Tósimba na bosembo Liloba lipemami ya Nzambe

“Tosili koboya makambo mabombami mpe na nsɔni, tondimi kosala makambo na mayele mabe te, kobebisa Liloba na Nzambe te.”​—2 BAKOLINTI 4:2.

 1. (a) Nini esengelaki mpo na kokokisa mosala oyo molobelami na Matai 24:14 mpe 28:19, 20? (b) Biblia ekómaki kino wapi wana mikolo ya nsuka mibandaki?

KATI na esakweli na ye monene na ntina na eleko ya kozala na ye lokola mokonzi mpe nsuka ya ebongiseli ya biloko oyo esili konuna, Yesu Klisto asakolaki ete: “Nsango malamu oyo na Bokonzi ekosakolama na mokili mobimba lokola litatoli na mabota nyonso, mpe bongo nsuka ekoya.” Lisusu, atindaki bayekoli na ye ete: “Bókenda kozalisa bayekoli na mabota nyonso, . . . kolakisa mpe bango ete bátosa nyonso esili ngai kolaka bino.” (Matai 24:14; 28:19, 20) Kokokisama ya bisakweli wana esɛngi mosala mingi etali kobongola mpe konyata Biblia, koteya bato makambo mazali kati na yango, mpe kosalisa bango ete básalela yango kati na bomoi na bango. Oyo nde libaku malamu ya kosangana na mosala motindo yango! Na 1914, Biblia mobimba to biteni na yango esilaki kokabolama na nkótá 570. Kasi uta mbula wana bankámá ya nkótá esili kobakisama, mpe nkótá mingi ezali na mabongoli makeseni.a

 2. Wapi matindiki makeseni oyo masalaki bopusi likoló na mosala ya babongoli mpe babimisi ya Biblia?

² Ezalaka mosala ya mpasi mpo na mobongoli nyonso ete azwa maloba ya lokótá moko atya yango na lokótá mosusu mpe asala ete batángi mpe bayoki bákanga ntina na yango. Babongoli mosusu ya Biblia basalaki mosala na bango na koyebáká malamu ete oyo bazalaki kobongola ezali bongo Liloba ya Nzambe. Nzokande basusu basepelaki bobele na likanisi ete yango ezali mosala ya komonisa mayele. Ekoki kozala ete batalelaki makambo mazali na Biblia bobele lokola libula ya motuya ya mimeseno ya ntango ya kala. Mpo na bamosusu, lingomba ezali mombongo na bango, mpe kobimisa mokanda oyo ezali na nkombo na bango lokola babongoli to babimisi na yango ezali mwango ya kobikela. Emonani ete mikano ya babongoli mizalaka na bopusi likoló ya lolenge oyo bazali kosala mosala na bango.

 3. Lolenge nini Komité ya libongoli ya Biblia ya Mokili ya Sika etalelaki mosala na yango?

³ Maloba oyo ya Komité ya libongoli ya Biblia ya Mokili ya Sika mabongi mpenza kotyelama likebi: “Kobongola Makomami Mosantu elimboli kotya na lokótá mosusu makanisi mpe maloba ya Yehova Nzambe . . . Esengeli kokanisa mozindo na likambo yango. Babongoli ya búku oyo, baoyo bazali bato babangaka mpe balingaka Nzambe Mobandisi ya Makomami Mosantu, bazali komiyoka ete bazali na mokumba monene liboso na Ye na kobongola makanisi mpe maloba na ye na bosikisiki mpenza. Bazali mpe komiyoka ete bazali na mokumba monene liboso ya baoyo bazali kotánga na likebi mpe kotya motema na libongoli ya Liloba lipemami ya Nzambe oyo Aleki-Likoló mpo na lobiko na bango ya seko. Ezali bongo na liyoki ya kozala na mokumba monene wana nde na boumeli ya bambula mingi komité yango ya mibali bamipesi na Nzambe ebimisaki Biblia ebéngami New World Translation of the Holy Scriptures.” Mokano ya komité yango ezalaki ya kosala libongoli ya Biblia oyo ekozala polele mpe pɛtɛɛ mpo na kokanga ntina mpe oyo ekolanda na bosikisiki mpenza lokótá Liebele mpe lokótá Greke ya ebandeli na boye ete ekoka kozala moboko mpo na bokóli ya ntango nyonso na boyebi ya sikisiki.

Nini ekómelaki nkombo ya Nzambe?

 4. Nkombo ya Nzambe ezali na ntina nini kati na Biblia?

⁴ Moko na mikano minene ya Biblia ezali kosalisa bato ete báyeba Nzambe ya solo. (Exode 20:2-7; 34:1-7; Yisaya 52:6) Yesu Klisto ateyaki bayekoli na ye bábondela ete nkombo ya Tata na ye “ezala mosantu,” etalelama ete ezali bulɛɛ. (Matai 6:9) Nzambe asalaki ete nkombo na ye ekomama na Biblia koleka mbala 7 000. Alingi ete bato báyeba nkombo wana mpe bizaleli na Ye oyo azali na nkombo yango.​—Malaki 1:11.

 5. Ndenge nini babongoli ndenge na ndenge ya Biblia bamonisaki nkombo ya Nzambe?

⁵ Babongoli mingi ya Biblia bamonisaki limemya ya solosolo mpo na nkombo ya Nzambe mpe basalelaki yango na bisika nyonso oyo esengeli kati na mabongoli na bango. Bamoko baponaki kosalela Yawe. Basusu baponaki lolenge ya nkombo ya Nzambe oyo eyokani malamu na lokótá na bango kasi basalaki ete yango ekokana na oyo ezali komonana na makomi ya Liebele, ekoki kozala lolenge oyo eyebani malamu mpo ete esalelamaki na boumeli ya ntango molai. Biblia New World Translation of the Holy Scriptures esaleli nkombo Jehovah mbala 7 210 kati na makomi na yango.

 6. (a) Na bambula oyo tozali na yango, babongoli basili kosala nini na likambo litali nkombo ya Nzambe? (b) Likambo yango lipalangani na meko nini?

⁶ Na bambula oyo tozali na yango, wana babongoli ya Biblia bazali kobatela bankombo ya banzambe ya bapakano lokola Baala mpe Moleke, kasi bazali kokóba kolongola nkombo ya Nzambe ya solo na mabongoli ya Liloba na ye lipemami. (Exode 3:15; Yilimia 32:35) Na mikapo lokola Matai 6:9 mpe Yoane 17:6, 26, libongoli moko ya lokótá Albanien oyo likabolamaki mingi ebongolaki maloba ya Greke oyo elimboli “nkombo na yo” (elingi koloba nkombo ya Nzambe) bobele na “yo,” lokola ete makomi yango malobelaki nkombo te. Na Nzembo 83:18, Biblia The New English Bible mpe Biblia Today’s English Version elongoli nkombo ya Nzambe mpe likanisi ete Nzambe azali na nkombo. Atako nkombo ya Nzambe ezalaki na mabongoli ya kala ya Makomami ya Liebele na nkótá mingi, mbala mingi mabongoli ya sika mazali kolongola yango to kotya yango sé na maloba na nsé ya lokasa. Ezali bongo na Lingelesi, mpe na nkótá mingi ya mikili ya Mpótó, ya Afrika, ya Amerika ya Súdi, ya Inde, mpe ya bisanga ya Pasifike.

 7. (a) Babongoli mosusu ya Biblia na nkótá ya Afrika bazali kosala ndenge nini mpo na nkombo ya Nzambe? (b) Okanisi nini mpo na yango?

⁷ Babongoli ya Biblia na nkótá mosusu ya Afrika bazali kútu kokende mosika. Na esika ya kokitanisa nkombo ya Nzambe na ebengeli mosusu ezali na Makomami, lokola Nzambe to Nkolo, bazali kokɔtisa bankombo oyo euti na bonkɔkɔ na bango. Kati na The New Testament and Psalms in Zulu (ebimeli ya 1986), nkombo Nzambe (uNkulunkulu) esalelamaki kozanga kokesenisama na nkombo (uMvelingangi) oyo Bazulu bakanisaka ete azali ‘nkɔkɔ ya kalakala oyo basambelaka ye na nzela ya bankɔkɔ.’ Lisoló moko libimisamaki na zulunalo The Bible Translator, ebimeli ya Ɔkɔtɔ́bɛ 1992, elobaki ete na ntango bazalaki kobongola Biblia na lokótá Chichewa oyo esengelaki kobéngama Buku Loyera, babongoli basalelaki Chauta lokola nkombo ya Nzambe na esika ya Yehova. Lisoló elimbolaki ete Chauta ezali “Nzambe oyo bayebaki uta kala mpe oyo bazalaki kosambela ye.” Kasi, mingi kati na bato yango basambelaka mpe oyo bakanisaka ete ezali bilimu ya bakufi. Ezali solo ete soki bato bazali kobondela “Moto oyo aleki bato nyonso,” nkombo nyonso bakosalela mpo na kobénga “Moto oyo aleki bato nyonso” ebongi kozwa esika ya nkombo Yehova, ata soki losambo ya bato yango ezali na makambo nini? Soko moke te! (Yisaya 42:8; 1 Bakolinti 10:20) Kotya nkombo mosusu na esika ya nkombo ya Nzambe ekosala ete bato bákanisa ete bonkɔkɔ na bango ezali solo ekosalisa bango te na kobɛlɛma na Nzambe ya solo.

 8. Mpo na nini mokano ya Nzambe ya kosala ete nkombo na ye eyebana ebebisamaki te?

⁸ Makambo oyo nyonso mabongoli te mpe mabebisi te mokano ya Yehova oyo alingi ete nkombo na ye eyebana. Na nkótá ya mikili ya Mpótó, ya Afrika, ya Amerika, ya mikili ya Azia, mpe ya bisanga ya mai monene, ezali naino na Biblia mingi oyo ezali kosalelama oyo ezali na nkombo ya Nzambe. Lisusu ezali na Batatoli ya Yehova koleka 5 400 000 kati na mikili mpe bateritware 233, bazali kolekisa ngonga koleka miliare moko na mbula mpo na koyebisa bato mosusu nkombo mpe mokano ya Nzambe ya solo. Bazali konyata mpe kokabola Biblia​—oyo ezali kosalela nkombo ya Nzambe​—na nkótá oyo ezali kolobama na bato pene na 3 600 000 000 kati na bafandi ya mabelé, kati na yango Lingelesi, Chinois, Russe, Espagnol, Portugais, Lifalansé, mpe Néerlandais. Lisusu, bazali konyata mikanda mikolimbolaka Biblia na nkótá oyo eyebani na bato mingi koleka na mokili mobimba. Mosika te, Nzambe ye moko akosala likambo oyo ekokokisa na mobimba mpenza maloba na ye ete mabota “bakoyeba ete [ye azali Yehova].”​—Ezekiele 38:23.

Na ntango libongoli lisalemi engebene bindimeli ya bato

 9. Lolenge nini Biblia emonisi ete baoyo bazali kosalela Liloba ya Nzambe bazali na mokumba monene?

⁹ Baoyo bazali kobongola Liloba ya Nzambe mpe baoyo bazali koteya yango bazali na mokumba monene. Ntoma Paulo alobaki na ntina na mosala na ye mpe oyo ya baninga na ye ete: “Tosili koboya makambo mabombami mpe na nsɔni, tondimi kosala makambo na mayele mabe te, kobebisa Liloba na Nzambe te. Nde na nzela na kosakola makambo na sembo polele, tokomeka komisembola epai na lisosoli na moto na moto liboso na Nzambe.” (2 Bakolinti 4:2) Kobebisa elimboli konyɔngɔtanisa na kokɔtisáká makambo ya sika to ya mpambampamba. Ntoma Paulo azalaki te lokola babateli na mpate na Yisalaele oyo bazangaki bosembo na mikolo ya Yilimia baoyo Yehova apamelaki mpo ete bateyaki makanisi na bango moko na esika ya koteya maloba ya Nzambe. (Yilimia 23:16, 22) Kasi makambo nini masalemi na mikolo na biso?

10. (a) Lolenge nini mikano oyo mikeseni na bosembo epai ya Nzambe misalaki bopusi likoló ya babongoli mosusu na mikolo na biso? (b) Mokumba nini oyo ebongi na bango te bakokisaki?

¹⁰ Na boumeli ya Etumba ya Mibale ya mokili mobimba, komité moko ya bato ya teoloji mpe bapastere bayokanaki na boyangeli ya Nazi na ekólo Allemagne mpo na kobimisa “Kondimana ya Sika” oyo etalelami lisusu mpe kati na yango balongolaki makanisi nyonso oyo mazali koloba malamu mpo na Bayuda mpe makambo oyo mazali komonisa ete bankɔkɔ ya Yesu bazalaki Bayuda. Eumeli naino mingi te, babongoli oyo babimisaki The New Testament and Psalms: An Inclusive Version bakendaki na ngámbo mosusu, basalaki makasi mpo na kolongola makanisi nyonso oyo mamonisi ete Bayuda bazalaki na ekweli na liwa ya Yesu. Babongoli yango bakanisaki mpe ete batángi oyo balingaka kotombola lokumu ya basi bakosepela soki Nzambe abéngami Tata-Mama na esika ya Tata mpe ete soki elobami ete Yesu, azali Mwana mobali ya Nzambe te, kasi Mwana na ye. (Matai 11:27) Ntango basalaki yango, balongolaki etindá oyo elobi ete basi basengeli kozala na nsé ya bokonzi ya mibali na bango mpe ete bana basengeli kotosa baboti na bango. (Bakolose 3:18, 20) Ezali polele ete babimisi ya mabongoli wana bazalaki na ekateli lolenge moko te na Paulo ya ‘kobebisa liloba ya Nzambe te.’ Babosanaki mokumba ya mobongoli, bazwaki esika ya mokomi, mpe babimisaki babúku oyo esalelaki lokumu ya Biblia lokola mwango ya kolóngisa makanisi na bango moko.

11. Lolenge nini mateya ya mangomba ya boklisto makeseni na oyo Biblia elobi na ntina na molimo mpe liwa?

¹¹ Mangomba ya boklisto mateyaka ete molimo ya moto ezali elimo, ete etikaka nzoto na ntango ya liwa, mpe ete yango ekufaka te. Na bokeseni, mabongoli ya kala ya Biblia na nkótá mingi malobaka polele ete bato bazali milimo, banyama bazali milimo, mpe ete molimo ekufaka. (Genese 12:5; 36:6; Mituya 31:28; Yakobo 5:20) Yango etungisaki bakonzi ya mangomba.

12. Lolenge nini mabongoli mosusu ya mikolo na biso mazali kozipa solo ya moboko ya Biblia?

¹² Sikawa mabongoli mosusu ya sika mazali kozipa mateya wana ya solo. Ndenge nini? Na mikapo mosusu, bazali kopɛngola kobongola polele liloba ya Liebele neʹphesh (molimo). Na Genese 2:7, bakoki koloba ete moto ya liboso “akómaki na bomoi” (na esika ya koloba “akómaki molimo na bomoi”). To bakoki kolobela “ekelamo” na esika ya “molimo” mpo na bomoi ya nyama. (Genese 1:21) Na mikapo lokola Ezekiele 18:4, 20, bazali kolobela “moto” (na esika ya “molimo”) oyo akufaka. Mobongoli akoki mbala mosusu komonisa ete lolenge wana ya kobongola ebongi. Kasi azali mpenza kosalisa moto oyo, na bosembo nyonso azali koluka solo, ye oyo makanisi na ye masilaki liboso kozwa bopusi ya mateya ya mangomba ya boklisto oyo mauti na Makomami te?b

13. Na nzela nini mabongoli mosusu ya Biblia mabombi mokano ya Nzambe na ntina na mabelé?

¹³ Na molende oyo bazali kosala mpo na kolóngisa endimeli na bango oyo ete bato malamu nyonso bakendaka na likoló, babongoli​—to bato ya teoloji oyo batalelaka lisusu mosala ya babongoli​—bakoki mpe kosala nyonso mpo na kozipa oyo Biblia elobi na ntina na mokano ya Nzambe mpo na mabelé. Na Nzembo 37:11, mabongoli mingi malobaka ete basɔkɛmi bakozwa “mokili.” “Mokili” ezali lolenge mosusu ya kobongola liloba (ʼeʹrets) oyo lisalelami na makomi ya Liebele. Nzokande, Biblia Today’s English Version (oyo esalelamaki lokola moboko mpo na mabongoli na nkótá mosusu mingi) ekei mosika. Atako libongoli yango ebongoli liloba ya Greke ge na “mabelé” mbala 17 kati na Evanzile ya Matai, na Matai 5:5 esaleli maloba “oyo Nzambe alakaki” na esika ya “mabelé.” Ntembe ezali te ete baí-mangomba bakanisaka likoló na ntango bazali kotánga maloba yango. Bayebisaka bango solo te ete kati na Lisoló na ye likoló na Ngomba, Yesu Klisto alobaki ete bato ya bopɔlɔ, basɔkɛmi, to bato ya komikitisa “bakosangola mabelé.”

14. Bopusi nini ya moimi ezali komonana kati na mabongoli mosusu ya Biblia?

¹⁴ Emonani ete mabongoli mosusu ya Makomami masalemi na likanisi ya kosalisa bateyi ete bázwa lifuti malamu. Ezali solo ete Biblia elobi: “Mosáli abongi kozwa lifuti na ye.” (1 Timoté 5:18) Kasi na 1 Timoté 5:17, epai elobami ete bankulutu oyo bazali kokamba na lolenge malamu “bákumisama na lokumu loleki,” bamoko kati na bango bazali kotalela ete lokumu oyo lobongi kolobelama etaleli bobele mosolo. (Kokanisá na 1 Petelo 5:2.) Na yango, Biblia The New English Bible elobi ete bankulutu yango “basengeli kotalelama ete babongi na lifuti libakisami,” mpe Biblia Contemporary English Version elobi ete “babongi kofutama mbala mibale.”

Tósimba na bosembo Liloba ya Nzambe

15. Ndenge nini tokoki kopona mabongoli ya Biblia oyo tokosalela?

¹⁵ Makambo nyonso oyo malimboli nini mpo na motángi ya Biblia mpe mpo na baoyo basalelaka Biblia mpo na koteya basusu? Na nkótá ebele oyo esalelamaka mingi, ezali na mabongoli mingi ya Biblia mpe yango ezali kopesa likoki ya kopona. Monisá bososoli wana ozali kopona libongoli ya Biblia oyo okosalela. (Masese 19:8) Soki libongoli moko emonisi bosembo te na ntina na bomoto ya Nzambe ye moko​—kolongoláká nkombo na ye kati na Liloba na ye lipemami ezala mpo na ntina nini​—ekoki kozala ete babongoli yango babebisaki bisika mosusu ya makomi ya Biblia, boye te? Ntango ozali na mwa ntembe na lolenge oyo liloba moko libongolami, salá makasi ete okokanisa yango na mabongoli ya kala. Soki ozali molakisi ya Liloba ya Nzambe, poná mabongoli oyo mazali kolanda mpenza makomi ya ebandeli ya Liebele mpe ya Greke.

16. Lolenge nini mokomoko kati na biso akomonisa bosembo na lolenge na ye ya kosalela Liloba lipemami ya Nzambe?

¹⁶ Biso banso tosengeli kozala sembo na Liloba ya Nzambe. Tozali kosala yango na kotyáká likebi mingi na makambo mazali kati na yango na boye ete, soki likoki ezali, tolekisaka mwa ntango mokolo na mokolo mpo na kotánga Biblia. (Nzembo 1:1-3) Tozali kosala yango na kosaleláká maloba na yango kati na bomoi na biso mobimba, koyekoláká kosalela mitindá na yango mpe bandakisa lokola moboko mpo na kozwa bikateli ya malamu. (Baloma 12:2; Baebele 5:14) Tozali komonisa ete tozali bakɔteli ya sembo ya Liloba ya Nzambe na koteyáká yango na molende nyonso epai ya bato mosusu. Lisusu, tozali kosala yango lokola balakisi na kosaleláká Biblia na likebi, komekáká soko moke te kobalola yango to kopesa ndimbola mosusu na maloba na yango mpo na koyokanisa yango na makanisi na biso. (2 Timoté 2:15) Na ntembe te oyo Nzambe asilaki kosakola ekokokisama. Azali sembo mpo na kokokisa Liloba na ye. Tiká ete tózala sembo na kosimbáká yango.

[Maloba na nse ya lokasa]

Ozali komikundola?

◻ Mikano nini misalaki bopusi na mosala ya babongoli ya Biblia na mikolo na biso?

◻ Mpo na nini myango mabe ya babongoli ya mikolo na biso milóngi te kobebisa mokano ya Nzambe na ntina na nkombo na ye?

◻ Ndenge nini babongoli mosusu ya Biblia bazali kozipa solo ya Biblia na ntina na molimo, liwa mpe mabelé?

◻ Ndenge nini tokoki komonisa ete tozali kosimba na bosembo Liloba ya Nzambe?

[Elilingi na lokasa 16]

Libongoli nini ya Biblia osengeli kosalela?