Litaba Ze Ekelizwe
Ka M’o Bupolofita bwa Daniele Bu Polofitela za ku Taha kwa Mesiya
MUPOLOFITA Daniele n’a pilile lilimo ze 500 pili Jesu a si ka pepwa kale. Nihakulicwalo, Jehova n’a file Daniele litaba ze n’e ka konahalisa ku ziba nako f’o Jesu n’a ka tozezwa ka moya sina Mesiya, kamba Kreste. Daniele n’a taluselizwe kuli: ‘U zibe taba mi u i utwiseze: Ku tuha kwa taelo ye bulela kuli Jerusalema u ka zuswa, u yahiwe, ku fitela Yena Ya tozizwe, Mulena, a bonahale, ku ka fita lisunda ze 7; ni lisunda ze 62.’—Daniele 9:25.
Kuli lu fumane nako ya ku taha kwa Mesiya, pili lu tokwa ku ziba fo ne i kalezi ku balwa nako ya ku to fita fa ku taha kwa Mesiya. Ka ku ya ka bupolofita, nako yeo ne i ka kala ha ne ku ka fiwa “taelo ye bulela kuli Jerusalema u ka zuswa, u yahiwe.” Yona “taelo” yeo ne i filwe lili? Ka ku ya ka Nehemia muñoli wa Bibele, taelo ya kuli mamota a Jerusalema a yahiwe sinca ne i filwe “ka mwaha wa bu 20 w’a n’a busa mulena Aritazerisi.” (Nehemia 2:1, 5-8) Baituti ba litaba za kwakale ba paka kuli silimo mutumbi sa pili sa puso ya Aritazerisi ne li 474 B.C.E. Kacwalo, silimo sa bu 20 sa puso ya hae ne li 455 B.C.E. Cwale lwa ziba kuli nako ya bupolofita bwa Daniele ka za Mesiya ne i kalile ka 455 B.C.E.
Daniele u talusa fo ne i ka kuma nako ya ku libelela ku taha kwa “Yena Ya tozizwe, Mulena.” Bupolofita bu punda ‘lisunda ze 7 ni lisunda ze 62’—ili palo hamoho ya lisunda ze 69. Nako yeo i kuma kai? Litoloko li sikai za Bibele li bonisa kuli zeo haki lisunda za mazazi a 7, kono ki lisunda za lilimo. F’o ku talusa kuli sunda ni sunda i yemela lilimo ze 7. Taba yeo ya sunda ku ba ye yemela lilimo ze 7 ne i zibahala kwa Majuda ba kwakale. Ka mutala, silimo ni silimo sa bu 7 ne ba banga ni silimo sa Sabata. (Exoda 23:10, 11) Kacwalo, lisunda ze 69 za bupolofita ki likalulo ze 69 zeo ye ñwi ni ye ñwi i na ni lilimo ze 7, kamba ki lilimo ze 483.
Cwale lu tokwa ku eza lipalo. Ha lu bala ku zwa 455 B.C.E., lilimo ze 483 li lu isa kwa silimo sa 29 C.E. Seo ki sona silimo luli fa n’a kolobelelizwe Jesu ni ku ba Mesiya!a (Luka 3:1, 2, 21, 22) Kana yeo haki talelezo ye makaza ya bupolofita bwa Bibele?
[Litaluso za kwatasi]
a Ku zwa 455 B.C.E. ku taha 1 B.C.E. ki lilimo ze 454. Ku zwa 1 B.C.E. ku taha 1 C.E. ki silimo si li siñwi (ne ku si na silimo mwahal’a zona ze peli zeo). Mi ku zwa 1 C.E. ku taha 29 C.E. ki lilimo ze 28. Ku kopanya lipalo ze talu zeo ku lu fa palo hamoho ya lilimo ze 483. Jesu n’a ‘bulailwe’ ka 33 C.E., mwa sunda ya silimo sa bu 70. (Daniele 9:24, 26) Mu bone buka ya Mu Ise Pilu kwa Bupolofita bwa Daniele!, kauhanyo 11, ni Insight on the Scriptures, Volyumu 2, makepe 899-901. Sibeli za zona zeo li hatisizwe ki Lipaki za Jehova.
[Siswaniso/Maswaniso a fa likepe 198]
(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)
“LISUNDA ZE 70”
Lilimo ze 490
Lisunda ze 7 Lisunda ze 62 Sunda i liñwi
(Lilimo ze 49) (Lilimo ze 434) (Lilimo ze 7)
455 406 ← B.C.E. C.E. → 29 33 36
‘Taelo ya Jerusalema wa Mesiya Mesiya wa Mafelelezo a
kuli Jerusalema yahiwa sinca wa taha ‘bulaiwa’ “lisunda
u ka zuswa’ ze 70”