Ku Yaha Lubasi Lo Lu Tiile kwa Moya
“Mu ba hulise ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.” —MAEFESE 6:4.
1. Mulelo wa Mulimu ka za lubasi ne li ufi, kono ne ku ezaheziñi?
“MU TAHISE lusika, mu ate, mu tale mwa lifasi.” (Genese 1:28) Ka ona manzwi ao ku Adama ni Eva, Jehova Mulimu a toma tukiso ya lubasi. (Maefese 3:14, 15) Ha ne ba talima kwa nako ya kwapili, bosinyalana ba pili bao ne ba kona ku bona lifasi-mubu le li tezi bana ba bona, ili lusika lwa batu ba ba petehile ba ba pila ka tabo mwa paradaisi fa lifasi-mubu ili ba ba lapela Mubupi wa bona yo Mutuna ka swalisano. Kono bo Adama ni Eva ba eza sibi, mi lifasi-mubu ne li si ka tala batu ba ba lukile, ba ba saba Mulimu. (Maroma 5:12) Kono bupilo bwa lubasi ka bubebe bwa kala ku sinyeha, mi sitoyo, mifilifili, ni ku sa ba ni “lilato la taho” li atile, sihulu mwa “mazazi a maungulelo” a.—2 Timotea 3:1-5; Genese 4:8, 23; 6:5, 11, 12.
2. Bana ba Adama ne ba na ni buikoneli mañi, kono ne ku ka tokwahalañi kuli ba yahe lubasi lo lu tiile kwa moya?
2 Bo Adama ni Eva ne ba bupilwe ka siswaniso sa Mulimu. Adama niha n’a li muezalibi cwale, Mulimu n’a mu lumelelize ku pepa bana. (Genese 1:27; 5:1-4) Sina ndat’a bona, bana ba Adama ne ba na ni ngana ya ku kona ku taluhanya bunde kwa bumaswe. Ne ba kona ku lutiwa ka za mwa ku lapelela Mubupi wa bona ni butokwa bwa ku mu lata ka pilu ya bona kaufela, ni ka moya, kutwisiso ni m’ata. (Mareka 12:30; Joani 4:24; Jakobo 1:27) Hape, ne ba kona ku lutiwa ku ‘eza ze lukile, ku lata sishemo, ni ku zamaya ni Mulimu.’ (Mika 6:8) Kono ka ku ba baezalibi, ne ba ka tokwa ku isa hahulu mamelelo kwa ku hulisa lubasi lo lu tiile kwa moya.
Mu Yolise Linako
3. Bashemi ba kona cwañi ku ‘yolisa linako’ kuli ba hulise bana ba Sikreste?
3 Mwa linako ze t’ata ze, ku tokwahala buikatazo bo butuna kuli bana ba be “ba ba lata [Muñ’a] Bupilo,” ili ba ba ‘toile bumaswe’ luli. (Samu 97:10) Bashemi ba ba butali ba ka ‘yolisa linako’ kuli ba pete mungendengetuna w’o. (Maefese 5:15-17) Haiba mu bashemi, mu kona cwañi ku eza cwalo? Pili, mu tome lika ka mo li latelelanela kwa butokwa, ili ku isa mamelelo kwa “linto ze nde [“za butokwa,” NW] ku fita” ili ze kopanyeleza ku luta ni ku twaeza bana ba mina. (Mafilipi 1:10, 11) Sa bubeli, mu nolofaze bupilo bwa mina. Mu kana mwa tokwa ku tokolomoha lika ze si za butokwa luli. Kamba mu kana mwa tokwa ku zwisa maluo a sa tokwahali a ca nako ku a babalela. Ka ku ba mushemi wa Sikreste, ha mu na ku inyaza ni kamuta kuli ne mu ezize buikatazo bo bu tokwahala bwa ku hulisa bana ba ba saba Mulimu.—Liproverbia 29:15, 17.
4. Lubasi lu kona cwañi ku bulukwa inge lu swalisani?
4 Ku inanga ni bana ba mina, sihulu ha ba eza lika za kwa moya, ki kwa butokwa mi ki ye ñwi ya linzila za ku buluka lubasi lu nze lu swalisani. Kono mu si ke mwa ezanga fela nto yeo ha mu si na ze ñwi za ku eza. Mu tome linako ze ñwi za ku banga hamoho. Seo ha si talusi ku ba fela mwa ndu i liñwi yo muñwi ni yo muñwi inge a ikezeza z’a lata. Bana ba hula hande hahulu ha ba isezwa mamelelo ya ka butu ka zazi. Lilato ni buiyakato li tokwa ku boniswa ka nako kaufela. Ba si ka kalisa kale nihaiba ku nahana za ku ba ni bana, bosinyalana ba lukela ku nyakisisa hande buikalabelo bwa butokwa b’o. (Luka 14:28) Kacwalo, ha ba na k’u nga ku uta bana ku ba musebezi o t’ata hahulu. Kono ba ka u’ nga ku ba tohonolo.—Genese 33:5; Samu 127:3.
Mu Lute ka Manzwi ni ka Mutala
5. (a) Ku luta bana ku lata Jehova ku kala kañi? (b) Bashemi ba fiwa kelezo mañi kwa Deuteronoma 6:5-7?
5 Ku luta bana ba mina ku lata Jehova ku kala ka lilato la mina ku yena. Ku lata hahulu Mulimu ku ka mi ezisa ku latelela litaelo za hae kaufela ka busepahali. Zeo li kopanyeleza ku hulisa bana “ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.” (Maefese 6:4) Mulimu u eleza bashemi ku ba mutala kwa bana ba bona, ku ambolisana ni bona, ni ku ba luta. Deuteronoma 6:5-7 i li: “Mi u na ni ku lata [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ka pilu ya hao kaufela, ni ka moya wa hao kaufela, ni ka mata a hao kaufela. Mi manzwi ao, e ni ku laela kacenu, a ine mwa pilu ya hao; mi u na ni ku a luta bana ba hao ka tokomelo, u be ni ngambolo ka ona, niha u inzi mwa ndu ya hao, niha u zamaya mwa nzila, niha u y’o lobala, niha u zuha.” Ka ku luta kamita ili ka ku kuta-kutela, mu kona ku luta bana ba mina litaelo za Mulimu. Kacwalo, bana ba mina ba ka bona kuli mwa lata Jehova, mi ni bona ba ka susuezwa ku hulisa silikani ni yena.—Liproverbia 20:7.
6. Bashemi ba kona cwañi ku itusisa hande taba ya kuli bana ba itutela kwa mutala wa bona?
6 Bana ba lata ku ituta. Ki bateelezi ni balemuhi ba batuna ba lika mi ha ba liyehi ku likanyisa mutala wa mina. Ha ba bona kuli ha mu lati hahulu sifumu, seo si ba tusa ku ituta ku latelela kelezo ya Jesu. Mu ba luta ku sa iyakatwa ka za sifumu kono kuli ba ‘bate pili Mubuso wa Mulimu.’ (Mateu 6:25-33) Ka ku ba ni lipuhisano ze nde ze yahisa ka za liniti za Bibele, puteho ya Mulimu, ni maeluda ba ba ketilwe, mu luta bana ba mina ku kuteka Jehova ni ku itebuha litukiso za hae za kwa moya. Ka ku ba kuli bana ba kona ku lemuha ka bunolo lika ha li sa zamayi hande, lituto za ka manzwi li swanela ku zamaelela ni muzamao ni moya ze bonisa kuli mina ka sibili mwa itebuha hahulu lika za kwa moya. Ki mbuyoti ye tuna bashemi ha ba bona kuli mutala wa bona o munde u tahisize kwa bana ba bona lilato le li zwelela kwa pilu la ku lata Jehova!—Liproverbia 23:24, 25.
7, 8. Ki mutala mañi o bonisa butokwa bwa ku kalanga ku luta bana inge ba sa li ba banyinyani, mi lika ha li konda ya lukela ku lumbiwa ki mañi?
7 Butokwa bwa ku luta bana inge ba sa li ba banyinyani bu bonwa mwa mutala wa se ne si ezahezi mwa Venezuela. (2 Timotea 3:15) Ki wa bosinyalana be ne ba sa li ba banca, bo Félix ni Mayerlín. Ki likombwa ba ba li mapaina. Mwan’a bona Felito ha n’a pepilwe, ne ba bata hahulu ku eza ka mo ne ba konela kaufela ku mu hulisa ka ku ba mulapeli wa Jehova. Mayerlín a kala ku balelanga Felito mwa Buka Ya Ka ya Makande a Bibele ye hasanyizwe ki Lipaki za Jehova. Inge a sa li mwanana, ne ku bonahala kuli Felito n’a kona ku ziba Mushe ni batu ba bañwi ba ba mwa buka yeo.
8 Inge a sa li mwanana luli, Felito a kalisa ku kutazanga a nosi. A taleleza takazo ya hae ya ku ba muhasanyi wa Mubuso, mi hasamulaho a kolobezwa. Nako ha i nze i ya, Felito a ba paina wa kamita. Bashemi ba hae ba li: “Ha lu nze lu bona mwan’a luna a zwelapili, lu lemuha kuli ki Jehova ni litaelo za hae ze tisize cwalo.”
Mu Tuse Bana ku Hula kwa Moya
9. Ki kabakalañi ha lu swanela ku itebuha litaelo za kwa moya ze lu amuhela ka sitopa sa mutanga ya sepahala ili ya na ni kutwisiso?
9 Ku na ni limagazini ze ñata, libuka ze mianda-nda, ni likalulo za fa Intaneti ze likiti-kiti ze fa kelezo ka za mwa ku huliseza bana. Musulo o ipitezi wa Newsweek o ambola za banana u talusa kuli hañata “litaba za teñi ki ze lwanisana. Nto ye zwafisa ni ku fita ki ku fumana kuli litaba ze ne u nahana kuli wa kona ku li sepa, ki ze fosahezi luli.” Lwa itebuha hakalo kuli Jehova u lu file litaba ze ñata luli ze tusa mwa ku luta ni ku hulisa mabasi kwa moya! Kana mwa itusisanga hande hahulu litukiso zeo ze ezizwe ka sitopa sa mutanga ya sepahala ili ya na ni kutwisiso?—Mateu 24:45-47.
10. Tuto ya Bibele ya lubasi ye buanyu i tusa cwañi kwa bashemi ni bana?
10 Nto ye ñwi ye li ya butokwa hahulu ki tuto ya Bibele ya lubasi ya kamita ye eziwa mwa muinelo o katulusa. Kuli i be ye luta, ye ikoliwa ni ye susueza, ku tokwahala ku itukisa hande. Ka ku ezisa bana ba bona ku ambola, bashemi ba kona ku ziba ze mwa lipilu ni minahano ya bona. Nzila i liñwi ya ku ziba buanyu bwa tuto ya lubasi ki ka ku bona haiba lilama za fa lapa kaufela ba i libelelanga ka tabo.
11. (a) Bashemi ba kona ku tusa bana ba bona ku toma likonkwani mañi? (b) Ne ku ezaheziñi musizana yo muñwi wa kwa Japan ha n’a ndongwami sikonkwani sa hae?
11 Likonkwani za kwa moya ni zona za tusa kwa ku ba ni lubasi lo lu tiile kwa moya, mi bashemi ba swanela ku tusa bana ba bona ku li toma. Likonkwani ze swanela li kopanyeleza ku bala Bibele ka zazi, ku ba muhasanyi wa taba ye nde wa kamita, ni ku zwelapili ku fita fa ku ineela ni kolobezo. Likonkwani ze ñwi li kana za kopanyeleza ku eza sebelezo ya ka nako ye tezi ka ku ba paina, ku ya kwa Betele, kamba ku ba mulumiwa. Ha n’a sa li mwa litopa za pili za sikolo, musizana wa kwa Japan ya bizwa Ayumi n’a itomezi sikonkwani sa ku kutaza ku mañi ni mañi mwa sitopa sa habo. Kuli a zusuluse cisehelo ya bo muluti ba hae ni ya ba n’a kena ni bona, a kupa sibaka sa ku beya lihatiso ze ñwi za Bibele mwa libulukelo la libuka. Kacwalo, ne ku lukisizwe lituto za Bibele ze 13 mwa lilimo ze 6 za n’a li kwa sikolo seo. Yo muñwi wa bona baituti ba Bibele bao, ni ba bañwi mwa lubasi lwa muituti y’o ba fita fa ku ba Bakreste ba ba kolobelizwe.
12. Bana ba kona cwañi ku fumana tuso ye tuna ka ku fitisisa kwa mikopano?
12 Nto ye ñwi ya butokwa mwa ku hulisa lubasi lo lu tiile kwa moya ki ku yanga kwa mikopano kamita. Muapositola Paulusi n’a elelize balumeli sina yena kuli ‘ba si ke ba tuhela liputeho za bona, mo ne ba ezeza ba bañwi.’ Haike ni luna lu si ke lwa eza cwalo, kakuli ba bahulu hamoho ni banana ba fumananga tuso ye tuna mwa ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste. (Maheberu 10:24, 25; Deuteronoma 31:12) Bana ba swanela ku lutiwa ku teeleza hande. Ku itukiseza mikopano ni kona ki kwa butokwa, kakuli tuso ye tuna ka ku fitisisa i zwa mwa ku abana ka ku alaba ka mafulofulo. Hailif’o mwanana a kana a kala ka ku bulela manzwinyana kamba ka ku bala kalulonyana mwa paragilafu, ne ku ka tusa hahulu bana ha ne ba ka lutiwa ku ipumanela likalabo ni ku li bulela mwa manzwi a bona. Kana mina bashemi mw’a fa mutala ka ku fanga likalabo ze utwahala kamita? Hape ki ko kunde kuli yo muñwi ni yo muñwi mwa lubasi a be ni Bibele, buka ya lipina, ni kopi ya hatiso ye itusiswa mwa puhisano ya ka Mañolo.
13, 14. (a) Ki kabakalañi bashemi ha ba swanela ku sebeza ni bana ba bona mwa bukombwa? (b) Ki lifi ze ka tusa mwa ku ezisa sebelezo ya mwa simu ku ba ye tusa ni ye tabisa kwa bana?
13 Bashemi ba ba butali ba ka libisa m’ata a bucaha bwa bana ba bona kwa ku sebeleza Jehova, ni ku ba tusa ku eza bukutazi ku ba kalulo ya butokwa ya bupilo bwa bona. (Maheberu 13:15) Kiha ba sebeza fela ni bana ba bona mwa bukombwa f’o bashemi ba konela ku bona teñi hande kuli bana ba bona ba twaezwa ka mo ku tokwahalela kuli ba be likombwa ‘ba ba sa nyazwi, ba ba aba Linzwi la niti ka mukwa o lukile.’ (2 Timotea 2:15) Kacwalo he, mina bo? Haiba mu bashemi, kana mwa tusanga bana ba mina ku itukiseza sebelezo ya mwa simu? Ku eza cwalo ku ka tusa mwa ku ezisa kuli b’a nge bukombwa ku ba bo bu tabisa, bo bu na ni taluso, ili bo bu tahisa se siñwi.
14 Ki kabakalañi ha ku li ko ku tusa kuli bashemi ni bana ba bona ba sebezange hamoho mwa bukombwa? Ka nzila yeo, bana ba kona ku lemuha ni ku likanyisa mutala o munde wa bashemi ba bona. Ka nako ye swana, bashemi ba kona ku lemuha moya, muezezo, ni buikoneli bwa bana ba bona. Mu bone teñi kuli mwa abana ni bana ba mina mwa likalulo ze shutana-shutana za bukombwa. Haiba ku konahala, mwana ni mwana a be ni mukotana wa hae, mi mu mu lute ku u babalela. Ka ku twaezwa ni ku susuezwa kamita, buitebuho bo bu buniti bwa bukombwa bu ka huliswa, mi bana ba ka bona musebezi wa ku kutaza ku ba nzila ya ku bonisa ka yona lilato ku Mulimu ni ku bomuyahwa ni bona.—Mateu 22:37-39; 28:19, 20.
Mu Bukeleze Muinelo O Munde wa kwa Moya
15. Ka ku ba kuli ku bukeleza muinelo wa kwa moya wa lubasi ki kwa butokwa, ki lifi linzila ze ñwi za ku eza cwalo ka zona?
15 Ku bukeleza muinelo o munde wa kwa moya wa lubasi ku butokwa. (Samu 119:93) Nzila ye ñwi ya ku eza cwalo ki ku buhisana lika za kwa moya ni lubasi lwa mina fo ku fumanehela kolo kaufela. Kana mwa buhisananga liñolo la Bibele la zazi ni bona? Kana mu na ni mukwa wa ku buhisananga ze bonwi mwa simu kamba lisupo ze mwa misulo ya cwanoñu fa ya limagazini za Tora ya ku Libelela ni Awake! ‘ha mu zamaya mwa nzila’? Kana mwa hupulanga ku itebuha ka tapelo ku Jehova ka lizazi ni lizazi la bupilo ni ku z’a fa ze ñata ‘ha mu yo lobala niha mu zuha’? (Deuteronoma 6:6-9) Bana ba mina ha ba bona lilato la ku lata Jehova le mu bonisa mwa lika kaufela ze mu eza, ku ka ba tusa ku toma mwa niti.
16. Ku susueza bana ku ikezeza patisiso ya bona ku butokwa cwañi?
16 Fokuñwi, bana ba ka tokwa ketelelo mwa ku tatulula hande butata kamba miinelo ye zuha. Ku fita ku ba bulelela kamita za ku eza, mwa kona ku ba bonisa mwa ku fumanela mubonelo wa Mulimu fa litaba ka ku ba susueza ku ikezeza lipatisiso. Ku luta bana ku sebelisa hande liitusiso ni lihatiso kaufela ze filwe ka “mutanga ya sepahala” ku ka ba tusa ku hulisa silikani se situna ni Jehova. (1 Samuele 2:21b) Mi ha ba abana ni ba bañwi fa lapa ze ba fumana mwa patisiso ya mwa Bibele, muinelo wa kwa moya wa lubasi wa tiiswa ni ku fita.
Mu Itinge ka ku Tala ku Jehova
17. Ki kabakalañi bashemi ba ba li makwasha ha ba sa swaneli ku zwafa ha ku taha ku za ku hulisa bana ku ba Bakreste?
17 Ku cwañi ka za mabasi mo ku na ni mushemi a li muñwi? Bao butata bwa bona ki bo butuna ni ku fita ha ku taha ku za ku hulisa bana. Kono mina bashemi ba ba li makwasha, mu si zwafi! Mwa kona ku kondisa, ka mo ku boniselizwe ki bashemi ba bañata ba ba li makwasha ba ba sepile Mulimu, ba ba sebelisize kelezo ya hae ka ku i utwa, ili ba ba hulisize bana ba bande, ba ba tiile kwa moya. (Liproverbia 22:6) Niti kikuli, Bakreste ba ba li makwasha ba tokwa ku itinga ka ku tala ku Jehova. Ba lukela ku ba ni tumelo ya kuli u ka ba tusa.—Samu 121:1-3.
18. Bashemi ba swanela ku isa mamelelo kwa butokwi mañi bwa munahano ni mubili wa bana ba bona, kono ki lifi ze swanela ku koñomekwa?
18 Bashemi ba ba butali ba lemuha kuli ‘ku na ni nako ya ku seha ni nako ya ku bina.’ (Muekelesia 3:1, 4) Munahano ni mubili wa mwana u tokwa hahulu nako ya ku ishumusa ni ya ku eza lika za ku itabisa ka zona ze itikanelezi ili ze nde. Lipina ze yahisa mi sihulu ku opela lipina za ku lumbeka Mulimu li ka tusa mwana ku ba ni moya o munde o kona ku ba wa butokwa mwa ku tiisa silikani sa hae ni Jehova. (Makolose 3:16) Nako ya bunca hape ki yona nako ya ku itukiseza ku ba yo muhulu ya saba Mulimu, ilikuli ku ikola bupilo ku kone ku to zwelapili ku ya ku ile mwa paradaisi fa lifasi-mubu.—Magalata 6:8.
19. Ki kabakalañi bashemi ha ba kona ku kolwa kuli Jehova u ka fuyaula buikatazo bwa bona bwa ku hulisa bana?
19 Jehova u bata kuli mabasi kaufela a kone ku zwelapili ku tiya kwa moya ni ku swalisana. Haiba luli lwa lata Mulimu ni ku eza ka mo lu konela kaufela ku utwa Linzwi la hae, u ka fuyaula buikatazo bwa luna ni ku lu fa m’ata a tokwahala kuli lu latelele ketelelo ya hae ye buyelezwi. (Isaya 48:17; Mafilipi 4:13) Mu hupule kuli kolo ye mu na ni yona cwale ya ku twaeza ni ku luta bana ba mina ki ye kuswani mi ha i na ku kutelwa hape. Mu eze mo mu konela kaufela ku sebelisa kelezo ye mwa Linzwi la Mulimu, mi Jehova u ka fuyaula buikatazo bwa mina bwa ku hulisa lubasi lo lu tiile kwa moya.
Lu Itutileñi?
• Ki kabakalañi ku yolisa linako ha ku li kwa butokwa mwa ku luta bana?
• Ki kabakalañi mutala o munde wa bashemi ha u li wa butokwa?
• Ki lifi linzila ze ñwi za butokwa za ku tusa ka zona bana ku hula kwa moya?
• Muinelo wa kwa moya wa lubasi u kona cwañi ku bukelezwa?
[Maswaniso a fa likepe 24, 25]
Mabasi a tiile kwa moya kamita a itutanga Linzwi la Mulimu, ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste, ni ku abana hamoho mwa bukombwa