Esengeli naino lisumu etonda

Ntango tozali kotalela makambo oyo Nzambe azalaki kosala epai ya bato na ntango ya kala, tozali komona ete mbala mingi azalaki kowela kopesa etumbu te tii akomona mpenza ete elikya ezali lisusu te ete bato yango bábongwana. Na ndakisa, mpo na etumbu oyo apesaki Bakanana, Nzambe ayebisaki Abalayama lisumu na bango bambula mingi liboso. Kasi, ntango ya kopesa bango etumbu ekokaki naino te. Mpo na nini? Biblia elobi: “Zambi lisumu na Baamola [Bakanana] etondi naino te,” to ndenge libongoli ya Knox (na Lingelisi) elobi yango: “Mabe ya Baamola [ekómaki] naino na nsuka te.”​—Genese 15:16.a

Kasi, nsima ya mbula soki 400, Nzambe apesaki etumbu, mpe bana ya Abalayama, elingi koloba Bayisalaele, bazwaki mokili yango. Mwa ndambo ya Bakanana, lokola Laaba na bato ya Gibona, babikaki mpo na elimo oyo bamonisaki mpe misala na bango, kasi bato mingi koleka bakómaki na etamboli ya bosɔtɔ eleki ndelo; biloko oyo bato ya arkeoloji bazali kobimisa na mabelé ezali kolakisa ete ezalaki mpenza bongo. Bazalaki kosambela enama ya mobali, bazalaki kosala pite na tempelo, mpe bazalaki kokaba bana na bango lokola mbeka. Buku moko (Halley’s Bible Handbook) elobi boye: “Bato ya arkeoloji oyo batimolaka na bisika oyo ezalaka bamboka ya Bakanana mpo na kobimisa biloko oyo batiká bamitunaka soki mpo na nini Nzambe abomaki bango noki te.” Na nsuka, ‘lisumu’ ya Bakanana ‘etondaki’; mabe na bango “ekómaki tii na nsuka na yango.” Moto moko te akokaki koloba ete Nzambe azalaki sembo te ntango atikaki ete mokili epɛtolama mpe abikisaki baoyo bazalaki na bizaleli malamu.