6. Na maloba nini Yoane amonisi bibele na bafandi na mpunda na etumba oyo amoni nsima?

⁶ “Mpe motuya na bibele na bafandi na mpunda na etumba ezalaki makiasi kiasi mbala mibale: nayokaki mpo na motuya na bango. Mpe tala ndenge namonaki bampunda na emonaneli, mpe baoyo bafandaki likoló na yango: balataki bilamba na bibende na ntolo, motane lokola mɔ́to, mpe ya langi ya bulé lokola safire, mpe ya langi ya mosaka lokola sufre; mpe mitó na bampunda mizalaki lokola mitó na bankosi; mpe na minoko na bango ebimaki mɔ́to na milinga na sufulu. Ndambo na misato na bato babomamaki na malozi oyo misato, na mɔ́to, na milinga mpe na sufulu oyo ezalaki kobima na minoko na bango.”—Emoniseli 9:16-18.

7, 8. (a) Nani azali kotambwisa limpingá oyo na bafandi na mpunda na etumba, oyo ebelemi na lokito na nkake? (b) Bokokani nini ezali kati ya limpingá oyo na bafandi na mpunda na etumba elongo na mayoyo oyo mabimaki liboso na yango?

⁷ Na ndenge emonani, ezali na litambwisi na baanzelu minei nde limpingá na bampunda na etumba oyo ezali kokende liboso kati na lokito na nkake. Oyo nde likambo ya kokamwisa! Kanisa naino. Okokaki koyoka ndenge nini soki limpingá na bampunda na etumba motindo oyo ezali kokanela yo. Komona ya pamba ekoki kolengisa yo. Kasi omoni ete limpingá ya bampunda oyo ezali na bokokani na mayoyo oyo mabimaki liboso na yango? Mayoyo mazalaki lokola bampunda; kati na limpingá oyo bampunda mpe bazali. Na nyonso mibale, ezali komonisa etumba moko ya téokratike. (Masese 21:31) Mayoyo mazalaki na mino lokola mino na bankosi; bampunda na limpingá oyo bazali na mitó lokola mitó ya nkosi. Na yango, bakokisami na Nkosi ya molende oyo ebimi na libota na Yuda, Yesu Klisto, oyo azali Motambwisi na bango, Mokonzi mpe Ndakisa.—Emoniseli 5:5; Masese 28:1.

⁸ Ezala mayoyo to limpingá na bampunda, bango nyonso basangani na mosala ya kosambisa oyo Jéhovah apesi bango. Mayoyo mabimaki kati na milinga oyo ezalaki elembo na mawa mpe na mɔ́to na kobebisa boklisto ya mokili oyo; minoko na bampunda ezali kobimisa mɔ́to, milinga mpe sufulu. Mayoyo mazalaki na kazaka na ebende na ntolo, elilingi ya bokangami na bango makasi na boyengebene oyo ezali kobatela motema na bango; limpingá na bafandi na mpunda balati kazaka na ebende ya motane, ya langi ya bulé mpe ya langi ya mosaka oyo ezali komonisa mɔ́to, milinga mpe sufulu, yango nsango na kokweisa na liwa, oyo ezali kobima na minoko na bampunda. (Tala Genese 19:24, 28; Luka 17:29, 30.) Mayoyo mazalaki na mikondo lokola mikondo na bankotó mpo na konyokola; bampunda bazali na mikondo lokola oyo na banyoka mpo na koboma. Ezali komonana ete mosala oyo ebandaki na mayoyo esengeli kokoba lisusu na nguya mingi koleka kino limpingá na bafandi na mpunda bakosilisa yango.

 9. Limpingá na bafandi na mpunda na etumba ezali elilingi ya nini?

⁹ Bongo limpingá na bafandi na mpunda na etumba ezali elilingi ya nini? Lokola na kobetama na kelelo, kelasi na Yoane oyo epakolami na elimo babandaki kosakola bikateli na Nzambe, nkanda na ye, na nguya ya ‘koswa’ mpe ya ‘kopesa mpasi’ likoló na boklisto ya lokuta. Tokoki bongo komizela ete bobele etuluku ya bato yango, oyo ezali lelo na bomoi esalelama mpo na ‘koboma,’ elingi koloba koyebisa ete boklisto ya mokili oyo mpe bakonzi na yango basili mpenza kokufa na elimo, baboyami na Jéhovah mpe bazali pene na kobwakama na “fulu ya mɔ́to,” yango kobebisama ya libela. Ntembe te, Babilone monene na mobimba na yango esengeli kobomama. (Emoniseli 9:5, 10; 18:2, 8; Matai 13:41-43) Kasi liboso, kelasi na Yoane ezali kosalela “mopanga na elimo, Liloba na Nzambe” mpo na komonisa polele ezaleli ya kufa ya boklisto ya mokili oyo. Baanzelu minei mpe limpingá ya baoyo bamati likoló na bampunda batambwisi kobomama ya elilingi ya “ndambo na misato na bato.” (Baefese 6:17; Emoniseli 9:15, 18) Yango emonisi ete ntango etuluku na kokamwisa ya basakoli na Bokonzi emikotisi na etumba, yango esili kobongisama malamu mpe ezali kozwa litambwisi ya téokratike na nsé na bokengeli na Nkolo Yesu Klisto.

Makiasikiasi mbala mibale

10. Na ndimbola nini motuya na bibele na bafandi na mpunda ezali makiasikiasi mbala mibale?

¹⁰ Na ndimbola nini motuya na bibele na bafandi na mpunda oyo ezali makiasikiasi mbala mibale? Lokola likiasi moko ezali 10 000, makiasikiasi mbala mibale ekosala 200 milió (bifuku nkama mibale, Biblia Liloba lya Nzambe).a Sikawa basakoli na Bokonzi bazali bamilió, yango ezali kosepelisa, kasi bazali mosika na kozala bankama na bamilió! Ata bongo tomikundola maloba na Moïse oyo makomamaki na Mituya 10:36: “E Jéhovah, zonga epai na makiasi kiasi mpe nkoto na nkoto na Yisraele!” (Tala Genese 24:60.) Elimbolaki boye: ‘Zonga epai na bamilió zomi na zomi na Yisraele.’ Nzokande, libota na Yisraele ezalaki bobele na motuya soko ya milió mibale to misato ya bato na mikolo na Moïse. Bongo Moïse alingaki koloba nini? Na ntembe te akanisaki ete na esika ya kotangama, Bayisraele bakozala mingi koleka mpe motuya na bango ekokaki kotangama te “lokola minzoto na makoló mpe lokola zelo na libongo na mai.” (Genese 22:17; 1 Ntango 27:23) Na yango, asaleli liloba oyo ebongoli “makiasikiasi” mpo na komonisa motuya monene, kasi nde ezali sikisiki te. Ezali mpo na yango Traduction Œcuménique de la Bible ebongoli verset oyo boye: “NKOLO zonga! . . . Yisraele azali nkoto na nkoto, bakoki kotangama motuya te!” Libongoli oyo ekokani na ndimbola ya mibale ya liloba oyo ebongolami na “makiasikiasi” engebene ba dictionnaires ya monoko ya greke mpe hebreu ete: “ebele oyo motuya motangami te,” “ebele monene.”—Dictionnaire grec-français ya Bailly; Lexique hébreu na anglais ya Ancien Testament ya Gesenius, traduction ya Edward Robinson.

11. Eloko nini ekozala ntina mpo ete kelasi na Yoane ekoma makiasikiasi, ata na ndimbola ya elilingi?

¹¹ Ezala ndenge nini, basangani ya kelasi na Yoane oyo bazali naino na mabelé bakokisi motuya ya 10 000 te, na elobeli mosusu bakokisi ata motuya ya likiasi moko te. Na bongo ndenge nini bakoki kokokisama na motuya etangami te ya bifuku na bifuku ya bampunda baoyo basali limpingá? Bakozala na mposa ya lisalisi na bato mosusu te mpo na kokóma makiasikiasi ata na ndimbola ya elilingi? Ya solo mpenza, na nzela ya ngolu na Jéhovah bazwaki lisalisi na bato yango! Bautaki wapi?

12, 13. Kobanda 1918 kino 1935, makambo nini mamonisaki epai wapi bato oyo bakosalisa kelasi na Yoane basengeli kouta?

¹² Kobanda 1918 kino 1922, kelasi na Yoane ebandaki koyebisa na mokili oyo na mpasi elikya kitoko ete “bamilió na bato bazali lelo na bomoi bakokufa te.” Na 1923, emonisamaki lisusu ete bampate oyo balobelami na Matai 25:31-34 bakozwa libula na bomoi na mabelé na nsé na boyangeli ya Bokonzi na Nzambe. Elikya bobele yango emonisamaki kati na mokanda moke Liberté pour les peuples, oyo ebimaki na assemblée internationale oyo esalamaki na 1927. Na ebandeli ya ba 1930, bato na sembo oyo na kelasi ya Yonadabe, mpe ‘bato oyo bazali kokimela mpe kolela’ mpo na ezalela mabe ya elimo na boklisto ya lokuta, bayebanaki ete bango nde “bampate” oyo bazali na elikya ya kozala na bomoi na mabelé. (Ezekiele 9:4; 2 Mikonzi 10:15, 16) Na kokambaka bato yango na “mboka na kobombama” na ntango na biso, La Tour de Garde ya le 15 novembre 1934 elobaki boye: “Basangani na kelasi ya Yonadabe bayokaki mongongo ya kelelo na Nzambe mpe batyaki matoi na makebisi; ezali mpo na yango nde bamibombaki kati na lisangá ya Nzambe mpe basanganaki na libota na ye; basengeli kofanda wana.”—Mituya 35:6.

¹³ Na 1935, basangani na kelasi ya Yonadabe babengamaki mpo na koyangana na assemblée ya Ba Témoins de Jéhovah oyo esalamaki na Washington (Etats-Unis). Mokolo na mitano 31 Mai, Joseph Rutherford asalaki diskur na ye ya lokumu: “Ebele monene,” kati na yango amonisaki polele ete kelasi ya Emoniseli 7:9 ezali bobele yango moko na oyo ya bampate elobelami kati na Matai 25:33: kelasi yango esalami na bato baoyo bamipesi epai na Nzambe mpe bazali na elikya ya kozala na bomoi na mabelé. Lokola mbuma na liboso, Batemwe ya sika 840 bazwaki batisimo na assemblée yango, mingi kati na bango bazalaki bato ya ebele monene.b

14. Ebele monene ekokaki kosangana na mokumba ya limpingá na bafandi na mpunda na etumba oyo na elilingi, mpe ekateli nini ezwamaki na 1963?

¹⁴ Ebele monene yango esanganaki na mokumba ya limpingá na bafandi na mpunda oyo ebandaki na 1922 mpe ezwaki bopusi ya sika na assemblée ya Toronto na 1927? Ezali bongo, mpe ezalaki na litambwisi ya baanzelu minei, elingi koloba baklisto bapakolami oyo basali kelasi na Yoane. Na ba assemblées internationales “Nsango malamu ya seko” oyo ebongisamaki na 1963, ebele monene yango esanganaki na kelasi na Yoane mpo na kondima ekateli moko ya kosimba motema. Likatami yango esakolaki ete mokili “mokozala na ntango moko ya mobulu oyo ekokani na koningana na mabelé oyo naino emonani te, mpe masangá nyonso ya politike mpe lingomba ya Babilone ya lelo ekoningisama makasi mpe ekokwea.” Batemwe bayebisaki ekateli oyo: “Tokolanda kosakola epai na bato nyonso kozanga koponapona ‘nsango malamu ya seko’ oyo etali Bokonzi na Masiya na Nzambe. Tokosakola mpe bikateli na Nzambe, oyo ezali lokola malozi mpo na banguna na ye, kasi kokokisama na yango ekosikola bato nyonso oyo balingi kosalela Mozalisi na elimo mpe na solo kati na losambo oyo ekosepelisa ye.” Likatami oyo ezwamaki na mótô mpenza na ba assemblées 24 oyo esalamaki na mokili na bayangani 454 977, baoyo kati na bango 95 % bazalaki eteni ya ebele monene.

15. (a) Ebele monene ya basaleli nyonso ya Jéhovah, ezalaki na pursantaze nini na 2005? (b) Kati na libondeli na ye oyo ekomami na Yoane 17:20, 21, na maloba nini Yesu alobelaki bomoko, oyo ya ebele monene mpe kelasi na Yoane?

¹⁵ Ebele monene ezali sé kolanda kosakola bomoko na yango makasi elongo na kelasi na Yoane, na kosopáká malozi likoló na boklisto ya mokili oyo. Na 2005, na basali nyonso oyo Jéhovah asalelaki kati na elanga bango balekaki 99,8 %. Ebele monene oyo bazali na bomoko na motema mobimba elongo na kelasi ya Yoane, mpo na bango Yesu alobaki kati na libondeli ekomami na Yoane 17:20, 21: “Nazali kobondela bobele mpo na bango te kasi mpo na bato nyonso oyo bakoyoka mateya na bango mpe bakondima ngai, ete bango nyonso bazala moko, pelamoko yo, Tata ozali kati na ngai mpe ngai kati na yo, mpo ete bango mpe bazala na bomoko elongo na biso, na ntina ete mokili endima ete yo otindaki ngai.” Wana kelasi na Yoane, oyo epakolami na elimo, ezali kopesa ndakisa na nse na litambwisi na Yesu, ebele monene bazali kosangana na molende pembeni na bango na mokumba ya limpingá na bafandi na mpunda oyo ezali mpenza kobebisa lokola emonanaki naino liboso te.c