Jehova Haki Yena ya Swanelwa ku Nyaziwa

“Sina ndat’ahe mutu mw’a utwelela bana ba hae butuku, [Jehova, NW] u utwela ba ba mu saba, butuku cwalo. Kakuli u ziba se lu bupilwe ka sona, u nz’a hupula kuli lu liluli fela.”—SAMU 103:13, 14.

 1, 2. Abrahama n’a li mañi, mi Lota mwan’a muhulwan’a hae n’a fitile cwañi fa ku pila mwa muleneñi o maswe wa Sodoma?

JEHOVA haki yena ya tahisa but’ata bo ne lu kana lwa ipumana ku bona bakeñisa mafosisa a luna. Ka ku ama ku seo mu nyakisise se ne si ezahezi i bata i’ba lilimo ze 3,900 kwamulaho k’o. Mulikan’a Mulimu Abrahama (Abrame) ni Lota mwan’a muhulwan’a hae ne ba fitile fa ku luwa hahulu. (Jakobo 2:23) Ka mo ne ku bezi fela, liluwo ni limunanu za bona n’e li ze ñata hahulu kuli mane “naha n’e sa ba likani ku ina hamoho.” Fahalimu a seo, komano ya zuha mwahal’a balisana ba mitapi ya banna ba babeli bao. (Genese 13:5-7) Ki sika mañi se ne si ka eziwa ka za seo?

² Mwa ku feza komano, Abrahama a akaleza kuli ba kauhane, mi a tuhelela Lota ku iketela pili kwa ku ya. Nihailikuli Abrahama ne li yena yo muhulu mi ne ku ka ba ko ku swanela kuli mwan’a muhulwan’a hae a mu tuhele ku keta kalulo ye nde ka ku fitisisa, Lota n’a ketile naha ye nde hahulu ka ku fitisisa—naha kaufela ye na ni mezi kai ni kai ya sikiliti sa Libala la Jordani. Liponahalo za kwande ne li puma, kakuli bukaufi ni k’o ne ku inzi mileneñi ye ne i silafezi hahulu mwa muzamao yona ya Sodoma ni Gomora. Lota ni lubasi lwa hae kwa nalulelule ne ba tutezi mwa Sodoma, mi seo ne si ba beile mwa mayemo a ku ba mwa lubeta kwa moya. Fahalimu a seo, ne ba hapilwe muta Mulena Kedorelaomere ni balikani ba hae ne ba tulile mubusi wa Sodoma. Abrahama ni batu ba hae ne ba ba yangwezi, kono Lota ni lubasi lwa hae ne ba kutezi kwa Sodoma.—Genese 13:8-13; 14:4-16.

 3, 4. Ki sifi se ne si ezahezi ku Lota ni lilama za lubasi lwa hae muta Mulimu n’a sinyize Sodoma ni Gomora?

³ Bakeñisa bumaswe bo bu tulile tikanyo bwa tobali ni ku silafala kwa muzamao mwa Sodoma ni Gomora, Jehova a atula ku sinya mileneñi yeo. Ka mufelañeke a luma mangeloi a mabeli a ne a etelezi Lota, musal’a hae, ni bana ba bona ba babeli ku ba zwisa mwa Sodoma. Ne ba s’a swaneli ku talima kwamulaho, kono musal’a Lota n’a ezize cwalo, mwendi ka ku lakaza lika za kwa mubili ze ne li siyezi kwamulaho. Onaf’o fela, a fetuha sicwe sa lizwai.—Genese 19:1-26.

⁴ Ki lisinyehelo cwañi zeo Lota ni bana ba hae ne ba bile ni zona! Basizana bao ne ba siile banna ba ne ba ka ba nyala. Lota cwale n’a bile ya n’a si na musal’a hae ni liluwo la hae la kwa mubili. Ka mo ne ku bezi fela, kwa nalulelule n’a fitile fa sipimo sa ku pila mwa sikoti se situna se si mwa macwe ni bana ba hae ba basizana. (Genese 19:30-38) Nto ye ne i bonahezi ku ba ye nde hahulu ku yena ne i fitile fa ku ba nto ye fapahana hahulu ku seo. Nihailikuli ka mo ku bonahalela fela n’a ezize mafosisa a matuna, hamulaho n’a til’o bizwa “Lota ya n’a lukile.” (2 Pitrosi 2:7, 8) Mi kaniti luli Jehova Mulimu ne i si yena ya n’a na ni ku nyaziwa ka za mafosisa a Lota.

“Ki Mañi ya ka Lemuha Lifoso”?

 5. Davida n’a ikutwile cwañi ka za mafosisa ni buikuhumuso?

⁵ Ka ku s’a petahala ni ku ba ni sibi, kaufel’a luna lwa eza mafosisa. (Maroma 5:12; Jakobo 3:2) Ka ku swana sina Lota, ne lu kana lwa pumiwa ki mibonahalelo ya kwande mi ne lu kana lwa eza mafosisa mwa ku atula lika. Kacwalo, walisamu Davida n’a kupile kuli: “Ki mañi ya ka lemuha lifoso za hae? U ni swalele lifoso ze patilwe. Hape u tibele mutang’a hao kwa libi ze ezwa ka buikuhumuso; Li si ke za ni busa. Kihona ni ka tokwa ku nyazahala, ni tokwe mulatu o mutuna.” (Samu 19:12, 13) Davida n’a ziba kuli n’a kana a eza libi ili zeo mane n’a si ke lemuha. Kacwalo, n’a kupile kuli a swalelwe libi ze patilwe mane ni ku yena. Ha n’a ezize mafosisa a matuna bakeñisa kuli nama ya hae ye si ka petahala i mu sulaetile k’u nga nzila ye fosahezi, n’a lakaza tuso ya Jehova ka butuna. N’a bata kuli Mulimu a mu zwise kwa likezo za buikuhumuso. Davida n’a s’a bati kuli buikuhumuso bu be mubonelo wa hae o’ mu busa. Ka ku fapahana, n’a lakaza kuli a be y’a tezi mwa buipeyo bwa hae ku Jehova Mulimu.

 6. Ki ku omba-omba kufi ko ku konwa ku fumanwa ku zwelela kwa Samu 103:10-14?

⁶ Sina batanga ba Jehova ba ba ineezi ba mwa lizazi la cwale, ni luna hape ha lu si ka petahala mi kacwalo lu eza mafosisa. Sina ka mutala, ka ku swana sina Lota, ne lu kana lwa eza mafosisa kwa neku la keto ya luna ya maino. Mwendi ne lu ka tuhelela tohonolo ya ku yandulula sebelezo ya luna ye kenile ku Mulimu. Nihaike kuli Jehova w’a bona mafosisa a’ cwalo, w’a ziba ba ba na ni pilu ye tengamezi kwa ku luka. Mane nihaiba lu eza sibi se situna kono lu baka, Jehova w’a lu fa swalelo ni tuso mi u zwelapili ku lu bona sina batu ka buñwi ba ba bumulimu. “H’a si ka lu likanyisa ka tikanyo ya libi za luna, mi h’a si ka lu fa mupuzo o likana ni bumaswe bwa luna,” ki mwa n’a bulelezi Davida. “Kakuli lihalimu sina mo li pahamezi kwahalimw’a lifasi, sishemo sa hae ki se situna cwalo ku ba ba mu saba. Upa sina mo i inezi kwahule ni Wiko, ni lifoso za luna, u li sutiseza kwahule cwalo. Sina ndat’ahe mutu mw’a utwelela bana ba hae butuku, [Jehova, NW] u utwela ba ba mu saba, butuku cwalo. Kakuli u ziba se lu bupilwe ka sona, u nz’a hupula kuli lu liluli fela.” (Samu 103:10-14) Ndat’a luna wa kwa lihalimu y’a mufelañeke hape n’a kana a lu tusa ku lukisa mafosisa a luna kamba n’a kana a lu fa sibaka se siñwi sa ku yandulula sebelezo ya luna ye kenile, kwa neku la ku lumbekwa kwa hae.

Mafosisa a ku Nyaza Mulimu

 7. Ki kabakalañi ha lu ipuman’anga mwa likayamana?

⁷ Muta lika li fosahala, ku na ni tengamo ya butu ya ku nyaza mutu yo muñwi kamba nto ye ñwi ka za se si ezahalile. Ba bañwi mane ba nyaz’anga Mulimu. Kono Jehova h’a tisi but’ata bo bu cwalo kwa batu. U ez’anga lika ze nde, isiñi ze holofaza. Ee, “u pazuliseza ba ba maswe ni ba bande lizazi la hae, mi u neliseza ba ba lukile ni ba ba maswe lipula za hae”! (Mateu 5:45) Libaka le lituna ka ku fitisisa ha lu ipuman’anga mwa likayamana ki la kuli lu pila mwa lifasi le li sebeza ka likuka za buitati mi li inzi mwa m’ata a Satani Diabulosi.—1 Joani 5:19.

 8. Ki sifi seo Adama n’a ezize muta lika ne li si ka ezahala ka ku luka kwa neku la hae?

⁸ Ku nyaza Jehova Mulimu ka za but’ata bo bu tiswa ki mafosisa a luna ki nto ye si na butali ni ye na ni kozi. Ku eza cwalo mane ne ku ka kona ku lu tahiseza ku latehelwa ki bupilo bwa luna luli. Mutu wa pili, Adama, n’a swanela ku fa tumbo ku Mulimu kwa neku la lika ze nde kamukana za n’a amuhezi. Ee, Adama n’a swanela ku itumela ka butungi ku Jehova kwa neku la bupilo bona ka sibili ni matohonolo a n’a ikola mwa lihae le li swana sina parki, yona simu ya Edeni. (Genese 2:7-9) Ki sifi seo Adama n’a ezize muta lika ne li si ka ezahala ka ku luka bakeñisa kuli n’a si ka utwa Jehova mi n’a cile muselo o n’o hanisizwe? Adama n’a bilaezi ku Mulimu kuli: “Musali y’o ni file kuli a ine ni na, ki yena ya ni file kwa kota, mi ni cile.” (Genese 2:15-17; 3:1-12) Ka buniti fela, ha lu swaneli ku nyaza Jehova, sina mwa n’a ezelize Adama.

 9. (a) Haiba lu talimana ni but’ata bakeñisa likezo za luna ze si na butali, lu kona ku fumana kai ku omba-ombiwa? (b) Ka ku ya ka Liproverbia 19:3, ki sifi seo ba bañwi ba eza ha ba itahiseza bat’ata?

⁹ Haiba lu talimana ni but’ata bakeñisa kuli likezo za luna ha li na butali, lwa kona ku fumana ku omba-ombiwa ka zibo ya kuli Jehova wa utwisisa hande bufokoli bwa luna ku fita luna mi u ka lu lukulula kwa manyando a luna haiba lu ipeya ku yena ka ku tala. Lu swanela ku itebuha tuso ya bumulimu ye lu amuhela, mi ni kamuta lu si ke lwa nyaza Mulimu ka za miinelo ye lubeta ni but’ata bo lu itahiseza. Ka ku ama ku seo lishitanguti le li butali li bulela kuli: “Butanya bwa mutu bu mu kenya mwa nzila ye maswe, ibe pilu ya hae i nyemela [Jehova, NW].” (Liproverbia 19:3) Toloko ye ñwi i bulela kuli: “Batu ba bañwi ba ikenya mwa likayamana ka likezo za bona za butoto mi kihona ba nyaza MULENA.” (Today’s English Version) Toloko ye ñwi hape i bulela kuli: “Ku s’a ziba kwa mutu ku sinya-sinya litaba za hae mi u akufela ku nyaza Jehova.”—Byington.

10. Ki kamukwaufi butoto bwa Adama ne bu mu ‘kenyize mwa nzila ye maswe’?

¹⁰ Ka ku swalisana ni sikuka sa lishitanguti le, Adama n’a ngile muhato ka buitati mi munahano wa hae o’ butoto ‘ne u mu kenyize mwa nzila ye maswe.’ Pilu ya hae ne i zwile ku Jehova Mulimu, mi n’a ezize ka nzila ya hae ya buitati, ili ya buikezezi. Ee, Adama n’a fitile fa ku ba ya si na buitumelo kuli mane n’a nyazize Mubupi wa hae mi kacwalo n’a ikezize sila sa Mwambakani-Ya-Pahami! Sibi sa Adama ne si tahisize nzila ya hae ni ya lubasi lwa hae ku ba ye sinyehile. Seo si fa temuso hakalo! Bao ba ba tengamezi kwa ku nyaza Jehova ka za miinelo ye sa lakazehi ne ba kana ba eza hande ku ipuza kuli: Kana n’a lumba Mulimu ka za lika ze nde ze ni ikola? Kana n’a itumela ka za kuli ni na ni bupilo sina yo muñwi wa libupiwa za hae? Kana ne ku ka ba kuli lifoso za ka luli li ni tiselize but’ata? Kana n’a swanelwa ki tumelezo kamba tuso ya Jehova bakeñisa ku latelela ketelelo ya hae, sina mo i boniselizwe mwa Linzwi la hae, yona Bibele?

Lubeta Mane ni kwa Batanga ba Mulimu

11. Ka ku ama ku Mulimu, baeteleli ba bulapeli ba Sijuda ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba na ni mulatu ka za sika mañi?

¹¹ Baeteleli ba bulapeli ba Sijuda ba mwa lilimo za mwanda wa pili C.E. ne ba ipapata ku sebeleza Mulimu kono ne ba keshebisize linzwi la hae la niti mi ne ba tiyela fa butali bwa bona ka sibili. (Mateu 15:8, 9) Bakeñisa kuli Jesu Kreste n’a beile fa ngandaleza minahano ya bona ye fosahezi, ne ba mu bulaile. Hamulaho, ne ba bonisize buhali bo butuna kwa balutiwa ba hae. (Likezo 7:54-60) Nzila ya bona ne i li ye kopami hahulu kuli mane ne ba nyemezi ni yena Jehova ka sibili.—Mu bapanye Likezo 5:34, 38, 39.

12. Ki mutala mañi o’ bonisa kuli mane ni batu ba bañwi ka buñwi ba ba swalisana ni puteho ya Sikreste ba lik’anga ku nyaza Jehova ka za but’ata bwa bona?

¹² Mane ni batu ba bañwi ka buñwi mwa puteho ya Sikreste se ba tahisize minahano ye na ni kozi, ili ku lika ku fa Mulimu mulatu ka za but’ata bo se ba talimani ni bona. Sina ka mutala, maeluda ba ba ketilwe mwa puteho ye ñwi ne ba fumani tokwahalo ya ku fa musali yo muñwi yo munca y’a nyezwi kalimelo ya mwa Mañolo ye sishemo kono ili ye tiile kwa neku la swalisano ya hae ni munna yo muñwi wa silifasi. Mwahal’a puhisano ye ñwi, n’a nyazize Mulimu ka za ku s’a mu tusa ku tiyela muliko w’o swalisano ye zwelapili ya hae ni munna y’o ne i mu tahiselize. Ka mo ne ku inezi fela mane n’a bulezi kuli n’a nyemezi hahulu Mulimu! Ku buhisana ka mabaka kwa mwa mañolo ni buikatazo bwa ka ku kuta-kutela bwa ku mu tusa ne bu si ka sebeza, mi nzila ya muzamao o’ maswe hamulaho ne i mu tahiselize ku lundulwa mwa puteho ya Sikreste.

13. Ki kabakalañi ha lu swanela ku pima mubonelo wa litong’oko?

¹³ Moya wa litong’oko u kona ku libisa mutu kwa ku nyaza Jehova. “Batu ba ba si na bulapeli” ba ne ba izwakile mwa puteho ya mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba na ni moya o maswe wa mufuta w’o, mi ne u zamaelela hamoho ni mifuta ye miñwi ya minahano ye silafaza kwa moya. Sina ka mwa n’a bulelezi mulutiwa Juda, banna bao ne “ba sinya sishemo sa Mulimu wa luna ku si fetula buozwa; mi ba latula Jesu Kreste, Yena Muña luna a nosi ni Mulen’a luna.” Juda hape n’a bulezi kuli: “Ki batu ba ba tongoka, ba ba kanana.” (Juda 3, 4, 16) Batanga ba Jehova ba ba sepahala ba ka lapela ka butali kuli ba be ni moya wa ku itumela, isiñi mubonelo wa ku tong’oka w’o kwa nalulelule ne u ka ba halifisa ku fita fa sipimo sa kuli ba latehelwe ki tumelo ku Mulimu ni ku beya swalisano ya bona ni yena mwa lubeta.

14. Yo muñwi n’a kana a’ nga cwañi muhato haiba a foselizwe ki Mukreste sina yena, kono ki kabakalañi yeo ha ne i si ke ya ba nzila ye lukile?

¹⁴ Ne mu kana mwa ikutwa kuli seo ne si si ke sa ezahala ku mina. Niteñi, lika ze fosahala bakeñisa mafosisa a luna kamba a ba bañwi kwa mafelelezo ne li kana za lu tahiseza ku nyaza Mulimu. Sina ka mutala, mutu n’a kana a ikutwa ku fosezwa ki seo mulumeli sina yena a bulela kamba ku eza. Mutu y’a foselizwe—mwendi yo muñwi y’a sebelelize Jehova ka ku sepahala ka lilimo ze ñata—cwale n’a kana a bulela kuli: ‘Mutu y’ani h’a li mwa puteho, ha ni na ku fumaneha kwa mikopano.’ Mutu ka buñwi n’a kana a fita fa ku bilaela hahulu kuli mane a bulele mwa pilu ya hae kuli: ‘Haiba lika ze cwana z’a ezahal’anga, ha ni bati ku ba kalulo ya puteho.’ Kono kana Mukreste u swanela ku ba ni mubonelo w’o? Haiba mu foselizwe ki mutu y’a si ka petahala sina mina, ki kabakalañi ha mu nyemela puteho kamukana ya batu ba ba amuhelwa ki Mulimu ni ba ba mu sebeleza ka ku sepahala? Mutu ufi kamba ufi ya ezize buineelo ku Jehova n’a ka tuheliswa ki sika mañi ku eza tato ya bumulimu mi kacwalo ni ku nyemela Mulimu? Kana ki ko ku butali ku tuhelela mutu ka buñwi kamba sishañata sa miinelo ye miñwi ku sinya swalisano ya yo muñwi ye nde ni Jehova? Ka buniti fela, ne ku ka ba ko ku butoto ni ko ku na ni sibi ku tuhela ku lapela Jehova Mulimu ka libaka lifi kamba lifi.—Jakobo 4:17.

15, 16. Diotrefi n’a na ni mulatu wa sika mañi, kono Gayusi n’a ipulukile cwañi?

¹⁵ Mu nahane kuli kabe ne mu li mwa puteho i liñwi ni Mukreste y’a lilato Gayusi. N’a “eza ka busepahali” mwa ku amuhela balapeli sina yena ba ne ba pota—mi ili baenyi! Kono ka bupaki isali mwa puteho ye swana, ne ku na ni munna ya n’a na ni buikuhumuso Diotrefi. N’a s’a amuheli nto ni ye kana ka likute ku zwelela ku Joani, yo muñwi wa baapositola ba Jesu Kreste. Ka buniti fela, Diotrefi mane n’a seba Joani ka manzwi a’ lunya. Muapositola y’o n’a bulezi kuli: “Hasi zona fela, hape [Diotrefi] h’a amuheli banabahabo luna; mi ba ba lata ku ba amuhela u ba leleka mwa Keleke.”—3 Joani 1, 5-10.

¹⁶ Haiba Joani n’a ka taha kwa puteho yeo, n’a lela ku t’o hupula seo Diotrefi n’a sweli ku eza. Pili seo si si ka ezahala kale, Gayusi ni Bakreste ba bañwi ba ba na ni kamuhelo mwa puteho ne ba sebelisana cwañi ni muinelo w’o? Ha ku na poniso ya mwa Mañolo ya kuli ufi kamba ufi wa bona n’a bulezi kuli: ‘Diotrefi h’a li mwa puteho, ha ni bati ku ba kalulo ya yona. Ha mu na ku ni bona kwa mikopano.’ Ku si na kakanyo Gayusi ni ba bañwi ba ba swana sina yena ne ba itiisize. Ne ba si ka tuhelela nto ni ye kana ku ba tuhelisa ku eza tato ya bumulimu, mi ka buniti fela ne ba si ka nyemela Jehova. Ka mo ku inezi fela, ku tokwa, mi ne ba si ka komiwa ki lisebeliso ze kalole za Satani Diabulosi, ili y’o n’a ka taba hahulu kabe ne ba ka fita fa ku s’a sepahala ni ku nyaza Mulimu.—Maefese 6:10-18.

Ni Kamuta Mu Si Ke mw’a Nyemela Jehova!

17. Lu swanela k’u nga cwañi muhato haiba mutu yo muñwi ka buñwi kamba muinelo o muñwi u lu tahiseza maikuto a ku fosezwa kamba ku nyemiswa?

¹⁷ Mane nihaiba mutu yo muñwi ka buñwi kamba muinelo o muñwi mwa puteho ne u ka nyemisa mutang’a Mulimu kamba ku mu tahiseza maikuto a ku fosezwa, y’a ikutwa ku fosezwa y’o n’a ka kopamisa nzila ya hae yena ka sibili haiba a tuhela ku swalisana ni batu ba Jehova. Mutu ya cwalo n’a si ke a itusisa hande m’ata a hae a kutwisiso. (Maheberu 5:14) Kacwalo mu ikatulele ku talimana ni likayamana kamukana ka ku ba mubuluki wa busepahali. Mu bukeleze busepahali ku Jehova Mulimu, Jesu Kreste, ni puteho ya Sikreste. (Maheberu 10:24, 25) Niti ye isa kwa bupilo bwa kamita ha i konwi ku fumanwa ko kuñwi ku sili.

18. Nihailikuli haki kamita lu utwisisa misebelezo ya bumulimu, lu kona ku ikolwisa ka za sika mañi kwa neku la Jehova Mulimu?

¹⁸ Mu hupule, hape, kuli Jehova ni kamuta h’a liki mutu ufi kamba ufi ka lika ze maswe. (Jakobo 1:13) Mulimu, y’o a li mutala luli wa lilato, u eza bunde, sihulu ku bao ba ba mu lata. (1 Joani 4:8) Nihailikuli haki kamita lu utwisisa misebelezo ya bumulimu, lwa kona ku ba ni buikolwiso bwa kuli Jehova Mulimu ni kamuta h’a na ku palelwa ku eza se sinde ka ku fitisisa kwa batanga ba hae. Sina Pitrosi ha n’a bulezi kuli: “Kabakaleo mu ikokobeze mwatas’a lizoho la Mulimu le li na ni mata, kuli a mi hulise mwa nako ye swanela. Mu nepele lipilaelo za mina kaufela fahalimw’a hae, kakuli wa mi tokomela.” (1 Pitrosi 5:6, 7) Ee, Jehova w’a tokomela luli batu ba hae.—Samu 94:14.

19, 20. Lu swanela k’u nga cwañi muhato, mane nihaiba litiko za luna ka linako ze ñwi li lu tahiseza ku swaba hahulu?

¹⁹ Kacwalo he, mu si ke mwa tuhelela nto ifi kamba ifi kamba mutu ufi kamba ufi ku mi sitatalisa. Sina mwa n’a bulelezi hande walisamu, “ba pila mwa kozo ye tuna ba ba lata mulao wa [Jehova Mulimu]; Se si ka ba yaulula ha si yo.” (Samu 119:165) Kaufel’a luna lu ipuman’anga mwa litiko, mi zeo ne li ka lu tahiseza ku ikutwa ku swaba hahulu mi ka linako ze ñwi ni ku lobeha pilu. Kono ni kamuta mu si ke mwa tuhelela buhali ku ba teñi mwa pilu ya mina, sihulu buhali bwa ku nyemela Jehova. (Liproverbia 4:23) Ka tuso ya hae ni ka mutomo wa Mañolo, mu talimane ni but’ata bo mu kona ku tatulula mi mu tiyele bo bu zwelapili.—Mateu 18:15-17; Maefese 4:26, 27.

²⁰ Ni kamuta mu si ke mwa tuhelela maikuto a mina ku mi tahiseza k’u nga muhato ka butoto mi kacwalo ni ku kopamisa nzila ya mina. Mu bulele ni k’u nga muhato ka nzila ye ka tisa kuli pilu ya Jehova i tabe. (Liproverbia 27:11) Mu bize Jehova ka tapelo ye buniti, mu nze mu ziba kuli luli wa mi babalela sina yo muñwi wa batanga ba hae mi u ka mi fa kutwisiso ye tokwahala mwa ku siyala mwa nzila ya bupilo ni batu ba hae. (Liproverbia 3:5, 6) Fahalimu a zeo kaufela, mu si ke mwa nyemela Mulimu. Muta lika li fosahala, mu hupule kamita kuli Jehova haki yena y’a swanelwa ku nyaziwa.

Ne Mu ka Alaba Cwañi?

◻ Ki mafosisa afi ao Lota n’a ezize, kono Mulimu n’a m’u nga cwañi?

◻ Davida n’a ikutwile cwañi ka za mafosisa ni buikuhumuso?

◻ Muta lika li fosahala, ki kabakalañi ha lu s’a swaneli ku nyaza Mulimu?

◻ Ki sika mañi se si ka lu tusa ku pima ku ba ni buhali bwa ku nyemela Jehova?