Okukolera Wansi w’Ekikoligo

9, 10. Mu biseera eby’edda, ekikoligo kyali kyoleka ki, era lwaki Yesu yagamba abantu okwetikka ekikoligo kye?

⁹ Weetegerezza nti mu bigambo ebiri mu Matayo 11:28, 29, Yesu yagamba nti: “Mwetikke ekikoligo kyange, muyigire ku nze.” Mu nnaku ezo, omuntu owa bulijjo ayinza okuba yeewulira ng’akolera wansi w’ekikoligo. Okuviira ddala mu biseera eby’edda, ekikoligo kikozeseddwa mu ngeri ey’akabonero okutegeeza obusibe oba obuddu. (Olubereberye 27:40; Abaleevi 26:13; Ekyamateeka 28:48) Bangi ku baakolanga emirimu gy’okukakalukana Yesu be yalabanga baalinanga ebikoligo byennyini ku bibegabega byabwe, bye baakozesanga okusitula emigugu. Okusinziira ku ngeri ekikoligo gye kyakolebwangamu, kyabanga kiyinza okukalabula oba obutakalabula mubiri gw’oyo akisitudde. Ng’oyo eyakolako ogw’okubajja, Yesu ateekwa okuba nga yabajjako ku bikoligo, era ateekwa okuba nga yali amanyi okubajja ebyo ebyali “ebyangu.” Oboolyawo yazingiriranga amaliba oba obugoye ku kitundu ekikoligo we kyekuutanga ku nsigo oba ku kibegabega.

¹⁰ Yesu bwe yagamba nti, “Mwetikke ekikoligo kyange,” ateekwa okuba nga yali yeefaananya omuntu eyakolanga ebikoligo “ebyangu,” ebitaalumyaga nsingo n’ebibegabega. Bwe kityo, Yesu yagattako: “Omugugu gwange mwangu.” Kino kyategeeza nti ekikoligo kye tekyali kizibu kukozesa, era nti n’omulimu gwali tegukuluusanya. Kyo kituufu nti, mu kugamba abaali bamuwuliriza okwetikka ekikoligo kye, Yesu yali tabasuubiza buweerero bwa mbagirawo okuva mu mbeera zonna ezaali zibanyigiriza mu kiseera ekyo. Wadde kyali kityo, endowooza empya gye yabawa yandibaleetedde obuweerero. Okukyusa mu mbeera z’obulamu bwabwe n’engeri gye bakolamu ebintu nakyo kyandibaleetedde obuweerero. N’ekisingayo obukulu, essuubi erya nnamaddala lyandibayambye obuteeraliikirira.

Osobola Okuwummuzibwa

11. Lwaki Yesu yali tategeeza nti abantu bandiggiddwako ebikoligo byabwe?

¹¹ Weetegereze nti Yesu yali tategeeza nti abantu bandiggiddwako ebikoligo byabwe. Rooma yandibadde ekyali mu buyinza ng’era gavumenti za leero bwe zifuga mu bitundu Abakristaayo gye babeera. Abaruumi tebandirekedde awo okuwooza omusolo. Ebizibu by’obulwadde n’eby’enfuna tebyandiweddewo. Abantu bandisigadde nga tebatuukiridde era nga balina ekibi. Kyokka, bandisobodde okuwummuzibwa nga bagoberera enjigiriza za Yesu. Naffe tusobola okuwummuzibwa singa tugoberera enjigiriza za Yesu.

12, 13. Kiki Yesu kye yayogerako ennyo ekyandireese okuwummuzibwa, era abamu baakolawo ki?

¹² Agamu ku makulu agali mu bigambo bya Yesu ebikwata ku kikoligo geeyoleka bulungi ku bikwata ku mulimu gw’okufuula abayigirizwa. Tewali kubuusabuusa nti omulimu gwa Yesu omukulu gwali okuyigiriza abantu, ng’essira aliteeka ku Bwakabaka bwa Katonda. (Matayo :23) N’olwekyo, bwe yagamba nti, “Mwetikke ekikoligo kyange,” ekyo kiteekwa okuba nga kyali kizingiramu okukola omulimu gwe gumu. Ebiri mu Njiri biraga nti Yesu yaleetera abasajja bangi abeesimbu okukyusa emirimu gyabwe, ekintu ekikulu ennyo mu bulamu bw’abantu bangi. Jjukira bwe yayita Peetero, Andereya, Yakobo, ne Yokaana: “Mujje muyite nange, ndibafuula abavubi b’abantu.” (Makko 1:16-20) Yalaga abavubi abo nti bandibadde bamativu nga bakola omulimu gwe yali akulembeza mu bulamu bwe, nga bagoberera obulagirizi bwe.

¹³ Abamu ku Bayudaaya abaawuliriza Yesu baategeera ebyo bye yabayigiriza era ne babissa mu nkola. Kuba ekifaananyi ku ebyo ebyaliwo ku lubalama lw’ennyanja bye tusomako mu Lukka 5:1-11. Abavubi bana baali bavubye ekiro kyonna naye ne batakwasa kantu konna. Naye amangu ago, obutimba bwabwe ne bujjula ebyennyanja! Ekyo tekyajjawo kyokka; Yesu ye yakikola. Bwe bazza amaaso ku lubalama lw’ennyanja, baalaba abantu bangi abaali baagala okumanya ebyo Yesu bye yali ayigiriza. Ekyo kyayamba abavubi bano abana okutegeera ekyo Yesu kye yabagamba nti: ‘Okuva leero munaavubanga bantu.’ Baakolawo ki? “Baagobya amaato gaabwe ettale, ne baleka byonna, ne bagenda naye.”

14. (a) Tusobola tutya okuwummuzibwa leero? (b) Mawulire ki amalungi agawummuza Yesu ge yalangirira?

¹⁴ Naawe oyinza okukola ekifaananako bwe kityo. Omulimu ogw’okuyigiriza abantu amazima ga Baibuli gukyeyongera mu maaso. Abajulirwa ba Yakuwa obukadde nga mukaaga mu nsi yonna bakkirizza ebigambo bya Yesu ‘okwetikka ekikoligo kye;’ era bafuuse ‘abavubi b’abantu.’ (Matayo 4:19) Abamu bagufuula mulimu gwabwe ogw’ekiseera kyonna; ate abalala bagwenyigiramu nga bwe baba basobodde. Bonna bagusanga nga guwumuzza, bwe kityo ne batazitoowererwa nnyo mu bulamu. Gutwaliramu okukola ekyo ekibasanyusa, nga kwe kubuulira abalala ‘amawulire amalungi ag’obwakabaka.’ (Matayo 4:23, NW) Kireeta essanyu bulijjo okwogera ku mawulire amalungi naddala amawulire amalungi ag’ekika kino. Baibuli erimu obubaka bwe twetaaga okusobola okuyamba bangi okulaba engeri gye bayinza okufunamu obuweerero.​—2 Timoseewo 3:16, 17.

15. Oyinza otya okuganyulwa mu kuyigiriza kwa Yesu?

¹⁵ N’abantu abaakatandika okuyiga ku Bwakabaka bwa Katonda baganyuddwa nnyo mu kuyigiriza kwa Yesu okukwata ku ngeri y’okweyisaamu mu bulamu. Bangi bayinza okwogera mu bwesimbu nti okuyigiriza kwa Yesu kubawummuzizza era nti kubayambye okukyusa obulamu bwabwe. Ekyo oyinza okukikakasa nga weekenneenya egimu ku misingi egiwa obulagirizi ku ngeri y’okweyisaamu egiri mu byogerwa ku bulamu bwa Yesu ku nsi n’obuweereza bwe, nnaddala mu Njiri ezaawandiikibwa Matayo, Makko ne Lukka.

Engeri y’Okufunamu Okuwummuzibwa

16, 17. (a) Wa w’oyinza okusanga ezimu ku njigiriza za Yesu enkulu? (b) Kiki ekyetaagisa okusobola okuwummuzibwa ?

¹⁶ Mu ddumbi w’omwaka 31 C.E., Yesu yayogera eri abantu ebigambo ebimanyiddwa ennyo mu nsi yonna na buli kati. Biyitibwa Okubuulira okw’Oku Lusozi. Kusangibwa mu Matayo essuula 5 okutuuka ku 7 ne Lukka essuula 6, era kuwumbawumbako bingi bye yayigiriza. Ebirala Yesu bye yayigiriza oyinza okubisanga mu bitundu ebirala eby’Enjiri. Bingi ku ebyo bye yayogera bitegeerekeka bulungi, wadde nga kiyinza okuba ekizibu okubissa mu nkola. Lwaki tosoma essuula ezo n’obwegendereza era ozifumiitirizeeko? Leka bye yayogera bibeeko kye bikola ku ndowooza yo.

¹⁷ Ebyo Yesu bye yayigiriza biyinza okusengekebwa mu ngeri ez’enjawulo. Ka tubisengeke mu ngeri nti buli lunaku wabaawo enjigiriza enkulu emu gye tuyiga, nga tulina ekiruubirirwa eky’okussa mu nkola bye tuyize. Tutya? Zisome n’obwegendereza. Jjukira omusajja omugagga eyabuuza Yesu Kristo nti: “Nkole ki okusikira obulamu obutaggwaawo?” Yesu bwe yamujjukiza ebikulu ebiri mu Mateeka ga Katonda, omusajja yamuddamu nti ebyo yali abituukiriza. Wadde kyali kityo, omusajja yakizuula nti yali yeetaaga okukola ekisingawo. Yesu yamukubiriza okufuba okukolera ku misingi gya Katonda, abeere omuyigirizwa we. Kirabika, omusajja teyali mwetegefu kukola ekyo. (Lukka 18:18-23) N’olwekyo, oyo ayagala okuyiga enjigiriza za Yesu leero ateekwa okujjukira nti waliwo enjawulo wakati w’okukkiriziganya nazo n’okuzissa mu nkola, ekireeta obuweerero.

18. Nnyonnyola engeri gy’oyinza okukozesa mu ngeri ey’omuganyulo akasanduuko akaweereddwa.

¹⁸ Nga tutandika okwekenneenya n’okussa mu nkola enjigiriza za Yesu, laba ensonga esooka mu kasanduuko akalina omutwe ogugamba: “Enjigiriza Ezinaakuyamba.” Kajuliza Matayo 5:3-9. Mu butuufu, buli omu ku ffe asobola okuwaayo ekiseera okufumiitiriza ku kubuulirira okulungi okuli mu nnyiriri ezo. Kyokka, bw’ozitunuulira zonna awamu, olowooza osaanye kuba na ndowooza ki? Bw’oba nga ddala oyagala okufuna obuweerero ng’ozitoowereddwa ekisukkiridde, kiki ekinaakuyamba? Oyinza kuganyulwa otya singa oyongera okussaayo omwoyo ku bintu eby’omwoyo? Waliwo ebintu mu bulamu bwo by’osaanidde okuwa obudde obutono osobole okwongera okwemalira ku by’omwoyo? Bw’onookola bw’otyo, kijja kwongera ku ssanyu ly’olina kaakati.

19. Kiki ky’oyinza okukola okusobola okufuna okutegeera okusingawo?

¹⁹ Waliwo ekirala ky’oyinza okukola. Lwaki tokubaganya ebirowoozo ku nnyiriri ezo n’omuweereza wa Katonda omulala, oboolyawo munno mu bufumbo, ow’eŋŋanda, oba mukwano gwo? (Engero 18:24; 20:5) Jjukira nti n’omusajja omugagga yabuuza Yesu ku nsonga efaananako eyo. Singa yakolera ku bye yaddibwamu, kyandyongedde ku ssanyu lye era yandibadde n’essuubi ery’okufuna obulamu obutaggwaawo. Musinza munno gw’onookubaganya naye ebirowoozo ku nnyiriri ezo teyenkanankana Yesu; wadde kiri kityo, bye munaanyumya ku njigiriza za Yesu bijja kubaganyula mmwembi. Gezaako okukikola amangu ddala.

20, 21. Nteekateeka ki gy’oyinza okugoberera okusobola okuyiga enjigiriza za Yesu, era osobola otya okumanya enkulaakulana yo?

²⁰ Tunuulira nate akasanduuko akaweereddwa. Enjigiriza zino zisengekeddwa mu ngeri nti buli lunaku osobola okwekennenyayo emu. Oyinza okusooka okusoma ebyo Yesu bye yayogera mu nnyiriri ezijuliziddwa. Oluvannyuma, fumiitiriza ku bigambo bye. Lowoolereza ku ngeri gy’oyinza okubissa mu nkola mu bulamu bwo. Singa okiraba nti obadde okikola, fumiitiriza olabe ekirala ky’oyinza okukola okusobola okugoberera enjigiriza eyo. Gezaako okugikolerako ku lunaku olwo lwennyini. Bwe kiba nga kikuzibuwalira okugitegeera, oba okulaba engeri gy’oyinza okugikolerako, waayo olunaku olulala okugirowoozaako. Kyokka kijjukire nti, teweetaaga kugikwata bukusu okusobola okweyongerayo ku njigiriza eddako. Olunaku oluddako osobola okwetegereza enjigiriza endala. Ku nkomerero ya wiiki, oyinza okwejjukanya okulaba bw’osobodde okukolera ku njigiriza za Yesu nnya oba ttaano. Mu wiiki ey’okubiri, weetegereze endala buli lunaku. Bwe weesanga ng’oddiridde mu kukolera ku njigiriza ezimu, toggwamu maanyi. Buli Mukristaayo ekyo kimutuukako. (2 Ebyomumirembe 6:36; Zabbuli 130:3; Omubuulizi 7:20; Yakobo 3:8) Weeyongere okukola bw’otyo mu wiiki ey’okusatu n’ey’okuna.

²¹ Oluvannyuma lw’omwezi, oyinza okuba weetegerezza ensonga zonna 31. Olwo nno onoowulira otya? Toobeere musanyufu okusingawo? Ne bw’onooba ng’okoze enkyukakyuka ntono, ojja kuwulira ng’ofunye obuweerero. Teweerabira nti waliyo ebirala bingi ebiri mu njigiriza za Yesu ebitali ku lukalala olwo. Lwaki tonoonyereza ebimu ku ebyo era ogezeeko okubissa mu nkola?​—Abafiripi 3:16.

22. Kiki ekiyinza okuva mu kugoberera enjigiriza za Yesu, naye ngeri ki endala gye twetaaga okwekenneenya?

²² Osobola okukiraba nti ekikoligo kya Yesu kyangu newakubadde kirimu obuvunaanyizibwa. Enjigiriza ze n’okuba omuyigirizwa we tebizitowa. Oluvannyuma lw’emyaka 60, omutume Yokaana, mukwano gwa Yesu nfiirabulago, yagamba: “Kuno kwe kwagala kwa Katonda ffe okukwatanga ebiragiro bye: era ebiragiro bye tebizitowa.” (1 Yokaana 5:3) Naawe oyinza okuba n’obugumu bwe bumu. Bw’oneeyongera okussa mu nkola enjigiriza za Yesu, ojja kukisanga nti bingi leero ebizitoowerera abalala gwe tebikuzitoowerera. (Zabbuli 34:8) Kyokka, waliwo engeri endala ey’ekikoligo kya Yesu gye weetaaga okwekenneenya. Yesu era yeeyogerako nti “muteefu era muwombeefu mu mutima.” Ekyo kikwatagana kitya n’okumuyigirako era n’okumukoppa? Ekyo kye tujja okwekenneenya mu kitundu kyaffe ekinaddako.​—Matayo 11:29.

“Muyigire ku Nze”

“Mwetikke ekikoligo kyange, muyigire ku nze; kubanga ndi muteefu era omuwombeefu mu mutima: nammwe muliraba ekiwummulo eky’emmeeme zammwe.”​—MATAYO 11:29, NW.

 1. Lwaki okuyigira ku Yesu kireeta essanyu n’emiganyulo?

BULI kiseera, Yesu Kristo yalowoozanga, yayigirizanga, era yeeyisanga mu ngeri esaanira. Obulamu bwe obw’oku nsi bwali bumpi, naye yakola omulimu ogugasa era ogumatiza, bw’atyo n’asigala nga musanyufu. Yafuna abayigirizwa n’abayigiriza engeri y’okusinzaamu Katonda, okwagala abantu, era n’engeri y’okuwangulamu ensi. (Yokaana 16:33) Yabawa essuubi era ‘n’annyonnyola ebikwata ku bulamu obutaggwawo okuyitira mu mawulire amalungi.’ (2 Timoseewo 1:10, NW) Bw’oba oli omu ku bayigirizwa ba Yesu, olowooza kitegeeza ki okubeera omuyigirizwa? Bwe twekenneenya ebyo Yesu by’ayogera ku bayigirizwa, tusobola okuganyulwa. Ekyo kizingiramu okukkiriza endowooza ye era n’okussa mu nkola egimu ku misingi emikulu.​—Matayo 10:24, 25; Lukka 14:26, 27; Yokaana 8:31, 32; 13:35; 15:8.

2, 3. (a) Omuyigirizwa wa Yesu y’aba atya? (b) Lwaki kikulu okwebuuza nti, ‘Ndi muyigirizwa w’ani?

² Mu Byawandiikibwa eby’Ekikristaayo eby’Oluyonaani, ekigambo “omuyigirizwa” obutereevu kitegeeza omuntu assaayo omwoyo, oba omuntu ayiga. Ekigambo ekikyefaanaanyirizaako tukisanga mu kyawandiikibwa kyaffe ekikulu ekiri mu Matayo 11:29, (NW): “Mwetikke ekikoligo kyange, muyigire ku nze; kubanga ndi muteefu era omuwombeefu mu mutima: nammwe muliraba ekiwummulo eky’emmeeme zammwe.” Yee omuyigirizwa abeera muyizi. Enjiri zitera okukozesa ekigambo “abayigirizwa” nga zoogera ku bagoberezi ba Yesu ab’oku lusegere, abaatambulanga naye ng’abuulira era be yayigiriza. Abantu abamu bayinza okuba nga bakkiriza enjigiriza za Yesu, era ekyo bayinza okuba baakikola mu kyama. (Lukka 6:17; Yokaana 19:38) Era abawandiisi b’Enjiri baayogera ku “bayigirizwa ba Yokaana [Omubatiza] n’ab’Abafalisaayo.” (Makko 2:18) Okuva Yesu bwe yalabula abagoberezi be ‘okwekuuma okuyigiriza kw’Abafalisaayo,’ tuyinza okwebuuza nti, ‘Ndi muyigirizwa w’ani?’​—Matayo 16:12.

³ Bwe tuba nga tuli bayigirizwa ba Yesu, era nga tulina bye tumuyigiddeko, olwo nno abalala bajja kuwummuzibwa mu by’omwoyo nga bali naffe. Bajja kukiraba nti tufuuse bawombeefu okusingawo era abateefu mu mutima. Bwe tuba n’ekifo eky’obuvunaanyizibwa ku mulimu, oba nga tuli bazadde, oba bakadde mu kibiina Ekikristaayo, abo be tulinako obuyinza bawulira nti tubayisa nga Yesu bwe yayisanga abo be yalinako obuyinza?

Engeri Yesu Gye Yayisaamu Abantu

4, 5. (a) Lwaki si kizibu okumanya engeri Yesu gye yayisaamu abantu abaalina ebizibu? (b) Kiki ekyaliwo Yesu bwe yali ng’alya mu nju y’Omufalisaayo?

⁴ Twetaaga okumanya engeri Yesu gye yayisaamu abantu, naddala abo abaalina ebizibu eby’amaanyi. Kino tekyandibadde kizibu okutegeera kubanga Baibuli eyogera bingi ku ngeri Yesu gye yakolaganamu n’abantu abalala, nga n’abamu ku bo baali banyigirizibwa. Era ka twekenneenye engeri abakulembeze b’amadiini, naddala Abafalisaayo gye baayisaamu abantu abaali mu mbeera y’emu. Tujja kubaako kye tuyiga nga twetegereza enjawulo eyaliwo.

⁵ Mu mwaka 31 C.E., Yesu bwe yali ng’abuulira mu Ggaliraaya, “Omufalisaayo omu n’amuyita okulya naye.” Yesu teyagaana. “N’ayingira mu nnyumba ey’Omufalisaayo oyo n’atuula ku mmere. Kale, laba, omukazi eyali mu kibuga omwo, eyalina ebibi, bwe yamanya ng’atudde ku mmere mu nnyumba ey’Omufalisaayo, n’aleeta eccupa ey’amafuta ag’omugavu, n’ayimirira emirannamiro ku bigere bye ng’akaaba, n’atanula okumutonnyeza amaziga ku bigere bye n’abisangula n’enviiri ez’oku mutwe gwe, n’anywegera ebigere bye n’abisiiga amafuta ago.”​—Lukka 7:36-38.

 6. Lwaki omukazi “eyalina ebibi” yajja mu maka g’Omufalisaayo?

⁶ Oyinza okuteebereza ekyo ekyaliwo? Ekitabo ekimu kigamba: “Omukazi (olunyiriri 37) oyo yeeyambisa akakisa akaaweebwanga abanaku okugenda ku kijjulo ng’ekyo okwefunira ebifisseewo.” Eyo yandiba nga ye nsonga lwaki omuntu yali asobola okugenda ku kijjulo nga tayitiddwa. Wandiba nga waaliwo n’abalala abaali baagala okwefunira ebifisseewo. Kyokka, omukazi oyo yeeyisa mu ngeri etali ya bulijjo. Alinawo kye yakola ng’alinda ekijjulo okuggwa. Yali “mwonoonyi” nnyo ekyaviirako ne Yesu okugamba nti ‘ebibi bye byali bingi.’​—Lukka 7:47.

7, 8. (a) Kiki kye twandikoze nga tuli mu mbeera ng’ezo ezoogerwako mu Lukka 7:36-38? (b) Simooni yakola ki?

⁷ Teeberezaamu nti waliwo mu biseera ebyo era nga gwe Yesu. Kiki kye wandikoze? Wandyekengedde omukazi oyo bwe yandikusemberedde? Embeera ng’eyo yandikuyisizza etya? (Lukka 7:45) Wandyesisiwadde?

⁸ Singa wali omu ku bagenyi, endowooza yo yandibadde yeefaanaanyirizaako eya Simooni Omufalisaayo? “Awo Omufalisaayo [eyayita Yesu] bwe yalaba, n’ayogera munda mu ye nti Omuntu ono, singa abadde nnabbi, yanditegedde omukazi amukwatako bw’ali, era bw’afaanana, ng’alina ebibi.” (Lukka 7:39) Okwawukana ku Simooni,Yesu yali musajja musaasizi nnyo. Yategeera obuzibu bw’omukazi n’obuyinike. Tetutegeezebwa ngeri ki omukazi ono gye yayonoonamu. Bwe kiba nti yali malaaya, kirabika Abayudaaya abanyiikivu mu by’eddiini baali tebamuyambye.

 9. Yesu yakola ki, era kyandiba nti omukazi oyo yakwatibwako atya?

⁹ Naye Yesu yali ayagala okumuyamba. Yamugamba: “Osonyiyiddwa ebibi byo.” Awo n’ayongerezaako: “Okukkiriza kwo kukulokodde; genda mirembe.” (Lukka 7:48-50) Baibuli bw’etyo bw’etugamba. Kyokka, omuntu ayinza okugamba nti Yesu talina kya maanyi kye yakolera mukazi oyo. Kuba yamuwa buwi mukisa n’amusiibula. Naye olowooza yaddayo mu bulamu obw’obugwenyufu? Wadde nga tetuyinza kuba bakakafu, weetegereze ebyo Lukka by’addako okwogera. Yagamba nti Yesu yatambula “mu bibuga n’embuga ng’abuulira ng’atenda enjiri ey’obwakabaka.” Era Lukka yawandiika nti “n’abakazi” baali ne Yesu n’abatume be, nga ‘babaweereza n’ebintu bye baalina.’ Kyandiba nti n’omukazi ono eyeenenya era n’alaga okusiima yali omu ku bo, ng’atandise okutambulira mu kkubo ery’okutya Katonda, ng’alina omuntu ow’omunda omuyonjo n’ekigendererwa mu bulamu, era nga yeeyongedde okwagala ennyo Katonda.​—Lukka 8:1-3.

Enjawulo Wakati wa Yesu n’Abafalisaayo

10. Lwaki kya muganyulo okwekenneenya ebyaliwo mu maka ga Simooni ebikwata ku Yesu n’omukazi?

¹⁰ Kiki kye tuyiga ku ebyo ebyaliwo? Mazima ddala kitukwatako nnyo, si bwe kiri? Singa wali mu nju ya Simooni, wandiwulidde otya? Wandikoze nga Yesu bwe yakola, oba wandiwulidde ng’Omufalisaayo eyamukyaza? Kya lwatu, Yesu yali Mwana wa Katonda, n’olwekyo tetuyinza kweyisiza ddala nga ye. Ku luuyi olulala, tetwandyagadde kweyisa nga Simooni, Omufalisaayo. Abantu batono abandyagadde okweyisa ng’Abafalisaayo.

11. Lwaki tetwandyagadde kuteekebwa mu ttuluba lye limu n’Abafalisaayo?

¹¹ Okusinziira ku bujulizi obuli mu Baibuli n’ebweru waayo, tuyinza okugamba nti Abafalisaayo beetwala okuba abatumbula empisa ennungi mu bantu era abafaayo ku bulungi bw’eggwanga. Tebaali bamativu nti Amateeka ga Katonda gaali mangu ga kutegeera. Buli lwe kyabalabikiranga nti Amateeka tegategeerekeka, olwo nga bagongeramu ebirala ne kiba nti omuntu teyaweebwanga kakisa kukozesa muntu we ow’omunda okusobola okusalawo. Abakulembeze b’eddiini bano baagezaako okuteekawo amateeka agakwata ku ngeri y’okweyisaamu mu buli mbeera yonna ne mu buntu obutono ennyo.a

12. Abafalisaayo beetwala batya?

¹² Josephus, munnabyafaayo Omuyudaaya ow’omu kyasa ekyasooka, yakiraga lwatu nti Abafalisaayo beetwalanga okuba ab’ekisa, abakkakkamu, abatasosola, era abalina ebisaanyizo okutuukiriza obuvunaanyizibwa bwabwe. Kyo kituufu nti Abafalisaayo abamu kumpi baalina engeri ezo. Oboolyawo ekyo kiyinza okukujjukiza Nikoodemo. (Yokaana 3:1, 2; 7:50, 51) Oluvannyuma lw’ekiseera, abamu ku Bafalisaayo baafuuka Abakristaayo. (Ebikolwa 15:5) Ng’ekyokulabirako, omutume Omukristaayo Pawulo yawandiika bw’ati ku Bayudaaya abamu nga mw’otwalidde n’Abafalisaayo: “Balina okunyiikiri[r]a Katonda, naye si mu kutegeera.” (Abaruumi 10:2) Kyokka, Enjiri eboogerako mu ngeri yennyini abantu ba bulijjo gye baali babalabamu​—kwe kugamba: abantu ab’amalala, ab’ebboggo, abeetwala okuba abatuukirivu, abanoonya ensobi mu balala, abasalira abalala emisango era ababaweebuula.

Endowooza ya Yesu

13. Kiki Yesu kye yayogera ku Bafalisaayo?

¹³ Yesu yayita Abafalisaayo bannanfuusi. “Basiba emigugu egizitowa egiteetikkika, bagitikka abantu ku kibegabega; naye bo bennyini tebaagala kuginyeenyaako n’engalo yaabwe.” Yee, emigugu gyali mizito, era n’ebyo bye baakakaatikanga ku bantu. Era Yesu yayita abawandiisi n’Abafalisaayo “abasiru.” Omuntu omusiru aba tagasa. Ate era Yesu yayita Abafalisaayo “abasaale abazibe b’amaaso,” era n’agamba nti baali ‘babuusizza amaaso ebigambo ebikulu eby’Amateeka, nga bwe bwenkanya, ekisa, n’obwesigwa.’ Mazima ddala, ani yandyagadde Yesu amutwale okuba ng’Omufalisaayo?​—Matayo 23:1-4, 16, 17, 23.

14, 15. (a) Ebyaliwo Yesu ng’akyadde ewa Matayo Leevi biraga ki ku ngeri z’Abafalisaayo? (b) Bintu ki ebikulu bye tuyinza okuyigira ku bino ebyaliwo?

¹⁴ Kumpi buli asoma ebyawandiikibwa mu Njiri asobola okukiraba nti Abafalisaayo abasinga obungi baali bantu abavumirira. Oluvannyuma lwa Yesu okuyita Matayo Leevi, omuwooza, okufuuka omuyigirizwa we, Leevi yamufumbira ekijjulo ekinene. Ebyawandiikibwa bigamba: “Abafalisaayo n’abawandiisi baabwe ne beemulugunyiza abayigirizwa be, nga bagamba nti Kiki ekibaliisa n’okunywera awamu n’abawooza n’abantu abalina ebibi? Yesu n’abaddamu n’abagamba . . . Nze sajja kuyita batuukirivu wabula abantu abalina ebibi okwenenya.”​—Lukka 5:27-32.

¹⁵ Leevi alina ekirala kye yayiga ku mulundi ogwo Yesu bwe yagamba nti: “Mugende muyige amakulu g’ekigambo kino nti Njagala kisa, so si ssaddaaka.” (Matayo 9:13) Wadde ng’Abafalisaayo beegambanga nti bakkiririza mu ebyo ebyawandiikibwa bannabbi Abebbulaniya, baali tebakkiriza bigambo ebyo ebiggibwa mu Koseya 6:6. Baakulembezanga obulombolombo mu kifo ky’okulaga ekisa. Buli omu ku ffe ayinza okwebuuza nti, ‘Mmanyiddwa ng’omuntu agugubira ku mateeka agamu, gamba ng’ago agooleka endowooza yange ku bwange? Oba abalala bantwala okuba omuntu omusaasizi era ow’ekisa?’

16. Abafalisaayo baali beeyisa batya era tuyinza tutya okwewala okuba nga bo?

¹⁶ Abafalisaayo baali beerondalonda nnyo. Baanoonyerezanga buli kasobyo, ka kibeere nti kabaddewo obanga kateeberezebwa buteeberezebwa. Baateekanga abantu ku bunkenke, era ne babajjukizanga obunafu bwabwe. Abafalisaayo beenyumirizanga nnyo mu kuwa ekitundu eky’ekkumi ka kibeere kya buddo obusingayo obutono, gamba nga nnabbugira, aneta ne kkumino. Beeragalaganga okuba abatukuvu mu ngeri gye baayambalangamu era baayagala okukajjala ku bantu. Kya lwatu, ebikolwa byaffe bwe biba eby’okutuukana n’ekyokulabirako kya Yesu, tulina okwewala omuze ogw’okunoonyereza ensobi mu balala era n’okuzikuliriza.

Yesu Yagonjoola Atya Ebizibu?

17-19. (a) Nnyonnyola engeri Yesu gye yakola ku nsonga eyandireeseewo obuzibu obw’amaanyi. (b) Kiki ekyaleetera embeera eyo okubeera enzibu? (c) Singa waliwo ng’omukazi oyo atuukirira Yesu, wandikoze ki?

¹⁷ Engeri Yesu gye yagonjoolangamu ebizibu yayawukanira ddala ku y’Abafalisaayo. Weekenneenye engeri Yesu gye yakwatamu ensonga eyandibadde enzibu ennyo. Yali ekwata ku mukazi eyali alwadde ekikulukuto ky’omusaayi okumala emyaka 12. Oyinza okusoma ebyaliwo mu Lukka 8:42-48.

¹⁸ Makko yawandiika nti ‘omukazi yali atidde era ng’akankana.’ (Makko 5:33) Lwaki? Kya lwatu lwa kuba yali akimanyi nti amenye Etteeka lya Katonda. Okusinziira ku Eby’Abaleevi 15:25-27, omukazi bwe yavangamu omusaayi mu ngeri etali ya bulijjo, teyabanga mulongoofu okumala ebbanga eryo lyonna, awamu ne wiiki endala emu. Buli kintu kyonna n’abantu be yakwatangako tebaabanga balongoofu. Okusobola okutuuka ku Yesu, omukazi ono yalina okuwaguza okuyita mu bantu. Bwe tusoma ku ebyo ebyaliwo emyaka 2000 emabega, tukwatirwa omukazi ono ekisa.

¹⁹ Singa waliwo ku lunaku olwo, embeera eyo wandigitunuulidde otya? Kiki kye wandyogedde? Weetegereze nti Yesu yalaga omukazi ono ekisa era n’okwagala , n’atayogera na ku buzibu omukazi ono bwe yaleetawo. ​—Makko 5:34.

20. Singa Eby’Abaleevi 15:25-27 libadde tteeka erikwata ku Bakristaayo leero, twandibadde na kusoomooza kwa ngeri ki?

²⁰ Waliwo kye tuyinza okuyigira ku bino ebyaliwo? Ka tugambe nti oli mukadde mu kibiina Ekikristaayo leero. Era ka tugambe nti Eby’Abaleevi 15:25-27 tteeka erikwata ku Bakristaayo leero, era nti omukazi Omukristaayo alimenye, nga yeraliikirira era nga tamanyi kya kukola. Wandikoze ki? Wandimuswalizza mu lujjudde ng’omunenya? Oyinza okugamba nti, ‘sandikoze bwe ntyo! Nga ngoberera ekyokulabirako kya Yesu nnandifubye okubeera ow’ekisa, omwagazi, era afaayo.’ Ekyo kirungi nnyo! Naye okusoomooza kuli mu kukolera ddala nga ye bwe yakola.

21. Kiki Yesu kye yayigiriza abantu ku Mateeka?

²¹ Okutwalira awamu, abantu baawulira nga Yesu abawummuzza era ng’abazizzaamu amaanyi. Amateeka ga Katonda bwe gaayogeranga obutereevu ku nsonga, gaabanga gategereza ddala ekyo kye gagamba. Bwe kiba nti ensonga tegaagyogerangako butereevu, abantu beeyambisanga omuntu waabwe ow’omunda, mu ngeri eyo ne balaga okwagala kwabwe eri Katonda mu bye baasalangawo. Amateeka tegaali makakanyavu. (Makko 2:27, 28) Katonda yali ayagala abantu be, yakolanga obutaweera olw’obulungi bwabwe, era yalinga mwetegefu okubasaasira nga basobezza. Ne Yesu bw’atyo bwe yali.​—Yokaana 14:9.