“Linyalo Li Kutekiwe kwa Batu Kaufela”

“Linyalo li kutekiwe kwa batu kaufela, mi bulobalo bu tokwe masila.”—MAHEBERU 13:4.

 1. Ki sifi seo batu ba bañata ba zibile ka za ku kondisa lika mwa linyalo?

BOLULE-LULE ba batu, mane ni mwa linako ze za litelekano ze bunolo, ba ikola manyalo a’ zwelapili. Ba fumani nzila ya ku kondisa lika ka yona, ku si na taba ni lishutano mwa butu ni simuluho. Manyalo a’ cwalo a fumanwa mwahal’a Lipaki za Jehova. Mwa miinelo ye miñata bona bosinyalana bao ba k’a lumela kuli ba bile ni linako za bona ze nde ni ze maswe, mane ni lika ze tisa ku ba ni linonge yo muñwi ku yo muñwi. Niteñi, ba itutile ku fita fa ku tiyela mañungwa a mwa linyalo ni ku buluka sisepe sa bona sa linyalo si liba ko ku swanela. Ki miinelo ifi ye miñwi y’e ba konisize ku kondisa lika?—Makolose 3:13.

 2. (a) Ki ifi miinelo ye miñwi ye minde ye buluka linyalo? (b) Ki ifi miinelo ye miñwi ye sinya linyalo? (Mu bone sikwenda fa likepe 20.)

² Maikuto a’ filwe ki ba bañwi bao manyalo a bona a Sikreste a bile a’ na ni tabo ni a’ ina nako ye telele a sinula litaba ze ñwi. Munna yo muñwi ya s’a bile mwa linyalo ka lilimo ze 16 n’a bulezi kuli: “Nako ifi kamba ifi ye bu zuha but’ata, lu eza luli buikatazo bwa ku teeleza kwa mubonelo wa yo muñwi ni yo muñwi.” Seo si koñomeka o muñwi wa miinelo ye tiisa lika mwa manyalo a mañwi—ili ku ambolisana kwa ka ku lukuluha, kwa ku s’a pata maikuto. Musali yo muñwi, ya s’a bile mwa linyalo ka lilimo ze 31, n’a bulezi kuli: “Ku swalana mazoho ni ku eza lika ze tabisa kwa neku la ku buluka mayemo a ku latana ki ze bile ni sibaka se si butokwa kamita.” Mi seo ki lineku le li ekezehile la ku ambolisana. Bosinyalana ba bañwi hape, ba se ba nyalani ka lilimo ze bata i’ba ze 40, ne ba koñomekile butokwa bwa ku buluka maikuto a likeya-keya, a ku kona ku iseha isali bona ni ku sehana. Hape ne ba bulezi kuli ne ku tusa hahulu ku kona ku bona ze nde ka ku fitisisa ni ze maswe ka ku fitisisa yo muñwi ku yo muñwi mi niteñi ni ku bonisa lilato le li sepahala. Munna n’a bulezi ku tabela ku itumelela mafosisa mi ni ku inyaza. Fo ku na ni moya wa ku kona ku hakuluha, linyalo li ka sikuluha ni ku eza licinceho mwa sibaka sa ku shandauka.—Mafilipi 2:1-4; 4:5, Kingdom Interlinear.

Muinelo O’ Cinca

 3, 4. Ki licinceho lifi mwa mubonelo ze se li ezahalile ka ku ama kwa ku sepahala mwa linyalo? Kana mwa kona ku fa mitala?

³ Mwa lilimo ze mashumi a’ sikai z’e felile, mwa lifasi kamukana, likutwisiso li cincize kwa neku la ku sepahala mwa linyalo. Batu ba bañwi ba ba mwa linyalo ba lumela kuli ha ku na se si fosahalile mwa ku zamaya ni mutu, ili mubulelelo wa mwa linako za cwale wa ku talusa ku buka, sihulu haiba sinyalana ni yena wa ziba ka za muzamao w’o mi wa u amuhela.

⁴ Muokameli yo muñwi wa Sikreste n’a file maikuto ka za muinelo w’o kuli: “Lifasi li bata l’i ba le li siile ku lika kufi kamba kufi kwa ku pila ka tomahanyo ye ñwi ya muzamao. Muzamao o’ kenile u fitile fa ku bonwa sina wa kwaikale.” Ba bupolitiki, ba lipapali, ni ba za ku itabisa ba ba zibahala ka ku iponelwa hande-nde ba loba lipimo za Bibele za muzamao o munde, mi batu ba ba cwalo ba zwelapili k’u ngiwa ka butuna. I bata i’ba kuli ha ku na maikuto a maswabi a’ bonwa mwa bufosi kamba kezo ye si ya ka taho ifi kamba ifi ya mwa muzamao. Bukeni ni busepahali hañata ha l’i ngiwi ka butuna mwahal’a ba b’a ngiwa ku ba ba mayemo a’ pahami. Mi cwale, ka sikuka sa kuli ‘se si eziwa ki yo ni y’ani wa kona ku si eza,’ batu ka nañungelele ba latelela mutala w’o mi ba lumeleza seo Mulimu a hanisa. Ki ka ku swana fela ni mwa n’a bulelezi Paulusi kuli: “Ba felezwi ki maikuto kaufela, mi ba inezi ku pila ka buhule, ku eza mikwa ye maswe kaufela ka takazo ye nz’e ekezeha.”—Maefese 4:19; Liproverbia 17:15; Maroma 1:24-28; 1 Makorinte 5:11.

 5. (a) Mulimu u’ nga cwañi bubuki? (b) Ki sifi se si amiwa ki ku itusisa kwa Bibele linzwi la “buhule”?

⁵ Lipimo za Mulimu ha li si ka cinca. U’ nga ku pila hamoho ku si na tomahanyo ya linyalo ku ba ku pila ka buhule. Ku s’a sepahala mwa linyalo ku sa li ku buka.a Muapositola Paulusi n’a bulezi ka ku utwahala hande-nde kuli: “Kana ha mu zibi kuli ba ba sa ezi ka ku luka, ha ba na ku ca sanda sa mubuso wa Mulimu? Mu si ke mwa ipuma: Ni mahule, ni ba ba lapela milimu, ni babuki, ni ba ba lumela ku ezwa musali, ni ba sodoma, . . . ha ba na ku luwa sanda sa mubuso wa Mulimu. Ba bañwi ku mina ki se ne mu li sona; kono mu tapisizwe, kono mu kenisizwe, kono mu beilwe ba ba lukile ka Libizo la Mulena Jesu Kreste, ni ka Moya wa Mulimu wa luna.”—1 Makorinte 6:9-11.

 6. Ki susuezo mañi ye lu kona ku fumana mwa manzwi a Paulusi kwa 1 Makorinte 6:9-11?

⁶ Sisupo se si susueza mwa taba yeo ki pulelo ya Paulusi ye li, “Ba bañwi ku mina ki se ne mu li sona; kono mu tapisizwe.” Ee, ba bañata bao kwamulaho ne ba mata mwa nzila ya lifasi ya “buhule bo bu yuboka” ba fitile fa ku ba ni mubonelo o munde, ba amuhezi Kreste ni sitabelo sa hae, mi ba tapisizwe. Ba ketile ku tabisa Mulimu ka ku pila bupilo bwa muzamao o munde mi kacwalo ba tabile ni ku fita.—1 Pitrosi 4:3, 4.

 7. Ki ku s’a lumelelana kufi ko ku li teñi mwa ku utwisisa “muzamao o maswe,” mi mubonelo wa Bibele ki ufi?

⁷ Kwa lineku le liñwi, mutalusezo wa lifasi la mwa linako za cwale ka za muzamao o maswe ki o’ fokozi hahulu kuli mane ha u swani ni mubonelo wa Mulimu. Dikishinari ye ñwi i talusa “muzamao o maswe” sina “nto ye fapahana kwa muzamao o munde o’ tomilwe.” “Muzamao o munde o’ tomilwe” wa kacenu, o’ lumeleza tobali mutu a si ka kena kale mwa linyalo ni kwande a linyalo mutu h’a li mwa linyalo hamohocwalo ni kalombe, ki ona w’o Bibele i nyaza ku ba muzamao o’ maswe. Ee, ka mubonelo wa Bibele, muzamao o maswe ki twaniso ye tuna kwa tomahanyo ya Mulimu ya muzamao o munde.—Exoda 20:14, 17; 1 Makorinte 6:18.

Puteho ya Sikreste Ya Amiwa

 8. Muzamao o maswe u kona ku ama cwañi ba ba mwa puteho ya Sikreste?

⁸ Muzamao o maswe kacenu ki o’ atile hahulu kuli mane wa kona ku tisa sineneketo ku ba ba mwa puteho ya Sikreste. U kona ku ba susueza ka litukiso za TV, li-video, ni za ku bala za mapunu ze fokolisa mayemo ili ze atile hahulu. Nihailikuli ki kalulonyana fela ya Bakreste ba ba amiwa ki seo, ku swanelwa ku lemuhiwa kuli buñata bwa litaba za ku zwisa mwa puteho mwahal’a Lipaki za Jehova kabakala ku s’a baka kwa muzamao o’ s’a swaneli ku Mukreste li swalisani ni mufuta o muñwi wa muzamao o maswe wa tobali. Kwa lineku le linde, kalulo ye tuna ya ba ba zwisizwe kwa nalulelule ba lemuha mafosisa a bona, ba kalisa hape nzila ya bupilo bo bu kenile, mi nako ha i nze i ya b’a kutiswa mwa puteho.—Mu bapanye Luka 15:11-32.

 9. Satani u sebelisana cwañi ni ba ba sa itibeleli?

⁹ Ha ku na kakanyo ka za kuli Satani u sweli ku zamaya-zamaya sina tau ye sweli ku lila, ye bata ku ca ba ba s’a itibeleli. Milelo ye lunya, kamba “likezo [za hae] za kalole,” ka silimo ni silimo li sweli ku swasa Bakreste ba ba s’a itibeleli. Moya wa lifasi la hae o’ li teñi ka nako kaufela ki wa buitati, wa ku pilela minyaka, ni wa takazo ye tuna ya za tobali. U nyakalalisa nama. U hana buiswalo.—Maefese 2:1, 2; 6:11, 12, litaluso za kwatasi; 1 Pitrosi 5:8.

10. Ki bomañi ba ba konwa ku likwa, mi ki kabakalañi?

¹⁰ Ki bomañi mwa puteho ba ba kona ku ba fa ngandaleza kwa miliko ya muzamao o maswe? Ki Bakreste ba bañata, niha ba ka ba maeluda ba mwa puteho ya fa sibaka, baokameli ba maeto, ba fa Betele, mapaina ba ba kutaza lihora ze ñata-ñata ka kweli ni kweli, bashemi ba ba patehile ba ba hulisa mabasi, kamba ba banca ba ba talimana ni lisineneketo kwa litaka za bona. Muliko wa kwa mubili ki o’ fumaneha kwa batu kaufela. Ku hoha kwa takazo ya tobali ku kona ku zuha nako ye ku si ka libelelwa. Kacwalo Paulusi n’a kona ku ñola kuli: “Ya hupula kuli u yemi, a itibelele, kuli a si ke a wa. Ha mu si ka tahelwa kale ki muliko o sa konwi ki mutu.” Ki ko ku swabisa, kono Bakreste ba bañwi ba ba mwa mayemo a buikalabelo ba yendukezi kwa ku hohiwa ki muzamao o’ maswe w’o.—1 Makorinte 10:12, 13.

Ba Hohilwe ni ku Putelelwa

11-13. Ki miinelo ifi ye miñwi ye isize kwa muzamao o maswe?

¹¹ Ki miliko ni miinelo ifi ye isize ba bañwi kwa nzila ye butoto ya bubuki ni buhule? Ki ye miñata ili ye t’ata mi neikana ya fitana-fitana mwa linaha ni lizo ze fitana-fitana. Nihakulicwalo, ku na ni miinelo ye miñwi ye mutomo ye fita fa ku bonahala mwa linaha ze ñata. Sina ka mutala, ku bihilwe kuli ba bañwi ba ezize ku kopana hamoho kwa ku itabisa k’o lino ze kola ne li fumaneha ka ku lukuluha. Ba bañwi ba tabezi lipina za silifasi ze na ni mihupulo ya tobali ni ku bina ko ku zusulusa litakazo. Mwa libaka ze ñwi za Africa, ku na ni banna ba ba fumile—ba ba si balumeli—ba ba na ni liendi; basali ba bañwi ba likilwe ku bata buiketo bwa kwa neku la za sifumu mwa miinelo ye cwalo mane nihailikuli seo si ama muzamao o maswe. Mwa libaka ze ñwi banna ba Sikreste ba siile mabasi a bona kuli ba y’o bata mapilelo kwa mikoti kamba ko kuñwi ku sili. Mi cwale busepahali bwa bona bwa ka nañungelele ni bwa tobali bwa likiwa ka sipimo kamba mwa linzila zeo ne li si ke za talimanwa ni zona kwa hae.

¹² Mwa linaha ze zwezipili ba bañwi ba wezi mwa lilaba la Satani ka ku ba hañata ni wa silama si sili ku si na mutu yo muñwi wa bulalu ya li teñi—ko ku cwale ka ku b’a nga hañata mwa muinelo o’ silikani wa mwa mukunda wa motikala kwa lituto za ku zamaisa motikala.b Maeluda ba ba eza ku pota kwa bulisana ni bona hape ba tokwa ku ba ni tokomelo ilikuli ba si ke ba ba fela ni kaizeli ha ba nze ba mu eleza. Lingambolo li kona ku fita fa ku ba ze tezi maikuto ni ku tahisa muinelo o’ swabisisa bubeli bwa bona.—Mu bapanye Mareka 6:7; Likezo 15:40.

¹³ Miinelo ye se i bulezwi i tahiselize Bakreste ba bañwi ku kusufaza kwa ku itibelela kwa bona ni ku eza likezo za muzamao o maswe. Sina fela mo ne ku ezahalezi mwa lilimo za mwanda wa pili, ba itumelelize ku ‘likwa ni ku hohiwa ki takazo ye li ya bona,’ ili y’e ba isize kwa sibi.—Jakobo 1:14, 15; 1 Makorinte 5:1; Magalata 5:19-21.

14. Ki kabakalañi buitati ha bu li muinelo o’ mutomo mwa litaba za bubuki?

¹⁴ Nyakisiso ya ka tokomelo ya za ku zwisiwa i bonisa kuli likezo za muzamao o maswe li na ni miinelo ye miñwi ye mutomo ye swana. Mwa litaba ze cwalo ku na ni mufuta o muñwi wa buitati. Ki kabakalañi ha lu bulela cwalo? Kakuli mwa litaba za bubuki, batu ba bañwi kamba mutu yo muñwi ya si na mulatu u ka holofazwa mwa maikuto. N’a kana a’ ba sinyalana ni yena wa ka mulao. Ka buniti fela ikaba bana, haiba ba teñi, kakuli haiba bubuki bu tahisa telekano, bana bao, ba ba lakaza buiketo bwa lubasi lo lu swalisani hande, ne ba kana ba ziyeleha ka ku fitisisa. Mubuki ka mutomo u nahana fela ka za munyaka ni ku tuseha kwa hae. Seo ki buitati.—Mafilipi 2:1-4.

15. Ki ifi ye neikana ya ba miinelo ye libisa kwa bubuki?

¹⁵ Hañata bubuki haki kezo ya bufokoli ya ka sipundumukela. Ku se ku bile ni ku wa kwa lipimo ko ku ezahala hanyinyani-hanyinyani, kamba mane ko ku s’a lemusehi, mwa linyalo lona ka sibili. Mwendi ku ambolisana se ku bile ko ku nyikwisa kamba ko ku s’a tahisi se siñwi. Ne ku kana kwa ba kuli se ku bile ni ku susuezana ko ku nyinyani. Yo muñwi ni yo muñwi n’a kana a sebelisani ni yo muñwi ka ku s’a itebuha. Mwendi bosinyalana ne se ba bile ba ba s’a kolwisani kwa neku la tobali ka nako ye telelenyana. Ka buniti fela bubuki ha bu ezahala, se ku bile hape ni ku fela kwa swalisano ni Mulimu. Jehova ha s’a utwisisiwa hande-nde sina Mulimu ya pila ya lemuha mihupulo ni likezo za luna kaufela. Mane ne ku kana kwa ba kuli mwa munahano wa mubuki, “Mulimu” u fita fa ku ba linzwi fela, mutu wa mwa munahano fela y’a si kalulo ya bupilo bwa ka zazi ni zazi. Cwale ku ba ko ku bunolo ku eza sibi ku Mulimu.—Samu 51:3, 4; 1 Makorinte 7:3-5; Maheberu 4:13; 11:27.

Sinotolo kwa ku Lwanisa

16. Mukreste u kona ku lwanisa cwañi tiko ya ku s’a sepahala?

¹⁶ Haiba Mukreste ufi kamba ufi n’a ka ipumana a likwa mwa nzila ya ku s’a sepahala, ki miinelo mañi ye swanelwa ku beiwa mwa munahano? Pili, nahanisiso i swanelwa ku fiwa kwa taluso ya lilato la Sikreste, le li tomile ka ku tiya fa likuka za Bibele. Ni kamuta lilato la ponahalo ni la tobali ha li swaneli ku lumelezwa ku ba ni tamaiso ni ku akufisa ku wela mwa buitati, ili ku tisa manyando ku ba bañwi. Ka ku fapahana, muinelo u swanelwa ku bonwa ka mubonelo wa Jehova. U swanelwa ku bonwa ka mubonelo o mutuna wa puteho ni lishwau leo muzamao o maswe ne u ka tisa fahalimu a yona ni fa libizo la Jehova. (Samu 101:3) Likayamana ne li kana la pimiwa ka ku ba ni munahano wa Kreste fa taba mi cwale ni k’u nga muhato ka ku lumelelana ni seo. Mu hupule kuli, lilato le li si na buitati le li swana ni la Kreste ha li feli.—Liproverbia 6:32, 33; Mateu 22:37-40; 1 Makorinte 13:5, 8.

17. Ki mitala mañi ye yahisa ya busepahali ye lu na ni yona?

¹⁷ Sinotolo se siñwi kwa ku lwanisa ki ku tiisa tumelo ni kutwisiso ya sepo ya mutu ye kwapili. Seo si talusa ku beya mwa sibaka sa pili sa mwa pilu mitala ye zwile mubano ya busepahali yeo banna ni basali ba ba sepahala ba mwa linako za kwaikale, ni Jesu yena ka sibili, ne ba siile. Paulusi n’a ñozi kuli: “Cwalehe, ha lu bona kuli lu beilwe mwahali ki lilu le lituna la lipaki, lu tuhele kaufela ze lu imela, ni sibi se si lu hanelela fakaufi; mi lu zamaye inze lu mata ka ku itiisa mwa siyano ye lukiselizwe luna; Lu nze lu talimile Jesu, yena Mutateki ni Mufelelezi wa tumelo. Kabakala tabo y’a n’a beezwi kwapili, Jesu a itiisa kwa [kota ya linyando, NW], a sa tokomeli lishwau la [yona]; mane a y’o ina ku la bulyo la lubona lwa Mulimu. Mu mu lemuhe yena ya itiisize niha n’a hanyezwa cwalo ki baezalibi, kuli mu si ke mwa katala ni ku fela pilu.” (Maheberu 12:1-3) Ku fita ku conkomona sisepe sa linyalo, mutu ya butali u ka nahana ka za linzila za ku lukisa ku sinyeha kufi kamba kufi ilikuli li be le li kutisizwe mwa mayemo a lona, mi kacwalo u pima mafosisa a bubeteki ni bupumi.—Jobo 24:15.

18. (a) Ki kabakalañi bubeteki ha li si linzwi le li tiile hahulu kwa ku talusa bubuki? (b) Mulimu u bona cwañi ku eza buitamo?

¹⁸ Kana bubeteki, b’o ili mufuta wa bukwenuheli, ki linzwi le li tiile hahulu kwa ku ama kwa muzamao o’ maswe? Bukwenuheli ki ku s’a sepahala kwa libaka la mayemo a ku sepana ni a buikolwiso ku yo muñwi. Ka buniti fela buitamo bwa mwa linyalo bu ama ku sepana ni sepiso ya ku lata ni ku babalela, ku tahe nto mañi kamba nto mañi, mwahal’a linako ze nde ni ze maswe. Bu ama nto yeo ba bañata b’a nga ku ba ya kwaikale mwa linako ze lu pila ku zona—ili sepiso ye bulelwa mwa buitamo bwa linyalo. Ku s’a sepahala kwa buitamo bwa ku sepana b’o ki ku ba ni bufosi bwa mufuta o muñwi wa bukwenuheli ku sinyalana ni yena. Mubonelo wa Mulimu kwa buitamo u bulezwi ka ku utwahala hande mwa Bibele kuli: “Ha u itama ku Mulimu ka buitamo, u si ke wa [liyeha] ku bu eza; kakuli h’a tabiswi ki matanya. Eza ka buitamo b’o itamile ka bona.”—Muekelesia 5:4.

19. Ki ka ku fapahana ni nto mañi Satani h’a wabelwa yo muñwi wa Lipaki h’a palelwa?

¹⁹ Haike ku si ke kwa ba ni kakanyo ka za seo. Sina fela ha ku na ni ku wabelwa mwa lihalimu ka za ku puluswa kwa muezalibi a li muñwi, kacwalo hape, ku ba ni ku wabelwa ko kutuna fa lifasi-mubu mwahal’a limpi za Satani, ze bonahala ni ze sa bonahali, yo muñwi wa Lipaki za Jehova h’a palelwa ku buluka busepahali bwa hae.—Luka 15:7; Sinulo 12:12.

Miliko ye Fumaneha kwa Batu Kaufela

20. Lu kona cwañi ku lwanisa muliko? (2 Pitrosi 2:9, 10)

²⁰ Kana muzamao o’ maswe wa konwa ku tulwa mwa miinelo ye miñwi? Kana nama ni Satani ki ze tiile hahulu kuli mane Bakreste ha ba koni ku li lwanisa ni ku buluka busepahali bwa bona? Paulusi u fa susuezo ka manzwi a: “Mulimu wa sepahala, mi h’a na ku lumela kuli mu likwe ki ze mi fita; kono hamoho ni muliko u ka mi fa nzila ya ku zwa ku ona, kuli mu kone ku itiisa ku ona.” Mwa lifasi la kacenu ne lu kana lwa sa kona ku pima miliko ka ku tala, kono ka ku sikuluhela ku Mulimu mwa tapelo, ka buniti fela lwa kona ku tiyela ni ku tula muliko ufi kamba ufi.—1 Makorinte 10:13.

21. Ki lipuzo lifi ze ka alabiwa mwa tuto ya luna ye tatama?

²¹ Ki lika mañi zeo Mulimu a lu fa ili ku lu tusa ku tiyela miliko ni ku zwa ku yona ka tulo? Ki lika mañi ze lu tokwa luna ka butu ilikuli lu kone ku sileleza manyalo a luna, mabasi a luna, hamohocwalo ni libubo la libizo la Jehova ni la puteho? Taba ya luna ye tatama i ka talima lipuzo zeo.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mw’a Hupula?

◻ Ki ifi ye miñwi ya miinelo ye tusa ku tiisa linyalo?

◻ Ki kabakalañi ha lu swanela ku tokolomoha mubonelo wa lifasi wa muzamao o munde?

◻ Ki ifi ye miñwi ya miliko ni miinelo ye kona ku isa kwa muzamao o maswe?

◻ Ki sifi sinotolo se situna kwa ku lwanisa sibi?

◻ Mulimu u lu tusa cwañi ka linako za muliko?

[Mbokisi fa likepe 14]

MIINELO YE FUMANEHA MWA MANYALO A’ ZWELAPILI

◻ Ku kumalela ka ku tiya kwa likuka za Bibele

◻ Bubeli bwa bosinyalana ba na ni swalisano ye tiile ni Jehova

◻ Munna u kuteka musal’a hae, maikuto a hae ni mibonelo ya hae

◻ Ku ambolisana ko kunde ka sipimo sa ka zazi ni zazi

◻ Mu bate ku tabisana

◻ Ku ba ni maikuto a likeya-keya; ku kona ku iseha

◻ Mu itumelele mafosisa ka ku lukuluha; mu swalele ka ku lukuluha

◻ Mu buluke ku latana ko ku na ni cisehelo

◻ Mu swalisane mwa ku hulisa ni ku kalimela bana

◻ Ku swalisana kamita mwa tapelo ku Jehova

MIINELO YE MASWE YE SINYA LINYALO

◻ Buitati ni buñañeli

◻ Ku palelwa ku eza lika hamoho

◻ Ku ambolisana ko ku fokola

◻ Ku s’a lelisana ko ku likani mwahal’a bosinyalana

◻ Ku s’a sebelisa hande mali

◻ Ku fapahana mwa mayemo a ku sebelisana ni bana ba ku ipepela kamba bana ba mwendakumongo kamba ba ba fumanwi ku munna

◻ Munna ya belek’anga ku fita ni busihu kamba ya keshebisa lubasi bakeñisa misebezi ye miñwi

◻ Ku palelwa ku babalela butokwi bwa kwa moya bwa lubasi

[Siswaniso se si fa likepe 21]

Ku buluka linyalo li nze li kutekeha ku tahisa tabo ye s’a feli