɛn nɔ kin want fɔ go nia am bikɔs ɔf dat. Sɔm pipul dɛn kin fil se fɔ oli na we pɔsin de mek lɛk se i de du wetin rayt ɔ we i de mek lɛk se i gɛt zil pan Gɔd biznɛs. Pipul dɛn we nɔ de tink di rayt we bɔt dɛnsɛf kin fred we dɛn tink bɔt di we aw Gɔd oli. Dɛn kin fred se dɛn nɔ go ɛva fit fɔ kam nia dis oli Gɔd. Plɛnti pipul dɛn nɔ de gri fɔ kam nia Gɔd bikɔs ɔf in olinɛs. Dis rili sɔri bikɔs na Gɔd in olinɛs fɔ mek dɛn kam nia am. Wetin mek? Bifo wi ansa da kwɛstyɔn de, lɛ wi tɔk bɔt wetin na tru tru olinɛs.
Wetin Na Olinɛs?
4, 5. (a) Wetin olinɛs min? Wetin i nɔ min? (b) Us tu we dɛn Jiova “sɛpret”?
4 Di oli we Gɔd oli nɔ min se i jɔs satisfay wit insɛf, i prawd, ɔ nɔ gɛt wan rɛspɛkt fɔ ɔda pipul dɛn. Infakt, i et dɛn kwaliti dɛn de. (Prɔvabs 16:5; Jems 4:6) So, wetin di wɔd “oli” rili min? Insay di Ibru langwej we dɛn yuz fɔ rayt di Baybul, di wɔd kɔmɔt frɔm wan ɔda wɔd we min “sɛpret.” We i kam pan wɔship, di wɔd “oli” min sɔntin we sɛpret, we dɛn nɔ de yuz so nɔmɔ. Olinɛs kin min bak sɔntin we klin ɛn piɔ. Aw dis wɔd gɛt sɔntin fɔ du wit Jiova? Fɔ se dis min se i “sɛpret” insɛf frɔm mɔtalman dɛn we nɔ pafɛkt, i de fa frɔm wi?
5 Nɔ-o. As “di Oli Wan na Izrɛl,” Jiova tɔk se i “de midul” in pipul dɛn pan ɔl we dɛn de sin. (Ayzaya 12:6; Ozie 11:9) So in olinɛs nɔ min se i nɔ de nia wi. Bɔt wetin i min we dɛn se i “sɛpret”? Fɔs, i min se i difrɛn frɔm ɔl di tin dɛn we i mek bikɔs na in na di Wan we De Pantap Ɔlman. I piɔ ɛn klin pan ɔltin ɛn na so i go de sote go. (Sam 40:5; 83:18, NWT) Sɛkɔn, Jiova nɔ gɛt ɛnitin fɔ du wit sin, ɛn dat de rili ɛnkɔrej wi. Wetin mek?
6. Wetin mek wi gladi we Jiova nɔ gɛt ɛnitin fɔ du wit sin?
6 Wi de na wɔl usay i at fɔ si tru tru olinɛs. Ɔl wetin pipul dɛn we nɔ de nia Gɔd de du nɔ piɔ ɛn oli, i mɔs gɛt sin pan am. Wi ɔl gɛt fɔ fɛt agens di sin we de insay wi. If wi nɔ tek tɛm, sin go ambɔg wi ɔl. (Romans 7:15-25; 1 Kɔrintians 10:12) Jiova nɔ gɛt da prɔblɛm de. I nɔ de nia sin, ɛn af sin sɛf nɔ go ɛva de pan am. Dis de mek wi biliv mɔ ɛn mɔ se Jiova na di bɛst Papa, bikɔs i min se wi kin abop pan am wit ɔl wi at. Bikɔs Jiova nɔ tan lɛk mɔtalman papa dɛn we de sin, i nɔ go ɛva kɔrɔpt, i nɔ go jɔs de du wetin i want, ɔ du bad tin to ɔda pipul dɛn. In olinɛs nɔ go mek dɛn kayn tin dɛn de pɔsibul. Jiova dɔn ivin swɛ to in olinɛs, ɛn dat de mek pɔsin rili biliv wetin i swɛ se. (Emɔs 4:2, NWT) Dat nɔ mek yu fil fayn?
7. Wetin mek wi go se olinɛs de insay Jiova?
7 Olinɛs de insay Jiova. Wetin dat min? Lɛ wi yuz wan ɛgzampul fɔ ɔndastand am: Lɛ wi tink bɔt di wɔd “mɔtalman” ɛn “nɔ pafɛkt.” Yu nɔ go tɔk bɔt mɔtalman ɛn nɔ tink bɔt di pafɛkt we dɛn nɔ pafɛkt. Di pafɛkt we wi nɔ pafɛkt kin afɛkt ɛnitin we wi de du. Naw lɛ wi tink bɔt tu difrɛn wɔd dɛn: “Jiova” ɛn “oli.” Olinɛs de pan ɔl wetin Jiova de du. Ɔltin bɔt am klin, piɔ, ɛn nɔ gɛt wan bɛn-bɛn. Wi nɔ go ebul fɔ ɔndastand udat rili Jiova bi if wi nɔ tink bɔt di wɔd “oli”ɛn ɔndastand am.
“Jiova Na di Wan we Oli”
8, 9. Wetin sho se Jiova go ɛp mɔtalman we nɔ pafɛkt fɔ oli pan ɔl we dɛn nɔ go oli lɛk am?
8 Bikɔs olinɛs de insay Jiova, wi go se na frɔm am olinɛs kɔmɔt. I nɔ de kip dis fayn kwaliti to insɛf nɔmɔ; i de mek ɔda pipul dɛn gɛt am, ɛn i de mek dɛn gɛt am bɔku bɔku wan. Fɔ ɛgzampul, we Gɔd bin yuz wan enjɛl fɔ tɔk to Mozis na di say we di tik bin de bɔn, ivin di grɔn usay Mozis bin tinap bin oli bikɔs i gɛt sɔntin fɔ du wit Jiova!—Ɛksodɔs 3:5.
9 Yu tink se i pɔsibul fɔ lɛ mɔtalman we nɔ pafɛkt oli if Jiova ɛp am? Yɛs, i pɔsibul, pan ɔl we dɛn nɔ go oli lɛk am. Gɔd bin tɛl in pipul dɛn na Izrɛl se i pɔsibul fɔ lɛ dɛn bi “wan oli neshɔn.” (Ɛksodɔs 19:6, NWT) I bin sho dɛn aw fɔ wɔship am oli, klin, ɛn piɔ we. So olinɛs na wan pan di impɔtant tin dɛn na di Lɔ we Gɔd Bin Gi Mozis. Infakt, di tɔban we di ay prist bin de wɛr bin gɛt shayn sɔntin we flat lɛk plet; ɔlman bin de si am we i de shayn na layt. Dɛn rayt pan am dɛn wɔd ya: “Jiova na di Wan we Oli.” (Ɛksodɔs 28:36, NWT) So di we aw dɛn bin de wɔship Gɔd ɛn ivin di we aw dɛn de liv dɛn layf fɔ difrɛn, i fɔ rili klin ɛn piɔ. Jiova bin tɛl dɛn se: “Dɛn fɔ oli bikɔs PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] we na dɛn GƆD oli.” (Lɛvitikɔs 19:2) Wans di Izrɛlayt dɛn fala Gɔd in Lɔ di we we mɔtalman we nɔ pafɛkt ebul fɔ fala am, dɛn bin oli pan ɔl we dɛn nɔ go oli lɛk am.
10. We i kam pan olinɛs, us difrɛns bin de bitwin di Izrɛlayt dɛn ɛn di neshɔn dɛn we bin de arawnd dɛn?
10 Di we aw Jiova bin se di Izrɛlayt dɛn fɔ oli bin difrɛn frɔm di we aw di neshɔn dɛn we bin de arawnd dɛn bin de wɔship. Dɛn pegan neshɔn dɛn de bin de wɔship gɔd dɛn we nɔ de, we na fek, gɔd dɛn we pipul dɛn bin de si as gɔd dɛn we lɛk fɛt-fɛt, we want ɔltin fɔ dɛnsɛf, ɛn we bambot. Dɛn nɔ bin oli pan ɛnitin. So di pipul dɛn we bin de wɔship dɛn kayn gɔd dɛn de nɔ bin oli. Na dat mek Jiova bin wɔn in savant dɛn se lɛ dɛn nɔ miks wit di wan dɛn we de wɔship dɛn pegan gɔd dɛn ɔ gɛt ɛnitin fɔ du wit di we aw dɛn de wɔship.—Lɛvitikɔs 18:24-28; Fɔs Kiŋ 11:1, 2.
11. Di pat pan Jiova in ɔganayzeshɔn we de na ɛvin oli. Aw wi si olinɛs pan (a) di enjɛl dɛn? (b) di siraf dɛn? (c) Jizɔs?
11 Di tɛm we di Izrɛlayt dɛn bin de du dɛn bɛst fɔ pliz Jiova, na smɔl we nɔmɔ dɛn bin de sho aw di pat pan Jiova in ɔganayzeshɔn we de na ɛvin oli. Di Baybul se di bɔku bɔku enjɛl dɛn we de sav Gɔd na “enjɛl dɛn we oli.” (Jud 14) Dɛn de sho pafɛkt wan aw Gɔd in olinɛs piɔ ɛn fayn. Ɛn mɛmba di siraf dɛn we Ayzaya bin si na in vishɔn. Di tin we dɛn pawaful enjɛl dɛn ya bin de siŋ bɔt sho se dɛn gɛt impɔtant wok fɔ du fɔ mek pipul dɛn no bɔt Jiova in olinɛs na di wan ol wɔl. Bɔt wan enjɛl de we de pantap ɔl dɛn ɔda enjɛl dɛn ya, dat na Gɔd in wangren Pikin we insɛf sɛf mek. Na Jizɔs de sho Jiova in olinɛs pas ɛni ɔda pɔsin. So na dat mek dɛn no am as “Gɔd in Oli Savant.”—Jɔn 6:68, 69.
Oli Nem, Oli Spirit
12, 13. (a) Wetin mek di Baybul se Gɔd in nem oli? (b) Wetin mek wi nid fɔ mek Gɔd in nem oli pan ɔl we i piɔ?
12 Wetin wi go se bɔt Gɔd in nem? As wi bin dɔn tɔk na Chapta 1, da nem de nɔto jɔs taytul. I tinap fɔ Jiova Gɔd ɛn ɔl in kwaliti dɛn. Di Baybul tɛl wi se in ‘nem oli.’ (Ayzaya 57:15) Di Lɔ we Gɔd Bin Gi Mozis bin se dɛn fɔ kil ɛnibɔdi we tɔk bad bɔt In nem. (Lɛvitikɔs 24:16) Ɛn notis wetin Jizɔs bin se fɔ bi di fɔs tin we wi fɔ pre fɔ: “Wi Papa we de na ɛvin, lɛ ɔlman tek yu nem as sɔntin we oli.” (Matyu 6:9) Fɔ mek sɔntin oli min fɔ kip am sɛpret as sɔntin we klin ɛn fɔ ɔnɔ am. Bɔt wetin mek wi nid fɔ mek Gɔd in nem oli pan ɔl we i piɔ?
13 Pipul dɛn dɔn tɔk bad bɔt Gɔd in oli nem, ɛn dɛn dɔn gi am badnem bay we dɛn de tɔk lay lay tin dɛn bɔt am. Na Idɛn, Setan bin lay pan Jiova ɛn tɔk lɛk se Jiova na Rula we nɔ de du tin tret. (Jɛnɛsis 3:1-5) Frɔm da tɛm de, Setan we de rul dis wɔl we nɔ oli, dɔn mek shɔ se bɔku pipul dɛn dɔn biliv lay lay tɔk dɛn bɔt Gɔd. (Jɔn 8:44; 12:31; Rɛvɛleshɔn 12:9) Rilijɔn dɛn dɔn mek pipul dɛn de si Gɔd as pɔsin we de yuz in pawa ɛnikayn we, we de fa frɔm wi, ɔ we wikɛd. Dɛn de se Gɔd de sɔpɔt dɛn we dɛn de fɛt wɔ. Bifo dɛn se na Gɔd mek ɔl di wɔndaful tin dɛn we de, dɛn de tɔk se ɔltin kam bay chans. Fɔ tru, dɛn dɔn rili pwɛl Gɔd in nem. In nem fɔ oli; i fɔ gɛt di ɔnɔ we i fit fɔ gɛt jɔs lɛk aw i bin de bifo Setan lay pan am. Wi de wet fɔ di tɛm we Jiova in nem go oli ɛn we ɔlman go no se na in gɛt di rayt fɔ rul. Ɛn wi gladi fɔ du ɛnitin we wi ebul fɔ mek dat apin.
14. Wetin mek dɛn se Gɔd in spirit oli? Wetin mek fɔ tɔk bad bɔt di oli spirit na siriɔs sin?
14 Wan ɔda tin de we Jiova de yuz we oli, dat na in spirit. (Jɛnɛsis 1:2) Jiova de yuz dis spirit we strɔng pas ɛni ɔda tin fɔ du wetin i want. Ɔl di tin dɛn we Gɔd de du, i de du am piɔ, klin, ɛn oli we, so na dat mek i fayn we dɛn kɔl in spirit oli spirit. (Lyuk 11:13; Romans 1:4) Fɔ tɔk bad bɔt di oli spirit ɔ fɔ du sɔntin we Jiova nɔ want bay wilful, na sin we Jiova nɔ de fɔgiv.—Mak 3:29.
Wetin Mek Jiova in Olinɛs De Mek Wi Kam Nia Am?
15. Wetin mek i fayn fɔ fred Jiova we wi tink bɔt aw i oli? Wetin i min fɔ fred dis kayn we?
15 I nɔ at fɔ si wetin mek di Baybul se Gɔd in olinɛs gɛt sɔntin fɔ du wit di fred we mɔtalman de fred Gɔd. Fɔ ɛgzampul, Sam 99:3 tɔk se: “Ɔlman fɔ prez am i oli ɛn i de du tin big ɛn i du fɔ fred.” Dis kayn fred nɔto da pasmak fred we nɔ fayn. Bifo dat, na we wi de kɔle, wɔnda, ɛn rili rili rɛspɛkt Gɔd. I fayn fɔ lɛ wi fil da we de bikɔs Gɔd oli pas wi fa fawe. In olinɛs rili rili klin. Bɔt dat nɔ fɔ mek wi nɔ go nia am. Bifo dat, if wi de si Gɔd in olinɛs di rayt we, wi go go nia am mɔ ɛn mɔ. Wetin mek?
Jɔs lɛk aw wi kin want fɔ go nia fayn tin, na so wi fɔ want fɔ oli
16. (a) Aw olinɛs gɛt sɔntin fɔ du wit fayn tin? Gi wan ɛgzampul. (b) Aw di vishɔn we Ayzaya bin si rili sho aw Jiova klin, piɔ, ɛn brayt?
16 Wan rizin na dat, di Baybul sho se olinɛs gɛt sɔntin fɔ du wit fayn tin. We Ayzaya 64:11 bin de tɔk bɔt Gɔd in oli ples, i tɔk se “wi oli ɛn fayn fayn os, usay wi papa dɛn bin de prez yu.” Wi kin want fɔ go nia fayn tin. Fɔ ɛgzampul, luk di pikchɔ na pej 33. Yu nɔ lɛk fɔ de de? Wetin mek di pikchɔ rili fayn? Luk aw di wata piɔ. Ivin di briz frɛsh bikɔs di skay blu ɛn di ples de shayn brayt wan. Bɔt if dɛn chenj da sem say de: di wata ful-ɔp wit dɔti, di stik ɛn rɔk dɛn gɛt raytin ɔ drɔin dɛn, ɛn di ples ful-ɔp wit tik tik smok, wi nɔ go want fɔ de de igen. Wi kin si ɛnitin we klin, piɔ, ɛn brayt as sɔntin we fayn. Wi kin yuz dɛn sem wɔd dɛn ya fɔ tɔk bɔt Jiova in olinɛs. No wɔnda we wi de rili kɔle we wi rid bɔt di vishɔn usay Ayzaya bin si Jiova! Wi oli Gɔd rili fayn, i de shayn lɛk layt, i de glita lɛk dayamɔn ɛn ɔda fayn ston dɛn we gɛt valyu, i brayt lɛk faya we de kech ɔ piɔ ɛn brayt lɛk mɛtal we gɛt valyu.—Izikɛl 1:25-28; Rɛvɛleshɔn 4:2, 3.
17, 18. (a) Aw di vishɔn we Ayzaya bin si afɛkt am fɔs? (b) Aw Jiova bin yuz wan siraf fɔ ɛnkɔrej Ayzaya? Wetin di tin we di siraf du min?
17 Bɔt wi tink se Gɔd in olinɛs fɔ mek wi fil lɛk se wi nɔ bɛtɛ we wi kɔmpia wisɛf wit am? Yɛs! Afta ɔl, Jiova bɛtɛ pas wi fa fawe, so wi nɔ fɔ ivin tink fɔ kɔmpia wisɛf to am. Wi tink se dat fɔ mek wi nɔ kam nia am? Tink bɔt wetin Ayzaya bin tɔk we i yɛri di siraf dɛn de tɔk se Jiova oli. “Naim a tɔk se, ‘trɔbul dɔn mit mi! A dɔn dɔn; bikɔs mi na man we mi mɔt nɔ klin na Gɔd yay, ɛn a tap midul pipul dɛn we dɛn mɔt nɔ klin na Gɔd yay; bikɔs a dɔn tek mi yay si di kiŋ, we na PAPA GƆD [“Jiova,” NWT] Ɔlmayti.’” (Ayzaya 6:5) Jiova in olinɛs mek Ayzaya mɛmba bɔt aw i gɛt sin ɛn nɔ pafɛkt. Fɔs, da fetful man in at bin pwɛl bad bad wan. Bɔt Jiova nɔ bin lɛf am so.
18 Wan siraf bin kam ɛnkɔrej di prɔfɛt wantɛm wantɛm. Aw? Di siraf flay go na di ɔlta, i tek wan fayakol, ɛn tɔch Ayzaya in lip dɛn wit am. I tan lɛk se bifo di enjɛl ɛnkɔrej Ayzaya na mɔ pen i mek i fil. Bɔt mɛmba se dis na vishɔn, di tin dɛn we apin min sɔntin. Ayzaya na bin fetful Ju, so i bin no se dɛn de mek sakrifays dɛn ɛvride na di ɔlta we de na di tɛmpul fɔ mek Gɔd fɔgiv pipul dɛn sin dɛn. Ɛn di siraf bin mɛmba di prɔfɛt fɔ se pan ɔl we i nɔ pafɛkt ɔ in “mɔt nɔ klin na Gɔd yay,” i pɔsibul fɔ lɛ i klin na Gɔd in yay.a Jiova bin rɛdi fɔ si man we nɔ pafɛkt ɛn we de sin as pɔsin we oli pan ɔl we i nɔ go oli lɛk am.—Ayzaya 6:6, 7.
19. Aw i pɔsibul fɔ lɛ mɔtalman oli pan ɔl we dɛn nɔ go oli lɛk Gɔd?
19 Na di sem tin bak tide. Ɔl di sakrifays dɛn we dɛn bin de mek na di ɔlta na Jerusɛlɛm bin jɔs de sho se sɔntin we pas dat gɛt fɔ apin, dat na di pafɛkt sakrifays we Jizɔs Krays bin mek insay di ia 33. (Ibruz 9:11-14) If wi rili ripɛnt, lɛf di bad tin we wi de du, ɛn sho se wi gɛt fet pan Jizɔs in sakrifays, Gɔd go fɔgiv wi. (1 Jɔn 2:2) I pɔsibul fɔ lɛ wisɛf klin na Gɔd in yay. So di apɔsul Pita mɛmba wi se: “Dɛn bin dɔn rayt se: ‘Una fɔ oli, bikɔs a oli.’” (1 Pita 1:16) Notis se Jiova nɔ tɔk se wi fɔ oli lɛk aw i oli. I nɔ de ɛva tink se wi fɔ du tin we nɔ pɔsibul. (Sam 103:13, 14) Bifo dat, Jiova tɛl wi se wi fɔ oli bikɔs i oli. “Lɛk in pikin dɛn we i rili lɛk,” wi de tray fɔ falamakata am di bɛst we aw mɔtalman go ebul fɔ falamakata am. (Ɛfishians 5:1) So nɔto wantɛm wantɛm wi go bi pipul dɛn we oli. Di mɔ we wi de du wetin Gɔd want, na so ɛvride wi go de “oli mɔ ɛn mɔ.”—2 Kɔrintians 7:1.
20. (a) Wetin mek i impɔtant fɔ ɔndastand se i pɔsibul fɔ klin na wi oli Gɔd in yay? (b) Aw Ayzaya bin fil we i kam fɔ no se Jiova dɔn fɔgiv in sin?
20 Jiova lɛk fɔ du wetin rayt, ɛn i lɛk sɔntin we piɔ. I et sin. (Abakɔk 1:13) Bɔt i nɔ et wi. Wans wi si sin di we aw i de si am, wi et wetin bad, lɛk wetin gud, ɛn tray tranga wan fɔ fala Krays Jizɔs in futmak, Jiova de fɔgiv wi sin. (Emɔs 5:15, NWT; 1 Pita 2:21) We wi ɔndastand se i pɔsibul fɔ klin na Gɔd in yay, dat kin mek wi rili gladi. Mɛmba se Jiova in olinɛs bin mek Ayzaya mɛmba se i nɔ klin. I bin ala se: “Trɔbul dɔn mit mi!” Bɔt we Ayzaya ɔndastand se Jiova dɔn fɔgiv in sin dɛn, i chenj di we aw i de tink. We Jiova bin aks fɔ lɛ sɔmbɔdi du wan wok, Ayzaya bin ansa wantɛm wantɛm, pan ɔl we i nɔ bin no wetin-ɛn-wetin i fɔ du. I se: “Luk mi! Sɛn mi.”—Ayzaya 6:5-8.
21. Wetin mek wi gɛt kɔnfidɛns fɔ se wi kin bi pipul dɛn we oli?
21 Di oli Gɔd mek wi lɛk aw i tan, i gi wi fayn fayn kwaliti dɛn, ɛn i mek wi ebul fɔ ɔndastand tin dɛn bɔt am. (Jɛnɛsis 1:26) I pɔsibul fɔ lɛ wi ɔl bi pipul dɛn we oli. Jiova go gladi fɔ ɛp wi as wi de tray tranga wan fɔ bi pipul dɛn we oli. We wi de du dat, wi go kam nia wi oli Gɔd mɔ ɛn mɔ. As wi de lan bɔt Jiova in kwaliti dɛn na di ɔda chapta dɛn, wi go si se wi gɛt bɔku fayn fayn rizin dɛn fɔ kam nia am!
a We di Baybul yuz di wɔd “mɔt,” i kin tinap fɔ langwej ɔ tin we pɔsin tɔk. So we di vas tɔk bɔt “mɔt nɔ klin na Gɔd yay” i rili fit. Bɔku pan di sin dɛn we mɔtalman de kɔmit, gɛt sɔntin fɔ du wit wetin i de tɔk.—Prɔvabs 10:19; Jems 3:2, 6.