Diambu dia Yave Diamoyo
Mambu Mamfunu ma Nkand’a Esete
EKANI dia vonda Ayuda awonso ke dilendi funga ko. Vava e lumbu kifwana, Ayuda awonso bezingilanga muna kintinu kia Parasi, tuka kuna Índia yakuna Etiopia, bafwete vondwa. I wau kayindulanga ndiona wakana e diambu diadi. Kansi, diambu dimosi kavilakananga. O Nzambi ezulu olenda vuluza nkangu andi muna konso mpasi. O nkand’a Esete uyikanga luvuluku lwalu.
Modekai wa mwisi Yuda wasoneka wo. O Nkand’a Esete uyikanga mambu mabwa mu mvu 18 muna luyalu lwa Akasurose wa Ntinu Aparasi. Lusansu lwalu lusonganga una Yave kavuluzila nkangu andi muna makani mambi ma mbeni zau, kana una vo bamwangana bakala muna kintinu. O unu, o zayi wau ukumikanga e kwikizi kia nkangu a Yave, ana benkusadilanga muna nsi 235. Vana ntandu, o nkand’a Esete uyikanga e mbandu zina tufwete tanginina ye zina tufwete venga. Kieleka, ‘e diambu dia Nzambi diamoyo ye nkuma.’—Ayibere 4:12.
NTINU ANKENTO OVOVELE O NKANGU
Muna mvu una wetatu wa luyalu lwandi (493 vitila Kristu), Akasurose wa Ntinu walambisa elambu. O Vasiti wa ntinu ankento, ona watoma zayakana vo mote ankento, wafungisa ntinu makasi yo katulwa vana fulu kiandi kia ntinu ankento. O Kadasa wa Nyuda osolelo vana vena miote miawonso mia ndumba za nsi mu vinga vana fulu kia Vasiti. Muna luludiku lwa Modekai, kayisonga ko vo Nyuda, kansi wasadila e nkumbu a Esete ya Aparasi.
Kuna kwakwiziwa, Amani wa nkwa lulendo wakituka se landi kia Ntinu. Amani wafunga makasi vava Modekai kalembi ‘kunyizamena ngatu kumvumbamena.’ Muna kuma kiaki, wakana vonda Ayuda awonso bakala muna Kintinu kia Aparasi. (Esete 3:2) Amani wakwikidisa ekani diandi kwa Akasurose yo fila ntinu mu vana o nswa wa vonda Ayuda. Modekai ‘wavwata e ngoto yo kuyikusa ntoto ampolo.’ (Esete 4:1) Owau, Esete ovanga diambu mu kuma kia nkangu. Obokele ntinu yo landi kiandi kun’elambu. Vava bayiza, Esete ubalombele mu kwiza kun’elambu muna lumbu kilanda. Amani oyangalele kikilu. Kansi, makasi kakala mau wau vo Modekai kamvumbamena ko. Amani okanini vonda Modekai vitila elambu dia lumbu kilanda.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
1:3-5—Elambu nga lumbu 180 diazingila? E sono kiaki ke keyikanga ko kana vo elambu kolo kiaki diazingila. Kansi, kiyikanga vo ntinu wasonga mavwa yo zitu wa kimfumu kiandi mu lumbu 180. O ntinu nanga wavanga wo mu songa o nkembo a kimfumu kiandi mu sivikisa azitu yo kubakwikidisa vo wafwana lungisa ekani diandi. Avo i wau, e tini kia 3 ye kia 5 isonganga vo elambu lumbu 7 diazingila vava kiafokoka e lumbu 180 yina o ntinu kasonga mavwa mandi.
1:8—Aweyi ‘ke vakomekenwa muntu ko kanwina mun’owu wa nsiku’? Muna lumbu kiakina, Akasurose wa Ntinu wayika diambu diaswaswana ye fu kia Aparasi kia zengela muntu e tezo kia malavu kafwete nua muna nkinzi. Nsekola mosi iyikanga vo wantu “bafwete nwina una bazolele, mayingi yovo makete.”
1:10-12—Ekuma Vasiti wa ntinu ankento kazolela kwenda kwa ntinu ko? Akwa ngangu akaka bevovanga vo ntinu ankento kayenda ko, kadi kazola “kala fulu kimosi ko y’awana kabokelesa o ntinu, bakala ku nkolwa.” Yovo dilenda kala vo o ntinu ankento nkolami kakala. Kana una vo Nkand’a Nzambi ke uyikanga e kuma kayendela ko, akuluntu bayindula vo e mbandu ambi yasonga Vasiti yadi fila akento awonso muna kintinu kia Parasi mu kolamena akazi au.
2:14-17—Nga Esete zumba kata yo ntinu? Ve. E sono kiaki kiyikanga vo muna mene akento akaka batwaswanga kwa ntinu bavutulwanga muna nzo ina yezole vana moko ma mbandaband’a ntinu wa “nlundi akento.” Akento ana balekanga yo ntinu muna fuku bakitukanga se makangu mandi. Kansi, o Esete una kayisonga kwa ntinu, kanatwa ko kuna nzo yasiwanga akento ana bavaulwanga se makangu ma ntinu. Vava Esete katwaswa kwa Akasurose, “o ntinu olutidi zola Esete ke mu akento awonso ko, o Esete osundidi ndumba zawonso okala y’edienga vana ndose andi.” (Esete 2:17) Mu nkia mpila ‘kakadila y’edienga yo songwa ngemba’ vana ndose a Akasurose? Muna mpila yina kamwenwanga edienga kuna kw’akaka. Tutanganga vo: “O ndumba yambote muna meso mandi [ma Engai], unsongele e ngemba.” (Esete 2:8, 9) O Engai wamwena Esete edienga mu mana kamona muna yandi, e mpw’andi ye fu yandi yambote. Kieleka, “o Esete omonekenw’edienga kw’awonso ana bantadidi.” (Esete 2:15) Diau adimosi mpe, o ntinu wayangalela mana kamona muna Esete, ekiaki i kuma kanzolela.
3:2; 5:9—Ekuma Modekai kavumbamena Amani ko? Ke diakala diambi ko kw’Aneyisaele diavumbamena e mfumu muna kunsonga o zitu. Kansi, o vumbamena Amani ke diakala kaka mu kuma kiasonga zitu ko. O Amani mwisi Ngangi kakala, mwisi kanda dia Amaleke dina o Yave kakanikina vo difwete fukiswa. (Nsiku 25:19) Kele vo Modekai wavumbamena Amani, diadi songa vo kakala ye kwikizi ko kwa Yave. Modekai kamvumbamena ko, wayika vo oyandi Nyuda kwandi.—Esete 3:3, 4.
Elongi kwa Yeto:
2:10, 20; 4:12-16. O Esete walanda luludiku kavewa kwa selo kiazikuka kia Yave. Diambote mpe yeto ‘twalemvokelanga awana ben’e wisa vana twina, yo kubasakalela.’—Ayibere 13:17.
2:11; 4:5. Katufwete ‘talanga konso muntu yo mandi mambu ko, konso muntu oma m’akw’andi kaka.’—Filipi 2:4.
2:15. Esete wasonga fu kia lusakalalu ye volo muna lembi lomba lunga yovo mvwatu miantalu vana ntandu a yina kavewa kwa Engai. Esete wamwenwa edienga kwa ntinu mu kuma kia ‘uwuntu waswekama wa ntima, muna mvwatu ulembi wolakana wa ntim’anleka.’—1 Petelo 3:4.
2:21-23. Esete yo Modekai basonga mbandu ambote ya ‘sakalela awana bena ye wisa.’—Roma 13:1.
3:4. Ezak’e ntangwa, dilenda kala dia ngangu mu lembi kuyisonga kana vo tu akinani, nze una Esete kavanga. Kansi, vava divavanga vo twasonga kwikizi kieto muna kimfumu kia Yave, ke tufwete kalanga yo wonga ko wa zayisa vo tu Mbangi za Yave.
4:3. Vava tukalanga mu mpasi, tufwete lombanga nkuma ye ngangu kwa Yave.
4:6-8. Modekai wavava lusadisu lw’ayadi vava Amani kakana fwasa Ayuda.—Filipi 1:7.
4:14. Modekai wasonga mbandu ambote ya bund’e vuvu muna Yave.
4:16. Esete wasia e zingu kiandi mu vonza, kadi wabund’e vuvu muna Yave yo songa unkabu. Diamfunu twabundanga e vuvu muna Yave ke mu yeto kibeni ko.
5:6-8. Muna mwenwa edienga kwa Akasurose, Esete wambokela diaka kun’elambu. Esete mu ngangu kasadila. Tufwete tanginina mbandu andi.—Ngana 14:15.
MAMBU MASOBELE
Ke kolo ko, mambu masobele. Amani okomeno vana nti una kakubika mu kuma kia Modekai. Ona wakanwa o vondwa okitukidi se landi kia ntinu. Adieyi tuvova mu kuma ki’ekani dia fwasa Ayuda? Mambu mpe masoba.
Esete wayenda vovela diaka o nkangu. Kana una vo e zingu kiandi mu vonza kiakala, Esete wayenda vana ndose a ntinu mu vava e mpila ya vengomon’ekani dia Amani dia fwasa Ayuda. Akasurose wazaya dina difwete vangwa. Vava kialwaka e lumbu kia lufwasu, ke Ayuda ko bavondwa, kansi awana bavavanga kubavonda. Modekai wasikidisa vo nkinzi a Apure wavangwanga konso mvu muna luyindulu lwa luvuluku lwalu. Wau vo Modekai wakituka se landi kia Akasurose wa Ntinu, ‘watombanga wete wa nkangu andi yo vovang’oma ma luvuvamu kuna kwa mbongo au yawonso.’—Esete 10:3.
Mvutu za Yuvu ya Nkand’a Nzambi:
7:4—O lufwasu lw’Ayuda aweyi lwadi twasila ‘mfwilu kwa ntinu’? Muna vova ye ndekwa vo Ayuda betekwa muna ubundu, Esete wasonga e mfwilu kadi baka o ntinu muna fwasa Ayuda. E 10.000 kia palata zina kafuta o Amani vava kakana vonda Ayuda ke zafwanana ko ye nluta kadi baka o ntinu mu teka Ayuda muna ubundu. Kele vo ekani dia Amani dia vonda Ayuda diasikila, o ntinu ankento mpe nga wafwa. Ediadi mfwilu diadi twasa kwa ntinu.
7:8—Ekuma makesa ma ntinu bafukila lose lwa Amani? Nanga bavanga wo mu kumfusulwisa e nsoni yovo songa vo lufwa lwandi lufinamene. Nkanda mosi usonganga vo: “Kuna nz’ankulu, ezak’e ntangwa awana bavondwanga, lose bafukwanga.”
8:17—Aweyi ‘ayingi vana vena nkangu mia nsi bakitukila se Ayuda’? Aparasi ayingi bakituka se Ayuda kadi bamona e ziku kiasonga vo Nzambi wakala ye Ayuda. Diau adimosi divangamanga muna ndungan’a ungunza una muna nkand’a Zakariya. Tutanganga vo: “Wantu kumi muna ndinga zawonso za zula, besimbinina mvwatu a Nyuda, oku vo, kwenda tukwenda yeno, kadi tuwidi vo o Nzambi wina yeno.”—Zakariya 8:23.
9:10, 15, 16—Kana una vo bakala yo nswa wa bak’esanzu, ekuma Ayuda balembi dio bakila? Ediadi diasonga vo ekani diau ke dia vava mavwa ko, kansi dia kuyitanina.
Elongi kwa Yeto:
6:6-10. “Umvwania uvita nkosomoko, o ntim’a lulendo, munkanda.”—Ngana 16:18.
7:3, 4. Nga tukalanga yo unkabu wa kuyisonga vo tu Mbangi za Yave, kana una vo dilenda twasa lubangamu?
8:3-6. Tulenda vava lusadisu lwa mfumu za luyalu mu kuyitanina kw’atantu.
8:5. Kuna ndekwa zawonso, Esete kavova ko vo ntinu mbebe kakala yau muna nsiku wavewa wa fwasa Ayuda. Yeto mpe tufwete kalanga ye ndekwa vava tusilanga umbangi kwa mfumu za luyalu.
9:22. Ka tufwete vilakananga asukami ko vana twina.—Ngalatia 2:10.
O Yave Ovana ‘Luvevoko’
Modekai wazaya ekani dia Nzambi vava Esete kakituka ntinu ankento. Vava bavumiswa, Ayuda balombanga lusadisu kwa Nzambi muna sambu. O ntinu ankento watambulwa konso ntangwa kayenda vana ndose a ntinu lembi bokelwa. Muna fuku wauna, o ntinu kabakanga tulu ko. Elo, o nkand’a Esete usonganga una Yave kesobelanga e mambu muna wete dia nkangu andi.
O lusansu lwa nkand’a Esete lwa lukasakeso kwa yeto tuzingilanga ‘mu lumbu yambaninu.’ (Daniele 12:4) “Muna lumbu yambaninu,” yovo muna ntangw’ansuka, o Ngonge a Mangonge, Nkadi Ampemba wa Satana otelamena nkangu a Yave. Ekani diandi i fwasa asambidi awonso aludi. Kansi nze muna lumbu ya Esete, o Yave ‘ovevola’ asambidi andi.—Yezekele 38:16-23; Esete 4:14.
[Mvovo mia Fwaniswa mina muna lukaya lwa 6]
Esete yo Modekai vana ndose a Akasurose