“Kondimana ya Kala” esilá ngala?

NA MOBU 1786, monganga moko ya France abimisaki buku moko (Traité d’anatomie et de physiologie). Balobaka ete buku yango elekaki babuku nyonso oyo elobelaki bɔɔngo na ntango wana. Lokola emonanaka lisusu mingi te, moko na yango etɛkamaki kala mingi te na dolare koleka nkóto 27! Atako bongo, lelo oyo bato mingi ya maladi bakoki kondima te ete monganga oyo ayekolá kaka buku wana, oyo eumeli bankama ya bambula, apasola bango. Atako buku yango ekendá nsango, ekoki te kosalisa moto ya maladi lelo oyo.

Bato mingi lelo oyo bakanisaka mpe bongo mpo na oyo babengaka Kondimana ya Kala. Basepelaka na lisolo ya bana Yisalaele mpe na maloba ya kitoko oyo ezali na kati na yango. Nzokande, bakanisaka ete ebongi te kolanda toli oyo euti na buku oyo ekomamá esili koleka mbula 2 400. Lelo oyo, boyebi ya siansi, makambo ya mombongo mpe bomoi ya libota ekeseni mpenza na ndenge ezalaki ntango Biblia ekomamaki. Philip Yancey, oyo azalaki mokomi ya zulunalo moko (Christianity Today), akomaki na buku na ye (The Bible Jesus Read) boye: “Kondimana ya Kala ezalaka na ntina ntango nyonso te mpe ata soki ezali na mwa ntina, esepelisaka bato te. Mpo na bantina wana mpe mosusu, bato baboyaka kotánga Kondimana ya Kala, oyo ezali ndambo monene ya Biblia.” Makanisi wana ebandi lelo te.

Mbula soki 50 nsima ya liwa ya ntoma Yoane, soki na mobu 100 ya ntango na biso (T.B.), mobali moko ya bozwi na nkombo Marcion alobaki polele ete baklisto basengeli te kosalelaka Kondimana ya Kala. Robin Lane Fox, moto moko ya mayele na masolo ya kala na Angleterre, alobaki ete Marcion amonisaki ete “‘Nzambe’ ya Kondimana ya Kala azalaki mabe, azalaki kolinga bato ya mobulu mpe babomi lokola Davidi, mokonzi ya Yisalaele. Nzokande, Yesu azali Nzambe moko ya sika, oyo aleki malamu.” Fox akomaki ete makanisi wana “ebimisaki ‘mwa lingomba ya Marcion,’ mpe ekobaki kobenda bato, mingimingi bato ya Azia oyo balobaka monɔkɔ ya Syriaque tii na ekeke ya minei.” Bato mosusu bazali naino kokangama na makanisi wana kino lelo. Ndenge Philip Yancey alobaki yango, mbula koleka 1 600 na nsima, “baklisto bakómi mpenza kobungisa boyebi ya Kondimana ya Kala, mpe bato mosusu bayebi yango ata moke te.”

Kondimana ya Sika ezwá nde esika ya Kondimana ya Kala? Ndenge nini tokoki koyokanisa “[Yehova] ya bibele” oyo balobeli na Kondimana ya Kala ná “Nzambe ya bolingo mpe ya kimya” oyo balobeli na Kondimana ya Sika? (Yisaya 13:13; 2 Bakolinti 13:11) Kondimana ya Kala ekoki kosalisa yo lelo oyo?