‘Babongi kozwa longonya na ndenge baboyaki kotosa’

NTANGO Adolf Hitler, mokonzi moko mabe, ayangelaki Allemagne, bato ebele mpenza bakomelaki ye mikanda. Na 1945, ntango basoda ya Russie bazwaki engumba Berlin mpe bamboka oyo ezali pembeni na yango, bamemaki mikanda wana mingi na Moscou mpe babombaki yango kuna. Henrik Eberle, moto moko ya mayele na istware, atángaki mikanda yango mosusu mpo na koyeba banani bakomelaki Hitler mpe mpo na nini. Na nsima, Eberle abimisaki buku moko oyo ezalaki na motó ya likambo Briefe an Hitler (Mikanda epai ya Hitler).

Profɛsɛrɛ Eberle alobi ete “balakisi ná bana-kelasi, bamamɛlo ná basango, basomɛlɛ ná bato minene ya mombongo, bakonzi ya basoda mpe basoda mpamba; bango nyonso bakomelaki Hitler. Bamosusu bazalaki kokumisa ye lokola Masiya oyo abotami lisusu; bamosusu bazalaki komona ete azali moto oyo mabe elatá ye mpenza.” Ezali mpe na bakonzi ya mangomba oyo bakomelaki Hitler mpo na komonisa ete bazalaki kosepela te na makambo mabe oyo Banazi bazalaki kosala? Ɛɛ, kasi bazalaki moke mpenza.

Nzokande, na kati ya mikanda oyo babombaki na Moscou, Profɛsɛrɛ Eberle amonaki mpe mikanda oyo bakangisaki esika moko oyo Batatoli ya Yehova ya bisika ndenge na ndenge ya Allemagne batindelaki Hitler mpo na komonisa ete bazalaki kosepela te na makambo ya Banazi. Kutu, Batatoli ya mikili 50 batindelaki Hitler mikanda mpe batelegrame soki nkóto 20 mpo na komonisa ete bazalaki kosepela te na ndenge bazalaki konyokola Batatoli ya Yehova. Bankóto ya Batatoli bakangamaki, mpe bankama mingi babomamaki to bakufaki na monyoko ya Banazi. Profɛsɛrɛ Eberle asukisi boye: “Soki tokokanisi bango na bamilio ya bato oyo Banazi babomaki, motángo oyo [ya Batatoli oyo bakufaki] ezali komonana moke. Kasi bango nyonso bazalaki na ekateli makasi mpe baboyaki kotosa, mpe mpo na yango babongi kozwa longonya.”