Bukwasha—Munyako O Liba kwa Musebezi O Si Na Yembuluko
“[Ki] kuli mu sebeleze Mulena, ku si na se si mi zwisa.”—1 MAKORINTE 7:35.
1. Ki litaba lifi ze filikanya ze ne li fitile ku Paulusi ka za Bakreste ba kwa Korinte?
MUAPOSITOLA Paulusi n’a iyakatitwe ka za mizwale ba hae ba Sikreste mwa Korinte, kwa Greece. Lilimo ze bat’o ba ze ketalizoho kwamulaho, n’a tomile puteho mwa muleneñi w’o o’ fumile ili o ne u bubana ka muzamao o maswe wa mwateñi. Cwale, ibat’o ba ka 55 C.E., ha n’a li mwa Efese, mwa Asia Minor, n’a amuhezi lipiho ze bilaeza ze zwa kwa Korinte ka za likauhano za ku latelela batu ni ku tuhelela taba ye maswe ya za muzamao o si ka luka. Fahalimu a seo, Paulusi n’a amuhezi liñolo le li zwa kwa Bakreste ba mwa Korinte ili la ku kupa ketelelo ku za liswalisano za tobali, bukwasha, linyalo, kauhano, ni ku kena sinca mwa linyalo.
2. Ku bonahala kuli muzamao o maswe o ne u atile mwa Korinte ne u ama cwañi Bakreste mwa muleneñi w’o?
2 Ne ku bonahala kuli muzamao o maswe-maswe o ne u atile mwa Korinte ne u yambukela puteho ya mwa sibaka m’o ka linzila ze peli. Bakreste ba bañwi ne ba ikenya mwa moya wa ku itepeleza ku za muzamao mi ne ba tuhelela muzamao o maswe. (1 Makorinte 5:1; 6:15-17) Ku bonahala kuli ba bañwi, ka k’u nga muhato kwa minyaka ya kwa mubili ye ne i cacukile mwa muleneñi kamukana, ne ba tula tikanyo ka ku babaza ku ikambusa kwa swalisano kaufela ya tobali, nihaiba ku bosinyalana.—1 Makorinte 7:5.
3. Ki litaba lifi zeo Paulusi n’a talimile pili mwa liñolo la hae ku ba kwa Korinte?
3 Mwa liñolo le li telele leo Paulusi n’a ñolezi ba kwa Korinte, pili n’a talimile butata bwa za ku sa swalisana. (1 Makorinte, likauhanyo 1-4) N’a ba susuelize ku pima ku latelela batu, ili nto ye kona ku isa fela kwa likauhano ze holofaza. Ba swanela ku swalisana ka ku ba “ba ba sebeza” ni Mulimu. Ku zwa f’o a ba fa litaelo ze nongile fa taba ka za ku buluka puteho i nze i kenile mwa muzamao. (Likauhanyo 5, 6) Hasamulaho muapositola n’a sikuluhezi kwa liñolo la bona.
Bukwasha bwa Babazwa
4. Paulusi n’a talusañi ha n’a bulezi kuli “ikaba hande munna h’a si na taba ni musali”?
4 N’a kalisize ka ku bulela kuli: “Cwale ka litaba ze mu ni ñolezi, se ni ka li ki se: Ikaba hande munna h’a si na taba ni musali.” (1 Makorinte 7:1) Pulelo ya “h’a si na taba ni musali” fa i talusa ku pima swalisano ya kwa mubili ni musali kwa neku la minyaka ya tobali. Bakeñisa kuli Paulusi na s’a nyazize kale buozwa, cwale n’a ama kwa liswalisano za tobali mwahal’a tukiso ya linyalo. Kacwalo, Paulusi cwale n’a babaza bukwasha. (1 Makorinte 6:9, 16, 18; mu bapanye Genese 20:6; Liproverbia 6:29) Fapilinyana, n’a ñozi kuli: “Ku ba ba si ka nyala, ni kwa basali ba limbelwa, se ni ka bulela ki se: Bunde kiha ba ka itulela sina na.” (1 Makorinte 7:8) Paulusi n’a si ka nyala, mwendi n’a sa siyamezi.—1 Makorinte 9:5.
5, 6. (a) Ki kabakalañi ha ku iponahaza hande kuli Paulusi n’a sa babazi mupilelo o swana ni wa mwa ndu ya bulapeli? (b) Ki kabakalañi Paulusi ha n’a babalize bukwasha?
5 Ku kana kwa ba kuli Bakreste ba mwa Korinte ne se ba zibile se siñwi ka za lituto za mihupulo ya batu za Sigerike, ili zeo balumeli ba zona ba bañwi ne ba babaza buikambuso, kamba buitimi, bo bu tulile tikanyo. Kana leo ne li kana la ba lona libaka ba mwa Korinte ha ne ba buzize Paulusi haiba ne “ikaba hande” kwa Bakreste ku pima swalisano kaufela ya tobali? Kalabo ya Paulusi ne i si ka bonisa mihupulo ya Sigerike. (Makolose 2:8) Ka ku sa swana ni bocaziba ba tuto ya bulapeli ba Makatolika, ha ku na fa n’a babalize bupilo bwa buikambuso ili bwa bukwasha mwa muyaho wa bulapeli, inge kuli makwasha ne ba li ba ba kenile ka ku ipitela mi ni kuli ne ba kona ku ipunyusa ka mupilelo ni litapelo za bona.
6 Paulusi n’a babalize bukwasha “kabakala liziyezi za nako ya cwale.” (1 Makorinte 7:26) Ku kana kwa ba kuli n’a ama kwa linako ze t’ata zeo Bakreste ne ba li ku zona, ili ze n’e ka tatafaliswa hahulu ki linyalo. (1 Makorinte 7:28) Kelezo ya hae kwa Bakreste ba ba si mwa linyalo ne li ye: “Bunde kiha ba ka itulela sina na.” Kwa banna ba ba siyamezi, n’a ize: “Haiba ha u si ka itama ku musali, u si ke wa bata musali.” Ka za mbelwa wa Mukreste, n’a ñozi kuli: “Mulomo wa ka ki wo: H’a ka itulela fela, u ka ba ya iketile ni ku fita. Mi ni hupula kuli, ni na, ni na ni Moya wa Mulimu.”—1 Makorinte 7:8, 27, 40.
Ha Ku Na Kapelezo ka za ku Zwelapili mwa Bukwasha
7, 8. Ki sifi se si bonisa kuli Paulusi n’a sa hapelezi Mukreste ufi kamba ufi ku ba likwasha?
7 Ku si na kakanyo moya o kenile wa Jehova ne u etelela Paulusi ha n’a file kelezo yeo. Mutahisezo wa hae kaufela ka za bukwasha ni linyalo u bonisa buitikanelelo ni buiswalo. Ha i bisi zeo taba ya ku sepahala kamba ku sa sepahala. Ka ku fapahana, ki taba ya keto ya ka ku lukuluha, ili ka ku babaza bukwasha ku bao ba ba kona ku zwelapili ba nze ba kenile mwa muinelo wo.
8 Hamulaho fela wa ku bulela kuli “ikaba hande munna h’a si na taba ni musali,” Paulusi n’a ekelize kuli: “Kono ka ku saba buhule, ni li, munna ni munna a be ni musal’a hae, mi musali ni musali a be ni munn’a hae.” (1 Makorinte 7:1, 2) Hamulaho wa ku eleza batu ba ba si mwa linyalo ni limbelwa kuli ‘ba itulele sina na,’ n’a akufile ku ekeza kuli: “Kono ha ba palelwa ku iswala ba nyale. Kakuli bunde ki ku nyala, isi ku bulaiwa ki takazo.” (1 Makorinte 7:8, 9) Hape, kelezo ya hae kwa banna ba ba siyamezi ne li ye: “U si ke wa bata musali. Kono niha u nyala, ha u ezi sibi.” (1 Makorinte 7:27, 28) Kelezo yeo ye itikanelezi i bonisa tukuluho mwa ku eza keto.
9. Ka ku ya ka Jesu ni Paulusi, ki ka mukwa ufi linyalo hamohocwalo ni bukwasha li li limpo ze zwa ku Mulimu?
9 Paulusi n’a bonisize kuli linyalo hamohocwalo ni bukwasha ki limpo ze zwa ku Mulimu. “Ne ni ka lata kabe batu kaufela ba ka ba sina na; kono mutu ni mutu u na ni s’a mu file Mulimu; yo muñwi u filwe sa kuli, ni yo muñwi sa kuli.” (1 Makorinte 7:7) Ku si na kakanyo n’a nahana sa n’a bulezi Jesu. Hamulaho wa ku talusa kuli linyalo ne li zwa ku Mulimu, Jesu n’a bonisize kuli bukwasha bwa ka ku itatela kabakala ku sebeleza licisehelo za Mubuso ki mpo tota: “Hasi batu kaufela ba ba kona ku amuhela linzwi leo, konji ba ba filwe cwalo. Kakuli ku na ni ba ba sa koni ku nyala ba ba tahile cwalo mwa limba za bom’a bona; mi ku na ni ba ba sa koni ku nyala, ba ba ezizwe cwalo ki batu; hape ku na ni ba ba sa koni ku nyala, ba ba ikezize cwalo kabakala mubuso wa kwa lihalimu. Ya kona ku amuhela linzwi leo, a li amuhele.”—Mateu 19:4-6, 11, 12.
Ku Kona ku Amuhela Mpo ya Bukwasha
10. Mutu u kona ku “amuhela” cwañi mpo ya bukwasha?
10 Hailif’o Jesu hamohocwalo ni Paulusi ne ba bulezi ka za bukwasha sina ‘mpo,’ ku bona ha ku na ya n’a bulezi kuli ki mpo ya ka makazo ye fumanwa ki ba bañwi fela. Jesu n’a bulezi kuli “hasi batu kaufela ba ba kona ku amuhela” mpo yeo, mi n’a susuelize bao ba ba kona ku eza cwalo kuli ba i “amuhele,” ili nto yeo Jesu ni Paulusi ne ba i ezize. Ki niti, Paulusi n’a ñozi kuli: “Bunde ki ku nyala, isi ku bulaiwa ki takazo,” kono n’a bulela ka za bao ba “ba palelwa ku iswala.” (1 Makorinte 7:9) Ku ze ñozwi za kwamulaho, Paulusi n’a bonisize kuli Bakreste ba kona ku pima ku bulaiwa ki takazo ya tobali. (Magalata 5:16, 22-24) Ku zamaya ka moya ku talusa ku tuhelela moya wa Mulimu ku etelela mihato ya luna kaufela. Kana Bakreste ba banca ba kona ku eza seo? Ee, haiba ba latelela hahulu Linzwi la Jehova. Walisamu n’a ñozi kuli: “Mutangana [kamba musizana] a eze cwañi kuli a kenise mizamao ya hae? Kih’a ka itemuhela yona ka ku ya ka linzwi la hao.”—Samu 119:9.
11. Ku “zamaya ka moya” ku talusañi?
11 Seo si ama ku itibelela kwa mihupulo ya mutakafululele ili ye tahiswa ka litukiso ze ñata za fa TV, maswaniso a zamaya, litaba za mwa limagazini za silifasi, libuka, ni manzwi a lipina. Mihupulo ye cwalo i landalala ku za nama. Mukreste yo munca wa mushimani kamba musizana ya bata ku amuhela bukwasha u swanela ku ‘sa zamaya ka nama, kono a zamaye ka Moya. Kakuli ba ba pila ka nama ba utwa za nama; kono ba ba pila ka Moya ba utwa za Moya.’ (Maroma 8:4, 5) Lika za moya ki ze lukile, ze kenile, ze lateha, ze nde. Bakreste, ba banca kamba ba ba hulile, ba eza hande ku pila ‘ba nze ba hupula zeo.’—Mafilipi 4:8, 9.
12. Ku amuhela mpo ya bukwasha ku ama nto mañi ka butuna?
12 Ka butuna, ku amuhela mpo ya bukwasha ki taba ye ama ku toma pilu ya mutu fa sikonkwani seo ni ku lapela ku Jehova ka ku kupa tuso mwa ku si ndongwama. (Mafilipi 4:6, 7) Paulusi n’a ñozi kuli: “Haiba mutu ufi kamba ufi ki ya iketile mwa pilu ya hae, a si na butokwi, kono a na ni tamaiso fa tato ya hae tota mi u ezize katulo yeo mwa pilu ya hae tota, kuli a ipulukele bukwasha bwa hae, u ka eza hande. Kacwalo hape ya fana bukwasha bwa hae mwa linyalo u eza hande, kono ya sa bu fani mwa linyalo u ka eza hande ni ku fita.”—1 Makorinte 7:37, 38, NW.
Bukwasha bwa ka Mulelo
13, 14. (a) Ki bapanyo ifi ya n’a ezize muapositola Paulusi mwahal’a Bakreste ba ba siyo mwa linyalo ni ba ba mwa linyalo? (b) Mukreste ya li likwasha u kona cwañi fela ku “eza hande” ku fita ya mwa linyalo?
13 Bukwasha ka ili bona fela haki nto ye tahisa libubo le linde. Ki ka muhupulo ufi, cwale he, ha bu konwa ku bulelwa kuli bu “hande ni ku fita”? Ku itingile fela ka m’o mutu a itusiseza tukuluho ye bu tisa. Paulusi n’a ñozi kuli: “Mi se ni lata kikuli mu tokwe pilaelo. Ya si ka nyala u tokomela za Mulena, mw’a ka tabiseza Mulena. Ya nyezi u tokomela za lifasi le, mw’a ka tabiseza musal’a hae; Hape, musali ya nyezwi, ni musizana ya si ka nyalwa, ba fapani. Ya si ka nyalwa, u tokomela za Mulena, kuli a be ya kenile ni mwa mubili ni mwa moya; kanti ya nyezwi u tokomela za lifasi le, mw’a ka tabiseza munn’a hae. Ha ni bulela seo, ki ku mi tusa, isi ku mi swasa inge ka lilaba; kono ki ku mi isa ku ze swaneleha, kuli mu sebeleze Mulena, ku si na se si mi zwisa.”—1 Makorinte 7:32-35.
14 Mukreste wa likwasha ya itusisa bukwasha bwa hae mwa ku ndongwama likonkwani za buitati ha ezi “hande” ku fita Bakreste ba ba mwa linyalo. Ha bi likwasha “kabakala mubuso,” kono ka mabaka a ka butu. (Mateu 19:12) Munna kamba musali ya siyo mwa linyalo u swanela ku “tokomela za Mulena,” ku iyakatwa ka “mw’a ka tabiseza Mulena,” mi ‘u sebeleza Mulena, ku si na se si mu zwisa.’ Seo si talusa ku fa mamelelo ye tezi kwa ku sebeleza Jehova ni Kreste Jesu. Ki ka ku eza cwalo fela banna ni basali ba Sikreste ba ba siyo mwa linyalo ha ba kona ku eza “hande” ku fita Bakreste ba ba mwa linyalo.
Musebezi O Si Na Yembuluko
15. Ki lufi lushango lwa butokwa mwa litaba za Paulusi ze kwa 1 Makorinte kauhanyo 7?
15 Taba ya Paulusi mwa kauhanyo ye kamukana ki ye: Hailif’o linyalo ki la ka mulao mi, mwa miinelo ye miñwi, ki le li babazeha ku ba bañwi, bukwasha ku si na ku honona ki bo bu tusa kwa banna ni basali ba Sikreste ba ba bata ku sebeleza Jehova ka ku tokwa ze yembulula. Hailif’o ya mwa linyalo u aluhani, Mukreste ya siyo mwa linyalo ki ya lukuluhile ku toma mamelelo ku “za Mulena.”
16, 17. Mukreste ya li likwasha u kona ku tokomela hande cwañi “za Mulena”?
16 Ki lika mañi za Mulena zeo Bakreste ba ba siyo mwa linyalo ba tokomela hande ku fita batu ba ba mwa linyalo? Mwa litaba li sili, Jesu n’a bulezi ka za “ze li za Mulimu”—ili lika zeo Mukreste a sa koni ku fa ku Sesare. (Mateu 22:21) Lika zeo ka mutomo li ama bupilo, bulapeli, ni bukombwa bwa Mukreste—Mateu 4:10; Maroma 14:8; 2 Makorinte 2:17; 3:5, 6; 4:1.
17 Makwasha ka nañungelele ki ba ba na ni tukuluho ye ekezehile kuli ba kone ku fa nako kwa sebelezo ya Jehova, ili nto ye kona ku tusa mayemo a bona a kwa moya ni sipimo sa bukombwa bwa bona. Ba kona ku sebelisa nako ye ñata mwa tuto ya ka butu ni ku yeya. Bakreste ba ba li makwasha hañata ba kona ku kenya ka bunolo nako ya ku bala Bibele kwa bona mwa tomahanyo ya bona ku fita mo ba konela ba ba mwa linyalo. Ne ba kana ba itukiseza hande mikopano ni sebelezo ya mwa simu. Kaufela zeo ki ze ba “tusa.”—1 Makorinte 7:35.
18. Mizwale ba bañata ba ba li makwasha ba kona ku bonisa cwañi kuli ba bata ku sebeleza Jehova ‘ku si na se si ba zwisa’?
18 Mizwale ba bañata ba ba li makwasha ili ba ba sebeza sina batanga ba bukombwa ba lukuluhile ku bulelela Jehova kuli: “Ki na yo, u lume na!” (Isaya 6:8) Ba kona ku kupa ku fumaneha kwa Sikolo sa Tuto ya Bukombwa, ili seo si kenwa fela ki batanga ba bukombwa ni maeluda ba ba li makwasha ili ba ba lukuluhile ku sebeleza k’o butokwi bu li bo butuna. Nihaiba mizwale ba ba si ka lukuluha ku siya puteho ya habo bona ba kona ku ipumanehisa kuli ba sebeleze mizwale ba bona sina batanga ba bukombwa kamba maeluda.—Mafilipi 2:20-23.
19. Likaizeli ba bañata ba ba li makwasha ba fuyozwi cwañi, mi ki ifi nzila ye ñwi yeo ba kona ku bela ka yona mbuyoti kwa liputeho?
19 Likaizeli ba ba li makwasha, ka ku tokwa ya li toho ya bona wa ku buza ni ku bulelela likunutu, ne ba kana ba tengamela hahulu fa ku ‘lwalisa Jehova milwalo ya bona.’ (Samu 55:22; 1 Makorinte 11:3) Seo ki sa butokwa sihulu kwa likaizeli ba ba li makwasha kabakala ku lata Jehova. Haiba ba fita fa ku nyalwa nako ha i nze i ya, ne ba ka eza cwalo “fela ibe ku Mulena,” f’o kikuli, ibe fela ku mutu ya ineezi ku Jehova. (1 Makorinte 7:39) Maeluda ba itumela ka ku ba ni likaizeli ba ba si ka nyalwa mwa liputeho za habo bona; bona bao hañata ba potela ni ku tusa bakuli ni basupali. Seo si tisa tabo ku bote ba ba amilwe teñi.—Likezo 20:35.
20. Bakreste ba bañata ba sweli ku bonisa cwañi kuli ba ‘sebeleza Mulena, ku si na se si ba zwisa’?
20 Bakreste ba bañata ba banca ba lukisize litaba za bona kuli ba “sebeleze Mulena, ku si na se si [ba] zwisa.” (1 Makorinte 7:35) Ba sweli ku sebeleza Jehova sina likombwa ba ba li mapaina ba nako ye tezi, balumiwa, kamba ku ye ñwi ya maofisi a mutai a Watch Tower Society. Mi ki ba ba li sikwata se si tabile hakalo! Ku ba teñi kwa bona ki ko ku wetulusa hakalo! Ee, mwa meto a Jehova ni a Jesu, ki ba ba swana fela sina “puka ya malungasiku.”—Samu 110:3.
Ha ku Na ku Itama ka Luci ka za Bukwasha bwa Kamita
21. (a) Ki kabakalañi ha ku iponahaza hande-nde kuli Paulusi n’a si ka susueza ku itama ka luci ka za bukwasha? (b) N’a talusañi ha n’a bulezi ka za ‘ku zwa mwa ndea’?
21 Sisupo se situna mwa kelezo ya Paulusi ki sa kuli Bakreste ne ba ka eza “hande” ku amuhela bukwasha mwa bupilo bwa bona. (1 Makorinte 7:1, 8, 26, 37) Nihakulicwalo, h’a ba memi ni hanyinyani kuli ba itame ka luci kuli ba ka ba makwasha. Ka ku fapahana, n’a ñozi kuli: “Haiba mutu ufi kamba ufi u nahana kuli ha iswali hande mwa bukwasha bwa hae, haiba s’a zwile mwa ndea, mi ku swanela ku ezahala ka nzila yeo, a eze s’a bata; ha ezi sibi. Ha ba kene mwa linyalo.” (1 Makorinte 7:36, NW) Linzwi li nosi la Sigerike (hy·peʹra·kmos) le li tolokilwe “s’a zwile mwa ndea” ka mo li inezi fela li talusa “ku siya njongonjongo” mi li ama kwa ku fitelela ku hula ko kutuna ka ku fitisisa kwa takazo ya za tobali. Kacwalo bao ba se b’a ngile lilimo ze sikai mwa bukwasha mi ili bao kwa nalulelule ba ikutwa kuli ba swanela ku kena mwa linyalo ba na ni tukuluho ye tezi ya ku kena mwa linyalo ni mulumeli sina bona.—2 Makorinte 6:14.
22. Ki kabakalañi ha ku li ko ku tusa ka mubonelo ufi ni ufi kuli Mukreste a si ke a kena mwa linyalo a sa li mwanana hahulu?
22 Lilimo zeo Mukreste yo munca a tanda mwa ku sebeleza Jehova ku si na yembuluko ki pulukelo ya ka butali. Li mu lumeleza ku fumana butali, yeloseli, ni kutwisiso ye tuna. (Liproverbia 1:3, 4) Mutu ya bile likwasha kabakala Mubuso u mwa mayemo a mande hahulu a ku swala buikalabelo bwa bupilo bwa linyalo mi mwendi ni bushemi, haiba a ikatulela ku ikungela bona hasamulaho.
23. Ba bañwi ba ba kengeyela ka za linyalo ne ba kana ba hupulañi, kono ki puzo mañi ye ka nyakisiswa mwa litaba ze tatama?
23 Bakreste ba bañwi ba b’a ngile lilimo ze sikai ba nze ba sebeleza Jehova ka nako ye tezi mwa bukwasha ba keta hande ye ba ka kena ni yena mwa linyalo ka mulelo wa ku zwelapili mwa kalulo ye ñwi ya sebelezo ya nako ye tezi. Yeo ka buniti fela ki nto ye babazeha hahulu. Ba bañwi mane ne ba kana ba inahanela ku kena mwa linyalo ka muhupulo wa ku sa lumeleza linyalo la bona ku palelwisa sebelezo ya bona ka nzila ifi kamba ifi. Kono kana Mukreste ya mwa linyalo u swanela ku ikutwa ku lukuluha ku toma hahulu mamelelo fa sebelezo ya hae ku Jehova sina mo ne ku bezi ha n’a li mwa bukwasha? Puzo yeo i ka nyakisiswa mwa litaba ze tatama.
Ka ku Ba Lundululo
◻ Ki kabakalañi muapositola Paulusi ha n’a boni tokwahalo ya ku ñolela puteho ye mwa Korinte?
◻ Lu ziba cwañi kuli Paulusi n’a sa babazi mupilelo wa mwa ndu ya bulapeli wa ku ikauhanya?
◻ Mutu u kona ku “amuhela” cwañi bukwasha?
◻ Likaizeli ba ba li makwasha ba kona ku tusiwa cwañi ki bukwasha bwa bona?
◻ Ki ka linzila lifi zeo mizwale ba ba li makwasha ba kona ku itusiseza bukwasha bwa bona mwa ku sebeleza Jehova ‘ku si na se si ba zwisa’?